PZG
Bloesem nodigt uit tot een tochtje
In de bietentijd was het hier het drukst
wssrwoord
Aanmeren
Redactie bijlagen: 0113-315680
ywvw.pzc.nl
E-mail:redactie@ pzc.nl
Postbus 314460 AA Goes
Advertentie-exploitatie:
Noord-en Midden-Zeeland: 0113-315520;
Zeeuws-Vlaanderen: 0114-372770;
Nationaal: 020-4562500.
dinsdag 9 mei 2006
Pancraas,
Servaas en
Bonifaas, zij
geven vorst en
ijs helaas
(de IJsheiligen zijn
12, 13 én 14 mei)
Q^an de ^xaitex
Ze was ziek uit bed ge
stapt na een onrustige
nacht. Het was filerijden
op haar luchtwegen. Net
vandaag, met dit weer, zo
mooi om eindelijk op een
terras te zitten. Ze verman
de zich en raadpleegde de
elektrieke agenda. De mees
te dingen kon ze telefo
nisch. Van de Gruiter stond
bovenaan. Die moest maar
eerst.
Volgens de telefoongids
hebben 70 Van de Gruiters
telefoon in Zeeland. De
meeste van hen wonen öp.
Walcheren. Sinds lang zijn
ze sterk in Arnemuiden aan
wezig. Ook van deze fami
lienaam bestaan verschil
lende varianten. In de spel
ling bijvoorbeeld: Van de
Gruyter. Met en zonder
vanDe Gruiter. Er zijn
eveneens varianten die ver
der van huis liggen: het Bra
bantse Gruyters, het Vlaam
se de Gruytere om er maar
een paar te noemen.
Deze achternamen zijn af
geleid van een beroeps
naam. In oorsprong beteke
nen ze 'van) de handelaar
in gruit' of 'van) de man die
gruit in het bierbrouwsel
mengde'. In het oudere Ne
derlands is het gruut of gru-
te. Vandaar dat in sommige
plaatsen een oude opslag
plaats is met de naam
gruuthuse, zoals in Brugge.
Hoe dat gruut eruit gezien
heeft en of het een of ande
re graansoort is geweest, is
voer voor bierologen. Later
werd in ieder geval het bier
gekruid met hop.
Voor Trudy was het met
Van de Gruiter op. Toen ze
de hoorn neerlegde, ging
echter onmiddellijk de bel:
Jannie d'r man belde, dat 1
haar hulp, niet kwam, ook
ziek. Toen ging ze te bedde.
Ze kon'het niet helpen dat
ze koortsig droomde. Van
een secretaresse, van Daph
ne, die een glas sinasappel-
sap kwam brengen. Vers ge
perst.
Lo van Driel
In mei zijn natuur en land
schap in Zeeland op hun
mooist. Het nieuwe groeisei
zoen breekt in deze tijd pas
goed door. De meidoorns
bloeien, bomen zijn getooid
met teer groen en her en der
in de provincie staan de
fruitbomen volop in bloei.
Vooral die bloesempracht
nodigt uit om een tochtje te
maken.
De perenbomen hebben de
bloesemperiode al groten
deels achter de rug. Door de ho
gere temperaturen van afgelo
pen dagen is het snel gegaan,
vertelt fruitteler Rien van Hek
ken uit Oudelande, vice-voorzit-
ter van veiling Fruitmasters.
„Ze zijn over hun top heen. Al
leen de latere rassen bloeien
nog."
Daarentegen komen rond deze
tijd de appelbomen juist nog in
bloei. Als de temperaturen aan
de hoge kant blijven en het zon
netje volop schijnt, is er maar
weinig tijd om van de bloesem
pracht te genieten, zegt Van
Hekken. „Dan is het binnen een
dikke week gebeurd. Maar de
bloei kan tot tien dagen aanlo
pen."
Vergeleken met de situatie in de
laatste vijftien jaar bloeien de
fruitbomen - in de hele provin
cie circa 5000 hectare, waarvan
zo'n 2000 hectare perenbomen -
wat aan de late kant. Het koude
begin van het voorjaar heeft
daarmee te maken. Van Hekken:
„Als je het op de langere termijn
bekijkt, dertig-veertig jaar, dan
is de bloeitijd normaal. We zijn
de laatste jaren wat verwend
met zachtere winters en gaan er
van uit dat alles vroeg in bloei
schiet."
