PZC
Boeren horen niet in het dorp
O
Voorheen ontving ik bezoe
kers daar onder de parasol,
wijst Dieneke Klompe naar het
groene hok achterop het 7,5 hec
tare grote terrein. Het klinkt
bijna als een excuus op haar
vluchtige rondleiding door één
van de twee nieuwe gebouwen.
In wat de verwerkingsruimte
moet worden voor de 'bijzonde
re groenten' van de Zonnemaire
Consumptieve Kwekerijwacht
gasten straks een heel ander ont
haal.
Als er vraag
naar meekrap
is, moetje
daar toch
op inspelen
Slowfood
kleurt de
zomer bont
Aantallen bedrijven
zaterdag 1 april 2006 W 6
Jan de Wilde
De fabriek die het gewas tot
verfstof verwerkt, moet
nog worden geopend. Maar de
eerste oogst is binnen.. Een
groep van tien Thoolse akker
bouwers haalde afgelopen jaar
al zo'n 40.000 kilo meekrap van
de akkers. Daarmee keerde, na
ruim een eeuw afwezigheid, een
typisch Zeeuws product in de
Delta terug. Akkerbouwer Jan
de Wilde: „Als er vraag naar is,
dan zou het dwaas zijn daar niet
op in te springen."
Of de teelt rendabel is moet nog
blijken. Op woensdag 14 juni
wordt in Steenbergen een fa
briek geopend die rode verfstof
gaat winnen uit de wortels van
de plant. In eerste instantie
wordt gemikt op afzet in Neder
land en Duitsland, maar ook in
de rest van Europa, en in de VS
zouden fabrikanten van luxe kle
ding, tapijten en schoenen weer
om de natuurlijke verfstof zit
ten te springen.
De eerste oogst viel iets groter
uit dan verwacht. Maar teler
Jan de Wilde uit Sint Maartens
dijk, die op Tholen de kar trok,
wil nog geen halleluja roepen.
„De kosten liegen er niet om. De
uiteindelijke opbrengst hangt af
van de hoeveelheid bruikbare
wortels die resteert nadat alle
afval, zoals zand, is verwij
derd."
De teelt blijft niet tot Tholen be
perkt. Ook in West-Brabant en
in Oost-Brabant is een groepje
akkerbouwers actief. De Wüde
verwacht pas na twee tot drie
jaar te kunnen zeggen of er toe
komst in zit. „Je moet dit soort
dingen niet doen uit financiële
nood. Je moet dat een stap voor
zijn. Als je aan de kant blijft
staan, gebeurt er niets."
De Wilde ziet het als pioniers
werk. „Je zag de plant nog wel
in heemkundige tuinen. Maar
alleen in Groningen was nog ie
mand die de meekrapteelt in
stand hield op een iets grotere
schaal dan de hobbysfeer. Daar
hebben we dan ook de eerste
stekken vandaan. We zoeken nu
naar de beste teelt- en oogstme-
thodes. Uit oude boeken is nog
wel wat bekend. Maar we kun
nen niet werken zoals honderd
jaar geleden. Alleen al de oogst.
Daar kwam veel handenarbeid
aan te pas. Dat is niet meer te
betalen. We werken nu met spe
ciale machines."
Henk Postma
Dieneke Klompe
Na vijf jaar vechten tegen de
bierkaai krijgt Dienekes droom
eindelijk de bedachte vorm. De
houten muren van de nieuw
bouw ruiken versgezaagd en
zijn klaar voor de (van schadelij
ke stoffen ontdane) teerverf. De
biologische boerin prijst zich ge
lukkig dat de lente op zich laat
wachten. Want zodra de zaadjes
beginnen te ontkiemen, slokt de
tuin al haar aandacht op en zal
ze de bouw (ook de afwerking
doet Klompe grotendeels zelf)
links moeten laten liggen. Maar
dit jaar komt het af, weet ze ze
ker en komt de kwekerij volop
beschikbaar voor de educatieve
kant (waaronder rondleidingen
en proeverijen) die de innovatie
ve inwoonster van Ellemeet te
vens nastreeft.
