Kraanvogel danst spectaculair
PZC
Het huis links was de kruidenierswinkel van Eine de Kok
Ik wete best wat
t'r ier te koap is
Nieuwe Raadkaart
22
dinsdag 4 april 2006
In 't centrum van Aèmstie,
Burgh-Aèmstie eêt 't vandaèg
d'n dag, zag ik em op 'n bankje
'zitte. Omdat z'n beênen d'r net
zö oud uitzaège as die van mien,
liet ik m'n eige naèst em neer
zakke. 'Hè, hè', zei ik op 't oa-
genblik dat mien billen 't aarde
out raèkten. 'Da doe goed',
't Kleine oöndje, mee de spitse
oartjes da tussen z'n voeten op
de groönd zat, keek mee 'n wies
gezichtje naè mien op. 't Knip
perde even mee zien oagjes in 't
zomerzonnetje. Zö van: 'Lekker
weertje vandaège eé'?
„Bï je d'r moei van, joan?" zei
de man. „Je ziet t'r nie bepaèld
goed uut eé. Volgens mien jie
'n zittend leven in dan is z.ö'n
bitje waandele in de vekansje 'n
eêle toer."
„Ik bin ok afkomstig ier van 't
eiland, dus ik wete best wat t'r
ier te koap is," antwoordde ik
boas. Waè bemoeit die vint z'n
eige mee, doch ik. Ma ja 't was
natuurlijk wè te verwachten as
je naèst 'n wild-vrimde kérel
gaèt zitte.
Even stokte oöns gesprek. An de
overkaante van de straète ont-
staèt plotselieng 'n gewéldig la-
waoi. 'n Groep jeugdige vakan
tiegangers schient slaègs mee
mekaore te raèken. Ze rukke an
mekaores kleren. De meiden in
't gezèlschap schreêuwe mee oa-
ge stèmmen. 't Is dudelijk de be
doeling om 't waandelende pe-
bliek lastig te vaole.
M'n buurman schoof even z'n
kleine zwarte petje achterover
in kuuste z'n voor-oad mee 'n
groate roaie neusdoek.
„Wï je wè geloave jn'n vintje, da
'k blie bin as 't wï winter oart?"
zei t'n mee 'n diepe zuchte.
„Dan kriege m'n wï rust. Dan
spele mien vraauwe in ikke wï
'n kaèrtspelletje bie de koffie.
Dan leit dit eêle durp d'r wïr
uutgesturreve bie. Ma achter de
muren van de uzen is 't gezéllig
eé. Noe m'n d'r ok nog de tele
visie bie. 't Is 'n genoegen om
vandaège cl'n dag gepènsioneerd
te weze. Ma jao, die baldaodig'
eid van de jeugd eé. In de
kraante 'k eleze dat t'r in 01-
land gin eêne voebalwedstrijd
espeeld kan oare zoönder dat 't
deü de vandaolen verpest oart.
Wie was pk wï die minister, die
oait over kampementen espro
ken eit.? Mee z'n aollen bin ze
over z'n een'erold in 't kabinet.
Kampementen nog wè. Natuur
lijk eit t'n opvoedingskampen
bedoeld. Over dat soort van
diengen magge m'n alleên nog
fluusterend praète. Veer-
tig-vuufinveertig leit a wï vérre
achter oöns. Ma in Amsterdam
kan t'r eêt an toe gaè vandaèg
t'n dag, dus 't is normaol as ze
oplossingen wille bedienke."
Ik schoof 's een in weer op mien
aarde zitplaèse. Lang zou'k 't
ier nie vol'ouwe doch ik bie m'n
eige. „Jao, dat 'k ok oard", zei
ik, om ok ma wat te zéggen eé.
,,n' Nichte van mien is getrouwd
mee 'n Amsterdammer"vervolg
de rn'n buurman z'n veraèl. „Ok
zö eêne die ier op Schaauwen
z'n vekansje kwam deübrienge.
Ze eit noe 'n zeune van achttien
jaèr. Dat is t'r ok zö eêne eé. Z'n
geld kriegt t'n maèndelijks van
de Gemeêntelijke Sociaole
dienst tuus gestuurd. Op z'n aèr-
remen eit t'n 'n paèr bloate
vraauwen laète tatoeëren. As t'n
dan z'n spierballen laèt bewege,
beginne die tweê mee d'r
koönten te wiebele. O man, 't is
'n grof schandaol in '11 groat ver
driet vö mien nichte. Van z'n
eêste uutkering kocht die Wul-
lem 'n jonge pit-bull. Dien oönd
eit t'n of'ericht zodat t'n los vö
z'11 uut bluuft loape. Daè loapt
t'n mee deü de Kalverstraète in
Amsterdam in as dan aolle mén
sen vö z'n an de kaante gaè,
voelt 'n z'n eige as 'n veld'eer
die d'n oorlog ewonnen eit."