Hoewel de IJsheiligen nog moe
ten passeren (12,13 en 14 mei),
verwacht Van Hekken geen noe
menswaardige nachtvorst meer.
Die kan juist in de periode van
volle bloei funest zijn voor de
ontwikkeling van de fruitbo
men. „Zoals het er nu naar uit
ziet, hebben we daar geen last
meer van."
De bloei van de fruitbomen is in
het algemeen goed, alleen op de
jongere perenpercelen is er spra
ke van iets minder bloesem. Die
hebben vorig jaar uitbundig ge
bloeid en doen het nu wat rusti
ger aan. Betekent een goede
bloei ook een goede oogst? Van
Hekken uit zich bedachtzaam.
„Dat hangt van diverse factoren
af. Men zegt wel dat een snelle
bloei gunstig is. Goed weer en
wisselende winden zijn ideaal.
Bij warmer weer zijn ook insec
ten als hommels en bijen bijzon
der actief en dat is prima. Je zou
kunnen zeggen: het kan best
eens een goede oogst worden."
De Oudelandse fruitteler wijst
erop dat naast de appels en pe-
foto's Dirk-Jan Gjeltema
al vele duizenden jaren gegeten,
de eerste mensen begonnen er al
mee. Noem het gerust de oudste
vrucht ter wereld. De oude Grie
ken schreven er over: in de 9 e
eeuw voor Christus had Home
rus het over 'een boom met
mooie vruchten', doelend op ap
pels.
Om in de stemming te komen -
er zijn volop spreekwoorden en
zegswijzen die met fruit te ma
ken hebben. Jan en Ellen Mida-
vaine noemen onder meer: voor
een appel en een ei, er komt een
schip met zure appelen, een rot
te appel in de mand maakt al
het fruit te schand, met grote he
ren is het kwaad kersen eten
want ze gooien met stenen, met
de gebakken peren zitten, ap
pels met peren vergelijken, zoe
te peren en jonge vrouwen kun
nen niet duren en: tot in de prui-
mentijd!
Rinus Antonisse
Goes
tocht van 35 kilometer vanaf
Westenschouwen. Met niet al
leen aandacht voor fruitbomen,
ook voor bloeiende bomen en
struiken in tuinen en langs we
gen, zoals Japanse sierkers, pru
nus, krentenboom, gouden re
gen.
In hun boekje - het zestiende
deel in een reeks natuureducatie-
ve boomwandelingen en fiets
routes en verkrijgbaar bij boek
handel VW en plaatselijke win
kels in de Westhoek - geven de
Midavaines ook veel informatie
over de fruitteelt zelf en over
het hoe en waarom van de bo-
menbloei. Ze vertellen onder
meer dat de peer afkomstig is
uit Azië, China en Japan en via
Griekenland en de Romeinen in
Europa belandde. Gemiddeld
eten Nederlanders 3,5 kilo pe
ren per jaar. Appels zijn gelief
der bij de consument: 21 kilo
per persoon per jaar. Ze worden
Perenbloesem op een boerderij bij 's-Heerenhoek.
Omgeving Nisse
ren de kersenbomen terug van
weggeweest zijn. „Het is klein
schaliger, lang niet zoveel als
vroeger, maar mede door de ver
koop van kersen aan de weg
zien telers er weer brood in.
Dankzij plastic kappen kun je
het beschikbaar komen van de
kersen nu ook vervroegen of ver
tragen. Dan is er meer spreiding
in aanbod en heb je niet alles in
één week. Bovendien is er door
dat je ze kunt afschermen van
regen ook minder kans op bar-
sten en rotten. De kersenbomen
bloeien echt weelderig. Ik heb
zelf een Inspecteur Leunis-
boom staan, een heel dikke
spek-kers. Die ziet eruit als een
wit laken."
Wie er niet zelf op uit wil trek
ken, kan gebruik maken van de
bloesemroutes die de VW in
Goes beschikbaar heeft, één in
het oosten van Zuid-Beveland
en één in de Zak. Het zijn fiets
tochten; die rond Nisse kan ook
goed met de auto gereden wor
den. En natuurlijk is wandelen
ook mogelijk.