Artisjokken, citroenkomkom
mers, gele en rode snijbiet, ijs-
kruid, verse knoflook, gele peul
tjes, borlotto- en yin-yang bo
nen, kardoen, tomatillo's, haver
wortel en blauwe suikermaïs
kleuren de zomermaanden bont
op de boerderij aan de Korte-
weg. Naast de groenten staan er
ook nog kruiden als platte peter
selie, rode shiso, salie, thijm,
roomse kervel, diverse soorten
basilicum en knoflookui. Bij el
kaar zo'n 20 tot 25 verschillends
gewassen. Ze hebben één aspect
gemeen, benadrukt Klompe: „Al
les groeit op eigen kracht. Ik
kweek slowfood. Het is ontzet
tend arbeidsintensief, maar het
resultaat is topkwaliteit."
Van het zaaien tot de oogst en
levering aan landelijke groot
handels en regionale horeca,
Klompe (dochter uit een land
bouwersfamilie uit Dreischor/
Zonnemaire) doet alles zelf. In
haar vrije tijd wel te verstaan,
want naast de biologische kwe
kerij werkt ze nog parttime als
assistent-bedrijfsadviseur voor
de Groene School in Goes. Haar
kracht en kennis schuilt in de
boeken en het uitgebreide net
werk ('mijn man is hovenier,
m'n broer is boer, bij weer een
ander kan ik altijd een tractor
lenen en zo zijn er nog meer
waar ik altijd een beroep op
mag doen') dat ze de afgelopen
jaren heeft opgebouwd. „Toen
ik nog tijd had, las ik veel. Dat
vormt je basiskennis. Maar daar
naast zijn de mensen in mijn net
werk ieder op hun gebied een
soort professor. Ze zorgen er
voor dat ik geen stomme fouten
maak. Toen ik begon, pakte ik
gelijk uit met honderd gewas
sen! Dat kan natuurlijk nooit in
je eentje, wil je het serieus
doen."
Marcel Modd<
fotografie Lex de Meester
naar buiten verhuizen maar waren wel
gedwongen op het moment dat ze geen
vergunning kregen om ter plaatse uit te
breiden. De gemeenten hebben namelijk
in bijna alle gevallen via de bestemmings
plannen het zo geregeld dat het niet mo
gelijk is om als landbouwer een boerderij
in een kern over te nemen en vervolgens
voort te zetten. Dan rest niets anders dan
het bedrijf verkopen aan een projectont
wikkelaar of overheid zodat op die
plaats huizen gebouwd kunnen worden
of iets anders.
Het vertrek van de boeren uit de kernen
kan wel het karakter van de dorpen aan
tasten. Boerenbedrijven zijn vaak beeld
bepalend voor een dee! van de kernen.
Denk maar aan de zwarte gepotdekselde
schuren in tal van Bevelandse dorpen, al
dus Stapels. Zijn gemeente probeert zo
veel als mogelijk te voorkomen dat die
schuren worden gesloopt. Als het kan
krijgen zé een andere functie. Het voor
beeld daarvan is wel de Boerderij in
Heinkenszand, recht tegenover het ge
meentehuis. In die volledig gerestau
reerde monumentale schuur vergadert de
gemeenteraad en worden allerlei bijeen
komsten gehouden. En in de vlakbij gele
gen nieuwbouwwijk Over de Dijk staan
zelfs niéuwe Zeeuws aandoende boerde
rij woningen. Terwijl de echte boeren uit
de dorpen moeten vertrekken zijn daar,
uit een hang naar nostalgie, de namaak-
boerderijtjes weer de dorpskern binnen
gehaald.
Emile Calon
^Noordelijk Zeeland: Schouwen-Duiveland, Noord-Beveland enTholeo Gegevens Grontmij-Ecorys
Boerderijen in de dorpen en de
steden, dat is tegenwoordig
een grote zeldzaamheid. Bijna net
zo zelzaam als een transportbedrijf
of een mengvoederbedrijf midden
in een kern.
Nog niet zo heel lang geleden was het
de gewoonste zaak van de wereld
dat dat soort bedrijven in een kern geves
tigd waren. Ze zorgden voor levendig
heid en bedrijvigheid in de dorpen. In de
zaaiperiode was het dan ook een komen
én gaan van eerst paarden met wagens
en later tractoren die in en uit het dorp
reden. En als 's zomers de boeren met
hun wagens vol tarwe van het land terug
keerden en losten bij de graanhandelaar
wist iedereen dat even gewacht moest
worden met het buitenhangen van de
was. Dat was ook de tijd dat het heel nor
maal was dat velen op het dorp een var
kentje hielden, herinnert ex-wethouder
Ko Bliek (Reimerswaal) zich nog goed.
