Penny
vertelt over
zwaluwwereld
Dit landt was soo vruchtbaer als eenich landt in Zeelandt
"weerwoord
BEHSHi
Een natte april
hebben de
boeren hun wil;
een droge april
is niet der
boeren wil
Volgens Madeleine de
Kam was zijn naam
niet bijzonder genoeg. Dat
had ze gewoon gezegd.
Maar hij had iets bedacht.
Als hij nu eens Trudy Mur-
re zou bellen, een afspraak
maken, een mooie op
dracht, een aantrekkelijke
handel, haar een worst
voor houden, zou Het
was een heel gedoe, maar
vandaag was het Laurens
Dekker eindelijk gelukt..
De naam Dekker is inder
daad niet om over naar
huis te schrijven. Die fami
lienaam komt immers over
al voor. In Nederland moe
ten niet minder dan 12.000
Dekker-families zijn. Vier
personen per gezin, dat
maakt 50.000, een Zeeuwse
stad vol zogezegd. Die van
Dekker wonen gelukkig
goed verspreid, nergens op
een kluitje, geen typisch
Zeeuwse naam dus.
Wel wonen er weinig lui
mef de naam Dekker in Bra
bant en Limburg. Daar he
ten ze doorgaans Dekkers.
Met de achternaam Dek
kers vind je tussen de drie
en vier duizend Nederlan
ders.
De betekenis van zijn naam
wist Laurens Dekker ook
wel: een beroepsnaam voor
iemand die dakbedekker is,
iemand die daken maakt.
Van stro, riet of hout of
wat dan ook. Daarom komt
ook de naam Stroodekker
voor. Stroosnijder is er fa
milie van: een kleine hon
derd families Stroosnijder
wonen in Nederland, het
merendeel ervan in Mid
den-Zeeland.
Van Dekker bestaan nog an
dere varianten: Decker,
Deckers, de Dekker, De
Deckere o.a. Waarschijn
lijk is de Zeeuwse achter
naam Dek een verkorting.
Zeker is dat niet. Leidek-
ker(s) hoort ook bij de fami
lie. Allemaal verwanten
van Laurens Dekker.
Die heeft met Trudy Murre
een afspraak. Denkt ie en
hij wacht. Tevergeefs. Ter
wijl Laurens Dekker onrus
tig heen en weer loopt, ziet
hij een auto stoppen, een
politiewagen. Bij hem of
voor de buren? Op dat mo
ment gaat de telefoon.
Lo van Driel
Redactie bijlagen: 0113-315680
www.pzc.nl
F-mail:redactie@ pzc.nl
postbus 31,4460 AA Goes
Advertentie-exploitatie:
Noord- en Midden-Zeeland: 0113-315520;
Zeeuws-Vlaanderen: 0114-372770;
Nationaal: 020-4562500.
dinsdag 11 april 2006
Waar komen ze vandaan, waar gaan ze naar toe, hoe
weten ze welke kant ze uit moeten? Trekvogels dra
gen vele geheimen met zich mee en mensen willen die
graag ontrafelen. Vast staat wel dat de drang om in voor-
en najaar te trekken in de genen zit. Richting en duur van
de trek zijn aangeboren. Zwaluwen gaan al eind van de zo
mer op weg naar hun winterkwartieren tussen de Sahara
en Zuid-Afrika. Ze horen in maart bij de eerste soorten die
terugkeren om te broeden.
Wat hebben die kleine zwa
luwen een bijzonder druk
leven. Als ze niet onderweg zijn,
met alle gevaren van dien, bren
gen ze nageslacht voort en zijn
ze bezig de jongen te voeden en
klaar te stomen voor de trek.
Vanaf haar toenmalige werk
plek in het bezoekerscentrum
Saeftinge in Emmadorp had Di-
ny de Putter uitzicht op enkele
fraai geboetseerde zwaluwnes
ten. Ze zag het nijvere gedoe,
verwonderde zich en kreeg inspi
ratie daar over te schrijven.
Het resultaat ligt zo'n drie jaar
later voor haar. Penny de Zwa
luw heet het boek voor kinderen
van acht tot elf jaar. De avontu
ren van Penny die samen met
haar drie broertjes geboren
wordt in een nest tegen de muur
van een oude schuur, voor het
eerst meegaat op de grote reis
naar Afrika, na vele avonturen
weer terugkeert op haar geboor
teplek, met man Joost een nestje
bouwt, vier jongen grootbrengt
en zich gereed maakt voor een
nieuwe reis naar Afrika.
Een bijzonder boek, vindt Diny
de Putter (53) zelf. Niet alleen
omdat het verhaal verteld wordt
vanuit de zwaluwen, maar ook
omdat de jonge lezers worden
meegenomen naar de wondere
wereld van de trekvogels. „Jon
ge kinderen worden weinig bij
de natuur betrokken en als dat
al gebeurt, dan is het dikwijls
op een saaie manier. In boeken
staan droge gegevens en dat is
het dan. Ik wil op een leuke ma
nier kinderen kennis bijbrengen
van de vogeltrek. En het is ook
een beetje een wegwijzer voor
de kinderen zélf: ze speels wat
gedrag en regels meegeven."