In de Schouwse Westhoek ma
ken Jan en Ellen Midavaine het
beleven van de bloesembloei
aantrekkelijk. Ze hebben het
boekje Lentekriebels gemaakt,
ter begeleiding van een fiets-
teruit, weet Van der Maas. Er
kwamen grotere schepen, die er
niet pasten en bovendien kregen
Kortgene en Kamperland in
1960 havens. Op een gegeven
moment was het einde verhaal
voor Kats Haven. De voorzie
ning is niet opgeruimd. Van der
Maas: „Het was geen ding dat
risico voor de zeewering oplever
de. Wel is vrij snel na de sluiting
de glooiing ter hoogte van het
haventje verbeterd."
Hij vindt het jammer dat het ha
ventje vervalt. „Het gaat van lie
verlee steeds sneller. Weer is
dan wat karakteristieks verlo
ren. Het spijt me dat we'geen
kans hebben gezien het in origi
nele staat te behouden. Er zijn
nog wel gedachten over, maar
het is een moeilijke zaak."
Rinus Antonisse
Zeeland grossierde vroe
ger in haventjes. Veel zijn
er verdwenen, in onbruik
geraakt of hebben een an
dere bestemming. In de se
rie Aanmeren aandacht
voor dit maritiem erfgoed.
Deze week: Kats Haven.
bouwproducten verschepen was
de belangrijkste functie. „Je
had toen drie suikerfabrieken:
Sas van Gent, Stampersgat en
Puttershoek. Van elke fabriek
zat er een aparte schrijver op de
weegbrug. Er was ook een hele
ploeg mensen in touw als pee
kruier", vertelt Van der Maas.
Het haventje aan de Zandkreek
was niet de eerste haven van
Kats. Die lag in de huidige Leen-
dert Abrahampolder, vlak tegen
het dorp aan, waar later een
meestoof is gebouwd. Die haven
werd in 1598 bij de herdijking
van het verdronken Noord-Beve
land aangelegd. Via een geul -
het Katse Rak, ook wel de Waal
genaamd - kwam de haven uit
op de Oosterschelde.
In 1853 werd de Leendert Abra
hampolder ingedijkt en in de
voorwaarden was de verplich
ting opgenomen een nieuwe ha
ven aan te leggen, met een kei
weg ernaar toe: Kats Haven. In
de dijk kwam een uitwaterings
sluis, om bij eb overtollig polder
water te lozen. Daarmee kon te
gelijk de havengeul wat op diep
te worden gehouden. Het was
een eenvoudige voorziening die
rond 1880 nog is aangepast, on
der meer werd een extra afmeer
plaats gemaakt voor grotere
schepen. De haven werd geëx
ploiteerd door de gemeente.
De haven boerde langzaam ach-
Illustratie Adrie Karman
Kats Haven heette het def
tig. Veel meer dan een ha
venkom, drie aanlegplaatsen,
een laadplatform, weegbrug,
uitwateringssluis en een strek
dam tegen het volslibben is het
nooit geweest. Nu ligt Kats Ha
ven er troosteloos bij. Maritiem
erfgoed dat langzaam vervalt.
Het staat nog in zijn geheugen
gegrift. „Ik was een jongen van
een jaar of zes, zat net op
school. In het haventje lag een
schip met de naam Eben Hae-
zer. Ik probeerde de letters te
spellen. Een pee-kruier kwam
naar me toe en zei: 'Weet je wat
dat betekent? Tot hiertoe heeft
de Heere ons gebracht'."
Het maakte op oud-waterbouw
kundige Piet van der Maas (71)
grote indruk. Voor hem had het
een letterlijke betekenis, want
het schip lag met de voorsteven
tegen het sluisje in de dijk aan.
„De peekruier wees er naar en
merkte op: 'Hij kan niet ver
der'."
Van der Maas heeft het haventje
nog volop in gebruik gezien. De
grootste drukte was in het na
jaar, bietentijd. Dan waren de
drie aanlegplaatsen - twee in de
havenkom, een aan de buiten
kant - soms tegelijk bezet. Land-
ü*Mgfe..
