PZC
Liefde, daar
geloven we
nog net in
Alleen teksten waarvan ik zelf kippenvel krijg
Nieuw
klassiek
theater
Han Kooreneef,
schrijver van
Marco Borsato
Redactie bijlagen: 0113-315680
I ji/ww.pzc.nl
E-mail:redactïe@ pzc.nl
postbus 314460 AA Goes
Advertentie-exploitatie:
Noord- en Midden-Zeeland: 0113-315520;
Zeeuws-Vlaanderen: 0114-372770;
Nationaal: 020-4562500.
woensdag 26 april 2006
Bevrijding in noten 25
n Duitsland trekken zijn stukken volle zalen,
maar in Nederland is hij vrijwel onbekend. Nu
komt De Theatercompagnie met een nieuw stuk
van Roland Schimmelpfennig: De Vrouw van Vroeger.
Het blijkt een verrassend klassiek stuk.
Theatercompagnie-dramaturge Rezy Schumacher:
„Dit stuk kun je over honderd jaar, in een heel ander
decor, nog steeds spelen."
Staat opeens die jeugdliefde
voor je deur. Zo eentje die
je op je twintigste eeuwige
trouw beloofde tijdens een zwoe
le zomervakantie. Je bent haar
vergeten. Nu ben je in de veertig
en staat je echtgenote, die niet
van haar voorgangster op de
hoogte is, naast je. Wat zeg je,
nu je oude liefde de haar beloof
de trouw komt opeisen? Ieder to
neelstuk, maar ook ieder boek,
begint met een eenvoudig gege
ven. Goede toneelstukken en
boeken maken van dat simpele
gegeven iets heel groots. Roland
Schimmelpfennig (1967) schrijft
hele goede stukken. Hij werd er
in Duitsland en daarbuiten be
roemd mee, behalve in Neder
land. Hier was twee seizoenen
geleden alleen zijn stuk Arabi
sche Nacht te zien, in een pak
kende regie van Matthijs Rüm-
ke. In dat stuk liep een actie van
helpende buren in een flatge
bouw volledig uit de hand. Het
leverde komisch, maar tegelij
kertijd hartverscheurend en
meeslepend theater op.
De Vrouw van Vroeger, dat nu
door De Theatercompagnie
wordt gebracht, is zwaarder van
thematiek, maar niet minder
pakkend.
Rezy Schumacher is al zeker
twintig jaar vaste dramaturg
van Theatercompagnie-regis
seur Theu Boermans, die deze
voorstelling regisseert. In haar
functie introduceerde zij schrij
vers als Rainald Goetz en Wer
ner Schwab, vooral bekend van
zijn zogenoemde Faecaliëndra-
ma's. Vaste vertaler van die mar
kante stukken was haar partner
Tom Kleijn. Samen zijn zij nu
ook verantwoordelijk voor de
keuze voor De Vrouw van Vroe
ger.
Schumacher herkent in dit stuk,
waarin de oude geliefde uitein
delijk wraak neemt op de man
die zijn belofte niet nakwam,
een klassiek gegeven: „Het the
ma is inderdaad nauw verwant
Duitsland is de crisis in het re
gisseurstheater enorm. Dat zat
er natuurlijk ook wel aan te ko
men. Niet iedereen kan een origi
neel en onmiskenbaar kunste
naar zijn als Robert Wilson of
Christoph Marthaler. Die zijn
volstrekt uniek. Maar de conse
quentie van de nadruk op de in
breng van de regisseur leidt wel
tot veel regisseurs die op die
grootheden willen lijken."
Tom Kleijn: „We hebben het na
tuurlijk een beetje gehad met de
zoveelste Tsjechov waarin een
regisseur honderd samovars op
het toneel zet en waar hij de spe
lers in hun blote piemel tussen
door laat lopen."
Dus werd het tijd voor iets
nieuws. Een toneelstuk dat de
grote vragen niet uit de weg
gaat en dat klassieke allure niet
schuwt. Ook al is het drama een
bijna alledaags gegeven. Tom
Kleijn weet dat als geen ander:
„Ik heb het zelf meegemaakt,
dat een oude liefde opeens weer
in mijn leven kwam, waar Rezy
niets van wist. Hoe moeilijk die
situatie dan wordt: het is in de
kern natuurlijk enorm vleiend
wanneer er twee vrouwen om je
strijden. Vrouwen twijfelen
niet, terwijl mannen niets an
ders doen. Daarin ligt zo'n beet
je de kern van de menselijke tra
gedie."
