Na een hartstilstand kijkje anders
in een komedie blijft Berlusconi levensgevaarlijk
31
Radboud
Nijmegen
na de klap
Lessen van Bristol
zaterdag 3 juni 2006
Het hartcentrum van
het Radboudzieken-
huis in Nijmegen trilt nog
na van de klap van een ver
nietigend inspectierapport.
Anesthesioloog Damen, die
het falen van zijn centrum
blootlegde, is aangeslagen.
„Ik voel me slecht."
De voorzitter, onbedoeld
grappig, kijkt het zaaltje
vol bejaarde hartpatiënten rond
en zet z'n strengste blik op.En
dan wil ik u nog even iets op het
hart drukken."
Dan vervolgt hij: „Zo meteen
komt iemand van het Radboud-
ziekenhuis om ons te vertellen
wat er bij het hartcentrum alle
maal mis is gegaan en om naar
onze reacties te luisteren. Ik ga
er van uit dat we die man netjes
tegemoet treden en dat we niet
onvriendelijk gaan doen. Als ik
merk dat met hem niet correct
wordt gesproken, kap ik het zon
der meer af. We mogen blij zijn
dat hij wil komen en naar ons
wil luisteren. Hij komt uit eigen
vrije wil."
Vijf weken nadat.het Radboud-
ziekenhuis en zijn falende hart
centrum door een rapport van
de gezondheidsinspectie in een
diepe crisis belandden en de
complete ziekenhuistop opstap
te, is het ontzag voor de dokter
en zijn instituut in sommige
kringen onverminderd groot. De
ontreddering onder de hartpa
tiënten mag diep zijn, vanmid
dag wordt dr. Frans König, een
van de topfunctionarissen die
niet hoefde op te stappen, met
alle egards in het Nijmeegse
wijkcentrum ontvangen.
„We willen met het Radboud in
gesprek blijven. Aan dreigen
met schadeclaims hebben hart
patiënten niks", had Rob Peters,
lokaal vertegenwoordiger van
belangenorganisatie Hartezorg,
van tevoren gezegd.
Hier in het wijkcentrum zitten
overlevers, veteranen. Bijna alle
maal oudere mannen met, naar
eigen zeggen, grote littekens. Ze
zijn een of meerdere keren in
Nijmegen onder het mes ge
weest voor een nieuwe hartklep,
voor drie-, vier-, vijfvoudige om
leidingen, voor een dotterin-
greep, voor een pacemaker.
Ze danken, zeggen ze. hun leven
aan de dokters van het hartcen
trum. Ze zijn er vaak al jaren
kind aan huis. Hun cardioloog
is hun hoop en toeverlaat, zijn
telefoonnummer zit altijd in de
achterzak.
Herkenbaar
Ook in dit gezelschap is het in
spectierapport hard aangeko
men. Peters: „Hier en daar een
herkenbaar verhaal. Ook schok
kend. Het heeft me zeer aange
grepen." Koppen hadden niet
per se hoeven te rollen, vinden
sommige hartpatiënten. Al hele
maal niet die van hun dokter.
„Die mensen daar hebben m'n
leven gered. Bij mijn operatie is
destijds wel van alles mis ge
gaan waardoor ik invalide ben
geworden, maar ik zit hier, ik
leef nog en daar gaat het om",
zegt een van de aanwezigen.
Peters: „Als je, zoals ik, een hart
stilstand hebt gehad en gereani
meerd bent, dan kijk je anders
tegen dit soort zaken. Ik wil ook
nu alleen maar constructief zijn
en met het ziekenhuis in overleg
blijven."
Het is al vaak aangehaald: als
eind september vorig jaar dat
vermaledijde mailtje van profes
sor Johan Damen niet was uitge
lekt, waren we misschien nooit
te weten gekomen hoe slecht het
Nijmeegse hartcentrum eraan
toe was.
