Kilometers papier heb je zo
dier inspireren het meest
Mens en
GELICHT
Portretten en stillevens in een
monument van vergane glorie
17
kunst
Archieven
ZMF helpt
kantoren en
scholen energie
te besparen
Miljoen meer voor jeugdzorg
Nieuw gebouw voor Visio
Cheque voor Villa Pardoes
FNV-horecacamper in Breskens
vrijdag 30 juni 2006
door Ben Jansen
GOES - Beheerders van grote ge
bouwen kunnen flink op de ener
giekosten besparen door een be
tere inregeling van de cv-instal-
latie. Bij een proef op de Middel
burgse basisschool De Uilen-
burch is 22 procent minder gas
verbruikt. Dat is gebe,urd in het
kader van het project CV Opti
maal waarvoor de Zeeuwse Mi
lieu Federatie (ZMF) het initia
tief heeft genomen.
In samenwerking met energiead-
viesbux-eau Duboxu-graaf heeft
de ZMF bij acht scholen de
cv-installatie beter afgesteld.
De gemiddelde besparing be
droeg 15 procent. Ook voor kan-
tooi'- en andere utiliteitsgebou
wen zal zo'n project op touw
worden gezet.
Bij CV Optimaal draait het om
het waterzijdig inregelen van de
cv-installatie. Voor een goede
warmteafgifte is de druk in de
cv-installatie van belang. Dat
luistert des te nauwer in grote
gebouwen, waar de afstanden
tussen radiatoren en de cv-ketel
vaak aanzienlijk zijn. De klach
ten in zo'n situatie zijn bekend:
m' de ï'uimten dicht bij de ketel
is het te warm en in verderop ge-
légen vertrekken te koud.
Optimalisei'ing is te bereiken
door de doorstroomopening van
de radiatorkranen beter af te
stéllen. Hoe verder van de ketel,
hoe minder de druk, hoe hoger
de doorstroomopening moet
zijn. Die juiste inregeling, ge
combineerd met een goed be
heer van de cv-installatie, leidt
tot een aanzienlijke verbetering
van rendement en comfort.
De eenmalige kosten van de aan
passingen in school De Uilen-
bui'ch bedroegen 1500 euro. In
éën stookseizoen is al 1000 euro
op het gasverbruik bespaard, zo
dat de investering snel is terug
verdiend. Daarbij komt dat ver-
mindering van het gasverbruik
een lagere uitstoot van broeikas
gassen met zich meebrengt.
De ZMF en Dubourgraaf zijn
van plan de Zeeuwse cv-installa-
tiebedrijven een speciale oplei
ding te geven in het waterzijdig
inregelen.
door Martijn de Koning
Bij archieven denk je al snel aan sche
merige kelders met meterslange
rijen mappen en dossiers. Geen ver
keerd beeld. „Een beetje gemeente
heeft al gauw een kilometer of drie, vier
aan papier in het archief", verklaart
O. Hoogerhuis. Hij bekijkt of de archie
ven in de provincie aan de regels vol
doen.
Hoogerhuis is provinciaal archiefin
specteur. Eén keer in de twee jaar
maakt hij een verslag van zijn bevindin
gen. Die van 2004 en 2005 staan nu op
papier.
Het gaat met name om de pi'ovincie en
gemeenten, maar ook waterschappen
en instellingen als de GGD Zeeland, de
Sociale Dienst Walcheren, de Zeeuwse
Muziekschool en de Zeeuwse Biblio
theek krijgen Hoogerhuis regelmatig
op visite. Want ook die zijn veilplicht
Zeeland heeft relatief veel archiefmateriaal. Hoogerhuis: „Dit was vroeger een belangrijke provincie. Dat bracht veel admini
stratie met zich mee." foto Lex de Meester
een groot deel van hun administratie te
bewaren en toegankelijk te maken.
In eerste instantie doen ze dat 'omdat
het nu eenmaal moet. „De samenleving
verwacht dat overheidsinformatie snel,
duidelijk en betrouwbaar is", schrijft
Hoogerhuis in zijn vei'slag. Een archief
dient als controlemiddel. Iedereen is im
mers bevoegd bijna alles wat daar
staat, te bekijken.
