Weer lopen dankzij neuscellen
Beweeg en denk als clown
De schoonmaak was
goed tegen huismij t
Test kan uitstrijkje
overbodig maken
Prikkenkuur kan
allergie voorkomen
Infectie kan leiden tot trombose
Prionen niet enige oorzaak ziekte
Therapievorm is voorspelbaar
Eenzaamheid verhoogt bloeddruk
Sterftecijfers na week noteren
Onderzoek met ratten laat mogelijke genezing dwarslaesie zien
maandag 10 april 2006 7
LONDEN - Het doormaken van een acute infectie verdub
belt het risico op trombose. Een acute infectie kan bijvoor
beeld een nierontsteking zijn.
Bij trombose ontstaat er een bloedstolsel dat een ader (in
been of longen) afsluit. Dit schrijft L. Smeeth van de Lon
don School of Hygiene and Tropical Medicine in The Lan
cet op grond van een onderzoek onder elfduizend mensen.
Het risico op trombose is een jaar na de infectie weer ge
daald tot het normale niveau. GPD
PENICUIK - Er zijn mogelijk (naast prionen) andere ver
oorzakers van de gekkekoeienziekte (bse) en de verwante
vorm bij mensen (Creutzfeldt-Jakob).
Lange tijd werd gedacht dat deze ziekten werden veroor
zaakt door het eten van voedsel dat afwijkende vormen
van het prioneiwit bevat. Maar de prioneiwitten (zowel
'goede' als 'foute') worden in maag en darmen bijna ge
heel afgebroken, schrijft M, Jeffrey van de Veterinary La
boratories Agency in Penicuik in het vakblad Journal of
Pathology op grond van proeven bij schapen. GPD
PITTSBURGH - Of depressieve mensen baat zullen heb
ben bij cognitieve gedragstherapie (een vorm van 'praat
therapie') is te voorspellen door de activiteit van bepaal
de hersendelen zichtbaar te maken met fMRI, een beeld
vormende techniek.
Dit schrijft G. Siegle van de University of Pittsburgh in
het vakblad American Journal of Psychiatry op grond
van onderzoek bij 35 mensen. Personen bij wie de cogni
tieve therapie goed werkte vertoonden een verhoogde acti
viteit in de amygdala en een verminderde activiteit in de
zogeheten cingulaire cortex. GPD
DEN HAAG - Je kunt letterlijk ziek worden van eenzaam
heid. Dat wil zeggen: in ieder geval leidt eenzaamheid (bij
ouderen) tot een hoge bloeddruk. En daarmee stijgt de
kans op hart- en vaatziekten, concludeert L. Hawkley in
het vakblad Psychology and Aging op grond van een on
derzoek onder 229 vijftigplussers. GPD
DEN HAAG - Ziekenhuizen hoeven in 2005 en 2006 niet
meer te 'registreren hoeveel mensen zijn overleden na 180
dagen na een beroerte. Zij hoeven alleen de sterfte'na ze
ven dagen vast te leggen. Dat hebben de Inspectie voor de
Gezondheidszorg (IGZ) en de Nederlandse Vereniging
voor Neurologie (NVN) bekendgemaakt.
Volgens de neurologen waren de cijfers over sterfte na
180 dagen moeilijk te achterhalen, omdat patiënten ge
middeld na twee tot drie weken het ziekenhuis verlaten
en naar een verpleeghuis of revalidatiecentrum gaan. Bo
vendien zeggen de cijfers volgens de specialisten weinig
over de kwaliteit van de zorg in het ziekenhuis. De inspec
tie erkende dat het registreren van ontslagen patiënten
moeilijk is. Maar stelde wel dat het wat zegt over de kwa
liteit van de begeleiding van patiënten door het zieken
huis. ANP
Hoor Serge Sekhuis
MAASTRICHT - Uit de eigen neus ge
transplanteerde cellen kunnen mensen
die als gevolg van een dwarslaesie ver
lamd zijn geraakt, helpen om weer
•d te kunnen lopen. Bij ratten werkt
het in ieder geval, bewees neurobioloog
drs. Ronald Deumens van de Universi
teit Maastricht, in een onderzoek waar
op hij vorige week promoveerde.
