Broccoli bleek goed voor de bodem
I
nog
Dankzij het jachthaventje leeft de Paal
Evenementen op
proefboerderij
de Rusthoeve
namen
il:redactie@ pzc.nl
us 31,4460 AA Goes
entie-exploitatie:
- en Midden-Zeeland: 0113-315520;
-Vlaanderen: 0114-372770;
iaal: 020-4562500.
sdag 13 juni 2006
Als het regent
met Sint Veith,
dan regent het
zes weken
in een tijd
(Sint Vitus is op 15 juni)
<PetUt
Ze moest maar eerst
naar de garage. Met de
geleende BMW, compleet
met deuk. In de garage
stond de baas zelf te pra
ten. Met een forse man. Ze
kreeg een bekertje koffie en
de vriend van de baas stel
de zich voor: Petiet, René
of Rens, of zo iets. Het kon
ook wel Petit zijn, zonder e,
zo te horen.
Petiet of Petit is geen pro
bleem, qua betekenis zeg
maar: het is Frans voor
'klein'. De naam zal in oor
sprong gegeven zijn aan 'ie
mand klein van stuk'. In
Zeeland zijn er ongeveer
veertig families, vooral op
Walcheren en Zuid-Beve
land. Dat is meer dan tien
procent van wat Nederland
aan petieterigheid kent. In
België zijn nauwelijks Pe-
tieten, maar zonder e groeit
en bloeit Petit er; meer dan
zesduizend families.
Terwijl Trudy koffie staat
te leuten, is er tijd voor ver
wante namen. Bijvoorbeeld
de achternaam Klein of de
Kleine. Die vertaling van
Petit komt in Nederland bij
duizenden voor. Ook na
men als Groot of De Groot
zijn gebruikelijk. In Zee
land komt er een -e achter:
De Groote. En de lange oo
wordt uitgesproken met
een golfje: De Grööte.
Net als bij Klein en Kleine
komt ook de Franse variant
van De Groot voor: Leg
rand, Vanzelfsprekend heb
ben veel meer uiterlijke
kenmerken tot namen ge
leid, bijvoorbeeld Den Dik
ken, De Lange, De Korte,
Plomp, De Ronde. Enkele
De Kortes leven vooral in
Zeeuws-Vlaanderen onder
de Franse naam: Brevet.
Trudy had de koffie op, liet
de BMW achter en vertrok
met haar eigen Golfje. Over
het deukje werd niet moei
lijk gedaan: 'ach, een klein
kusje van een paaltje', zei
Kluyfhout lachend tegen
Petiet.
Lo van Driel
oud beeldmateriaal en muziek
van Ambras: De Paol op dvd,
maokta mee. Daarop staat on
der meer het lied van het schip
persgilde Eendracht, opgericht
in 1880 en daarna enkele malen
nieuw leven ingeblazen. Het ori
ginele vaandel hangt in het club
huis van de watersportvereni
ging.
Feesten konden ze, die schip
pers; het hoogtepunt was de teer-
dag. Ook de kermis was een bij
zondere festiviteit, weet Scheer
ders. Daaruit zijn de Paalfees-
ten voortgekomen, met vloot-
schouw en de loods als centraal
punt. Die kan dan niet groot ge
noeg zijn.
Rinus Antonisse
De illustratie is gebaseerd op
een foto van het oude, gedempte
haventje van de Paal omstreeks
1950, afgebeeld in het boek Saef-
tinghe verdronken land van
Marc Buise en George Sponse-
lee.
Veld vlas op proefboerderij de Rusthoeve in Colijnsplaat.
De akkerbouw gaat
steeds meer slimmighe
den toepassen die in de tuin
bouw zijn ontwikkeld. Aard
appeltelers bestrijden tegen
woordig bladluis met sluip
wespen en galmuggen, een
techniek die uit de glastuin
bouw is overgewaaid. Uit
de tuinbouw in de open
lucht stamt een methode om
op een duurzame manier de
bodem te bemesten en
schimmels en aaltjes te be
strijden. Drie vliegen in één
klap; wat wil een boer nog
meer.
