iDepressiviteit is onvoorspelbaar
Onderzoek in Terneuzen naar
herstel met verband eigen bloed
De zorg is ook van
economisch belang
Boek Hart van Slag
moet leemte over
ritmestoornis vullen
Zorg hartpatiënten schiet tekort
Astmalijders verwaarlozen kwaal
Genwijziging bevordert Alzheimer
Roken funest voor chemotherapie
Teamwerk levert sneller resultaat
0 Kinderen van patiënten lopen risico op ontwikkelen stemmingsstoornissen
Bipolaire stoornis
Regiobrede afspraken over wondverzorging
vrijdag 5 mei 2006
LEUVEN - De zorg voor mensen met een aangeboren
hartziekte schiet tekort in Europa. Er zijn te weinig gespe
cialiseerde ziekenhuizen waar de 1,2 miljoen patiënten te
recht kunnen en de zorg in de bestaande centra is niet op
timaal.
Er is gebrek aan chirurgen, cardiologen en verpleegkundi
gen die vertrouwd zijn met de zorg voor mensen met aan
geboren hartaandoeningen. Dit schrijft P, Moons van de
K.U. in Leuven in het vakblad European Heart Journal
op grond van een inventarisatie onder 71 Europese hart-
centra in 26 landen. GPD
GRONINGEN - Ruim 300.000 astmapatiënten hebben
hun ziekte zodanig slecht onder controle dat zij hierdoor
vaak verzuimen, stoppen met sport en ook sociale contac
ten op een laag pitje zetten. Dit concludeert Th. Van der
Molen van het UMC in Groningen in de Astma Belevings-
Monitor Nederland.
Deze problemen zijn vaak het gevolg van het onregelma
tig innemen van medicijnen. Bij goed gebruik hoeft een
astmapatiënt nauwelijks belemmeringen te ondervinden
in zijn dagelijkse activiteiten, aldus Van der Molen. GPD
ANTWERPEN - Genetische veranderingen die de aan
maak stimuleren van het zogeheten amyloide voorloperei
wit vergroten de kans op de ziekte van Alzheimer. Hoe
meer van dit eiwit wordt aangemaakt des te groter de
kans op de ziekte en des te jonger de leeftijd waarop de
ziekte ontstaat, meldt J. Theuns van de Universiteit Ant
werpen op grond van onderzoek bij driehonderd perso
nen.
De bevinding van Theuns verklaart waarom mensen met
het syndroom van Down meer kans hebben op Alzheimer.
Zij hebben drie in plaats van twee chromosomen waarop
het gen voor de aanmaak van het amyloid voorlopereiwit
voorkomt. GPD
HOLTSTON - Roken vergroot niet alleen de kans op long
kanker, maar vermindert ook de kans op succesvolle be
handeling ervan. Niet-rokgrs reageren beter op chemothe
rapie, zij hebben minder kans op uitgroei van de kanker
tijdens de behandeling en een grotere kans op overleving,
dan rokers of ex-rokers.
Dit concludeert A. Tsao van het M. D. Anderson Cancer
Center in Houston in het vakblad Cancer op grond van
een analyse van de gegevens van 1370 patiënten. GPD
URBANA-CAMPAIGN - Bij het oplossen van een inge
wikkeld probleem leidt teamwerk steevast sneller tot re
sultaten dan individueel werk.
Dit concludeert P. Laughlin van de University of Illinois
in Urbana-Campaign in het wetenschappelijk tijdschrift
Journal of Personality and Social Psychology. Dit op
grond van een proef waarbij personen, alleen of in groeps
verband, zo snel mogelijk een code van letters en cijfers
moesten kraken. GPD
epub_
estof
ateg
estuiRoe is het om op te groeien met een
noeder of vader die de ene keer vrese-
lat Hjjfc somber is, en dan weer overdreven
-gie druk en vrolijk? Dr. Catrien Reichart
en tdeed er onderzoek naar. Ze zocht ook
us mtwoord op de vraag of manische-de-
pressiviteit erfelijk is? En kun je dat tij-
iig voorspellen?