Opnieuw kwam de groate roaie
neusdoek vö d'n dag. Je kon mèr-
reke dat 't stees waèrremer be
gon t' oaren. D'r waère groate
zweêtdruppels onder 't petje ver-
v
schene. Ok ik verlangde vurig
naè 'n klein bitje schaèduw, ma
't veraèl over de Zeêuwse nichte
was kènnelijk nog lang nie uut-
vertèld.
„Pas gelee mos Wullem vö 'n
paèr maènden in de petoet. Toe
mos mien nichte op Nero passé.
Dat beêst eit daègenlang in 'n
oekje naè d'r zitte kieke tot ze
d'r de groate griezels van kreeg.
An d'r eige vint eit ze ok niks
want die zit d'n eêlen dag in 't
café van bolle Gijs op 't oekje
Oönderlesten eit Wullem z'n ei
ge an'eslote bie de voetbalvan-
daolen. Eêst wist t'n nie wat van
daolen betekende. Doch t'n dat
d'r 'n vint was die zö eête eé.
Toen ei 'n broeder in 't kwaèd 't
uut eleit. Vandaolisme is rotzoai
trappe in vechte mee de M.E vö
meer uutkering in modernere ge
vangenissen. Dus iedere
zoöndag as Ajax tuus speelt gaè
t'n mee z'n kammeraoden ka-
baol maèke bie 't stadion. Jam
mer dat Nero nie mee mag. Die
zou d'r nog wat van kunne lere.
ter in de fermielje m'n a dik-
kels tegen m'n nichte ezeit da ze
beter terug kan komme naè dat
veilige Zeêland van oöns. Ma ze
wil nie. Je kan net zö goed tegen
'n steên praète. Daèrom dienke
ik wè 's an wat die minister
ezeit eit over die kampementen.
Artstikke fout natuurlijk. Over
zukke dienge mag 'n méns nie
eêns dienke. Ma ja, toch..."
Joop van Zijp
Ze hadden het er vanmor
gen bij het ontbijt nog
over gehad. Nico de Haan,
met zijn filmploeg voor het
programma Nico Natuur
lijk van de NCRV. Vandaag
zouden ze opnamen maken
voor het programma in het
Verdronken Land van Saef-
tinghe. Er waren die weken
ervoor al kraanvogels gesig
naleerd boven westelijk Ne
derland.
Bij de vogelobservatiehut in
Saeftinghe zijn op 5 maart
al 28 kraanvogels waargeno
men. De cameraploeg wilde de
kranen zo graag in hun program
ma hebben. Met de aanhouden
de oostelijke wind waren de
kraanvogels een beetje uit koers
geraakt in de terugkeer naar
hun broedgebieden. Maar zo één
keer in de tien jaar worden
kraanvogels boven Saeftinghe
gezien, dus veel hoop mochten
ze niet hebben. Tijdens de opna
men hadden ze al een mooie
blauwe kiekendiefman, een gro
te groep putters, veel tureluurs
en grauwe ganzen kunnen fil
men en waren ze al dik tevre
den.
Toen gebeurde het. Toen ze wat
algemene opnamen van de Wes-
terschelde aan het maken wa
ren, zag cameraman Gerrit vijf
kraanvogels, laag aanvliegend
uit het zuidwesten aan komen.
De kop en poten gestrekt, af en
toe zwevend, samen op de terug
weg naar hun broedgebied. Hij
dacht nog: 'hé, dat zijn rare vo
gels, het is net of ze achterstevo
ren vliegen'. Met de kraanvogels
in beeld kon Nico er gelijk voor
de camera een verhaal aan vast
plakken.
Na de opname op de monitor te
rug gezien te hebben, gingen ze
uit hun dak en stonden ze te jui
chen als kinderen op een school
plein. Zelfs voor een vogelman
bij uitstek, was het voor Nico
pas de derde keer dat hij in Ne
derland kraanvogels zag. De
dag kon niet meer kapot.