Het is logisch dat er zo veel kilometer
papier in de archieven staat, geeft Hoo
gerhuis aan. „Denk je eens in hoeveel er
dagelijks in een gemeentehuis binnen
komt of verstuurd wordt. Alles wat met
beleid te maken heeft, moet bewaard
worden. Soms honderden jaren." Boven
dien heeft Zeeland relatief veel archief -
matei'iaal. „Dit was vroeger een belang"-
rijke provincie. Dat bracht veel admini-
sti'atie met zich mee."
Dat begon rond 1500. En nog steeds
komt er meer papier bij dan er vernie
tigd mag wox'den. „De landelijke over-
heid schuift steeds meer taken dóór
naar gemeenten. Die krijgen het dus
steeds drukker."
De archiefkelders moeten aan allerlei
regels voldoen. De ruimten zijn voor
zien van dikke muren. Het dient er een
graad of zestien te zijn, terwijl de lucht
vochtigheid rond de 55 procent moet lig
gen. „Anders heb je kans dat het papier
gaat schimmelen." In het verslag valt te
lezen dat dit wel eens gebeurt. „Soms
gaan documenten verloren. Restaureren
kost erg veel geld."
Ommezwaai
Het nieuwste probleem heet digitalise
ring. Waar vroeger alles wat bewaard
werd op papier stond, werden gegevens
de afgelopen decennia steeds vaker op
achtereenvolgens floppy's, diskettes en
memorysticks opgeslagen. Dat bespaart
ruimte en is niet duur. Maar het vergt
wel een ommezwaai in de mentaliteit
van ai-chivarissen, geeft Hoogerhuis
aan. „Ze moéten leren hoe nieuwe tech
nologieën werken.'Een heel karwei."
Ook is er onzekerheid over de duur
zaamheid van die elektronische hulp
middelen. „Van papier weten we dat
het, mits in goede omstandigheden be
waard, zeker honderd jaar goed blijft.
Van die nieuwe informatiedragers is
dat nog niet zeker." Daarom moeten ar
chiefbeheerders af en toe met geavan
ceerde technieken controleren of alles
er nog op staat.
Het gaat nog wel eens mis, weet Hooger
huis. Veel gemeenten voldoen niet aan
alle richtlijnen. Dat komt vooral door
gebrek aan mankracht. „Grote gemeen
ten hebben meerdex'e archivarissen in
dienst. Kleinere soms niet één. Dan
schieten dergelijke zaken er wel eens
bij in."
Hoogerhuis is niet het type inspecteur
dat streng nagaat of alle regeltjes pre
cies worden nageleefd. „Ik handel lie
ver naar de geest van de wet." Daar
door heeft hij ook een advisei'ende rol.
Maati'egelen nemen kan altijd nog. „Ik
heb uiteindelijk de mogelijkheid be-
stuui'sdwang toe te passen. Gedeputeer
de Staten nemen dan het beheer van
een archief over." Hoogerhuis, al 21
jaar inspecteur, heeft nog niet meege
maakt dat dat nodig was. „Door te pi-a
ten komen we er altijd wel uit." Dat
komt ook door zijn goede contacten met
de archiefbeheerders. Hij bezoekt ze
een keer of vier per jaar. „Ik stuur bijna
nooit een brief, ga altijd zelf langs. Dat
is anders in omliggende provincies.
Daar zijn de lijntjes niet zo kort."
De inspecteur is ook tevreden over de
openbaarheid van de Zeeuwse archie
ven. Want hoewel elk ai-chief toeganke
lijk hooi-t te zijn, is het wel zo handig
als een gemeente er ook een geschikte
studiezaal bij bouwt. In Zeeland zijn er
wat dat betx-eft goede mogelijkheden ar
chieven in te zien. Het Zeeuws Archief,
dat de oude papei-assen van de provin
cie beheert, heeft de gegevens van bijna
vier miljoen Zeeuwen van de afgelopen
eeuwen zelfs op internet gezet. Waar
door je vanuit je luie stoel je stamboom
uit kan pluizen. „Het vei-groot de toe
gankelijkheid. Dat is alleen maar
goed", constateei-t Hoogei-huis.
Voi'ig jaar concentx-eerde de
schildersclub zich op naakten,
dit jaar op stillevens en portx-et-
ten en voor volgend jaar staan
landschappen op het program
ma.