Wijbrand Schaap
De Vrouw van vroeger door De Thea
tercompagnie. Tot en met 30 april in
het Compagnietheater in Amster
dam. Landelijke tournee vanaf sep
tember.
foto's GPD
ment van overmoed voldoende
voor een eindeloze keten van
consequenties. Dat is prachtig."
Fossiel
Roland Schimmelpfennig is in
middels een begrip in Duits
land. Zijn werk wordt omarmd
door zowel de liefhebbers van
de avant-garde als het grote pu
bliek dat zich vooral met amuse
ment bezighoudt.
Dat is eigenlijk al uniek. Een vo
rige generatie schrijvers, zoals
Heiner Müller, Botho Strauss en
Thomas Bernhard, schopte voor
al tegen het establishment.
Tom Kleijn: „Ik ben zelf hele
maal van die generatie. Ik heb
de armoe en de benauwenis van
de jaren vijftig meegekregen en
stond in de jaren zestig en zeven
tig ook vooraan toen het sys
teem omver moest. Inmiddels
ben ik dus een fossiel." Maar
dan wel een fossiel dat een ope
ning vindt naar een nieuwe gene
ratie schrijvers. Rezy Schuma
cher: „Werner Schwab was ei
genlijk het eindpunt van die ge
neratie schrijvers. Zijn toe
komstvisie was inktzwart: van
af hier restte ons alleen nog uit
sterven. Na Schwab heeft het
Duitse theater tijd nodig gehad
om nieuwe wegen te zoeken.
Met Schimmelpfennig en Von
Mayenburg, van wie we in mei
een stuk (Het Koude Kind) bren
gen is er werkelijk iets nieuws
gekomen. Dit is een generatie
van schrijvers die weer een we
reld op het toneel durft zetten."
En daarmee doelt ze op een
emancipatiebeweging van schrij
vers, die hun stukken weer niet
uitsluitend als 'halfproduct' wil
len zien, maar die verder gaan.
Schumacher: „De mist van al te
persoonlijke bekentenis-perfor
mances trekt op. Er worden
weer keuzes gemaakt, er wor
den verhalen verteld die boven
het individuele conflict uitstij
gen. Het gaat niet meer over Jan
tje en Marietje die ruzie hebben,
maar over fundamentele keu
zes."
Tom Kleijn: „De schrijvers van
nu zien de gaten vallen in het
weefsel van de perfecte maat
schappij die we leken te hebben,
en ze laten die op een hele duide
lijke manier zien." Met schrij
vers die hun positie zo sterk op
eisen, lijkt er een kentering te
komen in het theater, waarin
lange tijd de regisseurs de
dienst uitmaakten. Niet de stuk
ken, maar de visie van de regis
seur op die stukken was belang
rijk. Schumacher: „Zeker in
Scènes uit De vrouw van Vroeger van Roland Schimmelpfennig
aan de klassieke tragedie Medea
van Euripides. En zeker niet al
leen in het verhaal en de manier
waarop de wraak gestalte
krijgt. Het zit hem ook in de al
lure. De Vrouw van vroeger ver
telt iets wezenlijks over de lief
de: het is een van de laatste din
gen waarin mensen in deze tijd
nog geloven." En in dat geloven
zit juist de klassieke allure ver
borgen. Schumacher: „Romy, de
vrouw die de belofte van haar
oude liefde komt opeisen, is een
klassiek personage. Net als de
grote rollen uit de tragedies die
we nog steeds spelen gaat zij on
dubbelzinnig voor haar zaak.
Dat is bijna religieus. Ze is con
sequent op een manier die we in
het dagelijks leven niet meer
zien, maar waar we wel graag
naar kijken op het toneel."
Tom Kleijn: „De man in dit stuk
maakt één fout: hij twijfelt op
het beslissende moment.
Schimmelpfennig maakt dat
heel helder. Dat ontleent hij ook
aan de klassieken. In de trage
die van Oidipus blijkt één mo-
Tekstschrijver Han Kooreneef
i. schreef meer dan veertig songs
voor Marco Borsato. Liefde en ver
driet blijven favoriete onderwerpen.