Anesthesioloog Damen, vorig
jaar nog een nieuwkomer in wat
volgens het inspectierapport
een slangenkuil bleek te zijn,
wilde voor geen goud in zijn ei
gen hartcentrum worden geope
reerd. De kwaliteit was domweg
onder de maat, er gingen te veel
mensen dood, stelde hij. Toen
het kattebelletje op straat lag,
was er geen houden meer aan en
stond de inspectie meteen op de
stoep.
Acht maanden later klinkt Jo
han Damen, volgens deskundi
gen een grootheid in zijn vak,
nog steeds zwaar aangeslagen.
Dat zijn mailtje zó veel teweeg
heeft gebracht, „daar ben ik erg
van geschrokken."
Lef
De hoogleraar die ongewild uit
de school klapte, wordt buiten
het Radboudziekenhuis gewaar
deerd om zijn lef en eerlijkheid.
Binnenshuis heeft de man die
door het academisch ziekenhuis
werd binnengehaald om het
hartcentrum tot grote hoogte op
te stuwen, veel ellende over zich
heen gekregen.
Hij moest door het stof, want
hoogleraren en hoofden van af
delingen behoren niet via mail-
tjes gevoelige informatie uit te
wisselen. Verder kreeg Johan
Damen alleen maar gelijk.
„Ik voel me nog steeds niet
best", zegt hij. „Slecht eigenlijk.
Er is veel onplezierigs gebeurd
dat mij niet in m'n kou we kle
ren is gaan zitten. Mijn e-mail-
tje heeft weliswaar veel in gang
gezet, maar ik denk dat dat
vroeg of laat sowieso wel was ge
beurd."
„Het briefje heeft de zaak alleen
maar versneld. Het doet me in
elk geval wel goed dat er nu din
gen vei'anderen, dat het alle
maal beter wordt. Mijn persoon
lijke ellende is dan minder be
langrijk. Dat is kennelijk de
prijs die je moet betalen."
Als het slikken van een medicijn
met bijwerkingen, zo ziet Johan
Damen het proces dat hij, het
hartcentrum en het ziekenhuis
nu doormaken. „Ernstige bijwer
kingen." Geen ziekenhuis waar
mailtjes als die van Damen niet
regelmatig de ronde doen. Alle
maal verstuurd door of geadres
seerd aan medisch specialisten
die zich bij elkaar beklagen
over de kwaliteit van de zorg op
hun afdeling, die hun collega's
tot de orde roepen omdat ze pa
tiënten in de waagschaal stel
len, die ordinair ruzie maken
over weekenddiensten, onder
zoeken, vaardigheden of declara
ties.
Macho's
Medisch specialisten. Eigenwij
ze macho's zouden het zijn,
waarmee geen land te bezeilen
valt, waar geen ziekenhuisdirec
teur grip op krijgt.
Voorbeelden te over: gebrouil
leerde chirurgen in het Maaszie-
De problemen van het Nijmeegs
hartcentrum zijn niet uniek. Ook
een ziekenhuis in Bristol kende zo'n af
faire.
Hel Radboudziekenhuis kijkt, nu het
zeifin diepe crisis zit, goed naar een ver
gelijkbare affaire in de Bristol Royal In
firmary, een ziekenhuis in Bristol. In de
jaren tachtig stierven daar twee- tot
driemaal zo veel baby's na een openhar
toperatie als in andere ziekenhuizen in>
Groot-BnUamië. Bij één chirurg vielen
zelfs tienmaal meer doden dan gemid
deld.
Door te lang en slecht opereren, bescha
digden tevens vele hersenen van kinde
ren. Ook in Bristol bracht een anesthe
sist, Stephen Bolsin, het extreme sterfte
cijfer op de afdeling liartchirurgie aan
het licht. Klokkenluider Bolsin werd ja
renlang niet gehoord.
