Ierse heuvels inspireren
Geheim van een tophit is niet ontrafeld
25
Raadsels
Ondraaglijke schoonheid
Moya
Brennan
woensdag 29 maart 2006
De peettante van mijn broer
woonde in Parijs, dat was
het exotische aan hem. Ieder
jaar arriveerde er op zijn ver
jaardag een grote witte envelop
versierd met Franse postzegels
en geadresseerd in een groot pie
kerig handschrift - in opvallend
contrast met de toen nog alge
meen gebruikte kleine blauwe
enveloppen van Basildon Bond,
met hun suggestie van betrouw
baarheid gecombineerd met een
beschaafde levensstijl. Vreemd
genoeg kan ik me niet herinne
ren wat er in die witte envelop
pen zat; maar met zo'n luxueus
omhulsel kon het gemakkelijk
tegenvallen.
Deze peettante was in Londen
tijdens de oorlog een vriendin
van mijn moeder geweest; haar
naam was Mrs Hawkins. Dat
klonk bijna te mooi om waar te
zijn; ik kende deze naam en de
bijbehorende legendes al jaren
toen ik A Far Cry from Kensing
ton las, van Muriel Spark, met
daarin de geweldige Mrs Hawk
ins, ook een oorlogsweduwe; ik
begreep onmiddellijk dat de hel
din van dat boek nooit anders
had kunnen heten.
'Hawk', zoals zij genoemd werd
- een voornaam leek ze niet te
hebben - was na de' oorlog naar
Parijs gegaan en had daar ge
werkt voor het modehuis van
Maggy Rouff. Dezelfde grote ha-
nepoten als op de enveloppen
stonden ook op het label van
Maggy Rouff: misschien waren
die ook wel door Mrs Hawkins
geschreven. Tegen de tijd dat ik
zelf naar Parijs ging, uitgerust
met Hawk's telefoonnumer, be-
Zoek en
>vervang<
stond Maggy Rouff al niet meer
als een modehuis. Er was nog
wel een winkel, ergens in de
buurt van de avenue Matignon,
en ze maakten nog steeds die op
vallende zijden sjaals waar in
grote letters de naam Maggy
Rouff op stond, ook weer in dat
piekerige handschrift.
Je zag die sjaals veel in die
tijd; elegant geklede Frangai-
ses droegen ze als hoofddoekje,
met de knoop op de kin in
plaats van er onder. In de duur
dere wijken van Parijs hadden
dezelfde wouwen ook handtas
sen van Hermès, het grote Grace
Kelly-model met een er aan ben
gelende niet-functionele sleutel.
Als je keek naar die mensen in
dat uniform, waarvan ieder on
derdeel een bijna zichtbaar prijs
kaartje droeg, voelde je je tege
lijk verontwaardigd en buitenge
sloten; misschien voelden de
mensen zich ook zo in 1789.
Ik belde Mrs Hawkins op - haar
adres was op de avenue Montaig
ne - en zij nodigde mij uit voor
de lunch. Ze had een wat schra
pende stem en een licht Frans ac
cent; ik kon haast niet geloven
dat ik deze legendarische figuur
nu werkelijk zou ontmoeten. Be
halve de wereld van de haute
couture belichaamde ze voor
mij ook de geheimen van de
beaux quartiersde avenue Mon
taigne was een-van de meest inti
miderende straten yan Parijs,
meer nog dan de rue du Fau
bourg St Honoré - niet alleen
om de stijlvolle winkels maar
ook om de massieve flatgebou
wen, voornaam en anoniem, een
duidelijke waarschuwing dat
toevallige voorbijgangers alleen
geduld werden-mits correct ge
kleed en van goed gedrag, en zo
lang ze vlug doorliepen.
Mrs Hawkins, zo vertelde mijn
moeder, was de weduwe van een
jockey; zijzelf was ook van klein
formaat. In het zwart, een mam I
tel met astrakan kraag, een hel-
dergekleurde sjaal van Maggy
Rouff en minuscule bottines:
perfect aangepast aan haar
werk, niet te modieus (gewone j
zwarte handtas, niet een Kelly), I
niet te nonchalant. Ik viel meh i.'
een voor haar; ze had de wat rau
we, geestige manier van spreken
die Engelse vrouwen soms heb- 1
ben, in combinatie met een on-
miskenbaar Franse presence en
een air van het allemaal wel
eens eerder te hebben gezien.
