Veere heeft driftig bewaard
PZC
De kassen worden
nu leeggehaald
§j 1 'V
23
De Collectie
dinsdag 4 juli 2006
Archivaris Peter Blom van Veere laat een metalen vuist uit 1546 zien. Het strafhandje herinnert aan de straf voor personen die zich aan een dienaar van de wet vergrepen.
foto Ruben Oreel
Vo,or een moord op straf-
bedevaart naar Rome,
Santiago de Compostella,
Vrouwenpolder en Westka-
pelle. Echt, in vroeger tij
den gebeurde het. Het be
wijs, in de vorm van meege
brachte pelgrimsinsignes,
ligt in een vitrine in mu
seum De Vierschaar in het
oude raadhuis van Veere.
Van 1477 tot 1839 werd in
het gebouw rechtgespro
ken. De naam Vierschaar gaat
terug naar de vier bankjes waar
op tijdens de zittingen de rech
ter, de schepenen, de verdachte
met zijn procureur en overige
belangstellenden zaten.
De collectie van het Stadhuismu
seum omvat veel meer dan al
leen strafattributen. Al in 1856
werd de Vierschaar ingericht als
oudheidskamer: alles wat Veere
op zolders en in kelders had
staan, werd tentoongesteld. Een
deskundige omschreef de Veerse
oudheidskamer in 1950 als 'stof
fig en oubollig'. Het leidde tot
een grote opruiming.
Tegenwoordig kan archivaris
Peter Blom putten uit zo'n drie
duizend stukken. Ze leveren
stof voor uiteenlopende exposi
ties, zoals de band met de Oran
jes (vorig jaar) of het varend ver
leden van Veere (volgend jaar).
Wie deze zomer de stadhuistrap-
pen beklimt, komt in de wereld
van de misdaad terecht. Onder
de titel Baljuws, beulen en boe-
ven wordt een boekje openge
daan over rechtspraak en straf
in Veere. Een beulzwaard (ge
leend uit Zierikzee) en een
kaars die onder de voeten van
de boef werd gehouden om hem
te laten bekennen, wekken de
indruk dat de rechters in de vori
ge eeuwen maar bloeddorstige
lui waren. „Dat beeld moet no
dig eens worden bijgesteld",
vindt Blom. „De galg werd ge
bruikt om een voorbeeld te stel
len." Volgens Blom werden bij
voorkeur jonge, ongetrouwde
mannen die niet uit de stad kwa
men onthoofd of opgehangen.
„De eigen bevolking stuurden
ze liever op bedevaart." Rech
ters moesten in die tijd rijk wor
den van de straffen die ze opleg
den. „Als ze iemand onthoofd
den, waren ze gelijk van hun in
komsten beroofd."
Blom is de Veerenaren dank
baar voor hun bewaardrift. Het
museum kan nu-een schandbord
„uit het jaar 1800 laten zien als
voorbeeld van hoe mal onze
voorouders werden gestraft. Zij
hebben de goede trouw als leuge
naar geschonden, staat er op
In De Collectie staat
wekelijks een museum in
Zeeland centraal. De collec
ties van de kleinere musea
in de "provincie worden in
deze serie belicht. Deze
week: museum De Vier
schaar in het oude raad
huis van Veere.
een grote houten plank geschil
derd. In heel Nederland zijn vol
gens Blom nog maar twee of
drie schandborden bewaard ge
bleven. Hij kent er ook een met
het opschrift: Schijnheilige leu
genaar. De vitrines staan vol
met curiositeiten die aantonen
dat in vroeger tijden met het
recht niet viel te spotten. Een
fors houten blok voor aan het
been lijkt geen pretje. Om nog
maar niet te spreken van de
loodzware steen der wet die om
de hals kon worden gehangen.
Getuige een prent uit de vijftien
de eeuw was het verboden om
achteloos vanuit het venster de
pispot te legen. Wie op die ma
nier iemands tabberd bevuilde,
moest het bekopen met het af
staan van één stuk goud.
