Spuugbeestje is niet schoon
De muziektent
was ooit een twistappel
11
Nieuwe raadkaart
^K\
dinsdag Tl juni 2006
m
De graafwesp Cerceris arenaria is een van de soorten die in Zeeland te vinden is.
Eten is een fundamente
le manier om in leven
te blijven. Dieren en onge-
wervelden in het veld zijn
er dan ook bijna hun hele le
ven mee bezig. Rupsen en
andere insecten knagen on
verstoorbaar hele stukken
groen weg. Waterwild veror
bert eveneens een grote hoe
veelheid aan planten en
gras, om nog maar niet te
spreken van onze runderen
en schapen.
Over het algemeen merken
we niet zoveel van de veran
deringen die de natuur onder
gaat. Vaak ook valt het nauwe
lijks op, omdat de planteneten-
de organismen zo klein zijn, of
zich zo goed kunnen camoufle
ren. Bladluizen zien we bijvoor
beeld pas als er verwelking van
blad of bloemen optreedt. In de
tuin is het dan dikwijls al te
laat. Vaker nog is er nauwelijks
zichtbare schade aan de boom
of plant waaraan geknaagd
wordt.
Voor een bladluis is het zaak om
aan zijn belagers als vogels, mie
ren en andere insecten te ont-
koen. Zij slagen daar over het
algemeen goed in want planten
kazen zijn dikwijls niet te her
kennen als een luis. Óf ze heb
ben dezelfde kleur als het blad,
óf je ziet alleen wollige pluisjes
waarin geen enkele vorm van
een insect is te ontwaren.
Schuim
Cicaden behoren tot een familie
waarvan de larven veel lijken
op plantenkazen. Zij verschan
sen zich in een schuimig vocht,
en schermen zich volledig af
van hun omgeving. In de volks
mond zijn zij beter bekend als
spuugbeestjes of koekoekspoeg.
Het ziet er allemaal spie en span
uit, maar de werkelijkheid is an
ders. Ze wentelen zich in hun ei
gen vuil. De eigen uitwerpselen
worden namelijk vermengd met
een ander uitscheidingsproduct
van de cicadenlarve in de vorm
van vetzuur. Het schuim ont
staat door dit mengsel te voor
zien van zuurstof. De larven be
zitten daartoe speciale gasbuis-
jes. Deze in hun poep luierende
larfj es komen op allerlei hogere
planten voor. Bomen ontkomen
trouwens ook niet aan schuimci-
cadenlarven. Hun aantallen kun
nen zo groot zijn dat de bomen
in de zomer gaan druppen. Het
is net alsof er regen valt. Of ei
genlijk is het gier! Het zijn voor
al grotere hoogopgaande schiet-
wilgen die dat verschijnsel in de
ze tijd van het jaar kunnen heb
ben.
Het valt niet mee de cicadenlar-
ven te ontdekken. Meestal zitten
ze hoog. Het is niet bekend of vo
gels weet hebben van de schuil
plaatsen van de cycadenlarven.
We kunnen er wel vanuit gaan
dat ze soms per toeval ontdek
ken, dat er in het schuim van
die cicadenlarven zulke speciale
lekkernijen schuilen.
Wel is het bekend dat graafwes-
pen zich specialiseren op het
vangen van bepaalde prooien.
Zo kennen we bij voorbeeld de
snuittorrendoder Cerceris are
naria) en de wat meer bekende
rupsendoder Ammophila sabu-
losa). Zo zijn er ook graafwes-
pensoorten, die cicaden ver
schalken. Dat zijn de cicadendo-
ders Gorytesen de knoopcica-
dendoder LestiphorusZowel
de larve als de cicade zelf kun
nen doelwit zijn.
Knoop
Verschillende graafwespensoor-
ten komen ook in Zeeland voor.
Bijvoorbeeld de knoopcicaden-
doder Lestiphorus bieinctus).
Het zijn opvallende wespen. Zij
hebben in hun uiterlijk veel weg
van onze bekende zwartgeel ge
kleurde limonadewespen. Ze
zijn echter slanker. En de knoop-
cicadendoder, zoals de naam
reeds aanduid, heeft op het eer
ste segment een knoop. Zij ko
men voor in bosrijke omgeving,
oude tuinen en ook steeds meer
in stedelijke omgeving.