Ons ruggenmerg is als een drukke snel
weg. Voortdurend razen er vanuit de be-
sturings.centra in de hersenen ontelba
re prikkels door, naar spieren en orga
nen overal in ons lichaam. Die prikkels
gaan via de lange uitlopers (axonen)
van zenuwcellen (neuronen). Zij zorgen
ervoor dat wij gecontroleerd eén trap
oplopen en zonder knoeien ons bord
leegeten.
Bij mensen met een dwarslaesie is die
snelweg geblokkeerd. Bijvoorbeeld als
door een auto-ongeluk een van de wer
vels van het ruggenmerg van zijn plek
geschoven en voor een beknelling
zorgt. Al naar gelang dat aan het begin
of eind van die snelweg is gebeurd, ver
of minder ver van de hersenen, vallen
meer of minder lichaamsfuncties uit en
is onder meer een verlamming het ge
volg. Mensen met een lage dwarslaesie
raken het gevoel en de controle over dé
gehele onderkant van hun lichaam
kwijt, patiënten met een hogere dwars
laesie kunnen zelfs hun armen niet
meer bewegen.
Ronald Deumens tovert een grafisch
beeld van het menselijk ruggenmerg op
zijn laptopscherm. Ergens in het mid
den gloeit een roodkleurige bol, sym
bool voor de plek waar de verlamming
heeft toegeslagen. „In een normale li
chamelijke reactie hopen zich rond die
plek groeiremmende moleculen op. Die
verhinderen dat de uitloper van de ze-
inuw, die als gevolg van de dwarslaesie
onderbroken is, aangroeit. Sterker, het
axon trekt zich zelfs een stuk terug uit
de dode, gelittekende zone. Het reste
rende deel van de uitloper, aan de ande
re kant van het 'zwarte gat' dat de ver
lamming heeft veroorzaakt, sterft af."
iWat nu als we een brug zouden kunnen
'daan over dat zwarte gat heen en met
['groeistimulerende krachten' de zenuw-
uitloper toch weer laten aangroeien,
verwoordt Deumens de vraag in zijn
promotieonderzoek. Om vervolgens een
doorsnee van het reukorgaan op zijn
fomputer te toveren:
king is de meest voorkomende compli
catie." Om de geïmplanteerde OEG-cel-
len een handje te helpen de axonen in
het ruggenmerg ook de sprong te laten
maken over het 'zwarte gat' van de ver
lamming, slaat Deumens letterlijk een
brug. Hierbij gaat het om een brug van
melkzuurmoleculen die door het
lichaam na verloop van enkele maan
den weer wordt afgebroken. Opnieuw
om het afstotingsrisieo te beperken.
„Eerdere proeven door wetenschappers
als de Brit Geoffrey Raisman, die jaren
geleden als eerste bedacht dat
OEG-groeicellen wel eens de sleutel tot
hét succes konden zijn, hebben bewe
zen dat die aanpak werkt. In elk geval
bij ratten, maar vooralsnog alleen bij
kleinere ruggenmergbeschadigingen.
Bij mensen is het 'zwarte gat' per defi
nitie groter dan bij dieren en dus heb je
een brug nodig zoals wij die hebben be
dacht."
Melkzuurbruggetje
Deumens toont het volgende plaatje.
Hij wijst aan hoe de ingespoten neuscel
len zich netjes hebben gerangschikt op
het melkzuurbruggetje. Klaar om de
axonen te helpen erover heen te
groeien. De volgende illustratie laat
zien dat dit ook is gebeurd, maar min
der dan de neurobioloog had gehoopt.
Hij laat een filmpje zien met een van de
door hem behandelde ratten. Het dier
loopt opvallend kwiek. „Maar met klei
nere stapjes dan voor zijn rugletsel.
Duidelijk is dat er groeiactiviteit te
zien is, de rat loopt immers. De axonen
van de zenuwcellen die zich hadden te
ruggetrokken uit het littekengebied,
zijn daar weer heengetrokken. Maar de
brug hebben ze niet genomen", klinkt
het ietwat teleurgesteld.
En toch,is de Limburger dat allerminst.