Een lied over een koffielepeltje vin
den de mensen niet zo leuk.'
Ooit solliciteerde Han Kooreneef bij
Grolsch. 'Ondanks het feit dat uw
product mij in mijn zojuist voorbije
studententijd regelmatig het ochtend
gloren met bonkend hoofd heeft doen
tale ven, solliciteer ik naar een juridi
sche functie', begon hij zijn brief.
Kooreneef mocht prompt op gesprek
tarnen. Anno 2006 zijn de wetboeken
yan Han Kooreneef (43) vergeeld. Hij
besefte tijdens het solliciteren dat hij
foor zijn veertigste verjaardag 'aan
de beademing zou liggen' als hij daad
werkelijk een kantoorbaan zou accep
teren. „Ik ben een ongelofelijk vrij-
taidsdier." De meester in de rechten
gooide het roer om. „Tijdens mijn stu
die vond ik muziek maken, toneel spe
len en teksten schrijven het leukst. Ik
dacht: oké, ik ken niemand in de mu
ziek, maar ik geef me een jaar om te
onderzoeken of ik het desondanks
tan redden als tekstschrijver com
ponist."
Kooreneef doet zijn verhaal in de stu
dio achter zijn huis in Rosmalen. Tus
sen een drumstel, piano, gitaren, com
puters en stapels boeken en cd's ver
telt de man achter de hits van Marco
Borsato hoe het zover kwam. Nadat
hij twee keer was blijven zitten op
het gymnasium deed de jonge Han
Kooreneef staatsexamen. „Daarna
moest ik gaan studeren. Ik had alleen
geen idee wat. Het liefst wilde ik be
roepsflierefluiter worden. Waarom?
Omdat flierefluiten leuk is. Het
brengt jammer genoeg geen geld op."
Omdat zijn vader vice-president van
de rechtbank in Den Bosch was, koos
Kooreneef uiteindelijk voor een stu
die rechten. „Maar ik had er geen pas
sie voor." De eerste twee jaar bracht
hij zijn tijd door met feestvieren, to
neelspelen en teksten schrijven.
„Omdat de dienstplicht dreigde, heb
ik het derde jaar mijn propedeuse ge
haald. Het vierde jaar haalde ik één
vak. In de tijd dat ik mijn studie had
kunnen voltooien, had ik het eerste
jaar en één vak afgerond." Kooreneef
kreeg langzamerhand een hekel aan
zichzelf. „Als ik weer eens ergens
met een biertje in mijn hand stond,
voelde ik me meer en meer een lam-
bal. Ik besloot mijn studie af te ma
ken. Ik ben niet als een Calvijn gaan
leven, maar was drie jaar en twee
maanden later wel klaar."
Titel
Met zijn bul op zak toog Kooreneef
naar de bank voor een lening. „Na
wat sollicitatiegesprekken was ik er
van overtuigd dat de advocatuur
niets voor mij was. Op grond van
mijn titel dacht ik wél 15.000 gulden
te kunnen lenen. Dat had ik nodig
om een jaar rond te komen."
De bank werkte mee en Kooreneef
sloot een deal bij een studio. „In de
avonduren mocht ik voor niets opne
men, in ruil voor een deel van het au
teursrecht als ik iets zou bereiken."
Het geluk was aan zijn zijde. „Op een
avond was een vertegenwoordiger
van de platenmaatschappij van Ron
Brandsteder in de studio. Zonder dat
ik het in de gaten had, luisterde hij
naar de cabaretteksten die ik inzong.
Toen hij hoorde dat ik ze zelf geschre
ven had, vroeg hij me de teksten voor
een album van Brandsteder te schrij
ven." Vanaf dat moment ging het
snel. Na de plaat van Brandsteder
werd Kooreneef gewaagd teksten te
schijven voor onder anderen Willeke
Alberti en Kinderen voor Kinderen.
„Voor ik het wist stond ik op zestien
albums met teksten of melodieën."
Rijk werd Kooreneef er niet van.
„Toen het jaar om was, had ik 2000
gulden verdiend. Maar er was zoveel
gebeurd dat ik wel toekomst in het
tekstschrijven zag."