De drievoudige bodembehan
deling is één van de the
ma's die proefboerderij Rusthoe
ve en boerencoöperatie CZAV
presenteren op de open dag die
ze woensdag 21 juni houden op
de proefboerderij. Het is één
van de evenementen die deze
maand op stapel staan op de
Rusthoeve. De proefboerderij is
aanstaande vrijdag en zaterdag
het decor van de tweede
Noord-Bevelandse Agrifair en
ze huisvest - eveneens op 21 juni
- de Dag van het Zeeuwse Platte
land.
Agrifair en Plattelandsdag mo
gen op de Rusthoeve een gast
vrij onthaal ten deel vallen, de
proefboerderij is er in de eerste
plaats voor de landbouw in
Zuidwest-Nederland. Op de
proefvelden draait het om de
beste rassen en de effectiefste,
duurzaamste en goedkoopste
manieren om te mesten en ge
wassen tegen ziekten en plagen
te beschermen.
De Rusthoeve en de CZAV zijn
voortdurend op zoek naar nieu
wigheden. Dit jaar wordt onder
meer de aandacht gevestigd op
de prettige eigenschappen die
groenbemesters als bladramme
nas en mosterdzaad hebben als
bodemontsmetter. Ton Hen-
drickx van de CZAV: „In de
tuinbouw is ontdekt dat na een
mislukte broccoli-oogst, waar
bij de planten werden gehakseld
en in de bodem gewerkt, het
jaar erop minder bodemschim
mels voorkwamen. De resten
van de plant bleken stoffen te
ontwikkelen die schimmels on
schadelijk maken. Biofumigatie
heet dit effect. Gebleken is dat
ook andere planten die tot de
koolfamilie horen deze eigen
schap hebben, waaronder blad
rammenas en mosterdzaad. Dat
zijn nu uitgerekend gewassen
die akkerbouwers bijvoorbeeld
na de teelt van tarwe als groen
bemesters inzaaien."
Nader onderzoek bracht aan het
licht dat gehakselde en in de bo
dem gewerkte bladrammenas-
en mosterdzaadplanten niet al
leen afrekenen met schimmels
maar ook een onweerstaanbare
aantrekkingskracht op cysten-
aaltjes uitoefenen. Deze aaltjes
plegen zich tot ergernis van de
boer in gewassen als aardappe
len en suikerbieten te vestigen.
Er moesten dure - en milieube
lastende - grondontsmettingsbe-
handelingen aan te pas komen
om cystenaaltjes, die lang in de
bodem in leven kunnen blijven,
te bestrijden.
Resten bladrammenas en mos
terdzaad in de bodem brengen
foto's
hebben niet de verbeelding dat
we de ZLM-manifestatie kun
nen laten herleven, maar we wil
len de Agrifair toch geleidelijk
uitbouwen tot hét publiekseve
nement van de landbouw in Zee
land." Stappen in die richting
worden dit jaar al gezet door
een thematische presentatie van
de manier waarop de Zeeuwse
akkerbouwers hun belangrijk
ste gewassen telen. Zo krijgen
bezoekers van de Agrifair te
zien welke machines eraan te
pas komen om producten als
aardappelen, uien, suikerbieten
en tarwe te verbouwen. De
proefboerderij, meehanisatiebe-
drijven, loonwerkers en akker
bouwbedrijven uit de regio zor
gen ervoor dat de modernste
werktuigen te zien zijn.
Tijdens het derde evenement de
ze maand op de Rusthoeve, de
Dag van het Zeeuwse Platte
land, zal veel aandacht uitgaan
naar het streven van onder ande
re de provincie Zeeland en de
ZLTO om de teelt van zilte ge
wassen en de kweek van vis, za
gers, kokkels, mosselen en oes
ters op landbouwbedrijven te be
vorderen. Minister Veerman van
Landbouw komt ervoor naar Co
lijnsplaat.
Ben Jansen
Groenbemester bladrammenas is een goede bodemontsmetter.
Platteland beleven
Al deze slimme toepassingen
zijn aan de meeste bezoekers
van de Agrifair op de Rusthoeve
niet besteed. Die komen naar Co
lijnsplaat om het platteland te
beleven. Dat sluit mooi aan bij
het thema van de landelijke
Week van het Platteland (van 15
tot en met 18 juni) Ontdek je
band met het platteland. In en
om de Rusthoeve worden streek
producten gepresenteerd, er zijn
rondleidingen, ganzen-, paar
den- en roofvogelshows, demon
straties van oude tractoren en
optredens van pop- en folkgroe
pen.