Als docent probeert hij ingesle
ten patronen bij zijn leerlingen
te doorbx-eken. „Sommigen ko
men alleen maar om ideeën op
te1 doen; anderen zitten juist
vast en willen toch verder pro
beren te komen. Als je alleen
wex'kt, kom je er vaak niet toe
iets nieuws te proberen. Ik ben
er, denk ik, vrij goed in om men
sen andex-e wegen te tonen.
Stug
De Valk laat de cursisten bij
voorbeeld bewust acrylverf ge-
hte bruiken. „Ik heb ze allemaal
t van de olieverf af gekx-egen.
Het voordeel van acryl is dat
het stug is en snel droogt. Elke
streek moet daarom goed zijn.
eg> Op die manier leer je echt goed
schildex-en. Later kun je het al
tijd nog afwerken met olie-
- verf."
Het niveau van de exposanten
'a loopt, onvex-mijdelijk, stex-k uit
een. Achtex-af gezien vindt De
Valk dat hij de afgelopen maan-
door Anita Tournois
GROEDE - Dieren blijken nog altijd
een favoriet onderwerp voor Steven
tje Hardeman. Maar ook naakten en
portretten sieren de wanden van res
taurant 1880. De expositie betreft et
sen en schilderijen van recente data
alsook werk van voor de eeuwwisse-
ling.
Een reeent werk in acxyl is een por
tret van een bruid. Het gezicht in
zachte groene tinten is waziger ge
maakt en contrasteert stex-k met de
vuxurode achtergrond. Op het waar
om de kunstenares deze bruid schil
derde blijft Hardeman het antwoord
schuldig. ,,Ik werk meestal zonder
vooropgezet plan, tenzij er op tech-
rxisch vlak enige planning vex-langd
wordt. Mijn schilderijen ontstaan
puur spontaan. Bij etsen moet ik na-
Een recent werk van Steventje Har
deman is een portret van een bruid.
foto Peter Nicolai
tuurlijk wel vooraf bedenken, hoe ik
het een en ander aanpak."
Dieren blijken nog altijd favoriet on
derwerp voor de kunstenares. Hax-de-
man exposeex-de eerder op tal van
plekken in Zeeuws-Vlaandex-en - nu
voor de derde keer in Groede - en in
Brussel. In de tentoonstelling in
Echo-Audio in Terneuzen, alweer
enkele jaren geleden, draaide alles
om hanen en. kippen. Na een kleine
omzwerving in de buurt met diverse
verhuizingen en een korte periode
vertoefd te hebben in België, woont
de kunstenares momenteel in Oost
burg. Daar wil ze weer cursussen in
etsen gaan geven, net als voorheen
in haar atelier in Zuiclzande. Ook
'open atelier' op zaterdag en zondag
behoox-t tot de mogelijkheden, laat
ze weten.
Overleven
Kunst is noodzakelijk voor Harde
man. „Mijn kunst is een vorm varx
(over)leven. Heel jong waren mijn ge
dachten al met kunst bezig. Op lage
re schoolleeftijd was mijn overbuur
meisje, mijn ideaal en schetsvrien-
din. Samen liepen we in het week
end, in Amsterdam, vanaf de hoofd
weg naar Badhoevendoxp, met ieder
een schetsboek onder de arm. Ook
mijn etservaring begon in Amster
dam. In de loop der tijd heb ik deze
techniek verder ontwikkeld."
Onderbewustzijn
„Met acrylverf kwam ik in aanra
king in Frankx-ijk, door contact met
kunstenaars die met deze matex-ie
wex-kten. Mijn interesse voor dit ma
teriaal was geboren. Het schilderen
met acryl is een soort bevrijding voor
mij. Etsen vraagt juist om securiteit
en heel px-ecies bezig zijn. Toch is
mijn aandacht verdeeld over beide
en gaat het van periode naar periode,
bepaald door het gevoel van het mo
ment. Blijvend is de inspiratie die
mens en dier, hun omgeving en de na
tuur in het algemeen, mij geven. Het
afbeelden van dieren keert steeds te
rug, die zetelen min of meer in mijn
onderbewustzijn. Deze keer heb ik
paax'den geschildei'd, omdat er veel
kx-acht uitstraalt. Toch ben ik eigen
lijk wat bang van ze", bekent Harde-
man.
