De baas in het bedrijfsrestaurant
Zanger van El Combo
heeft echt iets te zeggen
VIA,
Jagende wolken boven rollende golven
iy
Zeeuwse chef
lezers schrijven
Extra ronde
Hooi! Koorts
kunst
vrijdag 7 april 2006
doorRené Schrier
De gehaktballen moesten blijven.
Die mochten niet van de kaart ver
dwijnen. Maar dat is waarschijnlijk
"jde enige overeenkomst tussen een
-iidoorsnee bedrijfskantine en het perso-
neelsrestaurant van het Unilever-kan-
"toor in Rotterdam.
üVan de koffiejuffrouw tot de voorzit
ster van de raad van bestuur: allemaal
.schuiven ze regelmatig aan in het be-
'drijfsrestaurant. Met dien verstande
'dat de leden van de raad van bestuur
ühun eigen restaurant hebben. Hun
";eten komt echter wel uit dezelfde keu-
ken als dat van de andere medewer
kers. Daar werken negen koks onder
Hei ding van Evert Vermandel.
"Vermandei woont tegenwoordig in Et
sten-Leur, maar hij voelt zich Zeeuw
Hn hart en nieren. Hij is geboren in Sas
'Syan Gent en kwam door een vakantie-
jibaantje bij een mosselrestaurant in
"Philippine in de horeca terecht. Het
„leek hem wel een gezellig vak en daar-
yom koos hij er voor om daar, via het
^toenmalig leerlingstelsel, in door te
j-gaan.
yZo werkte hij onder meer bij het fami-
i.liehotel 'De la Bourse' in Sas van
Gent, restaurant 'Zomerlust' in Axel
;':fdaar heb ik vooral hard leren wer
den') en kwam hij dankzij zijn toenma
lige leraar aan de streekschool, Cor
Bfereeke, terecht bij Ben Willemsen,
f.die toen nog in de 'Gespleten Ar ent' in
Middelburg zat.
"Willemsen beschouwt hij nog steeds
als een van zijn inspiratoren en leer-
'imeesters: „Daar maakten we destijds
galles zelf. Van gerookte zalm tot bon-
Dons. Daar heb ik geleerd wat smaken
'Ozijn." Vervolgens kwam Vermandei in
,(dehostellerie Schuddebeurs bij de fa
milie Arkenbout terecht. In dat restau
rant werkte chef-kok Jaap Tanis, die
weer Cas Spijkers kende die toen in de
Evert Vermandei in de keuken van het kantoor van Unilever in Rotterdam, waar elke dag voor 700 tot 800 man een maal
tijd wordt bereid.
restaurant 'De Swaen' in Oisterwijk
zat. De hostellerie ging namelijk in de
winterperiode vijf weken dicht en de
jonge Zeeuws-Vlaming had niet zo
veel zin om zo lang met z'n armen
over elkaar te zitten. Zo kon hij op sta
ge bij Cas Spijkers, waarna hij hier
nog drie jaar heeft gewerkt als chef de
partL
Na 'De Swaen' is hij in Zeeuws-Vlaan-
deren korte tijd chef-kok geweest,
maar achteraf was dat voor hem nog
te vroeg, zo kijkt hij er nu zelf_op..te
rug. „Op 22-, 23-jarige-leeftijcTmoet je
je juist verder ontwikkelen en doorsto
ten naar de toprestaurants. Dan moet
je ervaring opdoen en je eigen stijl uit
bouwen", zegt hij nu.
Vermandei heeft nog wel even rondge
keken om voor zichzelf te beginnen,
maar het zou er op neerkomen dat hij
meer voor de bank kwam te werken
dan voor zichzelf. En vervolgens
kwam in 1998 Unilever op zijn pad.
Een oud-collega die hij nog van de pe
riode bij Spijkers kende wist dat ze in
het bedrijfsrestaurant van Unilever in
Rotterdam een sous-chef nodig had
den. Aanvankelijk was hij sous-chef
voor het management en de raad van
bestuur. Dat heeft hij vijf jaar gedaan,
waarna de organisatie bij het bedrijfs
restaurant veranderde en hij chef-kok
voor het hele bedrijf werd.
Hij komt wel eens collega's tegen die
nogal lacherig doen als hij vertelt dat
"hij in een bedrijfsrestaurant werkt.
