Ilse klinkt
minder
country
dan ooit
Filmmuseum overzomert met Robert de Niro
Concert at Sea
25
Dertig jaar
woensdag 5 juli 2006
Als je in New York tijdens
een regenbui een museum
of warenhuis binnengaat zal ie
mand je een plastic tas aanbie
den om je paraplu in te doen. De
eerste keer dat me dit over
kwam dacht ik dat het eeh bril
jante vondst was van het mu
seum waar ik mij bevond, maar
later die dag, na voor de derde
keer zo'n hoes te hebben gekre
gen (ditmaal parapluvormig,
met het woord 'Bloomingdale's'
er op), realiseerde ik mij dat de
ze behandeling de plaatselijke
variant was van een paraplu-
bak, en een stuk practischer.
Het bracht mij een bezoek aan
de Galleria Doria Pamphilj in
de herinnering, in Rome, ook
met regen. Water uit mijn para
plu droop op de parketvloer en
de man achter de balie gebaarde
mij vriendelijk naar een heel
nest van paraplu's die in een
hoek stonden te kleumen, alle
maal verschillend van vorm en
kleur. Ik wrikte de mijne er tus
sen, hij zonk naar beneden zo
dat alleen het handvat zicht
baar bleef, en daarna begon ik
langs de schilderijen te wande
len. Over een uur had ik een
lunchafspraak met iemand die
ik in dertig jaar niet gezien had;
het museumbezoek was een van
die arrangementen die je met je
zelf maakt: eerst cultuur, dan
vertier.
Ik had zijn naam teruggevon
den in het telefoonboek van
Rome, het nummer gebeld en
een boodschap achtergelaten:
dit alles in een soort roes, zon
der er goed bij stil te staan dat
zich een levend mens achter die
specificaties verborg. Straks, na
de rondgang in het museum, zou
ik hem weerzien en teruggaan
in de tijd, misschien om iemand
te vinden aan wie ik niets te zeg
gen zou hebben.
Het vooruitzicht maakte dat ik
de schilderijen beter bekeek dan
ik schilderijen eerder ooit beke
ken heb. De verpletterende Inno-
centius X van Velasquez in zijn
nauwe kamer, de onbeholpen fi
guurtjes in de wondermooie Ro
meinse landschappen van Clau
de Lorrain, en de blote voeten
van Jozef op vreemde grond, ge
spannen boven op elkaar, naast
zijn reisbagage en naast de blan
ke benen van een engel, op de
Vlucht naar Egypte van Cara-
vaggiö.
Er hingen hier en daar Vlaam
se schilderijen tussen de an
dere: nu ik zo lang in Holland
heb gewoond springen ze er uit,
bekend en vertrouwd. Maar wat
ik werkelijk wilde zien waren
de Fransen die naar Rome wa
ren gegaan en er gebleven, zoals
Claude Lorrain en Poussin, ver
van huis. Er was geen Poussin
in deze Galerie, maar ik had wel
al zijn graf gezien in de kerk
van San Lorenzo. Het graf van
een idool is op zichzelf al een
emotie, een Franse grafsteen in
een Romeinse kerk nog des te
meer. Poussin bracht het groot
ste deel van zijn leven in Rome
door.
Ook de man die ik ging zien had
zijn land verlaten. Amerika in
dit geval. Hoe anders zou alles
zijn geweest als we thuis waren
gebleven, we zouden iemand on
voorstelbaar anders zijn 'ge
weest. En dan zou ik zeker mijn
paraplu niet in de Galleria Do
ria Pamphilj hebben achtergela
ten, want dat deed ik. Ik die al
tijd zo trouw aan mijn paraplu
denk - en aan andersmans plu's,
en aan hun tasjes en handschoe
nen: uitgerekend ik liet mijn pa
raplu staan tussen al die andere
toen ik naar mijn afspraak ver
trok. De volgende dag was een
donderdag, de dag waarop het
museum gesloten was, en op vrij
dag ging ik terug.
Waar praat je over met ie
mand die je in geen dertig
jaar gezien hebt? Niet over wat
ik verwacht had, dat is het enige
wat zeker is. Ik was vergeten
hoe het was om bij hem te zijn;
na korte tijd wist ik het weer, de
vervlogen tijd kwam overijld te
rug. Maar in verwarring, tussen
verleden en heden, Parijs en Ro
me, het jongere ik en het oudere,
en allebei waren we nu ouders.
Het feit van de ontmoeting zelf
werd belangrijker dan wat we el
kaar te zeggen hadden. 'Ze bel
de mij op na dertig jaar', zei hij
tegen de mensen in het restau
rant, en ze lachten en schudden
mijn hand.