„Niet het hoge sterftecijfer was het pro
bleem, maar ik", zegt hij nu. Het werd
alleen maar erger. „Sommige chirurgen
hadden te weinig ervaring met bepaalde
complexe hartoperaties. Ik vond dat ze
die niet meer moesten doen. Ze gingen
ze juist vaker uitvoeren omdat ze dach
ten dan beter te gaan opereren. Het was
egoïstisch. Kinderen zijn geofferd.
Anesthesist Bolsin iveigerde op het
laatst nog langer kinderen onder narco
se te brengen als hij voor de afloop van
een operatie vreesde. Uiteindelijk lekte
hij naar de pers. Met grote gevolgen.
Complexe hartoperaties werden voor
drie maanden stilgelegd. De tuchtrech
ter zette twee chirurgen - vlak voor him
pensioen -wegens wanprestaties uit het
ambt en verbood een andere chirurg
drie jaar lang kinderen te opereren. Het
ziekenhuis ontsloeg deze chirurg als
nog.
Aan tweehonderd ouderparen, van 29
overleden baby's en van kinderen met
hersenbeschadiging die een claim in
dienden, betaalde het hospitaal in to
taal zo'n 150 miljoen euro. Het imago
van het ziekenhuis was zwaar bescha
digd. Er volgde in 1989 ook nog een Pu
blic Inquiry, een groots onderzoek van
een onafhankelijke commissie naar de
misstanden. In 2001 verscheen haar zes
honderd pagina's tellend eindrapport.
Vertrouwen
Inmiddels hoort de Bristol Royal Infir
mary tot de vijf beste ziekenhuizen in
Engeland. „We hebben op alle fronten
het vertrouwen hersteld", zegt Kate
Birch, woordvoerster toen en nu. „Voor
al door open en eerlijk te zijn.De gere
nommeerde chirurg Ash Pawade moest
de afdeling kinderhartchirurgie - hij
noemde die de Killing Fields - weer op
poten zetten. Pawade opereerde tijde
lijk als enige en uitmuntend. Er over
leed zelden een kind. Hij zette zijn resul
taten op internet en later ook die van
zijn collega's. Dat gebeurt nog steeds
elk jaar.
Birch: „Pawade verbeterde ook de
sfeer. Hij duldde geen arrogantie en inti
midatie van specialisten meer en was
permanent beschikbaar voor de pers.
Pawade bracht steeds kernachtige bood
schappen over de dramatische verande
ringen die hij had doorgevoerd.Bolsin
vertrok bitter naar een ziekenhuis in
Geelong, Australië. „Ik moest weg. Het
was oncomfortabel werken.Hij is te
vens hoogleraar Patiënt en Veiligheid
aan de universiteit van Melbourne. Bol
sin adviseert het Radboudziekenhuis,
net als Bristol, nu de kans te grijpen om
een van de beste hartcentra van Neder
land te worden.
„In Bristol verbeterden de dingen al
toen ze alleen nog maar naar de data
gingen kijken. Het werd nog beter toen
slechte chirurgen niet meer opereerden.
Een pijnlijk proces. Maar het kwam
goed. Ze hebben nu de laagste sterftecij
fers van de wereld.
kenhuis in Boxmeer, longartsen
en anesthesiologen die elkaar
naar het leven staan in het St.
Jans Gasthuis in Weert, bijna
slaande ruzie tussen de hoogle
raar en een kindercardioloog in
het Utrechtse Wilhelmina Kin
derziekenhuis, herrie bij de in-
tensivisten van het Diakonessen-
huis in Utrecht.
Meer dan de helft van de zieken
huizen, blijkt uit onderzoek van
het instituut voor Beleid en Ma
nagement Gezondheidszorg,
worstelt met gedoe tussen de art
sen. Het Radboud-hartcentrum
is, zeggen veel medisch specialis
ten, slechts het topje van de ijs
berg.
In ernst van de situatie is het
uniek, weten ze.
Dan te bedenken dat vijftien
jaar geleden de afdeling Cardio
logie van het Radboud ook het
decor was van een onverkwikke
lijke bonje tussen een groep car
diologen en hun afdelingshoofd.