Ig joor Manja Gruson
U isROTTERDAM - „Eén van de kinderen
i dieai het onderzoek was Jantien, een meis-
niljqe van 15", vertelt kinder- en jeugdpsy-
;hiater Catrien Reichart. „Na afloop
klus van ons interview bleef ze hangen. Zelf
istedunctioneerde ze na eerdere depressie-
?nt we klachten nu vrij goed, maar ze wilde
2 praog iets kwijt over haar jongere broer
tje. Als hij zei dat het goed met hem
ijing moesten we dat niet geloven. Ook
»ing het volgens haar niet goed met
Zï\ haar manisch-depressieve moeder,
baar vader woonde elders. Jantien
xositbleek gelijk te hebben, we stuurden
te pihaar broertje voor behandeling door
lelijlnaar een kinder- en jeugdpsychiater.
Ned Jantien is een goed voorbeeld van een
uitkind dat al op jonge leeftijd veel verant
woordelijkheid krijgt toebedeeld door
T grket minder goed functioneren van één
leienvan haar ouders."
ver f
Dr. Reichart wijdde haar promotie aan
de Erasmus Universiteit Rotterdam
aan kinderen van manisch depressieve
ouders. En dan vooral aan de vraag of
deze kinderen een verhoogde kans heb-
vanben om genetisch opgezadeld te zijn
iternmet de stoornis en of daar voorspellen-
er dede factoren voor aan te wijzen zijn, zo-
t hetdat ze op tijd behandeld kunnen wor
den.
e miManische-depressiviteit (ook wel bipo-
„ilaire stoornis genoemd) kan veel in-
atie vloed hebben op iemands sociaal func-
enltioneren. verklaart dr. Reichart. „Ze-
LlVPker als het op jonge leeftijd ontstaat.
De puberteit is bij uitstek een periode
waarin je oefent met relaties, maar
door hun depressie maken jongeren
met een bipolaire stoornis moeilijk
rangvrienden en lopen ze het risico in een
n alisolement te komen als ze zelfstandig
crijggaan wonen. Ze verlaten ook vaker
tse bvoortijdig school, waardoor ze minder
unnkans hebben een goede baan te vinden.
u'ijg'Met de juiste behandeling is echter
goed te leven met deze stoornis. Denk
Lemedaarbij aan psychotherapie om te leren
g imomgaan met de sombere gevoelens, aan
aarimedicatie en aan een regelmatig le
ven." Hoewel uit het promotie-onder-
zoek van Reichart bleek dat kinderen
van ouders met een bipolaire stoornis
inderdaad een risico lopen op het ont
wikkelen van stemmingsstoornissen,
werden er, behalve stemmingsproble
men, geen voorspellende factoren ge
vonden.
Dr. Reichart: „De bipolaire stoornis
openbaart zich meestal pas na het acht
tiende levensjaar. Als een jongen van
twaalf met een manisch-depressieve
moeder slecht slaapt en soms somber
is, zegt dat nog niets. In het onderzoek
bleek dat kinderen van manisch-depres
sieve ouders wel vaker dan gemiddeld
last hadden van stemmingsproble
men."
Uit metingen kwam ook naar voren dat
hoe ernstiger een kind last heeft van de
pressieve symptomen, des te groter de
kans dat deze stemmingen op zeker mo
ment omslaan in een bipolaire stoornis.
Bij depressieve symptomen moet je den
ken aan bijvoorbeeld niet naar school
willen, geen vriendjes hebben, geen
huiswerk maken, en het schuldgevoel
niet hard genoeg je best te doen op
school. Van de 140 onderzochte kinde
ren ontwikkelden er 13 daadwerkelijk
een bipolaire stoornis. Op één na had
den ze voorafgaand één of meer depres
sieve perioden meegemaakt.