Op een zeker moment herinner
de ik me mijn paraplu, maar al-
1 Zoek en
les was nu op een of andere ma
nier op een hoger plan geraakt
en ik zei er niets van. Maar ik
maakte me er wel zorgen over,
vooral toen ik me realiseerde
dat het museum de volgende
dag dicht zou zijn. Het was geen
dure of zelfs mooie paraplu; ik
wilde hem alleen maar niet ver
geten hebben. Ik voelde me on
beschermd, het volgende dat
zou verdwijnen was mijn pas,
en daarna mijn retourbiljet.
De lunch was voorbij, het
had niet lang geduurd: het
was het laatste hoofdstuk in een
boek, losse einden aan elkaar ge
knoopt, oude bekoringen afge
schreven; mensen waren veran
derd, of meer geworden wat zij
geweest waren. De hele volgen
de dag, denkend aan het verle
den en wat er van geworden
was, dacht ik aan mijn paraplu
daar op die parketvloer, alleen
of mischien samen met andere
paraplu's, vergeten om simpeler
redenen dan de mijne. Die vrij
dagochtend haastte ik mij terug
naar de Galleria Doria Pamp
hilj, vloog de trappen op en daar
was alles weer: de zaal, de man
achter de balie, de paraplu's.
Het regende niet, dus het waren
er niet zoveel. 'II mio paraplü',
zei ik tegen de vriendelijke man
achter de balie. We bekeken ze
samen: daar was de mijne, pre
cies waar ik hem had achtergela
ten, half open maar kurkdroog,
veilig na twee nachtjes tussen
de schilderijen, klaar om weer
te worden meegenomen naar
huis.
Sarah Hart
Robert de Niro (1943) is volgens sommi
ge, Engelstalige critici 'de beste acteur
jfran zijn generatie'. De man die het method
.acting vervolmaakte. Befaamd om zijn gang-
oertypes in de films van Martin Scorsese,
fvertolkte hij daarnaast een brede diversiteit
;aan rollen. Het Filmmuseum in Amsterdam
'Iwijdt deze zomer een groot retrospectief
.aan zijn oeuvre.
;>De bijzondere, altijd druk bezochte, zomer
programmering van het Filmmuseum be
steedde in voorgaande jaren al aandacht
aan het oeuvre van Europese acteurs als
Marcello Mastroianni, Catherine Deneuve
Jeanne Moreau. Het retrospectief 'Robert
•de Niro' van dit jaar omvat zo'n dertig
.films. Van de minder bekende titels uit het
'prille begin van zijn carrière - Bloody Ma
ma (1970) en Bang The Drum Slowly (1973)
- tot meer recente films als Analyze This
(1999) en Shark Tale (2004). En natuurlijk
ontbreken de klassiekers niet: Taxi Driver
(1976), The Deer Hunter (1978), Raging Buil
(1980) en Bertolucci's meesterwerk Novecen-
to (1976), waarvanJiet Filmmuseum deze zo
mer een nieuwe kopie uitbrengt.
In het programma is tevens opgenomen De
Niro's regiedebuut uit 1993 A Bronx Tale.
Als mede-eigenaar van het filmproductiebe
drijf Tribeca Productions en (mede-) oprich
ter van het Tribeca Film Institute (2002) be
perkt zijn filmwerk zich de laatste jaren
niet meer tot acteren alleen.
Met zes Oscarnominaties, waarvan er twee
verzilverd werden, is De Niro naar Hol-
lywood-maatstaven zeker een van de meest
succesvolle acteurs van zijn tijd, al behoor
de hij nooit tot de topcategorie van 'bank
able' acteurs als Harrison Ford en Arnold
Schwarzenegger. Bij De Niro draait het nu
eenmaal minder om ongecompliceerde actie
dan om psychologische confrontatie. Zijn in
breng in een speelfilm is allerminst een ga
rantie voor een ontspannen avondje uit,
waar het de meeste filmliefhebbers uiteinde
lijk toch om te doen is.
De regisseur die als geen ander De Niro's
carrière mede heeft vormgegeven is Martin
Scorsese, met wie hij acht films maakte.
Een samenwerking die vroeg begon met
Mean Streets (1973) en via Taxi Driver
(1976), Raging Buil (1980) en Goodfellas
(1990) doorliep tot Casino (1995).
Beiden afstammend van Italiaanse voorou
ders en opgegroeid in de wijk Little Italy in
New York, staan ze voor een ander soort ci
nema dan Hollywood. De stad New York is
hun culturele domein, met een afwijkend fil
misch idioom als gevolg. Scorsese en De Ni
ro zijn als communicerende vaten die het
beste in elkaar naar boven halen. De films
van Scorsese waarin De Niro niet meedoet
maken dan ook een geamputeerde indruk,
net zoals De Niro's vertolkingen in films
van andere regisseurs.