Verbeelding
Kraanvogels spreken al sinds
mensënheugenis tot de verbeel
ding. Het zijn enorme vogels die
met hun lange nek en poten wel
wat aan reigers doen denken. Ze
kunnen tot anderhalve meter
hoog worden, dus je kunt er na
genoeg oog in oog mee staan. Ze
hebben een vleugelspanwijdte
van ruim twee meter. Er be
staan wereldwijd wel 14 ver
schillende soorten kraanvogels.
De meeste van deze indrukwek
kende vogels zijn tegenwoordig
zeldzaam. Op veel plaatsen in
de wereld gaan de kraanvogels
in aantal achteruit. Ze broeden
in verlaten moerassen in landen
als Noord-Duitsland, Polen,
West Rusland en Scandinavië.
Door ontginning verdwijnen
steeds meer van deze gebieden.
Kraanvogels spreken als sinds mensenheugenis tot de verbeelding.
In het verleden werden ze veel
geschoten voor de sport of om
dat ze schadelijk waren voor de
landbouw. Zelfs in de Middel
eeuwen kwam de kraanvogel bij
ons als broedvogel voor. Tegen
woordig worden ze alleen nog in
kleine aantallen geregeld op de
trek gezien boven het oosten
van Nederland en België. Op en
kele locaties hebben ze daar vas
te pleisterplaatsen, waar ze in
de trektijd soms in grote aantal
len bijeenkomen. Ik was een
tiental jaren geleden bij het Lac
Du Dèr in Noord Frankrijk. Het
Lac ligt ten oosten van Reims.
Dit is één van de bekendste
pleisterplaatsen van de kraanvo
gels. 's Avonds kwamen er zo'n
60.000 vogels uit alle windstre
ken aanvliegen om de nacht in
en om het Lac door te brengen.
Ze maken daarbij een schel,
trompetachtig geluid. Dit is tot
op vele kilometers ver te horen.
Een onvergetelijk schouwspel,
dat elk jaar duizenden Europese
vogelliefhebbers doet watertan
den.
Prachtig schouwspel
De meeste kraanvogels leven in
groepsverband en trekken na de
broedtijd naar hun zuidelijke
overwinteringsgebieden. Trek
kende kraanvogels vormen een
prachtig schouwspel, als ze in
een V-vorm of in een rechte li
nie overvliegen met uitgestrekte
halzen en een langzame, regel
matige vleugelslag. Tijdens de
trek vliegen ze soms boven de
3000 meter.
Kraanvogels eten hoofdzakelijk
plantaardig voedsel, zoals blade
ren, wortels en vruchten. Vroe
ger werden ze vervolgd, omdat
ze schade aan landbouwgewas
sen toebrengen. Ze zijn echter
meestal nuttig voor de land
bouw, omdat ze ook veel schade
lijke insekten en hun larven
eten. Ze eten ook kikkers, reptie
len, kleine vogels en zoogdieren.
Bekend zijn ze ook om hun spec
taculaire rituele dans. Ze lopen
met korte stijve pasjes en half-
uitgespreide vleugels om elkaar
heen, soms buigend of zich ge
heel uitstrekkend. Het tempo
van de dans neemt geleidelijk
aan toe en ze springen in de
lucht, soms opvliegend tot vijf
meter hoogte waarna ze lang
zaam weer neerdalen als een ver
foto Willem Mieras
traagde opname van een ballet
uitvoering. Deze dans is niet al
leen beperkt tot volwassen pa
ren, want soms slaat een hele
groep aan het dansen, ook de
jonge vogels. Sommige kraanvo
gels gooien met hun snavel bla
deren of takjes in de lucht en
pikken er naar als ze weer naar
beneden vallen.
In Japan is de kraanvogel het
symbool van een lang leven. In
de folklore kunnen ze 1000 jaar
oud worden. Je zou dus een
wens kunnen doen als je deze
majestueuze vogels in levende
lijve tegenkomt.
Jos Neve
Jos Neve is medewerker Exter
ne Betrekkingen bij Het Zeeuw
se Landschap.
Het aantal goede inzendin
gen op de lastige raad
kaart van vorige week viel heel
erg mee. Terugkeer naar huis,
luidt het bijschrift en de opna
me van omstreeks 1900 is ge
maakt in de Jacobapolder bij Le-
wedorp. Meer precies op de
Oude Veerweg, net voorbij de
boerderijen nummer acht en
nummer vijf, weet P. J. van
Nieuwenhuijzen uit Nieuw en
Sint Joosland.