Geen verschillen
Dr. Reichax-t had verwacht dat op
groeien in een gezin met een ouder met
een bipolaire stoornis grote gevolgen
heeft voor het sociale functioneren van
de kinderen. Zoals het hebben van
vriendjes en vriendinnetjes, schoolre
sultaten en deelname aan clubjes. Maar
dat blijkt niet zo te zijn. Integendeel:
het gemiddelde niveau van sociaal func
tioneren van de kinderen in de onder
zoeksgroep onder 18 jaar verschilde
niet van dat van leeftijdsgenoten uit de
algemene bevolking.
Dr. Reichart: „Je moet daarbij wel be
denken dat de ouders voor het onder
zoek werden geworven via de patiënten
vereniging VMDB (Vereniging voor Ma
nisch Depressieven en Betrokkenen,
red.) en bij psychiatrische poliklinie
ken. Deze mensen hebben hun leven
veelal goed op orde, omdat zij al lang
onder behandeling zijn, medicatie slik
ken, op tijd naar bed gaan, en niet drin
ken en dergelijke. Negatieve invloed
van hun stoornis op het functioneren
van hun kinderen blijft daardoor be
perkt." GPD
Manisch-depressiviteit kenmerkt zich door grote stemmingswisselingen.
Iemand met een bipolaire stoornis, ook
wel manisch-depressieve stoornis ge
noemd, wisselt perioden van depressie
af met perioden van manie of hypoma-
Hypomanie is een mildere vorm van ma-
nie. Wie manisch depressief is, kan on
vermoeibaar zijn, actief, overdreven uit
gelaten, impulsief of overmoedig. Maar
ook prikkelbaar, ongeduldig, bemoei
zuchtig, opdringerig en zelfs vijandig.
foto Werner Rauwerdink/GPD
Hallucinaties zijn mogelijk. Sommigen
zijn ten onrechte overtuigd van hun
rijkdom, macht of genialiteit en krijgen
door overtuigende praatjesmakerij van
alles voor elkaar, zoals een veel te hoge
hypotheek of te hoog gegrepen baan.
GPD
door Paul Rademacher
De gezondheidszorg kost
geld, dat eerst elders
verdiend moet worden, dat is
waar. Maar de zorg is daar
naast een economische factor
van betekenis. Dat geldt ze
ker voor een regio als
Zeeuws-Vlaanderen. De afge
lopen jaren is de zorgsector
qua werkgelegenheid een van
de weinige groeiers gebleken.
De zorgbedrijven zijn organi
saties met flinke omzetten,
vaak toch het Midden- en
Kleinbedrijf voorbij.
ZorgSaam Zeeuws-Vlaande-
ren is met 1 van 110 miljoen
euro omzet per jaar een be
hoorlijke speler in Nederland
en wellicht de grootste in Zee
land..
In tijden dat de economie
stagneert, zoals nu al een aan
tal jaren het geval is, groeit
dit deel van de economie.
Voor sommige bedrijven is
dat de continuïteit.
Een deel van die miljoenen
wordt immers ingezet voor
de aanschaf van producten,
die anderen maken en verko
pen. Een kwart, dus 25 mil
joen euro wordt uitgegeven
aan zaken als voeding, ge
neesmiddelen, kantoorartike
len, verbandmaterialen, pace
makers, spuiten, dienstkle
ding, gas, water en licht, zo'n
driehonderd kerstpakketten
jaarlijks, drukwerk en nog
veel meer.
Een flinke post aan heffingen
en lokale belastingen wordt
jaarlijks ook aan de gemeen
ten en waterschappen be
taald. Dit komt op deze ma
nier rechtstreeks in de lokale
economie terug.
Voor een kleiner deel worden
diensten van andere bedrij
ven ingekocht, zoals groen
voorziening, wasserij- en lin
nenvoorziening, kinderop
vang, maar ook de accoun
tant en de notaris zijn veel ge
ziene dienstverleners.
