Oudste planetarium werkt prima
SKATE
1
\p j
Jli&fe
PZC
Casper Hobbes
Levenswerk van Eise Eisinga bestaat 225jaar
Zand
puzzel
12
21
24
31
Heer Bommel en de Toekomer
recept
Makreel met waterkers en remouladesaus
weer
K2ZQZS332Z22B
A
A
A
ai
in
donderdag 11 mei 2006
van onze redactie binnenland
Dominee Eelco Alta uit het
Friese dorp Bozum voor
spelde dat de wereld op 8 mei
1774 zou vergaan. Onze maan,
Mercurius, Venus, Mars en Jupi
ter stonden aan de hemel zo
dicht bij elkaar dat men vrees
de dat de planeten op elkaar
zouden botsen.
Om het tegendeel te bewijzen
bouwde de wolkammer Eise Ei
singa in Franeker ons zonnestel
sel op schaal na. Dat planeta
rium, het oudste ter wereld is na
225 jaar nog van uitzonderlijke
kwaliteit. Dat feit wordt op 19
mei gevierd.
Eisinga werd op 21 februari
1744 in Dronrijp geboren. Als
jongen was hij zo geïnteresseerd
in wiskunde en sterrenkunde
dat hij elke week naar de toen
malige universiteitsstad Frane
ker liep om wiskundeboeken te
besturen. Op 15-jarige leeftijd
(Advertentie)
MIDDELBURG GOES
schreef Eisinga al een wiskunde-
boek van ruim 650 pagina's. Hij
trad echter in de voetsporen van
zijn vader door wolkammer te
worden. De onrust die dominee
Alta teweeg bracht, gaf Eisinga
aanleiding zijn kennis te benut
ten voor het maken van een pla
netarium in zijn woonkamer. De
Fries was zeven jaar zoet met
het maken van tandwielen, klok
ken, het schilderen van het zon
nestelsel en het berekenen van
tijden en maten. Hij verlaagde
het plafond in zijn vier meter ho
ge woonkamer een halve meter.
Op dat verlaagde plafond schil
derde hij ons zonnestelsel.
Tussen het oude en nieuwe pla
fond maakte Eisinga een door
een slingerklok aangedreven me
chanisme, dat de planeten aan
stuurt. Om het mechanisme te la
ten draaien is niets anders no
dig dan het geregeld optrekken
van de negen gewichten die via
de slingerklok energie leveren.
Eisinga wist met het nabouwen
van een bewegend zonnestelsel
op schaal te visualiseren dat
Mercurius in 88 dagen om de
zon draait, de aarde dat in een
jaar doet en Saturnus in ruim 29
jaar. Ook is te zien hoe dag en
nacht, zons- en maansverduiste
ringen en de seizoenen ontstaan.
De wetenschap en koning Wil
lem I omarmden de vinding.
Het huis met het planetarium en
Adrie Warmenhoven, geeft uitleg in de kamer van Eise Eisinga.
het wolkammerbedrijfje van Eis
inga zijn een museum. Volgens
directeur/conservator Adrie
Warmenhoven vervult de woon
kamer die functie al sinds de
start in 1781. „Eisinga ontving
veel mensen uit binnen- en bui
tenland. Zo zijn wetenschap
pers uit omringende landen en
leden van het Britse hof op be
zoek geweest."
Om te voorkomen dat zijn le
venswerk na zijn dood zou ver
dwijnen, maakte Eisinga een ge
bruiksaanwijzing. Tot 1922 ge
bruikten zijn nazaten die om
het planetarium te onderhouden
en draaiende te houden. Volgens
Warmenhoven kan het planeta
rium zeker nog wel een keer 225
jaar mee. „We ontvangen per
jaar 35.000 bezoekers en dat
Je ziet het wel vaker: mos in een gazon. Het
komt door de te dichte ondergrond, het
vocht, het gebrek aan zon misschien. Ik heb
niets tegen mossen. Het zijn bijzondere planten,
dikwijls opvallend groen. Maar het is soms moei
lijk uit een gazon weg te krijgen. Mos verwijde
ren betekent met een hark schrapen, gaten prik
ken met een riek, er zijn mensen die zweren bij
een speciaal soort sandalen waarmee je over het
gazon moet stappen of dansen. Het schoeisel is
voorzien van scherpe punten waarmee diep in
het gras getrapt moet worden. Er zijn ook appa
raten waarmee je kunt verticuteren.