Vier hartspecialisten stapten tot
ontsteltenis van hun patiënten
op, de hoogleraar bleef met een
deels failliete boedel achter. Het
huidige noodlijdende hartcen
trum is mede daaruit voortgeko
men.
Of de dokters elkaar nou uit af
gunst naar het leven staan, of
eikaars falen toedekken omwil
le van de golf af spraak, het gaat
altijd over de rug van de pa
tiënt. Zeker in het verziekte Nij
meegse hartcentrum waar elke
patiënt in een complex samen
spel van chirurgen, artsen en
verpleegkundigen, van hand tot
hand ging, maar liefst vijf hoog
leraren de scepter zwaaiden en
niemand voor de ander wilde on
derdoen.
Uitdaging
„De samenwerking ten koste
van alles goed houden. Dat is al
tijd de grootste uitdaging", zegt
de Utrechtse hartchirurg Van
- Herwerden, tevens voorzitter
van zijn beroepsvereniging.
„Dat je in zo'n keten van zorg
regelmatig op eikaars terrein
komt, is onvermijdelijk. Als je
echter de patiënt centraal stelt,
zal dat nooit een probleem wor
den." Ruzie op de werkvloer, me
dewerkers die slecht functione
ren, roddel en achterklap, „het
komt toch overal voor", zegt
hartpatiënt Rob Peters vergoei-
lijkend. Hij bedoelt, legt hij uit,
dat niets menselijks hartchirur
gen en cardiologen vreemd is.
Hoe dramatisch het inspectie
rapport ook is - na lezing was
maar één conclusie mogelijk: je
reinste anarchie - Peters heeft
nog steeds een onwrikbaar ver
trouwen in het Radboud. „De
problemen zullen worden opge
lost. Als ik hoor en zie hoe ze nu
bezig zijn, dan komt het alle
maal wel goed."
Voetstuk
Zelden bracht een rapport van
de Inspectie voor de Gezond
heidszorg zo helder en pijnlijk
het falen van een ziekenhuisaf
deling in beeld. Chirurgen die
voor halfgoden werden versle
ten vielen van hun voetstuk, de
cardiologie is, zeggen vakbroe
ders, schade toegebracht en het
Radboudziekenhuis heeft, alle
sussende woorden van de zieken
huiswoordvoerder ten spijt, ja
ren nodig om zich van deze klap
te herstellen. In het zaaltje van
het Nijmeegs wijkcentrum wach
ten de verzamelde hartpatiën
ten gespannen op de komst van
de dokter van het Radboud.
Er zijn drie afwezigen, meldt de
voorzitter. „Twee worden van
daag geopereerd in Eindhoven
en Nieuwegein."
Hélène van Beek en
Michiel Willems
Sjilvio Berlusconi mag dan in april de ver-
j.Jkiezingen hebben verloren, de wereld
)et vooral niet denken definitief van het
*e ge mannetje te zijn verlost. Deze waar-
sel luwing komt van Nanni Moretti, de Ro-
ïinse cineast die onlangs in Cannes een
2,lm presenteerde over de voormalige pre-
er van Italië'. II Caimano, oftewel De Kaai-
De film opent volgende week het Rot-
dam Holland Film Festival, het filmpro-
imma van het Holland Festival in samen-
irking met het Intex'nationaal Film Festi-
Rotterdam.
jt verschil in aantal stemmen tussen Ro-
j 'no Prodi en Bex'lusconi was minimaal,
iretti: „Bij het minste zuchtje wind valt
nieuwe regering en komen er weer vex'kie-
igen. Px'odi zal beschadigd zijn. En om
n eigen campagne te steunen, bezit Ber-
c°ni dan nog altijd di'ie van de zes lande-
tetv-zenders, naast talrijke radio-sta
ns, kranten en opiniebladen. Ook in de
t van het bedrijfsleven is zijn macht nog
ijd enorm."
het verhaal van II Caimano komt filmpro
cent Bruno Bonomo terecht in een dubbe
le crisis: huwelijk én carrière lopen aan de
grond. Met de moed der wanhoop klampt
hij zich dan vast aan een script waarin Ber
lusconi tot satirisch doelwit wei'd genomen.