Volgens hem is andermaal bewezen dat
het idee van OEG-cellen werkt, maar
moet een nader onderzoek, waarmee
hij zo snel mogelijk na zijn promotie
wil beginnen, uitwijzen waar zijn
speurtocht dient te worden aangepast.
„Wellicht moet de brug van ander mate
riaal zijn, omdat melkzuurmoleculen in
het ruggenmerg geleidelijk worden af
gebroken waarbij bijproducten ont
staan die de hergroei van axonen niet
ten goede komt. Stapje voor stapje ko
men we dichterbij. Nu al is een dwars
laesie lang niet meer in alle gevallen
voor altijd en er komt een dag dat deze
patiënten, dankzij hun neus, weer be
hoorlijk kunnen lopen." GPD
Want de neus is de enige plek in ons
menselijk lichaam waar stamcellen
voorkomen die uitgroeien' tot volwas
sen reukzenuwen met axonen die door
lopen tot in het reukcentrum van de
hersenen. Steken we onze neus in een
kop koffie, dan ruiken we via die ze
nuwcellen, de cafeïne én of er -te veel
suiker in zit. De reukzenuwcellen in de
neus groeien dankzij de 'steuncellen'
waarmee ze zijn omringd. Ze worden el
ke acht tot twaalf weken vervangen.
Als-we die steuncellen nu eens trans
planteren naar het 'zwarte gat' in het
ruggenmerg, dan zouden ze mogelijk
ook daar de groei van axonen kunnen
stimuleren.
Omdat dergelijke tests niet mensen in
Nederland ethisch onverantwoord wor
den geacht, zocht Deumens zijn toe
vlucht tot ratten. Enkele diertjes werd
ruggenmergletsel toegebracht. De rat
ten kregen vervolgens de uit hun eigen
neus geplukte Olfactory Ensheating
Glia (OEG)-steuncellen met een naald
ingespoten, precies op de plek waar de
zenuwbaan was onderbroken. Dat gaat
na kweek buiten het lichaam overigens
met zo'n tweehonderdduizend tegelijk.
„Elk zoogdier heeft deze OEG-groeicel
len in zijn neus zitten. Daarom is er
geen afstotingsrisico. Dat inspuiten in
het ruggenmerg moet wel erg secuur ge
beuren, want zet je die cellen niet exact
op de goede plek, dan richt je vaak al
leen maar meer schade aan. Een ontste-
Een revalidatiemachine wordt gebruikt door patiënten met een dwarslaesie.
foto GPD
door Marieke van Schie
Anja heeft last van bran
derige ogen en een loop
neus. Terwijl zij het zegt
wrijft Anja in haar ogen. Ik
inspecteer de ogen. Een lich
te roodheid in het wit van de
ogen, met wat extra traan-
vocht; geen ontsteking, maar
een duidelijke reactie op alle
pollen in de lucht'.
Ik geef haar oogdruppels
mee, dat kan veel verlichting
brengen. „De ogen reageren
op prikkels van buitenaf. Er
zit van alles in de lucht, het
begint in het vroege voorjaar
al met de hazelaar, die zo
beeldschoon in de winter
bloeit met gele bloemen, het
is de eerste belofte voor een
naderende lente", leg ik uit.
De meeste mensen hebben er
geen last van, maar een klei
ne groep mensen voelt het di
rect aan neus en ogen; sniffen
en branden. Dan volgen de
andere bloeiende bomen en
planten, weer pollen in de
lucht. Maar ook een branden
de kachel kan de boosdoener
zijn. Of huisstofmijt. De mij
ten zijn met het blote oog
niet te zien, maar nestelen
zich in pluchen kussens, troe
telbeesten, hoofdkussens in
bed en de matrassen.
De ouderwetse schoonmaak
was zo gek nog niet. De huis
vrouwen vroeger zetten het
hele huis op de kop om zo de
overlast van ongedierte te be
stlijden. Sop, een dweil en de
mattenklopper deden goed
werk. We hebben nu de on
misbare stofzuiger, die mits
goed gebruikt verlichting
geeft aan de taak van diegene
die ons huis schoon houdt.
Met vaste vloerbedekking is
het de enige manier om het
huis schoon te houden. Het is
goed om te weten, dat de huis-
mijten zich in de stofzak nes
telen, en er net zo makkelijk
weer uit kunnen springen, als
die stofzak niet bijtijds ge
leegd wordt.