Plaatselijk product
Een procent of tien gaat naar
de gebouwen en inventaris
sen. Er wordt jaarlijks voor
zo'n 110 miljoen euro geïnves
teerd, in aannemers, schil
ders en installatiebedrijven
voor nieuwbouw en renova
tie, en in leveranciers van
bedden, röntgentoestellen,
vloerbedekking en compu
ters, maar ook van stoelen en
tafels. Dit geld komt natuur
lijk maar voor een deel in de
Zeeuwse economie terecht,
want pacemakers, die maken
we hier niet bijvoorbeeld.
Waar producten echter wel
plaatselijk voor handen zijn,
worden deze leveranciers ook
in de gelegenheid gesteld te
offreren, mits voldoende con-
currerent natuurlijk.
Maar het grootste deel van de
uitgaven, zo'n 165 miljoen eu
ro zijn toch de lonen, salaris
sen en honoraria. Daarvan
neemt natuurlijk eerst het
Rijk en overige instanties via
de belastingen en premies
een flinke hap, van pakweg
de helft. Het overige komt
netto dus terecht bij de werk
nemers. Deze wonen voor een
belangrijk deel in de regio,
en geven het grootste deel
daarvan ook in de nabijheid
ook uit. In de winkels op de
hoek, voor grotere zaken wat
verder weg, aan auto's en aan
restaurant- en theaterbe
zoek. En uiteraard ook weer
aan wonen, inrichten, stoken
en gemeentelijke- en provin
ciale heffingen. Daarmee dus
rechtstreeks de lokale econo
mie stimulerend.
Als je je realiseert dat
ZorgSaam in Zeeuws-Vlaan
deren nagenoeg de grootste
werkgever is, dan is het be
lang wel duidelijk.
Voor de vitaliteit van Zee
land als geheel is het derhal
ve van groot belang deze re
gionale voorzieningen in
stand te houden, ook in de
buitengebieden waar dat
kan. Dan is de cirkel name
lijk rond en dat komt de kwa
liteit van het leven en de vita
liteit in deze provincie beslist
ten goede.
Paul Rademacher is voorzit
ter van de Raad van Bestuur
van Stichting ZorgSaam in
Zeeuws- Vlaanderen
door Claudia Sondervan
TERNEUZEN - Een 'verband'
van het eigen bloed kan snellere
genezing geven van hardnekki
ge grote wonden. Die veronder
stelling toetst de Terneuzense
verpleegkundig specialist in
doorligwonden en wondzorg
Peter Quataert de komende tijd
aan de praktijk.
Quataert koos de voor Neder
land nog nieuwe behandeltech-
niek als onderdeel van zijn ver
dere specialisatie in wondverzor
ging.
Bij deze techniek wordt een gel
gebruikt van bloedplaatjes uit
het bloed van de patiënt. Die
staat daarvoor dertig tot zestig
cc bloed af. Uit dat bloed wordt
met hulp van een centrifuge
plasma met een hoge concentra
tie bloedplaatjes gehaald, waar
in veel eiwitten zitten die won
den helpen genezen. Dat wordt
samen met de stof die bloed
doet stollen op de open wond
aangebracht.
De behandelmethode lijkt di
rect een pijnstillende werking te
hebben en dat is een groot voor
deel. Bovendien kan de gel een
week op de wond blijven zitten.
Bij de gebruikelijke zorg met
verband is de geregelde verver
sing pijnlijk en moet daarvoor
een beroepskracht worden inge
zet.
Orthopeden kennen de helende
werking van bloedplaatjes al.
Ook in Ziekenhuis
Zeeuws-Vlaanderen gebruiken
zij plasma dat extra rijk is aan
bloedplaatjes als ze verwachten
dat botbreuken moeizaam gene
zen en bij de behandeling van
peesontstekingen. Ook wordt
het bloedverband wel ingezet
bij hartchirurgie.
Bij de heling van langbestaande
grote wonden wordt het bloed
verband nog weinig gebruikt.