Vermandei roept dan maar eens gek
scherend als hij weggaat: „Ik ga weer
kroketten bakken."
Verse producten
Toch zijn er niet veel restaurants die
700 tot" 800 man per dag een maaltijd
voorzetten die bereid is met verse pro
ducten. Aan het eind van de middag
zijn de koelkasten in de keuken van
Unilever zo goed als leeg. Wat de koks
aanbieden varieert van een luxe ont
bijt tot een hoogstaand diner. En dan
zijn er nog de diners die het manage
ment voor relaties geeft. In het aan
bod wordt ook gelet op de gezondheid
van de collega's die in het bedrijfsres
taurant komen eten. Die kunnen - als
ze dat zelf willen - dagelijks kroketten
nemen. Maar er is ook een overvloed
aan verse salades, groenten en fruit,
en keus uit verschillende hoofdgerech
ten en zaken als vegetarische quiches.
Elke dag iets anders op het menu. Dat
alles natuurlijk wel tegen betaling.
Af en toe komt er wel eens een ver
zoek binnen om iets speciaals te doen.
Meestal wordt daar wel op ingegaan.
„Het is meestal makkelijk er om 'ja' te
zeggen dan om 'nee' te zeggen. Als je
'nee' antwoordt op zo'n vraag, ga je
vaak een moeilijker traject in dan wan
neer je 'ja' zegt, dus kun je met wat im
provisatie vaak net zo gemakkelijk op
het verzoek ingaan", vertelt hij.
Vermandei:„Vroeger als er bij de
Swaen een ambassadeur kwam eten
moest het hele bedrijf spie en span ge
maakt worden. Hier is het iedere week
wel een keer prijs. Als het niet de bur
gemeester van Rotterdam is, dan is
het wel een ambassadeur (deze week
die van Canada) of een lid van het Ko
ninklijk Huis."
Versheid en hygiëne staan hoog in het
vaandel. Dat hoort voor een restau
rant heel normaal te zijn, maar voor
Unilever gaat het nog wat verder. Het
bedrijf doet voor een belangrijk deel
in eten en kan het niet hebben dat ie
mand ziek wordt van een maaltijd uit
de bedrijfskeuken. Dus 's morgens ui
terlijk om half acht staan de leveran
ciers aan de poort en wordt gecontro
leerd wat ze aanleveren en wat de vers
heid en temperatuur zijn. In de keu
ken werken negen koks, die met uit
zondering van spoelen, wassen en poet
sen alles zelf doen. Van het smeren
van een belegd broodje tot de berei
ding van een driegangenmenu. En als
de gasten komen, staan ze ook aan de
counter of lopen ze rond om tekst en
uitleg te geven. Dat heeft onder meer
te maken met het feit dat er doorgaans
een 35-tal verschillende nationtalitei-
ten in de Rotterdamse kantoren van
het bedrijf werken. Met die nationali
teiten en godsdiensten moet rekening
worden gehouden. Dus als iemand wil
weten of er varkensvlees in het eten
zit, dan moet hij niet als antwoord krij
gen: dat moet ik even aan mijn collega
vragen.
Als je voor Unilever kookt zou je ver
wachten dat de eigen producten zo
veel mogelijk in het eten verwerkt
moeten worden. Die opdracht hebben
de koks niet, maar producten als olijfo
lie, mosterd en bijvoorbeeld ijs zijn
vanzelfsprekend wel van Unilever.
Een eigen restaurant staat niet meer
op Vermandeis verlanglijstje. Hij is
niet op zoek naar een ster van Miche-
lin of naar een vermelding in een culi
nair tijdschrift. Toch heeft hij met zijn
collega's ook wel doelen. Hij is er bij
voorbeeld niet ontevreden over dat hij
tussen augustus 2005 tot en met de
cember van het vorig jaar een zeer gro
te toename van gasten kon noteren,
met hetzelfde aantal personeelsleden.
Want hoe goed Unilever ook voor zijn
mensen zorgt en voor het materiaal
waar ze mee moeten werken; het res
taurant wordt gewoon gerund als een
eigen bedrijf binnen een bedrijf met
een eigen budget.
Deze rubriek is uitsluitend bestemd voor reacties op de in de PZC ver
schenen redactionele berichten, artikelen of commentaren. De reactie
tijd beloopt uiterlijk 7 dagen. Plaatsing van bijdragen betekent niet dat
de redactie de meningen en stellingen van de inzenders onderschrijft.