Student
Jeroen woont sinds twee jaar
op een studentenflat. Hij
komt op het spreekuur met
klachten van benauwdheid.
Jkpiep als ik in bed lig, heel
vroeger had ik astma, maar
daar was ik van af, dacht ik.
Nu ik op kamers woon is het
weer terug aan het komen.
Heeft u een inhaler voor me?
Dat hielp me altijd goed!Ik
luister naar zijn longen en
schrik: alles piept, hij moet
veel benauwder zijn dan hij
doet voorkomen.
Ook dat ben ik intussen ge
wend. Astmapatiënten heb
ben geleerd hun adem maxi
maal te benutten, en gaan
dikwijls erg laat voor hulp
naar de dokter. „Je astma is
terug, Jeroen. Kom je toe aan
je slaap? En hoe staat het met
het schoonhouden van het
studentenhuis?" Jeroen .ver
telt dat hij zijn kamer wel
probeert schoon te houden,
maar dat de gemeenschappe
lijke kamer en het trappen
huis een keer in de week door
een bedrijf worden schoonge
maakt. Dat is magertjes.
Met astma is goed te leven,
mits de patiënt gediscipli
neerd zijn medicijnen in
neemt en zijn huiselijke omge
ving zo schoon mogelijk
houdt.
Op het astmaspreekuur is de
tijd en de rust om alles op
een rijtje te zetten.
Ook emotionele stress kan
acute benauwdheid geven.
Planten en bloemen in en om
het huis kunnen een andere
boosdoener zijn. De primula
is berucht. Het plantje zit in
menig voorjaarsmandje rond
de paastijd. Een kritische
blik voorkomt dat een van de
huisgenoten plotseling be
nauwd wordt aan de paasdis.
Bij huisarts, apotheek en dro
gist is gelukkig goede infor
matie en medicatie te vinden,
zodat we de lente onbezorgd
tegemoet kunnen zien.
Marieke van Schie is huisarts
door Wilco Harbers
MIDDELBURG - Bewegen is
een belangrijke factor in het wel
bevinden van kinderen. Het eer
ste waar we dan natuurlijk aan
denken is de lichamelijke bewe
ging, zowel georganiseerd (bin
nen verenigingen en op school)
als ongeorganiseerd.
Door allerlei factoren, zoals bij
voorbeeld volle dagprogram
ma's, tijd- en geldgebrek, het ge
brek aan fysieke ruimte en de
steeds meer toenemende passie
ve vrijetijdsbesteding (invloed
van internet en televisie), blijkt
dat we steeds minder gaan bewe
gen. Nederland wordt als het
ware 'volgebouwd', waardoor li
chamelijke beweging steeds min
der kans en prioriteit krijgen.
Dit kan, in combinatie met on
der meer ongezonde voedingsge
woontes, leiden tot lichamelijk
en psychisch ongemak.
Naast lichamelijke beweging
praten we echter ook over men
tale beweging. Dat is de bewe
ging die zich afspeelt in de psy
che van mensen. We hebben het
dan over het ontwikkelen en ge
bruik maken van je creativiteit,
je hart volgen, van gebaande we
gen durven afwijken, 'nee' dur
ven zeggen tegen aanpassing en
'ja' zeggen tegen het onverwach
te:
Ook op mentaal vlak dreigt Ne
derland 'overvol' te worden.
Hierbij kan gedacht worden aan
de steeds hogere eisen die onder
meer in het onderwijs en be
drijfsleven gesteld worden aan
(cognitieve) prestaties, toene
mende verplichtingen om resul
taten te boeken, de niet-aflaten
de regelzucht van overheid en in
stellingen op allerlei gebied,
dwingende modebeelden en de
dwang van de 24-uurseConomie.
Levenspad
Veel mensen hebben hierdoor
het gevoel dat niet zij hun eigen
levenspad bepalen, maar dat
hun geluk in hoge mate wórdt
bepaald door invloeden van bui
tenaf. We spreken dan over een
gebrek aan persoonlijke, indivi
duele regelruimte. Aanpassing
overheerst. Stilstand in plaats
van beweging. Ook hier zien we
dat dit in meer of mindere mate
kan leiden tot ongemak en een
afname van het lichamelijke en
mentale welbevinden.