Om iets meer financiële zekerheid te
krijgen, ging Kooreneef als redacteur
aan de slag bij Joop van den Ende.
„Ik schreef de teksten voor zijn televi
sieprogramma's. Leuk om te doen,
maar er bleek geen tijd over te blij
ven om zelf teksten te schrijven."
Bij Van den Ende ontmoette Han
Kooreneef zijn wouw Georgette. „Na
twee jaar vertelde ik haar dat ik des
noods niet meer nodig had dan een
klein zolderkamertje en een gitaar,
als ik mijn eigen teksten maar kon
schrijven. Ik geloof in een leven na de
dood maar ook in een leven vóór de
dood. Je moet alles doen om je leven
zo leuk mogelijk te maken." Georget
te had haar baan bij Van den Ende
net opgegeven om te gaan studeren.
„Maar ze stond achter me. Ik nam
ontslag. We verkochten ons koophuis
en maakten een paar duizend gulden
winst. We hadden geen inkomen
meer, dus daarvan moesten we het
een tijd rooien."
Het zat Kooreneef weer mee. „Tij
dens een wintersportvakantie ont
moetten we in 1994 Marco Borsato.
Die was toen nog niet heel bekend.
Achter de chocomel met rum vertelde
hij me dat zijn manager wilde dat hij
in het Nederlands ging zingen in
plaats van in het Italiaans. Toen was
nog niet te voorspellen dat de man
vier miljoen cd's zou gaan verkopen
na die overschakeling."
Samen met Leo Driessen schreef
Kooreneef een paar maanden later
twee Nederlandse teksten op al be
staande Italiaanse nummers voor
Marco Borsato. „De Meeste Dromen
Zijn Bedrog en Waarom Nou Jij." De
eerste plaat brak in Nederland alle re
cords. In de studio van Kooreneef
hangt nog een onderscheiding die hij
van van het Guinness Book of Re
cords kreeg nadat Borsato dertien we
ken de hitlijsten aanvoerde met Dro
men Zijn Bedrog. „Daarna kwam
Waarom Nou Jij ook nog op één. Het
was een geschenk uit de hemel. We
waren op een prettige manier in de
war."
Origineel werk
Omdat de rechten voor de nummers
in Italië lagen waar de melodieën wa
ren geschreven, kon Kooreneef er
nog steeds niet van leven. „Ik heb
toen nog twee jaar op freelance basis
teksten geschreven voor de televisie.
Daarna verscheen De Waarheid, een
Nederlandstalig album van Marco
Borsato waarop ik voor het eerst ori
gineel werk kon plaatsen. Daardoor
werd het ook financieel aantrekke
lijk."
Een groot deel van Kooreneefs tek
sten gaat over liefde of verdriet. „Ik
kan ook wel een gedicht maken over
dat koffielepeltje daar, maar als je
wilt dat mensen het leuk vinden
moet je bij geijkte onderwerpen blij
ven. Het is wel een sport om daar
steeds iets nieuws aan toe te voegen,
door woordgebruik of een andere in
valshoek." Inspiratie haalt Koore
neef uit 'luisteren en kijken'. „Over
bijna elk aspect in het leven is een
tekst te maken. Daarom let ik overal
waar ik ben goed op. Als ik iemand
iets moois hoor zeggen, juich ik van
binnen."
Schrijven doet Kooreneef in ?ijn stu
dio met de gordijnen dicht. „Ik moet
mijn eigen wereld creëren. Dat lukt
niet als ik de kinderen in de tuin zie
pingpongen. En hoewel ik inmiddels
zover ben dat ik altijd kan schrijven,
desnoods op de automatische piloot,
wil ik dat er hier alleen teksten de
deur uitgaan waar ik zelf op zijn
minst een beetje kippenvel van
krijg."
Meer dan veertig teksten schreef
Kooreneef inmiddels voor Marco Bor
sato. Daardoor wordt hij vooral met
die zanger geassocieerd. Maar de in
strumenten in zijn Rosmalense stu
dio staan er niet voor de sier, „Voor
Marco maak ik vooral teksten, maar j
voor anderen ook de muziek. Bijvoor-
beeld voor Liesbeth List, Paul de
Leeuw, Di-rect en Within Tempta- j
tion."
Joris Roes
Han Kooreneef