Diversiteit
Met Marlon Brando deed midden jaren vijf
tig de method acting, een oorspronkelijk
voor theater ontwikkelde acteermethode en
-stijl, haar intrede in de filmwereld. De Ni
ro geldt als Brando's erfgenaam en degene
die deze acteermethode tot de uiterste gren
zen vervolmaakte. Method acting is een oor
spronkelijk door Stanislavski ontwikkelde
methode die in New York door Stella Adler,
bij wie zowel Brando als De Niro studeer
den, werd gedoceerd. Uitgangspunt is dat
de acteur zich totaal 'inleeft' in zijn rol,
door een intensieve studie van de eigen
schappen en omstandigheden van zijn perso
nage. Hij put dus niet zozeer uit zijn eigen
persoonlijkheid, maar transformeert zich
zelf volledig tot het karakter dat hij moet
spelen.
Daarom leert De Niro een Siciliaans dialect
voor The Godfather, vreet hij zich vol voor
Raging Buil en leert hij saxofoon spelen
voor New York, New York. De specialisti
sche kennis van de psychiatrie, die hij zich
eigen maakte voor Awakenings, schijnt
zelfs indruk gemaakt te hebben op 'echte'
psychiaters. Maar wie hield toen wie voor
de gek?
In de loop van zijn carrière heeft De Niro
een opvallende diversiteit aan personages
vertolkt. Maar er is één type dat onmisken
baar met zijn persoon verbonden is en hem
de grootste faam heeft bezorgd: de licht con
tact gestoorde gangster met het Italo-Ameri-
kaanse temperament. Denk je aan De Niro
dan denk je aan de doordraaiende lone wolf
Travis Bickle uit Taxi Driver.
Personages die het recht in eigen hand ne
men, op een wijze die je tegelijkertijd doet
huiveren en glimlachen. Ze personifiëren
als geen ander de alledaagse wijze waarop
het geweld in de Amerikaanse samenleving
verankerd is.
Frangois Stienen
Retrospectief Robert de Niro in het Filmmuseum
Amsterdam, t/m 30 augustus.
it is mijn eerste
plaat waar nu eens
géén gedoe omheen
hangt", zegt Ilse De Lange
over haar nieuwe album The
Great Escape. „Dat vind ik
wel fijn eigenlijk. Voor mij
persoonlijk is het verhaal ach
ter deze plaat dat.er geen an
der verhaal is dan mijn ont
moeting met producer Pat
Leonard. En het samen songs
schrijven dat daaruit voort
kwam. In vond dat een gewel
dige ervaring, al int.eresseert
het anderen misschien geen
zak."
Ilse DeLange. Hoe succesvol
haar vorige drie studioal
bums ook waren - het debuut
World Of Hurt uit 1998 ver
kocht zo'n half miljoen exempla
ren - de meeste publiciteit ont
leende de zangeres toch aan de
verhalen rond haar persoon. Het
'Assepoester-verhaal' bijvoor
beeld, over de verkoopster bij
de Schoenenreus in Almelo die
plotseling carrière maakte in de
showbiz. Zonder dat iemand
zich afvroeg of dat schoenen ver
kopen méér was dan pakweg an
derhalve week vakantiewerk.
De eeuwige 'gasfitter' Joe
Cocker heeft immers, zo is alge
meen bekend, na zijn ambacht
school ook nooit professioneel
één pijpje gesoldeerd.
Of het verhaal van dat Ameri
kaanse 'droomcontract voor ze
ven albums' bij Warner Re
cords, dat uiteindelijk niets
meer dan een volstrekt waarde
loze pennestreek bleek. Of het
verhaal over haar voormalige
management, het circus van
'graantje-meepikkers', dat er
door wanbeheer voor zorgde dat
haar concerten in uitverkochte
theaters meer kostten dan ze op
leverden, maar haar uiteindelijk
toch weer inspireerde tot haar
album Clean Up uit 2003.
Inmiddels heeft Ilse - bijna der
tig is ze nu - schoon schip ge
maakt. Enkele jaren geleden ont
moette ze via via de Amerikaan
se producer, songschrijver en
musicus Pat Leonard, een man
die als betrouwbare artistieke
en technische katalysator bij ar
tiesten als Madonna, Elton
John, Jewel en Pink Floyd in de
telefoonklapper staat. Eerst
vond de Califomiër die sponta
ne Nederlandse die plots voor
z'n neus stond een beetje
vreemd. Maar het klikte. En het
was Leonard die ervoor zorgde
dat Ilse op The Great Escape
minder 'country' klinkt dan
ooit. En tegelijk méér als een
Amerikaanse mainstream-pop-
zangeres.