Sinds de ZLM, de voorloper van
de boerenorganisatie ZLTO, in
1988 is gestopt met haar vijfjaar
lijkse landbouwmanifestatie, is
de Noord-Bevelandse Agrifair
het grootste evenement op dit
gebied. Voorzitter Joop de
Nooijer van het organisatiecomi
té is. zich daarvan bewust. „We
aaltjes ertoe hun beschermende
inkapseling te verlaten. In tegen
stelling tot aardappelen en sui
kerbieten zijn de groene bodem-
ontsmetters geen waardplanten,
zodat de aaltjes sterven. Een
voor nieuwe teelten gezondere
bodem is het resultaat.
brengen van de zeeweringen is
de oude haven gedempt en
mocht een nieuwe jachthaven
met plaats voor 150 boten aange
legd worden. Toenmalig gedepu
teerde A. L. van Geesbergen, fa
natiek zeiler, zette zich er na
drukkelijk voor in en ook de aan
wezigheid van een zeer actieve
watersportvereniging hielp.
Piet Scheerders uit Hulst is een
kleine veertig jaar Paal-volger
(vond er onder meer zijn vrouw
en heeft er een kotter liggen).
Hij is er elke dag wel te vinden
en constateert dat dankzij het
haventje de Paal nog leeft. „De
leefbaarheid is niet enorm veran
derd, maar er is altijd wel activi
teit." Scheerders heeft de tijd
meegemaakt dat er veel schip
pers woonden. „Ik ben nog met
de vissers mee het schor inge
gaan. Om bot te steken. Die
bleef bij eb in de diepere kuilen
achter. Dat deed je met een har
poenachtige riek, met zes of
acht tanden."
Zijn schoonvader was betrok
ken bij een sloperij van oude
houten walen (een type binnen
vaartschip). Het hout werd als
brandhout afgezet. „En ook ge
bruikt voor boerenschuren", her
innert Scheerders zich. Aan be
drijvigheid vroeger geen gebrek.
Het was de thuishaven van de
vissers uit Graauw (rond 1900
nog 83 schepen).
In 1885-1887 stichtte Pieter Ver
ras zijn werf Moed en Trouw,
waar tot aan de sluiting in 1978
ruim tweehonderd schepen van
stapel liepen. Alphons Verras en
Piet van Campen richtten rond
1890 een tweede werf op, waar
eveneens hoogaarzen en heng
sten gebouwd werden. In de Eer
ste Wereldoorlog ging het be
drijf failliet. Aan de Zeestraat
maakten de gebroeders Peet en
Ko de Klerk tot 1932 houten
roeiboten; ze begonnen daarna
een werf in Breskens.
Rond 1960 hielden de handelsac
tiviteiten op. Dirk Verwey, man
achter radio Veronica, liet de ha
ven uitbaggeren, zodat recreatie
vaartuigen konden afmeren. In
1967 ontstond de watersportver
eniging Saeftinghe. Met de aan
leg van de nieuwe haven begon
voor de Paal in 1980 een tweede
leven.
Scheerders schreef er een boek
over: Heft aan, o broeders van
de Paal en vorig jaar bracht hij
een jubileum-dvd uit, met veel
nant, waardoor het etiket pitto
resk niet opgeplakt kan worden.
Ook de plaats van het houten
klapkot verdient geen ereprijs.
Is het daarom leeg? Misschien
kan het, tegelijk met het vernieu
wen van de glooiingen, een be
ter plaatsje krijgen op de kop
van de dijk.
De Paal is als enige haventje in
het oosten van Zeeuws-Vlaande-
ren in stand gebleven. Dat wil
zeggen: bij het op deltahoogte
Zeeland grossierde vroe
ger in haventjes. Veel zijn
er verdwenen, in onbruik
geraakt of hebben een an
dere bestemming gekre
gen. In de serie Aanmeren
aandacht voor dit mari
tiem erfgoed, met illustra
ties van Adri Karman. De
ze week: de haven van
Paal.
Het is toch wel even schrik
ken. Bovenop de stoere del-
tadijk bij gehucht de Paal wordt
het zicht op het haventje enigs
zins bedorven door de aanwezig
heid van een enorme wit-zwarte
loods van.watersportvereniging
Saeftinghe. De omvang staat
niet in^erhouding tot maat en
vorm van de haven.
Dat hadbvel ietwat minder ge
kund. Hét is een lichte disso-