Quataert behandelt sinds negen
weken vier tot vijf patiënten per
week met de methode. Hij hoopt
echter dat er meer behandelcen
tra willen meedoen aan de prak-
tijktoets, zodat de patiënten
groep groter wordt. Bij veertig
tot vijftig patiënten krijgt de
toets al meer zeggingsmacht,
vertelt hij. Quataert wil daar on
der meer over spreken met de de-
cubitusverpleegkundigen van
de overige Zeeuwse ziekenhui
zen.
Peter Quataert bij een bloedcentrifuge, die hij gebruikt bij zijn onderzoek.
foto Wim Kooyman
door Claudia Sondervan
GOES - Een wond is een wond. Of die nu met op
zet is gemaakt door een chirurg of ongewild ont
staan is door 'doorliggen'. Voor de verzorgers, ver
plegers en behandelaars in de Oosterschelderegio
zit het verschil enkel nog in de kleur waarmee zij
een wond aanduiden.
Die kleuraanduidingen en een standaard behan-
delaanpak van wonden zijn vorige week in Goes
gepresenteerd in een nieuw protocol. „Het is de
bedoeling dat overal in de regio, bij huisartsen,
thuiszorg, in verpleeghuizen en ziekenhuizen de
zelfde aanpak en beoordelingskernmerken wor
den gebruikt", zegt Saskia Rolloos. Zij is decubi-
tusverpleegkundige bij de Oosterschelziekenhui-
zen en gespecialiseerd in het voorkomen van door-
ligwonden.Aan de basis van de standaard behan-
delaanpak staan drie kleuren van het wondweef-
sel: een wond kan rood zien, oftewel schoon en
vers. Een wond kan geel zijn; dus ontstoken. En
een wond kan zwart zijn: met afgestorven weefsel
en groot risico op bloedvergiftiging.
Rolloos: „Het is prettig voor mensen om overal de
zelfde aanpak aan te treffen."
De techniek die Quataert be
kijkt is in Ziekenhuis
Zeeuws-Vlaanderen in 2004
voor het eerst gebruikt bij een
patiënt met een grote chroni
sche wond, waar gewone behan
deling te weinig op uitrichtte.
De eerste resultaten wai'en zeer
bemoedigend, schrijft hij. De
wond heelde voor 85 procent.
Dat de wond niet volledig ge
nas, wijt Quataert aan zichzelf.
„Ik was nog niet slim genoeg",
zegt hij. „Pas later kwam ik er
achter dat je de behandeling
moet herhalen. Soms tien keer
of meer." Niet alle patiënten
met doorligwonden komen met
een in aanmerking voor de
bloedplaatjesbehandeling. „Om
goed te kunnen bepalen welk
verschil deze behandeling
maakt, moeten eerst de klassie
ke behandelwijzen geen effect
hebben gehad." De invoering
van de decubitusprotocollen, de
vaste regels waarmee gepro
beerd wordt te voorkomen dat
mensen chronische open won
den ontwikkelen en waaraan
Quataert zich wijdt, keren zich
nu, cru genoeg, tegen hem: door
alle voorzorgsmaatregelen en
vroege signalering van ontsto
ken wonden en slijtplekken op
de huid krijgen steeds minder
mensen last van grote open won
den die niet genezen. Deson
danks zijn zorgverzekeraars CZ
en OZ zeer geïnteresseerd in de
studie, meldt Quataert. „Deze
mensen hebben straks mogelijk
minder medicatie, verbandmid
delen en ondersteuning vanuit
verpleging en dokters nodig",
zegt hij. „Dat betekent dat pa
tiënten goed slapen, uitgerust
opstaan en zin hebben in ont
bijt. Maar de resultaten zijn
voorlopig veel te pril om conclu
sies aan te verbinden."
door Claudia Sondervan
GOES - De eerste keer dat je
hart spontaan als een dolle in
je borstkas lijkt rond te stuite
ren, is de paniek niet veraf:
het klamme zweet breekt je
uit. Je gaat na, de voorlich
ting van de Hartsichting in
dachtig, of er ook pijnen door
je ledematen trekken.