We lunchten in wat kennelijk
haar vaste restaurant was, sim
pel voor die buurt maar luxueus
voor mij; zij berispte de ober,
goedgemutst maar streng, dat l.
hij geen boter bij het brood had
geserveerd; ook bij volgende lun4
ches vroeg ze altijd om boter,
iets dat meestal niet op tafel
komt in een Frans restaurant.
Het moet een overblijfsel van
haar Engelse opvoeding zijn ge
weest - gesteld dat ze die had:
waar ze werkelijk vandaan
kwam is mij nog steeds niet dui
delijk en mijn moeder weet het
ook niet. Ik heb me altijd voorge-
steld dat een vriendschap geslo
ten tijdens de Blitz niet stil
stond bij zulke onbeduidende dé-
tails en recht afging op de hoofd
zaken: liefde, leven en dood.
De vrienden uit je ouders
jeugd zijn vreemde we
zens, die je met afstand, maar
tegelijk met een soort terugwer-
kende jaloezie beziet. Over de
jaren nodigde Mrs Hawkins mij
nog een paar keer uit voor de
lunch, aanvankelijk altijd beta
lend met tickets-restaurant, la
ter met cash, vermoedelijk was
zij toen gepensioneerd. Meer
dan wat ze zei herinner ik me
haar manier van spreken; ik had
ontzag voor haar dapperheid -
ze was werkelijk heel klein van
stuk - en voor de indruk die ze
gaf van alleen over te zijn geble
ven na obscure onheilen. Eén
keer nam ze me mee terug naar
haar huis op de avenue Montaig
ne, om iets te halen. Ze bleek er
geen eigen flat te hebben maar
alleen een kamer; toen ik haar
een keer opzocht in een oud stra-
tenboek van Parijs bleek haar
telefoonnummer op naam te
staan van een baron: dat riep
weer nieuwe raadsels op.
De familie was er niet toen ze
me meenam; toch gingen we via
de diensttrap naar boven en
kwamen in een enorme keuken, -
met koperen pannen hangend
boven een fornuis dat groot ge
noeg was voor een kasteel. Daar-
na leidde ze mij, ik zal het nooit
vergeten, door een enfilade van
ontvangkamers aan de straatzij
de.
Alle luiken waren dicht, het
licht was grijs, maar er was ge
noeg van om de vormen van het
meubilair te herkennen alles on
der stof hoezen: Louis XV cra-
pauds en canapés en kleine tafel
tjes in 18e eeuwse formatie, ge
reed om te ontvangen, door die
hele suite van zes kamers.
Mrs Hawkins' slaapkamer was
aan de kant van de binnen
plaats; de indruk die het maaktè
was eenzaam en proper, met een
klein eenpersoonsbed. Ik denk
vaak terug aan die opeenvolging
van salons, die glimp van Parijs
die ik nooit eerder had gezien,
maar aan die kamer denk ik lie
ver niet. Er kwam een moment
dat ik me realiseerde dat ik in
maanden niets meer van haar
gehoord had; mijn moeder ook
niet. Ik belde een paar keer naar
dat nummer maar er werd niet
opgenomen. Vreemdelingen in
Parijs - ze komen en gaan.
Sarah Hart
'Sm.
P2 3 e
C~-" "2$ '2. t, t C. y
i S.. -/■! i'„ 3,
Embleem Maggy Rouff
Lee Miller was een van de in-
trigerendste vrouwen van
de vorige eeuw. Als schoonheid
was zij de geliefde van kunste
naars Man Ray, Jean Cocteau en
Picasso. Miller (1907-1977) was
ook een van de fotografen van
de Tweede Wereldoorlog, die in
het spoor van Amerikaanse troe
pen de gruwelen bloot legde van
de Nazi-concentratiekampen.
De Australische schrijver Caro
lyn Burke heeft in een liefdevol
le biografie het portret geschre
ven van een vrouw die het schop
te van fotomodel tot fotograaf,
van 'liefje-van' tot zelfstandige
artistieke persoonlijkheid. Mil
ler was altijd een mooi meisje,
wat haar te staan kwam op niet
altijd gewenste aandacht van
haar vader. Een grimmige kras 1
op haar ziel was de verkrach
ting toen zij acht jaar oud was
door een oppas. Miller bleef op.,:
zoek naar de ware liefde. Uit dit
boek bekleeft de emotie van een
zoekend mens, die als fotografe,
van de Nazi-kampen een onge-
wenst hoogtepunt vond.