Bij het horen van de naam wesp,
krijgen veel mensen een be
nauwd gevoel. Bij deze graaf -
wespen is de angst om een prik
te krijgen niet helemaal ge
grond. Ze kunnen wel ste
ken,maar de steek is lang niet zo
gemeen. Het steekapparaat
wordt voornamelijk gebruikt
om de èicadenprooi met eén
goed gerichte prik te verdoven
en niet om te doden. De prooi
wordt namelijk gebruikt om
hun broedcellen te bevoorraden
en dienen zolang mogelijk in le
ven te blijven. Die cellen wor
den zover aangevuld als nodig is
voor de opgroei van nieuw nage
slacht. De broedcellen worden
aangelegd in de grond en wor-
foto Chiel Jacobusse
den slechts zelden gevonden.
Anders is dat met zijn belager,
een graafwespensoort, die het
op de cycadendoder heeft voor
zien. Die is heel wat handiger in
de opsporing. Dat moet ook wel,
omdat zijn voortbestaan ervan
afhangt. Deze soort is over het
algemeen donker met soms rode
delen op het achterlijf met witte
of gele tekening. Alleen het
vrouwtje houdt zich bezig met
het speuren naar nestcellen van
andere graafwespsoorten. Zij
legt bij afwezigheid van de
rechtmatige eigenaar stiekem
een eitje en verdwijnt daarop
weer. De naam van deze graaf
wesp is 'koekoeks'graafwesp (ge
slacht Nysson).
Ron Brouwer
Stap 's eve van je fiets, jie.
Dan steekt 'n z'n vienger in
de doek, waèrin ik tweê poönd
butter an 't stuur vervoere. Ik
voel m'n knieën knikke van de
zenuwen. Ok a bin ik d'r van
overtuugd da 'k niks doe dat te
gen de wet is, bin ik oöngerust.
Dan gaèt de vienger, die geel is
van 't sigaretten roake, naë
mien fietseplaètje. 'Ok in orde',
zeit t'n. 'Deurieë ma.' Ik voele
m'n eige gelukkig as ik mien
weg kan vervolge.
As m'n vroeger op de fiets reeje,
wiere m'n meer dan vandaèg d'n
dag an 'ouwe deu de pelisie. De
opdracht vö die ménsen was om
te controlere of je wè 'n belas-
tiengplaètje zichtbaèr op je fiets
ao. Ik kan m'n eige erinnere da
de plaètjes in dien tied 'n rieks-
daèlder kostten, tweê gulden
vuuftig, vö degenen die nie mï
wete wat 'n rieksdaèlder is
vöwaèr 'n rib uut 't lief bie 'n
weekloan van twaollef gulden.
Noe was t'r vö de minvermogen
den de mogelijk'eid om graètis
'n plaètje te bekomme. Dan
kreeg je d'r eêne mee 'n gat in 't
midden. Dan kon iedereên zie
da je aèrm was of minvermo
gend, of te wel je fietseplaètje
nie kon betaèle. In de gezinnen,
waè vö meerdere fietsen nie
meer geld was dan vö eên plaat
je, wier 't bie toerbeurte ge-
bruukt. 't Plaètje zat dan in 'n
leren oesje. Ma o wee as je je
fiets liet staè mee 't plaètje in 't
oesje d'r an. Je kon d'r van verze
kerd weze dat 't foetsie was as
je wi je fiets pakte. Sommigen
soldeerden 't an't stuur. Pro
baat middel tege diefstal. Of ze
moste d'eêle fiets meeneme.'t Be
zit van 'n fiets was in dien tied
gelieke aan 't bezit van een luxe
brommer, noe. Daèdeu
oöntstoönd in dien tied de uit
drukking: 'Ie kan 't wete, want
ie eit 'n fiets'. As d'r eêne die op-
mèrkieng gebruikte, kon d'n d'r
van verzekerd weze dat 'n in 't
koor wier opgevolgd mee de an-
vulling: 'jao mee 'n plaètje'.
Gelieke mee de plaètjescontrole,
wier je ok vaèk lastig eva olie
mee de controle op voorwèrre-
pen die je meevoerde. Controle
op butter was zö iets. De mee 'n
rieksmèrrek gezegelde butter
kostte in dien tied negentig cent
'n poönd. Ma stiekem wier d'r
ok oöngezegelde butter an'ebo-
de van zestig cent 'n poönd.
Even 'n verschil van dertig cent.
Vö zö'n verschil waère m'n mee
z'n aollen in staèt om as 'n échte
Schaauwse smokkelaèr langs
doönkere, ge'eimzinnige wegen
te slupe.
Ik vervoerde de butter vö mien
moeder, van de boerderie Spil-
doorn, aoltied in 'n schoane
schutteldoek, mee 'n knoape
an't stuur van mien fiets. As ik
zag dat in de vèrte een riekspeli-
sieman, herkenbaèr an 'n blaau-
we baand om z'n pètte, naèder-
de, was ik d'r zeker van in zag
ik van oönderd meter aofstaand
a dat t'n van plan was om mien
fiets te controlere. In oewel ik
wist da ik gin contrabande bie
m'n ao, voelde ik m'n eige toch
banauwd. Zuver in alleêne om
dat die vint 'n pelisieman was.