Eigenlijk moet, wil je een mooi huiskamervloer-
bedekkingachtig gazon krijgen, de grond ge
schikt zijn. Omdat in ons gazon nogal wat mos is
gaan groeien, wilde ik wel weten hoe de bodem
eronder eruit zag. Onze uit Engeland afkomstige
schoonzoon Jamie, stond erbij. Hij weet veel van
bodems, weet olie te vinden in woestijnen, in de
Wim Hofman
oceaan, onder de allerhardste rotsen. Hij keek
hoe ik met een mesje een mooi rond graskoekje
uit ons gazon sneed en daarna met een grond
boor een holletje boorde.
Het eerste stukje leverde zwarte grond op en an
derhalve worm. Wat dieper vonden we een laag
klei, die erg vet bleek te zijn. Je zou ermee kun
nen boetseren.
Ik legde Jamie uit dat die klei waarschijnlijk
wel een overblijfsel was van de overstroming
van 1944 (we wonen niet ver van een toenmalig
dijkgat). Een half jaar lang was zeewater in- en
uitgestroomd en er was steeds weer meer slib
achtergebleven.
Bij verder graven werd de klei echter steeds wit
ter, tot we, tot onze verbazing enkel maar zand
boven haalden. Het zat op iets meer dan een me
ter diepte. Het leek sterk op het zand dat je hier
op de stranden vindt. Ik verbaasde me erover,
want ik herinnerde me wel dat er in mijn jeugd
vlak achter de Nolledijk nogal wat heuveltjes
van strandzand lagen, waarop riet begon te
groeien. Het gebied begon wat op duinen te lij
ken.
Ik herinner me echter dat er hier in Vlissingen
verder alleen maar modder lag. Misschien, dach
ten we, was de zandlaag veel ouder.
Het is in ieder geval zeezand, zei Jamie. Toen
kregen we het over zand. Zand kan heel oud
zijn. De ouderdom ervan is niet gemakkelijk
HORIZONTAAL:
1. Voor vernietiging bestemde
auto; 9. vreemde munt; 10. cij
fer; 11. bijwoord; 12. bevel; 14.
muzieknoot; 15. damessjaal;
17. huisdier; 19. gestold vlees-
nat; 21. streling; 22. deel van
het hoofd; 23. graafwerktuig;
25. grote bijl; 27. helleveeg; 30.
rivier in Siberië; 32. kippen
loop; 33. op deze wijze; 34.
beeldmerk; 36. bloedvat; 38.
gele narcis.
VERTICAAL:
1. Wielstaaf; 2. deel v.h. oor; 3.
rund; 4. windrichting; 5. wis
selborgtocht; 6. bolgewas; 7.
ogenblik; 8. mondeling; 13.
doortochtgeld; 15. metalen
stang; 16. bijnaam; 18. zoog
dier; 20. deel van een fuik; 23.
glazen klok; 24. tovergodin; 26.
hevige wind; 28. god van de
liefde; 29. ontploffing; 31. hals
bont; 33. grote watervlakte; 35.
bevel; 37. muzieknoot.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
13
15
ie
17
18
13
20
22
23
25
26
27
28
29
30
32
33
34
35
36
37
38
Op elke regel twee woorden
invullen. Twee of meer eindlet
ters van het eerste woord zijn
meteen de beginletters van het
tweede woord.