Een boek met meerdere 'bood
schappen' dus, zoals Diny het
omschrijft. „Kennis van de na
tuur en wat opvoedkundige
waarden overbrengen. Veel din
gen die ik via Penny aansnijd,
komen ook in een mensenleven
voor. Dat heb ik natuurlijk be
wust gedaan." Vandaar dat vol
gens haar het boek best wel aan
wezig mag zijn op de basisscho
len. De reacties van de jongeren
die het boek - met illustraties
van tekenaar Adri Karman - in
middels gelezen hebben, zijn en
thousiast. „Iedereen vindt het
leuk. Dat klinkt misschien ver
waand, maar het is gewoon zo.
Het is ook best een spannend
boek."
Excursie
Van haar vader, boerenknecht
uit Axel, stak Diny veel op over
het buitenleven: wat er leeft,
groeit en bloeit aan dieren en
planten. Langere tijd deed ze
daar niet zoveel mee, totdat een
excursie naar het Verdronken
Land van Saeftinge haar enthou
siast maakte. Ze volgde een cur
sus natuurgids.(is nog altijd vrij-
Illustraties Adri Karman
willig gids) en werd de eerste be
heerder van het bezoekerscen
trum van stichting Het Zeeuwse
Landschap in Emmadorp. „Een
beetje een late roeping", noemt
ze het.
Krabbenpad
Ze ging verhalen over de natuur
schrijven in het tijdschrift van
HZL en voor de rubriek Natuur
lijk Zeeland in de PZC. Toen
bleek dat er in en om het bezoe
kerscentrum weinig te doen was
voor de jongste kinderen, was
Diny de aangewezen persoon
daar verandering in te brengen.
Ze zette in het verdronken land
het spèelse krabbenpad op en
beschreef in een mini-boekje de
avonturen van Thomas de krab.
De nestelende zwaluwen onder
de nok van het bezoekerscen
trum brachten haar op het idee
voor de jeugd het zwaluwleven
te beschrijven.
Diny: „Door dat er zoveel zwalu
wen zitten, raak je erbij betrok
ken. Je ziet hoe ze aankomen,
een nest bouwen, broeden, jon
gen krijgen en hoe de leren vlie
gen. De vogels werden bij ons
ook geringd en dat heeft ook een
plaats in het boek gekregen. Ik
praatte vaak met vogelaar Alex
Wieland en die heeft me veel ver
teld over het gedrag van de zwa
luwen. Het verhaal is wel vanuit
mijn eigen fantasie ontstaan."
Het boek heeft geruime tijd op
de plank gelegen. Een uitgever
vinden was een hele klus. „Ik
ben niet zo bekend in dat we
reldje. Als je ze benadert met
een kinderboek, zitten ze daar
niet op te wachten. Een reden
krijg je meestal niet te horen,
hooguit: 'ons genre is niet spre
kende dieren'. Door een tip van
George Sponselee kwam ik bij
uitgever Van de Berg in Almere
terecht. De uitgave is wel voor
eigen rekening, maar daar ko
men we wel uit."
Ze is vast van plan het niet bij
het ene boek te laten. „Een vol
gende komt er zeker aan. Het
heeft nog geen vaste vorm, mis
schien wordt het iets met water.
Om over Thomas de krab te
schrijven was heel leuk." Inmid
dels werkt Diny, woonachtig in
buurtschap Driewegen bij Ter-
neuzen, in deeltijd bij het mi
lieu-educatiecentrum de Beve-
landen in Goes en ze doet mee
aan het project Verlengde
Schooldag in Terneuzen. Ze kan
er de verhalen die nog in haar
hoofd zitten, prima in de prak
tijk toetsen.
Rinus Antonisse
Penny de Zwaluw. De belevenis
sen van een zwaluwfamilie.
Door Diny de Putter. Illustra
ties Adri Karman. Uitgeverij
Van de Berg, Almere. Prijs 8,95
euro; 117 pagina 's. Verkrijg
baar in de Zeeuwse boekhan
dels. Meer informatie
putter@zeelandnet.nl
Hertekend detail van Scheldekaart uit het begin van de 16e eeuw
illustratie Adri Karman
POLDERPEIL
Natuurtekenaar Adri Kar
man woont in Colijnsplaat,
op Noord-Beveland. Voor
Buitengebied trekt hij er el
ke week op uit. In deze ru
briek vertelt hij in woord
en beeld over de natuur in
de polder.
Wie de uitgave in de cul
tuurhistorische reeks van
de provincie, 'Versterkt Zee
land' onder ogen heeft, doet op
zienbarende ontdekkingen. Zo
wordt daarin onder meer de aan
dacht gevestigd op de vele kaste
len die er in onze provincie van
af de middeleeuwen aanwezig
waren. Op een bijgevoegde
kaart zijn plaats en naam van
de bekendste weergegeven.
Maar liefst achtenzestig worden
er genoemd.
Enkele bestaan nog steeds, zij
het in een andere hoedanigheid
dan versterking of verdedigings
werk. Ter Hooge bij Middelburg
bijvoorbeeld, of Westhove bij
Domburg, Het hoge Huis bij
Oud-Sabbinge, en Moermond
en Haamstede op Schouwen.