Schilderijen en etsen van Hardeman
tonen duidelijk vex-schillen. De wer-
ken, vex-vaardigd in acryl, zijn om
danks hun sobere lijnenplan, uitbun
dig van aard. Inherent hieraan is het
gebruik van primaii-e tinten als blau
wen, roden of groenen, toegepast bin-,
nen vlakken die grotendeels de com
positie bepalen. Zoals de naakten in
diverse posities, meestal vooi-zien
van een draperie. Etsen daarentegen
zijn gedetailleex-dex' en eex-der ingeto
gen van aard, vooral door een sober
der kleurstelling in unietinten. Te
zien in afbeeldingen van reigers, een
rund, een kat exx een vlinder. Flarde
man: „Sinds kort woon ik in een huis
met een tuin vol bloemetjes. Dat in
spireert me weer tot bijvoorbeeld het
etsen van deze vlinder."
Tentoonstelling t/m eind augustus in
Etablissement 1880, Markt 27, Groede.
Openingstijden; dagelijks van 12.00 -
14.00 uur en van 18.00 - 21.00 uur, ma.
en di. gesloten
door Rolf Bosboom
ZIERIKZEE - Aanvankelijk
dacht Kees de Valk dat het bij
één expositie van Schildersclub
Mondragon in het voormalige
Zierikzeese theater zou blijven,
maar inmiddels is hij er zeker
van dat er volgend jaar zelfs
een derde tentoonstelling komt.
De tweede editie wordt morgen
geopend.
Mondx-agon is al jaren een mo
nument van vergane glorie en
symbool van het gebi-ek aan be
stuurlijke - voox-tvarendheid.
Om krakers te weren uit het
pauperde pand, dat sinds
2Ö01 buiten gebruik is, mag
beeldend kunstenaar Kees de
Valk het sinds 2004 gebruiken
als atelier en als lesruimte.
Zicht op een nieuwe bestem
ming is er nog altijd niet.
In het vroegere restaurantge
deelte geeft De Valk door het
jaar op vrijdag- les aan cursis
ten. De resxiltaten werden in
juli 2005 voor het eerst geëxpo
seerd in dezelfde ruimte. Nu is
het wex-k van het afgelopen sei
zoen te zien.
De Valk gaat, uit van de klassie
ke thema's in de schilderkunst.
den wat sturender had moeten
optreden. „Ik heb de cursisten
dit jaar wel erg vx*ij gelaten.
Daar kreeg ik later spijt van,
maar toen kon ik nauwelijks
meer ingrijpen. Volgend jaar
wil ik het weer veel strenger
aanpakken."
Ook wie het kaf van het koren
scheidt, houdt nog voldoende
over. De opvallendste bijdrage
komt zonder twijfel van Max-tin
Immerzeel, met een gx'oot stille
ven. Technisch gezien is het ze
ker niet volmaakt, maar het
tx-ekt onmiddellijk de aan
dacht, mede dankzij Hairy Mu-
lisch die als marionet uit de he
mel lijkt te zijn nedergedaald.
Immex'zeel leverde daarnaast
een indringend vrouwenportret
af.
Een eigen stijl heeft ook Max-ij-
ke Reuser. Een van haar wer
ken is gemaakt naar aanleiding
van het stuk Kaatje is verdron
ken van Alex van Wax-merdam,
die ook is afgebeeld. Stex-ker is
echter het zelfportret.
Strijklicht
Anja van den Boogex-t-Schone-
man was vorig jaar afwezig en
maakte nu alsnog een fraai
naakt, met bijzonder strijk
licht. Daarnaast is zij vertegen
woordigd met een schilderij
waax-op De Valk zelf. welis
waar een aantal jax-en jonger, is
geportretteerd.
Het wex-k van Marjo van der
Steen, Anna van den Bex-g en
Helna van Ieperen mag even
eens als geslaagd worden be
schouwd. Verder nemen Bonni
de Klijne, Tineke Vens, Dox--
othée de Wilde, Willie Kort, Ma
ria J. Scholtz, Ad Wieland,
Noor Bitter-Roks, Lia Latex-
veen, Bas Vex-hagen en Els Rup-
pert aan de expositie deel.
Zijn rol in Schildersclub Mon
dragon 'loopt parallel' aan zijn
eigen werk, zegt De Valk.
„Soms is er een wisselwerking.