James McGonigal
Carolyn Burke, Lee Miller, uitg.
Bloomsbury, Penguin Benelux, €35
I lannad-zangeres
Moya Brennan (53)
staat voor het raam
van haar riante woning in het
Ierse kustplaatsje Dun Loag-
haire even buiten Dublin en
kijkt uit over het rimpelloze
water van de Ierse zee. „Ik
heb de zee gewoon nodig om
inspiratie te vinden voor
mijn liedjesbekent ze.
„Wat dat betreft ben ik blij
dat ik dit huis heb kunnen ko
pen." Ze wijst naar de tuin.
„Kijk, er groeien hier zelfs
palmbomen. Het is een specia
le soort, die alleen door de
zeestroming kan gedijen.
Maar daardoor lijkt het toch
alsof we in Zuid-Europa zit
ten. Alleen jammer dat het
hier meestal koud is'en re
gent."
B rennan is op dit moment
druk bezig met de opnames
van een nieuw album, dat ze in
oktober op de markt hoopt te
brengen. De liedjes werkt ze uit
in de ruime studio die ze onder
haar woning heeft laten bou
wen. „Ideaal, zo'n opnameruim
te aan huis", vindt ze. „Want ik
ben altijd met nieuwe liedjes be
zig. Ik heb een pen en een aante
kenboekje op mijn nachtkastje
liggen en als me midden in de
nacht iets goeds te binnen
schiet, schrijf ik het onmiddel
lijk op en dan hoef ik alleen
maar de trap af te gaan om het
in mijn studio vast te leggen."
Moya Brennan is een zangeres
die in Ierland op handen wordt
gedragen en dat heeft zo z'n
voordelen. „Mijn dochter wordt
morgen veertien en ik wilde een
akoestische gitaar van een spe
ciaal soort voor haar kopen.
Maar die was in Dublin niet te
krijgen. Een muziekhandelaar
wist echter een adres in Belfast
en toen ik die man belde en mijn
naam noemde, was hij helemaal
enthousiast. Hij vond het zo'n
eer dat ik een gitaar bij hem be
stelde, dat hij hem de volgende
dag persoonlijk is komen bren
gen met de trein. Ja, dat zijn leu
ke dingen."
Het feit dat Brennan weer aan
een nieuw soloalbum werkt, wil
trouwens niet zeggen dat Clan-
nad voorgoed verleden tijd is.
Integendeel, de plannen om bin
nenkort met haar broer Ciaran
en de ooms Padraig en Noel Dug-
gan (de vaste kern van Clannad)
de studio in te duiken, lijken
steeds vastere vorm te krijgen.
Op haar website blijven de ver
zoeken binnenstromen om met
de voltallige bezetting van de
Ondanks zijn jarenlange onderzoek
heeft Van Slooten het geheim van een
nummer-1-single nog niet ontrafeld.
Een tophit hoeft niet eens een goed lied
je te zijn, want in de lijst van 682 komen
veel nummers voor die de tand des tijds
niet hebben doorstaan. Van Slooten:
„Van 'Save your love' van Renee en
Renato uit 1983 begrijp ik achteraf niet
waarom dat zo goed heeft gescoord. Van
'emo-liedjes' zoals 'Zij gelooft in mij'
van Hazes na diens overlijden en Di-
nand Woesthoffs liedje voor zijn overle
den vrouw Guusje. begrijp ik dat wél,
maar toch heb ik er moeite mee. Wie
draait die nummers nu nog?"
Daar staat een hele rij klassiekers tegen
over die het nooit hebben gehaald. „Er
hoort gewoon een beetje geluk bij. De ra
dio moet het oppikken, het publiek moet
het oppikken en er moet geen grote con
current zijn. Als er in de jaren zestig een
nieuwe Beatles-plaat uitkwam, dan luk
te het anderen zeker niet om op nummer
1 te komen.