De kasteelheren waren machtig
en onder hun bescherming groei
den er nederzettingen in de
buurt van de burchten. In later
eeuwen verloren de kastelen
door de ontwikkeling van effi
ciënter wapentuig hun verdedi
gende functie en werden ofwel
verwoest, danwel vervielen ze,
door gebrek aan geld voor onder
houd, tot ruïnes. Sommige wer
den omgebouwd tot buitens die
vooral dienden als rust- en ont-
spanningsverblijf voor hun eige
naren, familie en gasten. Veel
tot dorpen of steden uitgegroei
de nederzettingen behielden de
naam van de voormalige verster
king, zoals Baarsdorp, Elle-
woutsdijk en St. Maartensdijk,
om er maar enkele te noemen.
Wat Noord-Beveland betreft
zijn in de lijst ook Kortgene en
Kats opgenomen. Andere bron
nen doen melding van een ver
moedelijk bestaan van verster
kingen tijdens de dertiende en
veertiende eeuw in de omgeving
van Geersdijk (Gerolfsdijk),
Welle en Lissewege (Emelisse).
Van de laatste zijn geen geschre
ven overleveringen bekend.
Maar het geslacht Cats, dat het
'stenen huis' bij het nu nog
gelijknamige plaatsje bezat,
stond destijds in hoog aanzien
wat betreft hun aandeel in zo
wel bestuurlijke, culturele als
militaire aangelegenheden. Hier
van is in oorkonden en andere
geschreven bronnen meer be
waard gebleven. We gaan terug
naar de middeleeuwen.
In 1014 na een grote stormvloed
begon men met de eerste bedij
kingen en verhoging van terpen.
Ook werd er begonnen met de
aanleg van een motte (verhoging
met daarop een verdedigingsto
ren) ter hoogte van het latere
Welle op Noord-Beveland. Als
bewoner van deze motte wordt
Gysebertus van Welle (circa
1060- 1123), Ridder en Vrijheer
van Cats genoemd. Grote roem
viel zijn nazaat Nicolaas van
Cats ten deel. Deze bracht het in
1244 tot Kapitein-Generaal in
het leger van Willem II, graaf
van Holland en Zeeland, de va
der van Floris V. Na de dood
van Willem II kreeg Nicolaas
het voogdijschap over Floris. In
diens opvoeding stelde Nicolaas
hem in de gelegenheid omgang
te hebben nret het gewone volk
en met de opkomende burgerij
en kooplieden in de steden. Ook
gaf hij een brede culturele op
voeding aan, in feite, zijn Heer.
Later wordt hij met Gerard en
Albrecht van Voorne bescherm
heer van Jacob van Maerlant,
groot dichter, poëet en geschied
schrijver uit die tijd. Nicolaas
was Vrijheer van Kats, Heer van
Katshoek, Heer van oud en
nieuw Kats, Heer van Katsrak,
Heer van Emelisse, Heer van
Welle, Heer van Noord-Beve
land, Heer van Duiveland, Heer
van het land van Cadzand, Heer
van Nieuwkoop enzovoorts.
En dit is nog maar een fractie
van de lijst van titels en bezittin
gen die hem toekwamen, het
geen zijn invloed in het Zeeuw
se gewest en daarbuiten illus
treert. Aan het eind van de 13e
eeuw keert hij zich met andere
edelen tegen zijn petekind Flo
ris V, als deze de invloed van
burgerij en steden stimuleert en
daarmee de benaming 'der Keer-
len God' verwerft. Deze activi
teiten van Floris leidden er ech
ter toe dat hij in 1295 door zijn
eigen stand, de edelen, werd ver
moord.
Met deze laatste gegevens ko
men we op het stedeken van
Cortgene. Mogelijk dat na 1300
in het toen welvarende
Noord-Beveland ook Cortgene
steeds belangrijker werd en uit
eindelijk (smal)stadsrechten ver
wierf. Op merkelijk is dat een
detail van een kaart van de ge
bieden rond de beide Scheldes
uit de zestiende eeuw het stadje
met muren, poort en hoektorens
benevens de kerk laat zien. Hoe
wel we, gezien ook de verhoudin
gen die zijn gebruikt, waar
schijnlijk niet al te veel ge
schiedkundige waarde kunnen
hechten aan deze illustratie,
zien we in ieder geval een ver
sterkte nederzetting met haven.
Het moet een belangrijke plaats
zijn geweest. Jan Jansse Reygers-
bergh (circa 1510 - circa 1590),
apotheker en geschiedsschrij-
ver, rond 1530 gevestigd in het
smalstadje, schreef er het vol
gende over: 'Dit landt was soo
vruchtbaer als eenich landt
in Zeelandt, daer veel schone
dorpen instonden, alsook 't Ste
deken van Cortgene.' Was, want
met de St. Felixvloed in 1530
zijn alle middeleeuwse
sporen in het landschap uitge
wist.
Adri Karman
Met dank aan Gerard v/d Wal
Diny de Putter verdiepte zi(
foto Peter Nicolai
.uwwereld.