Open brieven, oproepen, gedichten en anonieme inzendingen worden
niet geplaatst. Bijdragen mogen niet langer zijn dan 250 woorden. De
redactie behoudt zich het recht voor inzendingen te bekorten. Over ge
weigerde brieven wordt niet gecorrespondeerd.
Vrijwillig
Fijn dat er mensen zijn die vrij
willigerswerk doen en ook de op
roep daartoe (PZC 24-3). Alleen
jammer dat het moest gebeuren
door een bepaalde groep men
sen negatief in de schijnwerper
te zetten, waardoor boosheid,
agressie en afscheiding in plaats
van verbondenheid is ontstaan.
René Diekstra breekt in zijn co
lumn een lans voor verbonden
heid 'maar bereikt juist het te
gendeel (PZC 31-3). Door iedere
dag vijf minuten gedachten van
liefde en vrede aan allen en alles
te schenken, zal de verbonden
heid met elkaar groeien en zal
het omzien naar elkaar vanzelf
sprekend worden.
Els van Klinken
Biggekerksestraat 41a
Koudekerke
Vrijwillig II
De heer Diekstra tracht op
nieuw medestanders te vinden
voor zijn maatschappijhervor-
mende ideeën. Wat is nu eigen
lijk waardevol in het betoog van
René? Hij vindt dat iedereen die
ophoudt met in loondienst wer
ken ervoor moet oppassen niet
'achter de geraniums' terecht te
komen. Het is zaak dat men voe
ling blijft houden met de samen
leving. Het is goed en gezond
zich ingeschakeld te weten, zich
zelf te ervaren als volkomen
deelnemer. Ieder, uiteraard,
naar eigen inzicht en vermogen.
De heer Diekstra kennen wij als
een serieus mens die vooral lang
durig heeft doorgeleerd maar
niettemin nu in een iet of wat
eenzijdig repertoire van betoog
ondersteunende voorbeelden
lijkt te vervallen. Op die voor
beelden wordt hij afgerekend. Ie
dereen, ook de zeilbootbezitter,
ook de gepensioneerde reiziger,
verricht vrijwilligerswerk.
Diekstra kan zich ternauwer
nood voorstellen hoeveel vor
men die taken kunnen aanne
men. Maar wat er ook onderno
men wordt, het gebeurt op vrij
willige basis. Helaas moet ik de
heer Diekstra er misschien van
verdenken dat hij bevoogdend,
vingerheffend en politiek cor
rect schrijft en spreekt. Is dat
laatste het geval dan stel ik daar
tegenover dat, wat dat betreft,
wij gepensioneerden best wel
het een en ander hebben meege
maakt. Wij weten een dergelijke
wijze van voorstellen uitstekend
naar waarde te schatten. Dus,
wil hij iets bereiken met zijn be
toog, laat hij dan niet vrijwillig
heid dringend willen opleggen
op grond van zoiets eigenaar
digs als.'morele plicht', die dan
gedragqn zou worden door de
absurde abstractie 'wij met zijn
allen'. Vrijwilligheid heeft met
intrinsieke motivatie te maken
en niet met dwang.
A.G. Vluggen
Hoge Stelle 21
Nieuw- en Sint Joosland
SEROOSKERKE - HooilKoorts
houdt vanavond, (vrijdag) in
Serooskerke (W) een extra voor
ronde met hiphop-acts. De talen
tenjacht voor beginnende bands
kreeg dit seizoen een recordaan
tal aanmeldingen. De organisa
tie heeft daarom besloten om
een week voor de finale een ze
vende voorronde in te lassen.
De rapgroepen RSG records,
Zuidelijke Clicks, Uniqual re
cords, Riff G en Grande Sqau-
dra en de dansgroepen Extreme,
FemaliciousZ en RADS krijgen
vanavond de kans om een finale
plaats te veroveren.
De Hooi!Koorts-finale is op don
derdag 13 april. Tijdens het jury
beraad is er vanavond een optre
den van 0118VIER. Deze' rap
pers wonnen HooilKoorts in
2004 en hebben inmiddels de cd
Flessenpost gemaakt.