„De huizen rechts zijn ver
bouwd en wit gepleisterd. We
kijken tegen de Noord-
Kraaijertsedijlc aan, met links
boven de huizen tegen de dijk
aangebouwd. Deze huizen zijn
er nu nog. Het dorp is Lewe-
dorp. Wanneer je op de Oude
Veerweg staat, zie je de daken
van de huizen. Op de foto is dat
niet te zien. In de kamer van
mijn (overleden) grootvader A.
A. van Nieuwenhuijzen, die in
deze polder heeft gewoond, hing
aan de muur een foto met het
zelfde tafereel."
Ook A. Hage-de Vlieger uit
Oud-Vossemeer heeft een ver
groting van de kaart aan de
muur hangen. „In een van de
huizen op de dijk heeft H. de
Kok jarenlang een winkel ge
had. Nu woont er nog een van
zijn zoons." Voor de familie C.
de Kok uit Lewedorp is het alle
maal zeer herkenbaar. „Ons
huis aan de Noord-Kraaijertse-
dijk staat er ook op. Wij wonen
daar al 57 jaar. Daarvoor aan de
Oude Veerweg."
R. Verdonk uit 's Heerenhoek
heeft de situatie op de kaart aan
gegeven. Daaruit blijkt dat de
schaapskudde zich ongeveer hal
verwege de Oude Veerweg be
vindt, zeg maar tussen de zee
dijk van de Jacobapolder (uit
1856) en de Noord-Kraaijertse-
dijk (uit 1696). Achter de zee
dijk van de Jacobapolder ligt de
Quarlespolder (uit 1951), waar
nu de nieuwe Sloelijn doorheen
wordt getrokken.
M. van Staveren uit Vlissingen
merkt op dat de slecht verharde
weg op de kaart nog altijd aan
wezig is, zij het nu mooi geasfal
teerd. „Ik kan me nog herinne
ren dat, direct na de Tweede We
reldoorlog, in het pand linksbo
ven op de foto de kruideniers
winkel van Hendrik ('Eine) de
Kok gevestigd was. Die fungeer
de als buurtwinkel op het Oude
Sloe, zoals de buurtschap (een
tiental woningen) in die tijd
werd genoemd. De zoon van 'Ei
ne (Geert?) ging met een bak
fiets vol kruidenierswaren de be
woners van de nabijgelegen pol
ders en de dorpen Lewedorp en
Nieuwdorp langs. Ik was in die
tijd een schooljongen en het was
altijd heel plezierig om Geert
zijn koopwaar te horen aanprij
zen."
Deze inzender herinnert zich
nog goed dat De Kok na het op
nemen van een bestelling altijd
in dialect afsloot met dezelfde
vraag: „Misschien nog een stuk
je kaes voor de baes, Jaem voor
de boterhaem, Of zoetekoeke
om op t'eten?" Van Staveren
stelt aan de hand van de kleder
dracht van de schaaphoedende
meisjes vast dat het om katholie
ke kinderen gaat, 'hoewel de
buurtschap hoofdzakelijk uit
protestantse gezinnen bestond'.
B. de Leeuw uit Zaamslag is dat
eveneens opgevallen: de afhan
gende kap was 'Roomse dracht'.
C. F. Stevense uit Middelburg
moet bij wijze van uitzondering
het juiste antwoord schuldig
blijven, maar zit dicht in de
buurt. Hij zoekt het in de
Zuid-Kraaijertpolder bij
Nieuwdorp en attendeert op de
aanlegplaats van het zoge
naamde kleine Sloeveer aldaar,
dat de verbinding onderhield
met Walcheren. Door de in
dijking van de Quarlespolder na
de Tweede Wereldoorlog,
verviel dit in 1719 ontstane
veer.
Rinus Antonisse
De waardebonnen gaan naar: J.
J. Lameijn, Vlissingen, J. San-
dee, 's Heer Arendslcerke en M.
J. Kole-Moerdijk, Goes.
Uit de collectie van Hans Lindenbergh nog
een landelijk beeld van het Zeeuwse land
schap, ruim voor de Tweede Wereldoorlog.
De vraag is: om welke buurtschap gaat het? De
naam van de nabijgelegen grotere plaats wordt
ook goed gerekend.
Nadere informatie over de situatie toen (kleder-
dracht) en nu, is van harte welkom. Oplossingen
kunnen tot en met uiterlijk zaterdag 8 april wor
den gezonden naar: Redactie PZC Buitengebied,
postbus 31, 4460 AA Goes; fax 0113-315669;
e-mail redactie@pzc.nl.
Onder inzenders van een goede oplossing worden
drie waardebonnen verdeeld.