HORIZONTAAL:
5. Gemaskerde tafeltennisser
(6);
Kerels die het aankunnen
(6);
6. Het loon van een bokser
(7);
Ook talrijk met 1 erbij (5);
7. Hij zakt niet voor zijn mid
denstandsexamen (6);
Bierton van minder niveau
(8);
8. Die bediende schuift als de
beste (5);
Gekozen voor zijn geld (6).
VERTICAAL:
1. Werk aan de weg (4); Al blaffend succes hebben (8);
2. Verstikkend verliefd (5); Familie van een lelspreeuw (7);
3. Club die aan land gaat voor een wedstrijd (5); Die hond laat niet los (7);
4. Een toilet als schuilplaats (8); Colleges die er ook maar een slag naar slaan (5).
Begin bij vakje 1. Bij
elk volgend cijfer
begint een nieuw
woord. De laatste
letter van een woord
is telkens de eerste
letter van het vol
gende woord. Bij
goede invulling, is in
de licht gekleurde
vakjes een woord te
lezen.
1. Fiets; 2. maand; 3. meetkundige figuur; 4. tevens; 5. op
de knieën zitten.
Oplossingen van gisteren:
Citaat: Fooi, fiool, loep, trui, firma, meeuw, feil, doorn, stier, kriek, nodig, gauw,
lont, moker. Het citaat is van R.Musis: "Geen grens verlokt zo tot smokkelen als de
leeftijdsgrens."
Cryptogram:
Horizontaal: 3. Omslag; 6. bakkenist; 7. stichting; 8. marine.
Verticaal: 1. zoekactie; 2. wassend; 4 sancties; 5. lastpak.
Toevoegen: Zedenleer
Kraak de Code: 0-1-3-1 - 5 - 6
Puzzelland.com
De heer Bas keek verbaasd op en nam Tom Poes mee naar
zijn kamer om hem te laten vertellen wat hij wist.
„Dat verandert de zaak", zei hij, na oplettend geluisterd te
hebben. „Het is goed, dat je gekomen bent, ventje. Nu ko
men we misschien verder. Eén misdadige oplichter, huh?
Hoe ziet die eruit? Kijk, ik heb hier een stapeltje foto's van
verdachte personen. Bekijk die maar eens goed en vertel me
dan of je er een van herkent."
Een poosje heerste er nu een stilte, die slechts verbroken
werd door het inzetten van een nieuwe deur.
„Deze is het", riep Tom Poes uit, toen hij de helft van de
portretten bekeken had. „Dit is hem, zonder vermomming,
WAUW.'WEK EEN A
HOLE IN ONE' J
KKBSM
Hans Belterman
Op dit oorspronkelijk uit Picardië
afkomstige recept voor remoula
desaus bestaan tientallen varianten.
In Picardië voegt men er fijn gesne
den geblancheerde knolselderij aan
toe, in België fijngehakte hard ge
kookte eieren.
Hoofdgerecht voor 2 - 3 personen:
300 gram filets van gerookte ma
kreel. Voor de saus: 1 eier
dooier; zout; witte peper; 2
theel. fijne Franse mosterd; 2
1/2 dl olijfolie; ca. 1 Vz eetl. azijn
of citroensap; 2 eetl. ragfijnge-
hakte zoetzure augurkjes 1 eetl.
kleine kappertjes; 1 eetl. gesnip
perde sjalot; 1 eetl. fijngehakte
peterselie. Voorts: 4 flinke toe
ven waterkers.
Maak de saus door in een kom eier
dooier, mosterd, zout, peper en 1
eetlepel lauwwarm water los te roe
ren. Klop er daarna met een garde
de olie beetje voor beetje door. Blijf
foto Koen Suyk/ANP
worden er elk jaar nog meer. In
middels hebben anderhalf mil
joen mensen het planetarium be
zocht. De directie wil het mu
seum graag uitbreiden om recht
te doen aan de grote verzame
ling sterrenkundige werk. Het
naastgelegen bankgebouw komt
binnenkort leeg. Het is de bedoe
ling beide panden met elkaar te
verbinden. ANP
Normaal is Zeeland in het voorjaar
de meest zonnige regio van het
land. Door het koude (zee)water
blijft de ontwikkeling van stapel
wolken vaak uit, terwijl het land
oppervlak met de zon sneller
opwarmt en dus meer voe
ding geeft aan de 'wolk
vorming'. De afgelopen
dagen was het meerdere
keren omgekeerd,
veroorzaakt door het
slepen van een storing
in de nabijheid.