Wolmoet Jansen en Wilco Har
bers willen met hun Werkplaats
voor Clownerie, Neus v.o.f., een
Je kunt letterlijk en figuurlijk een clown binnen de school halen, zoals hier op de Valckenburght in Sas
van Gent. foto Camile Schelstraete
bijdrage leveren aan de toename
van vooral het mentale welbe
vinden van kinderen, maar ook
van volwassenen. Met humor als
uitgangspunt gaat Neus v.o.f.,
met clownsactiviteiten, samen
met kinderen en hun (professio
nele) begeleiders op zoek naar
'beweging' en verrassende uitda
gingen.
In de workshops Clownerie voor
kinderen of hun begeleiders (on
der andere leidsters in de kinder
opvang, leerkrachten, onderwijs
assistenten en jeug'dhulpverle-
ners) staan verbazing en verwon
dering' over de simpelste zaken
in het dagelijkse leven centraal.
De uitgangspunten zijn; jezelf
en anderen verrassen door din
gen zo te benaderen alsof je ze
voor het eerst ziet en beleeft;
niet reageren vanuit je hoofd,
maar vanuit je hart en buik; dur
ven afwijken van gebaande pa
den, op zoek naar het onver
wachte; helemaal opgaan in het
hier en nu, je omgeving vergeten
en op je allereerste impulsen af
gaan, volledig jezelf zijn.
Een kind is vanzelfsprekend on
bevangen. Zo begint het van na
ture aan zijn leven. Als op
groeiend kind en als volwassene
dreigen we veel aspecten van
het kind-zijn, die eerst zo van
zelfsprekend waren, te laten on
dersneeuwen.
Soms raken mensen in de loop
naar volwassenheid deze zaken
helemaal kwijt. Een clown kiest
er weer voor om onbevangen te
zijn als een kind.
Clownerie is voor mensen die be
roepsmatig met kinderen wer
ken een middel om een bijdrage
te leveren aan de sociaal-emotio
nele groei van kinderen. Clowne
rie doet een beroep op die kwali
teiten van kinderen en hun bege
leiders, waarop je in het dage
lijkse leven niet zo vanzelfspre
kend wordt aangesproken.
Talent
Creativiteit, fantasie, onbevan
genheid en verbeelding in plaats
van cognitie en aanpassing. Als
beroepskracht leer je anders te
kijken naar kinderen en colle
ga's, waardoor nieuwe, andere
en onverwachte groeimogelijk
heden in het verschiet liggen.
Verborgen talenten komen bo
ven drijven. Kinderen leren an
ders te kijken naar elkaar en
naar hun omgeving. Collega's
ontdekken onvermoede kwalitei
ten bij elkaar. In de Workshops
Clownerie maken de deelnemers
een ontdekkingsreis door de we
reld van de clownerie. Ze onder
zoeken de mogelijkheden van
hun lichaam, houding, gedrag,
stem en gezichtsuitdrukkingen.
Ze zoeken de mogelijkheden
van het gebruik van emoties,
van voorwerpen en van hun om
geving. Ze hebben plezier in het
spelen. Alleen en met elkaar.
Non-verbaal. Dit alles kunnen
ze gebruiken in het contact met
de kinderen. En dat op basis
van humor.
De auteur Wilco Harbers uit
Middelburg is werkzaam in de
gehandicaptenzorg en trainings
acteurHij heeft een opleiding
Clownerie in Amsterdam ge
volgd.
De Hogeschool Zeeland te Vlis-
singen en het Regionaal Pedago
gisch Centrum Zeeland (RPCZ)
houden woensdag 12 april de Re
gionale Dag voor het Jonge
Kind. Neus v.o.f. is daar met
tivee Workshops Clownerie aan
wezig. 's Morgens houdt Jef Pe
permans een lezing over 'Ruim
te voor jonge kinderen om te be
wegen, groeien en veranderen'.