Je vervloekt hartgrondig je
domme verknochtheid aan da
gelijkse (onge-)zondes. Beve
rig van het onwezenlijke ge
voel in je lijf en je verschrik
te, veel te vlakke ademhaling
wik en weeg je of je de tele
foon zou kunnen halen.
Een hartritmestoornis heb
ben is één ding. Die herkent
de dokter en daar zijn pillen
tegen. Maar pillen en dokters
helpen nauwelijks bij het bele
ven van een hartritmestoor
nis.
Het boek Hart van Slag, fei
ten en ervaringen, moet een
leemte vullen die veel mensen
ervaren. Schrijfster is Addy
Manneke uit Bunriik, geboren
en getogen in Yerseke, die
haar man lang geleden volgde
naar het midden van het
land.
Manneke werkte de afgelo
pen jaren onder anderen als
trainer/agoog bij de opleiding
van huisartsen aan het Huis
artsen Instituut van de Vrije
Universiteit van Amsterdam
en als stafdocent in de vak
ken agogiek en ethiek aan op
leidingen aan de faculteit ge
zondheidszorg van de Hoge
school Utrecht. Ze publiceert
al twintig jaar, voornamelijk
over de begeleiding van leer-
lings-verpleegkundigen, over
aspecten van het verpleegvak
en het laatst (1999, Waarde
volle zorgover morele proble
men die verpleegkundigen te
genkomen in hun vak.
Hart van Slag is het eerste au
tobiografische boek dat Man
neke uitbrengt. Ze vertelt wat
ze meemaakte sinds haar hart
het in 1984 voor het eerst op
een bonken zette. Ze be
schrijft haar dwaaltocht in
het areaal medicijnen met af
schrikwekkende bijsluiters
en langs diverse behandel
aars, van de technisch inge
stelde cardioloog tot de ortho-
manueel therapeut en de para
normaal begaafde genezeres.
Daarnaast zet Manneke kort
en eenvoudig uiteen wat een
hart moet doen en wat er ge
beurt als er een ritmestoornis,
speciaal de zogenoemde boe-
zemfibrillatie, optreedt.
Er zijn meer aanleidingen tot
ritmestoornissen, maar Man
neke beperkt zich tot deze
meestgenoemde diagnose. Ze
vlocht daarbij de ervarings
verhalen van zestien mensen
door haar boek. Onder die zes
tien zijn twee Zeeuwen: haar
zus en Bevelander Pieter
Quinten.
Levenslessen
Jan ten Bosch, voorzitter van
patiëntenfederatie Hartezorg,
noemt in zijn voorwoord het
boek een gedrukte versie van
lotgenotencontact, aangevuld
met levenslessen. Die toetst
Manneke aan zichzelf en haar
beschreven lotgenoten.
Voor Addy Manneke is de
hartstoornis al jaren geleden
veranderd van een aanvalsge-
wijze storing in een perma
nent boezemfibrilleren: haar
hart klopt altijd op een rusti
ge manier onregelmatig. Het
heeft geholpen bij de accepta
tie, schrijft zij. „Daardoor
wordt ik niet meer onver
wachts overvallen door een
ritmewisseling, die altijd met
een benauwd gevoel en heftig
bonken van mijn hart ge
paard ging." De hoop dat
haar hart ooit nog een nor
maal ritme hervindt dankzij
een nieuw middel verliest ze
nooit.
Over hartritmestoornissen of
haar vak wil Manneke niet
meer schrijven. Wel werkt zij
aan een tweede autobiogra
fisch boek met soortgelijke op
zet, over stiefmoeders. Want
moeder en stiefmoeder is ze
ook al dertig jaar. Geïnteres
seerden kunnen zich melden
via haar website:
www.addymanneke.nl.
Hart van Slag, Een hartrit-
mestoomis; Feiten en erva
ring is verschenen bij uitgeve
rij Boom te Amsterdam.