Ik neem de cursisten ook een
keer mee naar mijn atelier en
dan mogen ze 'schieten' op
mijn werk. Dan komen er din
gen boven waar ik zelf nog niet
zo over had nagedacht."
Expositie: Schildersclub Mondra
gon, van zaterdag 1 juli t/m zon
dag 9 juli in voormalig theater
Mondragon, Oude Haven 13, Zie-
rikzee. Geopend: dagelijks, 13-17
uur. Officiële opening: morgen om
17 uur.
Het stilleven van Martin Immerzeel toont onder meer Harry Mulisch, opgevoerd als marionet.
foto Marijke Folkertsma
MIDDELBURG - Zeeland krijgt jaarlijks een miljoen eu-
i-o meer te besteden aan de jeugdzorg. Dat is het x-esultaat
dat gedeputeerde G. van Heukelom gistex-en meebx-acht
uit het overleg tussen de provincies over de verdeling van
de veex-tig miljoen euro die het Rijk per 2007 extx-a geeft
aan de provincies. Daarmee deelt Zeeland voor het eerst
volwaardig mee in het rijksgeld dat in het Interprovin-
ciaal Overleg wordt verdeeld, stelt de dagelijks bestuur
der voor de zox-g. „Zeeland krijgt nu tussen de 174 en 176
miljoen exiro, daarmee zijn we eindelijk daar waar we
zijn moeten," stelt Van Heukelom. Waar het geld naartoe
gaat, wordt in september bekeken, als de resultaten be
kend woi'den van verschillende projecten om de Zeeuwse
jeugdzorg soepeler te laten werken.
GOES - Medewerkers en klanten van Visio in Goes heb
ben weer de ruimte. Gisteren nam de revalidatie-instel-
ling voor blinden en slechtzienden het nieuwe onderko
men op het Stationspark in Goes officieel in gebruik. Bij
Visio werken een kleine veertig mensen. Visio Zuid
west-Nederland heeft klanten in heel Zeeland en
West-Bx-abant. De instelling verhuisde in mei van de Goe-
se Lijnbaan naar het nieuwe onderkomen, het oude
UWV-gebouw op het Stationspark.
„Dat was hard nodig", verklaart woordvoerder M. de
Geus. „We krijgen steeds meer klanten. Het vorige ge
bouw werd echt te klein." Bovendien is de nieuwe locatie
makkelijker te bereiken. Die ligt vlak bij het station.
Het pand bevat ook een lichtlaboratorium. „Daar advise
ren we mensen over lichtgebruik op hun werk en thuis."
Slechtzienden hebben verschillende behoeften wat be-i
treft de hoeveelheid licht. De Geus: „Voor de één is het be
ter om verschillende gedempte lampen te hebben. De an
der heeft juist fel licht nodig."
YERSEKE - Leerlingen van basisschool Hef Kompas ixi
Yerseke hebben gisteren een cheque van 3000 euro over
handigd aan Villa Pardoes, een vakantieverblijf voor kin
deren met een levensbedreigende ziekte. Flet geld is eer
der dit jaar ingezameld tijdens de tweejaarlijkse bazaar-
op de school.
BRESKENS - FNV Horecabond is gistex-en een landelijke
actie voor vakantiewerkers begonnen bij vakantiepark
Zeebad in Breskens. Met een camper toert de FNV tot en
met 20 juli langs drukbezochte steden, kustplaatsen en re
creatiegebieden om tijdelijke arbeidskx-achten te informe-
x-en over hun rechten en plichten. FNV constateert dat
veel vakantiewerkers flink worden ondex'betaald en te lan
ge dagen maken. Ook komt het regelmatig voor dat de tij
delijke vakantiekrachten geen contx-act en/of loonstrook-
jes kx-ijgen, geen recht op vakantiedagen over gewerkte
xu-en opbouwen en niet uitbetaald wox-den bij ziekte.
Daarnaast denken veel vakantiewei'kex-s dat ze beter af
zijn met zwartwerken. De vakbond wil dit idee uit de we
reld helpen. Ook vaste wex-knemers in de hox-eca- en re
creatiebranche kunnen tex-echt bij de camper met vragen
over hun vak, salax-issen en arbeidsvoorwaarden. Op 1, 2
en 3 juli doet de camper Kamperland aan.