Er kwam en meer
bewolking voor en
er viel soms een
(onweers)bui. Van
daag en morgen is het
slechtweergebied op grotere afstand komen te liggen en blijft het
waarschijnlijk droog met veel zon. Wel blijven we 's middags gevoelig
voor een opstekende zeewind en dus verkoeling, maar uit de wind en
in de zon is het toch heerlijk toeven. Het maximum (voor het invallen
van de zeewind) ligt tussen 23 en 25 graden. In het weekeinde slaat he:
weer om. Door verschuivingen in de posities van lage- en hógedrukge-
bieden wordt met een noordelijke stroming een koufront aangevoerd
en zoals de naam van het front al doet vermoeden wordt kou(de lucht)
aangevoerd. Zaterdag valt de afkoeling wellicht nog mee, maar op zijn
laatst op zondag valt de middagtemperatuur terug naar een graad of
16. Het wordt tevens minder zonnig, mede door de passage van het
slechtweergebied (zaterdag) vallen er ook meerdere buien, mogelijk
met onweer.
Nederland vandaag
ëW
26fêi
Zwakke tot matige noordoostelijk;
wind, aan de kust later zeewind.
Zicht goed en kleine kans onwee
Temperatuur water 10 graden.
Verwachte extremen
Laagste verwachte min. temp.
Woensdrecht 9°C
vast te stellen. Veel zand bestaat uit kwarts,
gruis dat ooit is fijngemalen door stenen die
voortgeduwd werden door gletsjers in de ber
gen; deeltjes van stenen die door de rivieren rol
len, planten, mos die met hun wortels deeltjes
van de rotsen breken en die dan meegevoerd wor
den door de bergstroompjes naar grotere rivie
ren die ze steeds verder naar zee brengen. De zee
legt dan eens hier, dan eens daar zand langs de
kusten, vormt delta's of estuaria, zoals hier in
Zeeland. Sommige stranden zijn zwart, in Costa
Rica bijvoorbeeld. Andere stranden zijn wit,
meestal bestaan die uit vermalen koraal, zoals
op Aruba of Mauritius.
Ik vond het jammer het gat te moeten vullen, al
was het zo diep en donker dat je de zandlaag
niet kon zien. Ik gooide er wat grint in, in de
hoop op wat drainage. Uiteindelijk zette ik het
ronde grastaartje er weer op, zodat het gazon
weer gewoon het gazon leek.
-130
NO 2
Bron: Meteo Consult
5.58 21.22 19.40 4.54
Nederland verwachting
Vr
Za
Zo
Ma
Di
weer
min. temp.
9/Ti
9/12
6/9
4/9
5/10
max.temp.
19/25
14/19
13/17
13/18
14/20
wind
NW3
W 4
NW3
N3
03
uren zon
10
5
8
8
9
neersl.kans
10%
70%
20%
20%
20%
Extremen Nederland
©Toonder Studio's
rx.
Extremen van 11 mei in De Bilt
hoogste min. temperatuur
hoogste max. temperatuur
laagste min.temperatuur
laagste max. temperatuur
hoogste neerslagsom
14,7°C
30,3°C
-1,9°C
10,0°C
10 mm
zoals ik hem in die woonwagen zag." „Mooi", sprak de com
missaris verheugd. „Dat is een zekere Joris Goedbloed, die
door de politie in vele landen gezocht wordt. De kunst is nu
alleen maar om hem te vinden - en dat zal niet meevallen,
omdat hij een meester in het vermommen is. Als jij nu
ook..."