De voorronde van HooilKoorts
begint om acht uur in De Zand-
put in Serooskerke.
dbor Rolf Bosboom
VLISSINGEN - 'Langver
wacht', zo omschrijft de band El
Cpmbo haar nieuwe cd Zoveel
Meur, die morgen wordt gepre
senteerd. Zanger, gitarist en
tekstschrijver Jaap van Boven
moet er zelf om grinniken. „De
cd is in elk geval langverwacht
door onszelf."
Het is het tweede volwaardige
album van de Walcherse pop
groep. Het vorige, Stroomop
waarts, dateert al van vier jaar
geleden. „Kort daarna zijn we
wél de studio ingedoken, maar
wg hadden eigenlijk niet genoeg
repertoire. Het was nog niet uit
gekristalliseerd", aldus Van Bo-
Vjm, die samen met Marco Ver
beven (bas) en Hans Walrave
(drums, zang) de kern van El
Combo vormt.
Na een ruime periode van optre
den en nummers schrijven werd
een nieuwe poging gedaan, in de
Avalanche Studio van Willy Ber-
revoets in Oost-Souburg. „We
hebben er een jaar over gedaan
om alle nummers op te nemen.
Het mixen had ook heel wat voe
ten in de aarde. We wilden dat
het een professioneel product
zou worden. Voor je het weet
ben je dan wéér een halfjaar ver
der. We hebben er dus lang over
gedaan, maar het moest precies
zo worden als wij wilden."
De zorg die aan de cd is besteed,
is goed hoorbaar. Zoveel kleur
bevat dertien nummers in een
waaier aan stijlen, doordachte
teksten en een puik geluid. „We
zitten niet aan een format vast",
zegt Van Boven. „We staan open
voor alle invloeden. Elk liedje
ontwikkelt zich spontaan, zon
der vooropgezet plan. Ik begin
wat te rammelen op mijn gitaar
en Hans valt in. Als ik bijvoor
beeld een calypso-achtig deun
tje speel, pikt hij dat direct op.
Alleen reggae ligt ons niet. Dat
wordt toch weer pop of rock."
El Combo zingt in haar moers
taal, met de onmiskenbare, ka
rakteristieke stem van Van Bo
ven. „Ik zou het ook in het En
gels kunnen, maar je kunt jezelf
toch beter in je eigen taal uit
drukken. Ik heb gewoon echt
wat te zeggen, vind ik, en dat
lukt het beste in het Neder
lands."
Zijn teksten hebben inderdaad
net dat beetje meer, dat je
dwingt om goed te luisteren.
Het titelnummer is in grote lij
nen zijn autobiografie, een her
innering aan zijn kleurrijke
jeugd.
En als ik terugkijk naar die tijd
en het beeld dat wordt gevormd
dan is het tastbaarste bewijs
xoaar niet aan wordt getornd
mijn eigen existentie,
El Combo, met (vlnr) Mark Verboven, Carlo Smolders, Jaap van Boven en Hans Walrave.
het wezen van mijzelf
en kom ik tot de conclusie
het leven gaat vanzelf.
Het is een van de hoogtepunten
van de cd, samen met Verre neef
en het slepende, indrukwek
kende De haven, een nummer ge
schreven naar aanleiding van
het onverwachte overlijden in
2000 van Peter Snij kers, die
deel uitmaakte van El Combo.
Het laatste schip is allang vertrok
ken
de zon gaat op in 't achterland
je pakt je spullen in, verlaat
de haven die verzandt
de haven die verzandt
alle schepen zijn verbrand
in de haven die verzandt.
De presentatie van de cd, mor
gen, betekent tevens het debuut
van gitarist Carlo Smolders als
vierde bandlid. „Ik had op het
podium best een zware taak: zin
gen, gitaar spelen, solo's. Daar
om kon ik wel wat ondersteu
ning gebruiken", verklaart Van
Boven diens komst. „Op de cd
staan ook enkele dubbele gitaar
partijen, die we nooit live had
den kunnen uitvoeren. Carlo is
daarom een welkome aanvul
ling. Met hem erbij merk je ook
dat je sneller tot nieuwe num
mers komt. Er is een goede inter
actie."
Creatief
El Combo schuwt de ambitie
niet. „We maken geen moeilijke
muziek, die volgens mij best
veel mensen kunnen waarderen.