„We hadden geen plan of con
cept toen we samen liedjes be
gonnen te schrijven", zegt De-
Lange.
Intuïtief
„Het ging allemaal heel intuï
tief. Pat is heel open, hij durft
zijn emoties aan de oppervlakte
Ilse DeLange
Ilse DeLange treedt zaterdag op tijdens het festival Con
cert at Sea op de Brouwersdam, dat naar verwachting
60.000 bezoekers zal trekken.
Het festivalterrein gaat om 15.00 uur open. Om 17.00 uur
verzorgt Eliades Ochoa het eerste optreden, gevolgd door
Ilse DeLange (18.00-18.45 uur), Racoon (19.15-20.00 uur)
en Novostar (solo, 20.30-21.00 uur). Blof sluit, van 21.15
tot 23.00 uur, het festival af.
Voor meer informatie: zie www.concertatsea.nl.
te laten komen. En zo zit ik ook
in elkaar. Hij speelde dan wat,
ik zong daar spontaan iets bij,
van het één kwam het ander. En
dan hupsaké! Niet dat alle lied
jes per se over mijzelf gaan.
Maar het zijn wel emoties die ik
uit mijn directe omgeving op
pik. Ik ben niet zo'n verhalenver
teller die een hele song maakt
uit een krantenbericht of zo. De
rode draad die door alle liedjes
loopt, dat ben ik uiteindelijk
toch weer zelf."
Ze praat gemakkelijk, Ilse De-
Lange, die ondanks haar succes
in alles 'the girl next door' geble
ven is. Maar ze zingt uiteinde
lijk nog veel beter dan ze praat.
Het is alsof ze al zingend een di
mensie aan haar persoon toe
voegt. Dat is goed te horen op
Dear John, de cd uit 1999 waar
op ze liedjes van John Hiatt uit
voert en misschien wel haar al
lerbeste plaat. Juist omdat de
begeleiding op dit live-album zo
basaal is - en het repertoire het
mooiste dat ze ooit heeft opgeno
men - komt haar stem hier maxi
maal tot z'n recht.
Want The Great Escape is - net
als haar drie vorige studiopla
ten - weer een volledig Ameri
kaans product: Amerikaanse
producer, Amerikaanse musici,
Amerikaanse studio. „Een heel
bewuste keuze", zegt ze. „Ik
vind het te gek om in dat land te
werken. Die professionaliteit.
Het is daar echt een geoliede ma
chine. Een producer als Pat Leo
nard belt die of die bekende mu
zikant en even later staat die
dan voor de deur en doet ge
woon wat-ie moet doen.
Dat soort mensen heeft aan een
half woord genoeg. Daar hou ik
van. Bij één van mijn vorige Ne
derlandse begeleidingsbands is
dat wel eens een 'issue' geweest.
Maar ik ben daar héél duidelijk
in, vanaf het begin al: wij zijn
geen band, ik ben een solo-ar
tiest. Ik doe het zoals ik het
wil." The Great Escape klinkt
wat productie betreft heel Ame
rikaans. Amerikaanse popmu
ziek.
Hamburger
Vergelijk het maar met een Mc
Donald's hamburger: Niets ver
rassends - behalve dan voor die
genen die Ilse harnekkig als dat
'countrymeisje' blijven zien -
maar daar staat vertrouwde en
gegarandeerde kwaliteit tegen
over.
„Nee, daar heb ik niet bewust
voor gekozen", zegt DeLange.
„Ik rolde door het werken met
Pat gewoon van het één in het
ander. Het fascineerde mij wel
dat hij mij zo duidelijk uit die
Nashville-hoek weghaalde." En
dus meet Ilse zich anno 2006
even gemakkelijk met Mariah
Carey als voorheen met Trisha
Yearwood. Ze weet ook voortdu
rend dat hyper-hyper-hy
per-Amerikaanse drama in haar
zang te leggen. En dat terwijl
ze, als ze gewoon tegen je praat,
de Twentse nuchterheid zelve
blijft. Iedereen die haar ooit zag
optreden moet het opgevallen
zijn.
Ze knikt al voordat ze ant
woordt. Ze weet het. „Maar het
is zoals het is", zegt ze. „En ik
kan ook niet iemand anders zijn
dan wie ik ben. Er zitten natuur
lijk meerdere kanten aan een
persoon. Als ik aan een liedje be
gin, dan moeten héél even die
ogen dicht en dan zit ik er in.
Maar als het liedje uit is, dan is
het ook meteen weer over. Je
moet die muziek ook weer niet
te zwaar en te serieus nemen.
Het is gewoon leuk!En wat die
Schoenenreus betreft: „Dat was
wel iets langer dan anderhalve
week, hoor."
Peter Bruyn
foto Wouter Vandenbrink