In het middagprogramma is
vooral ruimte gemaakt voor
workshops.
door John Hermse
AMSTERDAM - Het uitstrijkje
zou wel eens tot het verleden
kunnen gaan behoren. Een test
op de aanwezigheid van het Hu
maan Papilloma Virus (hpv), de
voornaamste oorzaak van het
ontstaan van de ziekte, is veel
betrouwbaarder om voorstadia
van baarmoederhalskanker aan
te tonen. Dat blijkt uit een Euro
pese studie die is verschenen in
het aprilnummer van -het tijd
schrift International Journal of
Cancer.
Een van de onderzoeken waarop
het artikel is gebaseerd heeft
plaatsgevonden aan het VU Me
disch Centrum in Amsterdam.
Prof. dr. C. Meijer, hoogleraar
pathologie, verwacht dat de test
op hpv het uitstrijkje, dat vrou
wen tussen de 30 en 60 jaar om
de vijf jaar ondergaan, kan ver
vangen. Helemaal zeker is hij
nog niet, omdat hij nog bezig is
met de laatste verwerking van
de resultaten van een onderzoek
waarbij de test en het uitstrijkje
met elkaar vergeleken zijn.
Het zou ook kunnen dat de test
en het uitstrijkje in combinatie
gebruikt kunnen worden. Maar
Meijer voorspelt al wel dat door
gebruik van de tipv-test scree
ning op baarmoederhalskanker
eenderde goedkoper kan wor
den, omdat er gerichter getest
kan worden.
Uit het artikel in het Internatio
nal Journal of Cancer blijkt uit
het onderzoek onder zestigdui
zend vrouwen dat een test op
het virus voor 96 procent be
trouwbaar is; het uitstrijkje ge
middeld voor 53 procent. De
hpv-test toont de aanwezigheid
aan van het virus. Bij het uit
strijkje wordt gezocht naar af
wijkingen in cellen, die veroor
zaakt worden door het virus en
die kunnen duiden op een voor
stadium van baarmoederhals
kanker.
Nadelen van het uitstrijkje zijn
onder meer dat de resultaten
niet altijd even objectief zijn en
dat de methode vaak herhaald
moet worden om tot betrouwba
re conclusies te leiden.
Bovendien wijst het uitstrijkje
nogal eens uit dat er niks aan de
hand is, terwijl er in werkelijk
heid wel afwijkingen aan cellen
zijn, De hpv-test geeft sneller en
betrouwbaarder uitsluitsel.
Twee bedrijven werken aan de
ontwikkeling van een vaccin dat
baarmoederhalskanker kan
'voorkomen. Het vaccin richt
zich op twee hpv-types die ver
antwoordelijk zijn voor 60. tot
70 procent van de gevallen van
baarmoederhalskanker. ANP
van onze redactie binnenland
GRONINGEN - Door jonge kin
deren en zwangere vrouwen pre
ventief een prikkenkuur tegen
allergie (immunotherapie) te ge
ven in de vorm van pillen, kun
nen veel allergische ziektes wor
den voorkomen. Dat zegt
Ewoud Dubois, hoogleraar ltin-
derallergologie aan het Universi
tair Medisch Centrum Gronin
gen.
Het aantal allergische ziektes zo
als astma, hooikoorts en eczeem
neemt sinds de tweede helft van
de twintigste eeuw enorm toe.
Volgens de inzichten van de laat
ste jaren wordt dat veroorzaakt
door de betere hygiëne in de wes
terse wereld. In ontwikkelings
landen, op het platteland en in
het meer vervuilde Oost-Europa
komt allergie minder voor dan
in het Westen.
„Door meer hygiëne in onze
huishoudens wordt ons immuun
systeem onvoldoende op de
proef gesteld", zegt Dubois. „Er
ontstaat dan schadelijke en on
nodige afweer tegen onschuldi
ge stoffen uit de omgeving."
Een effectieve behandeling te
gen allergie is de prikkenkuur,
oftewel immunotherapie. Daar
bij krijgen patiënten extracten
van pollen, huisstofmijt of ande
re allergenen ingespoten. Als
dat drie tot vijf jaar herhaald
wordt, maakt het patiënten on
gevoelig voor die stoffen. En dat
blijkt dan tien jaar later zelfs
nog allergie te voorkomen, zo
wijst wetenschappelijk onder
zoek uit. GPD