In toch dee t'n uutslutend z'n
plicht. Bovendien eête d'n Bra-
venboer. In mien moeder zou
mien zeker nie op pad stiere om
wetteloaze gedraègingen te ver
richte.
Op eên punt was 't moeilijk vö
d'r om oöns in 't rechte spoar 't
aauwen. Die kroönkelaèrs die
oönze brakwaètervaèrten in dul-
leven bevolkten, oefenden op
oöns 'n vreêselijke antrèkkiengs-
kracht uut. 'n Touwtje, mee stik-
je iezerdraèd oönderan, 'n paè-
lingaek, mee 'n vètte regenwur-
rem in nie zèlden zat d'r sogges
'n paèling an. Ma bie 't controle
ren van de paèlingaeken, voelde
je j'n eêle lief bibbere van de
angst, dat achter 'n boampje
Bravenboer of Boat op de loer
lag. Noait gebeurd, ma volgens
de aauwe stroapers van 't durp
was 't niet dienkbeêldig. Mis
schien zaète die aauwe ménsen
gewoon te liegen over d'r aèvon-
turen mee de pelisie in 't véld.
In d'r eige jeugd liepe ze in de
nacht mee 'n dubbelloaps ge
weer, mee 'n lichtbak om de
aèzen.op te jaègen in doad te
schiete. In as d'r 'n pelisieman
in de buurte kwam, dreigden ze
d'r mee de man kapot te schiete.
Ma of 't écht bie oöns op 't plat
te laand zo'n Wild-Wèst situao-
sie ewist eit betwufel ik. Aomaè
opschèpperie van die aauwe
mannetjes dienk ik. Ma in oön-
zen tied ienge m'n an de lippen
bie die aauwe leugenaèrs. In as
ik mien aèken naè boven aèlde,
bie 't anbreke van de dag, dan
mos ik aoltied dienke an 't ver-
aèl dat de groaste leugenaèr van
't durp mien vertéld ao.
,,'n Paèling van vier poönd zat
sogges in de fuke. 'k d'n mee
fuke in aol mee naèr uus enome.
Ik durfde 'm nie an te raèke, zö
groat was dat beêst. In zö dikke
as mien oönderaèrrem."
Ik keek d'n aauwe leugenaèr on-
gelaovig an. ,,'t Klienkt aomaè
eêl moai", zei ik tege z'n. „Ma
toch dienke ik dat je liegt dat je
bost."
Joop van Zijp
in de achttiende en negentiende
eeuw. Links is een deel van een
pand te zien waar vroeger dok
ter Timmerman woonde en nu
de Rabobank is. Het grote pand
in het midden was de woning
van A. Begheijn. Het huis met
het torentje rechts ernaast was
de zetel van de magistraat. Daar
naast de manufacturenzaak van
A. Batselaere."
Mevrouw Van den Berg uit Ter-
neuzen herinnert zich nog dat
de familie Schijve in het huis
met torentje heeft gewoond.
„Juffrouw Schijve gaf les op de
Zondagsschool. Achter de mu
ziektent was het gemeentehuis,
daar ben ik getrouwd in 1947."
Liesbeth Huser schrijft: „In
1975 hebben mijn man en ik het
pand van de heer en mevrouw
Begheijn gekocht. Zij woonden
in het linkerdeel en wij rechts.
Daar waar op de raadkaart een
raam zit, was in onze tijd allang
een deur gemaakt met een apar
te opgang naar boven. Naast
ons rechts woonde de kunste
naar Dolf Jaspers in het oude ge
meentehuis."
J.S. de Die-Blaakman uit
Schoondijke woonde korte tijd
in het pand van de dominee op
nummer 13: „Dat was in
1953/1954, toen was er nog wo
ningnood. We hadden een ge
deelte van de bovenverdieping.
Het was leuk wonen, altijd veel
drukte op de markt."
L. van Poucke uit IJzendijke ver
telt dat 'de Markt gewoon van
zand was. De boompjes stonden
toen nog vlak tegen de straat
weg. Later zijn er nieuwe ge
plaatst, ongeveer vier meter van
de straat'. J.H. Nelis vermeldt
nog dat 'de Markt vooral in de
jaren vijftig van de vorige eeuw
bekend stond om de zaterdagse
Terneuzen „Het gebouw aan
de Gouverneurstraat is later ho
tel De Gouverneur geworden,
waarvan ik eigenaar was."