Dat script is afkomstig van een zekere Fran-
cesca, een lesbische ongehuwde moeder die
wil debuteren als regisseur.
II Caimano is geïnspireerd op de actualiteit
en de film demonstreert hoe het vex-knopen
van politieke macht, rijkdom en kunst kan
leiden tot een uitverkoop van alle integx'i-
teit. Je zou er een komische variatie in kun
nen zien op Citizen Kane. Dat is een visie
die Moretti bevalt: „Zo had ik het nog niet
bekeken. Vanochtend oppex'de iemand dat II
Caimano lijkt op een komische 8 1/2. Ik be
schouw beide vergelijkingen als stx-elend."
Sterk onderwerp
Vijf jaar lang is Berlusconi de machtigste
man van Italië geweest. Is Moretti eigenlijk
niet een beetje laat met een satire over de
kleine volksmenner? De cineast zegt dat we
zijn film niet moeten beschouwen in termen
van vroeg of laat.
„Het heeft vijf jaar geduurd voor ik een
nieuwe film heb gemaakt sinds La Stanza
Elio Capitani als Berlusconi
Del Figlio, die de Gouden Palm kreeg in
Cannes. Het is niet zo dat ik door dat succes
verlamd ben geraakt, maar ik voelde me
daarna wel verplicht om voor een nieuwe
film met een extra sterk onderwerp te ko
men. Dat had ik niet paraat. Ik ging het fil
men van me afhouden en begon me, na de
door Bex'lusconi gewonnen verkiezingen
van 2001, bezig te houden met politieke ac
tie. De leiders van links waren de kluts
kwijt. We zijn toen zelf manifestaties en de
monstraties gaan organisex'en. Daar is veel
tijd en enei'gie in gaan zitten. Maar als ik de
megalomaan was waarvoor ik door de tegen-
pai'tij werd uitgemaakt, dan zou ik zelf de
politiek in zijn gegaan. Dat heb ik dus niet
gedaan." N
Documentaires
Vexwolgens nam hij de dx-aad weer op als
filmpx'oducent en nam de supervisie over
één speelfilm en elf documentaires van ande
re regisseui's. „Ik heb dus geen duimen zit-
ten draaien." Vervolgens zou hij zijn twee
obsessies - cinema en het Italië onder Silvio
Berlusconi - samendrijven in een nieuwe,
zelf te regisseren film. „Maar het begon met
een verhaal over gewoon een producent en
een scenarioschrijster. De politiek kwam ex-
later bij." II Caimano wex'd twee weken
voor de Italiaanse vex'kiezingen uitgebracht
en hij sloeg enorm aan. Toch had Moretti
niet bedoeld om er eventjes Romano Prodi
mee aan de macht te helpen. „Ik geloof niet
dat mijn film directe invloed heeft gehad op
de uitslag. Ik meen zelf dat als iemand een
film maakt met de uitdrukkelijk opzet om
in te grijpen in het denkproces van het pu
bliek, dat hij zich dan begeeft op een eng
smal pad. Dat zal meestal resultei'en in
slechte films."
De fout die links-Italië volgens de 52-jarige
cineast heeft gemaakt met Berlusconi is dat
men hem alleen heeft willen zien als schex'ts-
figuxu'. „Dat was een onderschatting. Ik zie
hem veel meer als iemand die echt gevaar
lijk was en nog steeds is."
Pieter van Lierop
II Caimano (De Kaaiman) opent 8 juni het
Rotterdam Holland Film Festival, het film
programma van het Holland Festival in
samenwerking met het Internationaal
Film Festival Rotterdam.
illustratie Ruben Oppenheimer/GPD