Het topstuk van de Veerse col
lectie is de verguld zilveren be
ker, in 1551 geschonken door
Maximiliaan van Bourgondië,
de markies van Veere en Vlissin-
gen, aan de stad. De regerend
vorst is de enige die de beker
aan zijn of haar lippen mag zet
ten. Vorig jaar juni gebeurde
dat bij het bezoek van koningin
Beatrix aan Zeeland. De vier
schaar zelf valt in Veere nog
steeds als erfgoed te bekijken.
Bloms eigen favoriet is een meta
len vuist uit 1546. Deze herin
nert aan de bestraffing van per
sonen die zich aan een dienaar
van de wet hadden vergrepen.
Adriaan Bra sloeg de bode van
de stad die hem naar de rechts
zaal moest geleiden. Hij werd
veroordeeld tot het laten vei-
vaardigen van een vuist met
daarop zijn naam die 'ter eeuwi
ge memorie' in de kamer van jus
titie moest blijven hangen. Een
zekere Hugo Bremboes uit
Veere overkwam hetzelfde lot
nadat hij in 1550 een deurwaar
der een bijl naar het hoofd
wierp. De strafhandjes zijn min
der kostbaar dan de beker,
maar uniek voor Nederland, be
toogt Blom. Bij zijn weten is
Sluis de enige stad die ook zo'n
handje bezit. Het Sluisse vuistje
is dit seizoen in De Vierschaar
te zien.
Ambtsketen
Soms komt een museumstuk
handig van pas. Zoals een jaar
of twee geleden toen de Veerse
loco-burgemeester Van Tatenho-
ve zonder ambtsketen zat. „Bur
gemeester De Bruin was met de
ambtsketen in haar tasje op va
kantie gegaan", vertelt Blom.
Hij opende het depot en kon de
loco elf burgemeesterskettingen
voorhouden van de heringedeel
de gemeenten - Vrouwenpolder
en Gapinge ontbreken. De keus
was snel gemaakt. „Je moet die
van Valkenisse nemen", advi
seerde hij Van Tatenhove. „Die
is het grootst."
Selma Osman
In een verre hoek van
de Vroonlandseweg in
Kapelle telen Ivo van
Gaaien (39) en Janette
van Gaalen-Doppen-
berg (37) aardbeien on
der ruim een halve
hectare glas. Ze telen
ook kersen, frambo
zen en bessen en ver
derop in het dorp pe
ren en appels. De kin
deren, Wilco, Lilian,
Jan, Annemieke, Mi
randa en René helpen
af en toe ook een hand
je. In Onder glas vol
gen we het gezinsbe
drijf van week tot
week.
Het is een vreemd gezicht,
zo'n lege kas zonder plant
jes, aardbeien én mensen. Een
eenzame medewerker is er nog
wel druk bezig: hij spuit de kas
schoon.
De bedrijvigheid is nu te vinden
achter het huis, in de buiten
lucht. Daar zijn Ivo en Janette,
samen met Wilco, Jan en Miran
da in de weer met tientallen sta
pels grote witte zakken. „Er zit
veengrond in en wortels van de
aardbeienplantjes. We verwer
ken de grond hier, zodat die
weer hergebruikt kan worden in
de boomgaard", legt Janette uit.
„Zelfs de plastic zakken worden
gerecycled", voegt Ivo toe, die
het alweer behoorlijk warm be
gint te krijgen in de brandende
zon. Janette: „De grond in de
tweede kas kunnen we laten zit
ten voor de volgende lichting
aardbeien. Het is kokos, een
soort pulp gemaakt van schillen
van kokosnoten."
De zakken met veengrond wor
den ondertussen in een razend
tempo opengesneden en op een
band gegooid, die uitkomt op
een versnipperaar. Wilco en Mi
randa verdelen de aarde, als die
boven op de kar is aangekomen,
netjes over het oppervlak.
Ivo: „Ja, de kinderen helpen
hard mee. Dit werk vinden ze
ook leuk om te doen, hoor. Min
der leuk dan televisie kijken na
tuurlijk, maar toch. Zo kunnen
ze ook even hun gedachten ver
zetten, want ze zijn erg zenuw
achtig voor het circus, dat ze
moeten opvoeren vanwege de
laatste schooldag van het jaar."
Jan, die tijdelijk als acrobaat
door het leven gaat, staat erbij
en fronst zijn wenkbrauwen.
„Ik ben niet zenuwachtig hoor."