Op dat moment werd hij onderbroken door een luid gek
raak, en toen hij gestoord opkeek, zag hij mevrouw Troggel
door de nieuwe deur komen. „Ik heb er genoeg van", ver
klaarde ze. „D'r is nog steeds geen brandhout, en dit is een
toekomst van niks. Ik ga weg, want ik wil die toekommer
weieens spreken. En ik ga mijn ukkies halen."
Waterstanden
Hoog
water
Laag water I
donderdag
uur
cm
uur
cm
uur
cm
uur c:
Vlissingen
1.48
192
14.06
216
8.06
196
20.20 li
Terneuzen
2.07
218
14.28
242
8.36
206
20.48 IJ
Cadzand
1.25
178
13.46
201
7.45
190
19.56"
Roompot Buiten
1.56
137
14.09
161
8.04
146
20.15 IJ
Roompot Binnen
3.05
114
15.27
132
8.54
133
21.3511
Zierikzee
3.15
136
15.35
156
9.18
152
21.35 1!
Krammersluizen West
3.15
148
15.40
169
9.15
156
21.40';
Hansweert
2.36
233
14.56
257
8.55
220
21.09
Stavenisse/Yerseke
3.15
142
15.35
162
9.26
152
21.34 1
vrijdag
Vlissingen
2.15
210
14.37
228
8.39
202
20.56 'i
Terneuzen
2.39
236
14.57
254
9.08
212
21.26 1
Cadzand
1.55
195
14.12
213
8.15
196
20.29 'i
Roompot Buiten
2.19
150
14.35
168
8.35
147
20.45 1
Roompot Binnen
3.36
122
15.56
136
9.46
133
22.05 1
Zierikzee
3.50
145
16.05
160
9.55
151
22.10 1
Krammersluizen West
3.44
156
16.26
172
9.56
156
22.20 1
Hansweert
3.08
250
15.28
268
9.31
226
21.48 2
Stavenisse/Yerseke
3.56
151
16.12
167
9.56
152
22.16 1
in 1998
in 1998
in 1953 T,
in 1963 L"
in 1979 jy(
DE
lani
door Bill Watterson
Weersverwachtingstabel
zolang kloppen tot een volkomen
gladde saus is verkregen. Roer daar
na nog zoveel azijn of citroensap
door de saus tot het de gewenste
dikte heeft. Roer augurkjes, kapper
tjes, sjalot en peterselie er vlak voor
het opdienen door.
Presentatie: Verdeel de koude fi
lets over de borden. Schep er 2 eet
lepels saus naast en schik de water
kers er bij. Geef de rest van de saus
er apart in een sauskom bij.
Plaats
morgen
overmorgen
Plaats
morgen
OK*
Alicante
15
23
15
24
Mallorca
13
25
12 2
Athene
14
24
14
24
Malaga
15
24
16 1
Barcelona
A
14
21
A
13
21
Nice
14
22
*14i
Berlijn
A
10
23
A
11
23
Oslo
A
7
16
A 5
Boedapest
A
10
24
A
10
25
Parijs
A
12
25
A 12/
Bordeaux
A
14
20
A
12
22
Praag
8
23
A 9/
Brussel
12
24
A
13
17
Rome
9
22
7 2
Faro
A
15
23
A
17
24
Stockholm
A
3
16
A 2'
Genève
A
9
21
A
10
21
Warschau
A
8
22
A 9:
Hamburg
9
23
A
9
21
Wenen
8
23
A 10
Helsinki
A
5
15
A
7
13
Bangkok
A
27
38
A 27 i
Heraklion
A
15
23
A
14
22
Johannesburg
7
19
7
Istanbul
A
12
18
11
20
Los Angeles
16
21
15:
Kopenhagen
A
8
22
A
9
20
Melbourne
A
3
16
Si:
Las Palmas
A
18
23
A
17
23
New York
A
13
17
A 12 li
Londen
A
11
24
A
11
19
Peking
A
10
19
A 6 1
Luxemburg
11
23
A
11
17
Tokyo
A
16
22
A 15 i