Een tophit is echter vooral een weerspie-,
geling van de tijdgeest. „Dat is het duide
lijkst als je de twee liedjes '15 miljoen
mensen' van Fluitsma en Van Tijn uit
1996 en 'Het land van' uit 2005 van Lan
ge Frans en Baas B met elkaar verge
lijkt", aldus Van Slooten. „Beide liedjes
gaan over Nederland. In het eerste heb
ben we nog een heel naïef beeld van ons
zelf. Er zijn geen problemen en 'geen uni
form is heilig'. Acht jaar later, na Vol
leert van der G. en Mohammed B, is in
het tweede nummer dat beeld veel som
berder geworden. Ep als je 'Het land
van' over tien jaar hoort, dan komt waar
schijnlijk vanzelf weer dat donkere ge
voel Van nu naar boven."
Geert Willems
Johan van Slooten - 50 jaar nummer- 1-hits. Uit
geverij Gottmer, 16,90 euro
groep nog één keer een plaat te
maken en de zangeres sluit niet
uit dat dat binnenkort gebeurt.
„We hebben laatst nog een reü
nieoptreden gedaan in Donegal
en de reacties waren hartverwar
mend. Tien jaar geleden hebben
we besloten om een tijd te stop-
.pen, want we hadden het gevoel
dat we alles wel zo'n beetje ge
zegd hadden met onze muziek.
We hebben als groep een hele
lange pauze genomen, maar ik
kan alvast verklappen dat mijn
broers druk bezig zijn nieuw ma
teriaal te schrijven en ik zou het
eerlijk gezegd zelf ook geweldig
vinden als er nog een laatste al
bum van Clannad kwam. Want
dat zijn we onze fans gewoon
verplicht." Wat dat betreft
hoeft Brennan niet echt van mu
zikale koers te wisselen, want
de muziek die zij in haar eentje
maakt, verschilt nauwelijks van
die van Clannad. Want ook
Brennans solorepertoire is een
rimpelloze en New Age-achtige
interpretatie van Ierse folk,
waarin het verstilde element
van een dromerige slentertocht
door de Ierse heuvels over
heerst.
Maar dat wil niet zeggen dat
Brennan ook een rimpelloos le
ventje leidt, want enkele weken
geleden reed ze nog stoer op een
motor door Afrika. „In Congo
was dat", vertelt ze. ,-,Ik werk be
langeloos voor een liefdadig
heidsinstelling die zich inzet
voor blinde kinderen in Afrika
en de Ierse televisie heef 1; laatst
een documentaire gemaakt over
het werk van die mensen en ik
was daarin een sleutelfiguur. Ik
heb zelfs nog een concert gege
ven in Rwanda bij iemand in de
achtertuin. Een paar mensen
daar bleken Clannad te kennen
en dat vond ik zo leuk dat ik
spontaan besloot een compleet
optreden te doen. We hebben er'
nog zoveel geld mee binnenge
haald dat er een bus voor het
plaatselijke ziekenhuis voor ge
kocht kon worden."
„Daarna heb ik ook gezongen
tijdens kerkdiensten in kleine
dorpen in de jungle. Op die
plaatsen geven de mensen nog
boodschappen aan elkaar door
met trommels. Bij de kerken
waar ik optrad, stonden grote
'sprekende trommels' en daar
mee riepen de ouderlingen hun
gemeente op naar de kerk te ko
men. Ze hebben in die streek
geen telefoonnetwerk en onze
mobieltjes werkten er niet. Toen
besef te ik eens te meer hoe ver
wend wij westerlingen zijn. Ik
ben blij dat ik door dat werk
iets kan betekenen voor mijn me
demens, want ik ben van me
ning dat je niet werkeloos moet
blijven toekijken terwijl er in de
wereld nog zoveel sociaal werk
is te doen. Als je het zelf goed
hebt, moet je dat met anderen
delen." Breiman nam met Clan
nad achttien albums op en de af
lopen tien jaar tekende ze voor
zes soloplaten. „In de meeste
nummers heeft de natuur altijd
een belangrijke rol gespeeld,
maar op mijn niéuwe album
stap ik daar een beetje vanaf",
zegt ze. „De nummers die ik be
zig ben te schrijven gaan meer
over mezelf en ook in muzikaal
opzicht pak ik het allemaal wat
simpeler aan. Ik wil mezelf la
ten zien als een vrouw die het
een en ander achter de rug
heeft. Goede en slechte dingen.