Ivo moet er om lachen. „Miran
da wel. Ze is clown en kon er gis
teren niet van slapen."
Met de schoolvakantie komt er
voor de kinderen een eind aan
een drukke tijd. „Ze zijn erg
moe", vertelt Janette. „Elke dag
gaan ze naar school en 's avonds
moeten ze meehelpen met het
plukken van frambozen en bes
sen. Meestal doen we dat van
half zeven tot een uur of negen.
Daarna gaan ze dan nog
douchen en willen ze nog wat
drinken. Dan liggen ze steeds
net iets te laat in hun bed. Het is
wel gezellig, want tijdens het
plukken kunnen we de dag door
nemen. Daar heb je tijdens het
eten meestal toch te weinig tijd
voor. Als de kinderen straks va
kantie hebben, kunnen ze lek
ker wat langer uitslapen."
Ook Janette en Ivo merken in
middels dat de vakantie bijna is
aangebroken. Niet dat er geen
werk is, maar zo nu en dan gun
nen ze zichzelf ook wat meer
vrije tijd. Janette: „Het is iets
minder druk. Er zijn nog genoeg
klusjes te doen, maar we wer
ken nu in een lager tempo. We
blijven bijvoorbeeld eens wat
langer zitten in de koffiepauze.
Zo heb je weer het gevoel dat je
zelfstandige bent. Je kunt doen
en laten wat je wilt."
Een héle vrije dag is wat veel ge
waagd. Zelfs op de verjaardag
van Janette, die deze week 38 ge
worden is. „Nee hoor, daar doe
ik niet veel aan. Mijn ouders ko
men langs. Ze nemen oma mee."
Ook voor hen is er op zo'n dag
een taak weggelegd in het be
drijf. „Ze zoeken de bessen en
frambozen in de diepvries uit.
Oma mag voor het eten zorgen:
lekker een hele pan aardappelen
en gehaktballen." Veel andere
wensen heeft Janette niet voor
haar verjaardag. Alhoewel: „Ik
ben benieuwd wat ik van Ivo
krijg. Ik hoop dat we samen een
avondje naar Vlissingen gaan.
Naar de film en een eindje lopen
over de boulevard, dat lijkt me
wel wat."
Tja, Ivo heeft nog wel wat goed
te maken, want deze week ver
kocht hij, tot ongenoegen van
Janette, in een impulsieve bui
de bestelbus. „Dat was niet zo
slim. Een paar weken geleden
gingen we voor het laatst naar
de veiling, dus we hebben de
bus in principe niet meer nodig,
maar handig is hij wel. Toen we
afgelopen week 's middags kof
fie zaten te drinken, kwam er
een man, die belangstelling had
voor de bus. Ik riep: overleg
maar met Ivo. Een kwartier la
ter had hij 'm verkocht. Die
week moesten we vervolgens
nog een keer naar de veiling,
maar toen hadden we dus geen
bus meer. We hebben nog wel
een aanhangwagen, maar daar
heeft Ivo geen rijbewijs voor",
vertelt Janette enigszins gefrus
treerd. Ivo: „Nu heeft ze me op
gegeven voor rijlessen. Deze
week heb ik een proefles en in
augustus neem ik een dag les,
met meteen het examen er ach
teraan. Dat is mijn straf."
Cornelleke Blok
Veel valt er niet meer te bewa
ken aan de linkeroever van de
Schelde even ten noorden van
Antwerpen. Het fort Liefkens-
noek prijkt als een kleinood
tussen chemie en dokken.
Twaalfhonderd meter van de
nieuwste containerhaven, het
Deurganckdok, vierenhalve ki
lometer van de kerncentrales
van Doel en pal naast de tol-
tunnel die naar het bolwerk is
genoemd.
Fort Liefkenshoek is tussen
1582 en 1584 door Willem van
Oranje gebouwd als onderdeel
van een keten versterkingen
om de Spaanse troepen tegen
te houden. Het werd enkele ke
ren ver- en heroverd en bleef
uiteindelijk in Hollandse han
den, tot de Belgische afschei
ding in 1830. Sinds 1985 is het
fort beschermd als monument
en als oase in een industrieel
landschap.
foto Ludo Goossens