Volgens Rini Wijngaards uit
Roosendaal is de kaart 'uitgege
ven door A. van Overbeelce te
Terneuzen, waarschijnlijk in
het jaar 1903'. „Dat kan ik zien
op de andere kaarten uit deze
serie die in 1903 zijn afgestem
peld."
Tot slot het gedicht dat de IJzen-
dijkse Rie de Kraker instuurde.
Zij verwoordt, getuige de reac
ties, ongetwijfeld het gevoel van
veel dorpsgenoten:
Mijn dorp, een stipje op de
kaart
Volkomen onbekend bij velen
Voor anderen, écht de moeite
waard
Omdat de mensen met je delen
Een vestingstad uit het verleden
Met bolwerk en 'n knng van
grachten
Waar Maurits en de zijnen stre
den
En waar nu herten overnachten
Centraal gelegen is de markt
Met daaromheen de fraaie pan
den
Héél artistiek en heel apart
Een dorp van rangen en van
standen
Maar 't mooiste is het carillon
Dat is bevestigd in de toren
En dat waar je je ook bevindt
Van verre al kan horen
Dit dorp door d'eeuwen heen ge
spaard
Is zéker het vermelden waard.
Annemarie Zevenbergen
De prijswinnaars zijn:
M. de Milliano uit Groede,
F. de Bie uit IJzendijke
en R. Wisse uit Hoek.
De inwoners van IJzendijke
zijn trots op hun woon
plaats. Dat bleek duidelijk uit
het grote aantal inzendingen op
de.raadkaart van afgelopen
week. Het merendeel uit IJzen
dijke, daarnaast veel uit de rest
van Zeeuws-Vlaanderen. De gro
te groep inzenders had zonder
uitzondering de foto herkend
als de Markt van IJzendijke.
De muziektent op de foto, uit
1898, is inmiddels vervangen.
Veel inzenders schreven dat de
muziektent indertijd 'de thea
ter' werd genoemd. Volgens Jo-
han Verstraeten uit Oostburg
was de muziektent, opgericht in
verband met de kroning van ko
ningin Wilhelmina, ooit onder
werp van 'geruzie en gekrakeel'.
„Geduld Overwint zou de van
zelfsprekend vaste bespeler van
de kiosk worden, maar bij de
voorbereiding van de bouw
werd het gezelschap niet betrok
ken." Toen de gemeente muziek
gezelschappen uitnodigde om
de inwijding te komen opluiste
ren zegde Geduld Overwint
slechts medewerking toe tegen
betaling van honderd gulden.
„Een voor die tijd fors bedrag
en het gemeentebestuur wees de
ze voorwaarde geïrriteerd van
de hand." Het kwam er tenslot
te op neer dat bij de inwijding
twee Belgische korpsen speel
den. En zoals Verstraeten
schrijft: „Geduld Overwint was
die dag afgereisd naar een muzi
kale activiteit te Groede. Zelden
heeft een gezelschap met zoveel
gloed geblazen als toen in De
Groe."
Volgens Th. de Schoolmeester
uit IJzendijke werd de muziek
tent 'na de oorlog verplaatst
naar de zuidzijde en nog een
paar jaar later gesloopt. Thans
siert een nieuwe kiosk de
Markt, niet meer in het midden,
maar noordelijker'. Hij vertelt
over de Markt: „Het plein was
toentertijd ongeplaveid. De
westkant was een exercitie- en
paradeplaats voor het garnizoen
Voor de raadkaart van deze week steken we de
Westerschelde weer over.
Een straatbeeld met als blikvanger de robuuste
kerk. Links een vrouw in dracht en daarachter
een aantal kinderen met rijwiel.
De vraag is zoals gebruikelijk: om welke plaats
gaat het. Misschien dat iemand ook de personen
op de foto herkent.
Nadere bijzonderheden over de situatie van toen
en nu zijn van harte welkom.
Oplossingen kunnen tot uiterlijk zaterdag I juli
gestuurd worden naar:
Redactie Buitengebied, postbus 4460 AA Goes;
fax 0113-315669;
e-mail redactie@pzc.nl
Onder de inzenders worden drie waardebonnen
verdeeld.
veemarkt en de vele paardenkeu-
ringen, waar het Zeeuwse trek
paard een hoofdrol speelde'.
Veel inzenders schreven dat de
toren op de achtergrond geen
kerktoren is, maar de in 1930 af
gebroken toren van het voorma
lige Post- en Telegraafkantoor
aan de Gouverneurstraat. „Gele
gen naast het huidige Streekmu
seum (het voormalige gemeente
huis)", schrijft J. Schram uit
Ifzenèijke
