Bevlogenheid
houdt erfgoed
in de vaart
r'
De museumhaven in Zierikzee, met op de voorgrond de ARM17, een hoogaars gebouwd omstreeks 1878
op de werf Meerman in Arnemuiden en eigendom van de stichting museumhaven Zeeland (opgericht in
1990). De stichting wil historische schepen die in de delta voeren, restaureren en presenteren. Zo zijn
inmiddels aanwezig de peilvlet Lewendert Abrahampolder, inspectiebotter Meeuws, veerboot Zuid-
vliet, boeier Vabel en klipper Mijn Genoegen. foto Dirk-Jan Gjeltema
dinsdag 16 mei 2006
Hoogaarzen op drooggevallen plaat.
fragment schilderij W. J. Schütz, vervaardigd in 1882
(in particulier bezit)
Tjalk Scaldis, bouwjaar 1912, thuishaven Hellevoetsluis. Het schip is ingericht voor chartervaart (tochten met groepen) en vaart hoofdzakelijk op de deltawateren.
foto Dirk-Jan Gjeltema
IgfSgisfg; i V glggJ*j
Vlootschouw tijdens Saeftingefeesten op de Westerschelde (vanuit getijhaven Paal). Van links naar rechts: een hoogaars (Moed en Trouw),
een schouw, een hengst (D'n Bruinen) en een zeilvlet. foto archief Stichting Behoud Hoogaars
Het is net zo Zeeuws als
eb en vloed: maritiem
erfgoed. De historische sche
pen zijn het opvallendst,
maar ook havens, steigers
en andere zaken die met va
ren te maken hebben horen
erbij. Tijdens de boegbeel
dendag op zaterdag 20 mei
is op 12 plaatsen in Zeeland
en Vlaanderen het erfgoed
te bezichtigen.
Je moet er een beetje gezonde
tik voor hebben, lacht waar
nemend-voorzitter Henk van de
Haar van het Platform Mari
tiem Erfgoed Zeeland. „Het va
rend erfgoed wordt door een
stelletje enthousiastelingen va
rend gehouden."
Hij vindt dat, vergeleken met
de aandacht voor bijvoorbeeld
monumentale gebouwen, het
maritiem erfgoed er nog altijd
bekaaid van afkomt. „We zijn
een achtergestelde groep", con
stateert Van de Haar. „Niet
écht geaccepteerd als cultureel
erfgoed, waar je als overheid
ook wel wat voor mag doen in
de vorm van bijvoorbeeld subsi
dies en belastingfaciliteiten."
De Terneuzenaar spreekt uit er
varing. Hij kocht in 1982 een in
1900 gebouwde Friese tjalk, die
onder verschillende namen
(Vrouwe Johanna Geziena,
Adriana, De Zes Gebroeders,
Energie) de Nederlandse wate
ren bevoer. „Het was een hoop
oud ijzer. Dat wrak heb ik weer
helemaal opgeknapt, zonder
subsidies. Daar komt wel enige
bevlogenheid bij kijken." Als
De Zes Gebroeders vaart de
tjalk weer in Zeeland, met als
thuishaven Sas van Gent.
Van de Haar wijst erop dat de
eigenaren hun maritiem erfgoed
doorgaans koesteren. „Je schip
heeft een geschiedenis. Je vaart
niet alleen met een schip, maar
ook met een brok maritieme his
torie. Je doet het mede om de er
varing te hebben hoe men vroe
ger van plek A naar plek B
kwam en om oude technieken in
stand te houden. Als het even
kan varen wij op de zeilen."
Traditie
De waarnemend-voorzitter van
het platform onderstreept dat
Zeeland een varende traditie
heeft hoog te houden. „Wat zou
Zeeland zijn geworden zonder
het maritieme gebeuren? Kijk
naar het verleden, met al die ei
landen was men voor honderd
procent afhankelijk van de sche
pen. Laat dat maar eens zien,
doe daar maar eens waf voor",
zegt Van de Haar, onder meer
richting gemeentebesturen.
Die mogen zich volgens hem wel
eens wat meer bekommeren'om
de noden van varend erfgoed en
het niet over één kam scheren
met de pleziervaart. Want een
historisch schip is heel wat an
ders dan een moderne zeilboot.
„We worden vaak als jacht aan
gemerkt, wat we niet zo leuk vin
den", vertelt Van de Haar. Als
voorbeeld noemt hij meer aan
dacht voor ligplaatsen en liggel
den. Varend erfgoed blijkt ook
een recreatieve trekker van for
maat te zijn en daar mag een ge
meente best wat tegenover stel
len, meent hij.
Het Platform Maritiem Erfgoed
Zeeland is hét aanspreekpunt
voor maritiem erfgoed in de pro
vincie. Deelnemende stichtin
gen zijn: Museumhaven Zierik
zee, Traditioneel Zeilend Zee
land, Zeeuwse Schouw, Behoud
Hoogaars en Houthaven Goes.
Ze zijn alle op een of andere ma
nier bezig met het restaureren
en in de vaart houden van oude
scheepstypen (en bijbehorende
voorzieningen, zoals een werf en
haven). Van de Haar trekt het
graag wat breder. Als particulie
re bezitter van maritiem erf
goed, is het niet vreemd dat hij
de inbreng van die groep wil ver
groten. Ook al omdat naar zijn
schatting circa driekwart van
de varende monumenten in Zee
land particulier eigendom is.
Hij tekent aan dat de particulie
ren een groot aantal verschillen
de scheepstypen 'vertegenwoor
digen', terwijl stichtingen zich
meestal beperken tot enkele ty
pen (zoals aan de visserij verbon
den erfgoed).
Het bekendste Zeeuwse scheeps-
types die in het verleden tot ont
wikkeling kwamen, hebben te
maken met visserij en binnen
vaart. De belangrijkste zijn
hoogaars, hengst, Zeeuwse
schouw en boeieraak. Eind 19e
eeuw kwam de Zeeuwse (ri-
vier)klipper erbij. Alles op de
zeilen; in de periode 1920-1940
kregen de meeste schepen een
motor.
Eén van de activiteiten van het
platform is het opstellen van
een lijst van alle historische
schepen die nog in Zeeland te
vinden zijn. Het oudste schip
heeft als bouwjaar 1878, de
hoogaars ARM17. Naast vissers
schepen prijken op de lijst, veel
al van partculiere eigenaren, ty
pes als schokker, sleper, zee
tjalk, steilsteven, gasboot, beton-
ningsvaartuig, vlet en veerboot.
Organisaties voor maritiem erf
goed in Zeeland en Vlaanderen
hebben de handen ineen gesla
gen via het project Boegbeelden.
Samen halen ze geld van de Eu
ropese Unie binnen en ze wisse
len kennis en ervaring uit. Het
boegbeeld staat symbool voor
de standvastigheid van de schip
per: het steekt de kop in de
wind en richt de blik vooruit.
Rinus Antonisse
De klipper Avontuur op het kanaal Goes-Oöslerschelde, ter hoogte van de brug bij Wdhelminadctrp. De Avontuür is^eihdwëëmaVt klipper in. 1914 gebouwd te
'Moerdijk voor "het vmioër.yan dijkverzwaringsmateriaal. De Stichting Traditioneel Varend Zeeland redde de klipper van de sloop. Na restauratie wordt sinds
1994 weengezeild-met de Avoptpur, die is erkend ajs.yarend monument. - foto Willem Mieras