Het zou mooi zijn als we de cd
op wat grotere schaal uit kon
den brengen. Daarom willen we
de er boer mee opgaan, probe
ren ook buiten Zeeland op te tre
den en wellicht een platenmaat
schappij of een manager te inte
resseren. Maar het is niet het al
lerbelangrijkste. Dat is de mu
ziek. Mijn ambitie is vooral het
creatieve proces in de band aan
de gang te houden en nog meer
mooie nummers te maken."
'Zoveel kleur' wordt morgenavond
gepresenteerd in strandpaviljoen
Panta Rhei, Nolledijk, Vlissingen.
Aanvang: 22.00 uur. Ook de band
Pillars treedt dan op.
De cd is verkrijgbaar via de ivebsi-
te van de band. (www.elcombo.nl),
de winkels van X-Ray in Goes en
Vlissingen en tijdens optredens
van El Combo.
Galerie Het Oude Raadhuis in Burgh-Haamstede is het toneel van de expositie 'Zee'.
foto Marijke Folkertsma
door Ali Pankow
BURGH-HAAMSTEDE - Drie
hoofden duiken op boven het
wateroppervlak. Drie zweni-
iners wiens neuzen net over de
gerimpelde golven scheren, trek
ken de aandacht in galerie Het
Oude Raadhuis in Burgh-Haam
stede. Het betreft een werk van
de Belgische beeldhouwer Mi
chel Franssens als onderdeel
van de nieuwe expositie die hier
tot en met zondag 28 mei te zien
is.
'Zee' is kort en krachtig de titel
van deze tentoonstelling, waar
bij galeriehoudster Willie Kort
al inspeelt op de 'Week van de
Zee' eind volgende maand.
Naast het driedimensionale
werk van Franssens omvat de
expositie schilderijen van Fran-
cien van Poppel en Maron Hil-
verda. Beide kunstenaressen
blijken geïnspireerd door hoge
luchten, een woeste of spiege
lende watervlakte en de lijn van
de horizon als raakvlak van he
mel en aarde. Ze werken alle-
twee ook voornamelijk met
acrylverf op doek. Toch verschil
len hun uitingsvormen nadruk
kelijk.
Zo kiest Van Poppel voor het in
terpreteren van wolken die in
grote vaart voortjagen en zich
spiegelen in het water. Zij visua
liseert met zeegroene en diep
blauwe tinten en grote schuim
koppen de robuust rollende gol
ven. Zij weet beweging te leg-
gen in de vloedlijn die over het
strand schuift en in de wind die
de schuimvlokken over het zand
verplaatst.
'Veel van hetzelfde' zou als kant
tekening kunnen gelden. Een
wellcome variant-biedt Van Pop
pel dan ook met een vierluik
waarin zij subtiel nog andere
elementen van het strand heeft
toegevoegd, zoals golfbrekers en
meeuwen.
Maron Hilverda vergroot speci
fiek stenen langs de vloedlijn
uit. Verder is de lijn van de hori
zon vrijwel altijd aanwezig in
haar schilderijen. Zij weet op
knappe wijze te verbeelden hoe
het licht over het landschap
glijdt en daarmee verschillende
sferen bepaalt. Zij plaatst de
schoonheid van het kwetsbare
tegenover de kracht van het eeu
wige. Uitvergrote keien en pa
len geeft zij met doordachte
vormgeving en mooie kleurscha
keringen de uitstralingen van
kunstwerken op zich.
Sculpturen
Naast het genoemde beeld van
de drie zwemmers, exposeert Mi
chel Franssens in het Oude
Raadhuis ook sculpturen geïn
spireerd op het water van de
zee. Blikvanger vormt 'Aange
spoeld', een sculptuur van Bel
gische hardsteen met een gekar
telde bovenkant met daarop wat
wier en keitjes, die de zee heeft
achter gelaten.
Franssens weet op een boeiende
manier in meerdere varianten
de rimpeling van golven, zand
en lucht te verbeelden. Hij kiest
voor subtiele veranderingen om
weer te geven dat het aanzien
van de kust elk ogenblik weer
anders is dankzij licht, wind en
water. Met een knappe combina
tie van verschillende steensoor
ten geeft de beeldend kunste
naar zijn beeld op de tegenstel
ling tussen oppervlak en ondoor
dringbare diepte.
De expositie 'Zee' bij galerie Het
Oude Raadhuis is tot en met 28
mei geopend van donderdag tot en
met zaterdag tussen 13.00 en 17.00
uur en iedere laatste zondag van
de maand van 12.00 tot 17.00 uur.