Het was de tijd dat de smid en de timmer
man samen op straat een wagen bouw
den en er ook niet echt moeilijk werd ge
daan over de geur die uit een koeienstal
zo de Dorpsstraat inwaaide. Dat soort be
drijven in het dorp was het gevolg van de
economische ontwikkelingen. De timmer
man, van oudsher in het dorp gevestigd,
greep zijn kansen. De smid idem dito. En
de molenaar ging zich ook meer en meer
toeleggen op de handel in granen en het
vervoer. Een of enkele generaties later
was dat soort bedrijven gegroeid maar
nog wel steeds in de kern aanwezig. Het
bedrijfje van de timmerman was veran
derd in een wagenmakerij, de smidse in
een garage en rondom de molen was een
compleet transportbedrijf annex graan
handel ontstaan.
Daarnaast was ook sprake van een ande
re groei waardoor boerderijen in de kern
kwamen te staan. Door de toename van
de bevolking en de wens wat ruimer te
wonen, groeide het dorp en de stad waar
door boerderijen, die ooit aan de rand
van de kern stonden, geleidelijk aan wer
den omsingeld door woningen.
Overlast
De tijd van boerderijen in de bebouwde
kom is zo goed als voorbij, weet beleids
ambtenaar Ton Stapels van de gemeente
Borsele maar al te goed. Het hoofd van
de afdeling Ruimtelijke Ordening en Mi
lieu van deze Bevelandse gemeente kent
nog een paar boerderijtjes in de Borselse
kernen en dat is het dan. Het gaat om en
kele fruittelers en akkerbouwers die nog
niet verhuisd zijn naar het buitengebied.
Het zijn bedrijven die nauwelijks tot niet
voor overlast zorgen voor de omwonen
den. Dat is ook de reden dat ze er nog
steeds zitten, zo geeft hij aan. Maar vee
houderijen of gemengde bedrijven, die
zijn allemaal of verhuisd naai' het buiten
gebied of opgeheven. Want overlast van
dat soort bedrijven, dat kan niet meer,
vult Bliek aan. Hij vindt dat niet te nos
talgisch en romantisch gedaan moet wor
den over bedrijven in de woonkernen.
Want je zult maar in de ploegendienst
werken en niet kunnen slapen omdat een
halve straat verderop een landbouwer
zijn aardappels aan het drogen is met be
hulp van krachtige ventilatoren. Trou
wens, zo voegt hij eraan toe, veel van de
moderne landbouwbedrijven draaien
bijna continu. En het is voor de buren
niet leuk om al voor zes uur gewekt te
worden door zware tractoren die
's avonds pas na tienen terugkeren. En
voor die bedrijven is het ook niet handig.
Die kunnen niet uitbreiden, niet verbou
wen, want ze worden alleen nog maar ge
doogd. En het is beslist niet handig om
telkens met je grote machines dwars
door het dorp te moeten, aldus de ex-wet
houder die afgelopen week afscheid nam
van de actieve politiek.
Wetgeving
Dat verdwijnen van gemengde bedrijven
en veehouderijen uit de kernen heeft vol
gens Bliek en Stapels alles te maken met
het aanscherpen van de milieuwetge
ving. Als gevolg daarvan kozen veel agra
riërs voor verhuizen naar het buitenge
bied of voor opheffen van het bedrijf.
Daar in het buitengebied kunnen ze die
gebouwen neerzetten die goed werkbaar
zijn. Niet te hoog en met brede deuren zo
dat ze zonder problemen de grote machi
nes in en uit kunnen rijden. Daar kunnen
ze werken zonder dat ze bang moeten
zijn dat de buren klagen over stank of ge
luid. Sommigen wilden helemaal niet
Noordelijk Zeeland*
totaal 875
akkerbouw
tuinbouw
grondgebonden veehouderij
intensieve veehouderij
combinaties
Walcheren en
Zuid-Beveland
totaal 1405
Nederland
totaal 83885
Zeeuws-Vlaanderen
totaal 1410
Zeeland
totaal 3690