Ik heb mezelf nog nooit eerder
bloot gegeven in een liedje en ik
vind dat het langzamerhand tijd
is geworden dat wel te doen. Ik
ben er nu oud genoeg voor en
het kan me niets schelen wat de
mensen er van zeggen en den
ken."
Harry de Jong
Moya Brennan: maandag 3 april De
Maagd Bergen Op Zoom.
Nedefland kent sinds vijftig jaar een
hitparade. In die periode hebben
682 liedjes op 1 gestaan, die samen een
mooie kroniek vertellen van de pop- en
cultuurhistorie.
Tussen de jodelende cowboy Slim Whit
man en popicoon Madonna liggen werel
den van verschil. Vijftig jaar pop- en
maatschappijrevolutie om precies te
zijn. Maar toch hebben de twee Ameri
kaanse sterren meer gemeen dan ver
moed.
Whitman staat op 10 maart 1956 boven
aan in Elseviers Top 10, de eerste langlo
pende hitparade van Nederland. Diens
'Rose Marie' is het titelnummer van een
32 jaar oude musical. Bijna vijftig jaar
later tekent Madonna voor het populair
ste liedje van Nederland. Haar 'Hung
up" leunt zwaar op een sample uit het
Abba-nummer 'Gimme gimme!', dat ook
al 27 jaar oud is.
De 682 singles in het boek 50 jaar num-
mer-l-hits, 1956-2006 van Johan van
Slooten, allemaal voorzien van een korte
introductie, vertellen een mooie kroniek
van de vaderlandse (pop)historie. Zo
zijn in de eerste jaren veel tophits te vin
den die nu nogal bedaagd klinken, zoals
'Malle vent, ja' (een flauwe parodie op'
Malagueiia) van toeter-entertainer Toby
Rix en 'Sail along silvery moon' van or
kestleider Billy Vaughn. „De platen wer^
den toen vooral gekocht door ouderen",
vertelt Johan van Slooten. „Vanaf het
moment dat Peter Koelewijns 'Kom van
dat dak af' in 1960 als eerste
rock-'n-roll-nummer op 1 terechtkwam,
is de markt steeds meer op jongeren ge
richt. Dat kwam ook doordat, de singles
goedkoper werden door de komst van de
45-toerenplaat. Jongei'en kregen hun. ei
gen cultuur en hun eigen programma's
op de radio, zoals 'Tijd voor teenagers'.
De afgelopen jaren zijn zelfs kinderen
van onder de tien ontdekt als singleko-
Johan van Slooten stelde een hitdossier samen.
pers. Chlpz, een groep waarvan de clips
voornamelijk bij kinderzender Jetix te
zien zijn, heeft al vier nummer-l-hits ge
scoord!"
Maar ondanks de revolutionaire verande
ringen in die vijftig jaar is er bovenal
veel hetzelfde gebleven. De popmuziek
beweegt zich als een cyclus waarin niet
alleen oude plaatjes in nieuwe gedaantes
terugkeren, „Nog steeds klinkt de kri
tiek van de oudere generatie 'dat de mu
ziek vroeger toch veel beter was'. De ge
neratie die dat twintig jaar van hun
ouders te horen kreeg, zegt dat nu zelf
over r&b en hiphop."
En ook het fenomeen Idols is niet nieuw.
„In het begin van de jaren zestig warén
foto Optima
talentenjachten voor jonge artiesten de
enige manier om te kunnen optreden.
Rob de Nijs, Willeke Alberti en Imca Ma
rina zijn allemaal zo begonnen." Het uit
houdingsvermogen van de nieuwe gene
ratie Idols is echter een stuk minder. „Er
is veel hype-vorming", volgens Van
Slooten. „Over tien jaar is de huidige
nummer 1, Idols-winnares Raff'aëla,
waarschijnlijk helemaal uit het zicht, ver
dwenen." De Top 40 is al meer dan veer
tig jaar hét instituut van de vaderlandse
poplijsten. Voor de periode vóór 1965
heeft Van Slooten zich gebaseerd op het
VARA-radioprogramma Tijd voor Teena
gers en bladen als Muziek Express, Bill
board en Elseviers Weekblad.
Moya Brennan, zangeres van de groep Clannad.
foto GPD
