Dieren afvinken in Teton Park
W17
]raham Greene in Saigon
Romantisch Parijs
in de lente
zaterdag 25 maart 2006
Bizons maken fraaie silhouetten in de damp van warmwater bronnen.
Foto 's GPD De beren vergrijpen zich aan bessen en tonen hoegenaamd geen enkele interesse in onze soort.
De Amerikaanse staat Wyoming
herbergt een van 's werelds
mooiste parken:
Yellowstone. Iets
zuidelijker ligt het
minder bekende, maar
niet minder fraaie, Teton
Park. Waar de zwarte beer
in de bessenstruik
onverstoorbaar dooreet als
je er op vijf meter langs loopt.
fair GERARD CHEL
Yellowstone NatjonaCpark
Grand Teton National Park
Jdaho
Voor de rondreis door Teton en Yellowstone maakten
wij gebruik van een camper van Cruise America, be
schikbaar gesteld door Travelhome uit AalstA/Vaalre.
www.travelhome.nl
Prijsindicatie: een 21 -daagse tocht is er vanaf 1299 (laagsei-
zoen) of 1999 euro (hoogseizoen) p.p. gebaseerd op twee perso
nen, incl. vlucht, transfers, verzekeringen, onbeperkt km. en 1e -
wettelijk verplichte - hotelovernachting. Excl: luchthavenbelastin
gen, benzine, kampgeld (plm. 30 dollar per nacht) e.d. Begin- en
eindpunt is Salt Lake City. Voor meer aanbieders zie de reisbu
reaus of bij voorbeeld http://camper.paqina.nl
Toegang tot Teton en Yellowstone (een combikaartje is een week
geldig) kost 20 dollar per voertuig. In beide parken kun je kampe
ren of overnachten in lodges, Yellowstone heeft ook een hotel. In
Teton en Yellowstone samen bivakkeren naar schatting 25.000
rendieren, 4.000 bizons, 500 elanden en niet te vergeten 300
wolven, 500 zwarte beren en 600 grizzly's, www.americanpar-
knetwork.com, www.nps.gov,www.nationalparks.org
Begin herfst zijn de parken op hun mooist en minder druk. Houd
er wel rekening mee dat het dan 's nachts behoorlijk afkoelt - tot
rond het vriespunt - en dat er sneeuw kan vallen. Omdat de uit
rusting in onze camper daar niet op was berekend moesten wij
onderweg warme (nacht)kleding en extra dekens aanschaffen.
Overigens was in onze tv-loze camper (RV in de VS: recreation ve
hicle) ook bezuinigd op bestek, servies en glaswerk.
Reisgidsen van onder meer Elmar en Trotter.
Saamhorigheid op Moose Wilson Road. Ro
buuste 4wheeldrives rijden in slow motion
op en neer. Telkens wanneer zo'n Chevy ons
wandelaars passeert zoemt het raampje om
laag, Iets gezien? Gisteren wel, natuurlijk. Drie beren
op de parkeerplaats en een eland twee mijl verderop.
Onze checklist bestaat uit pronghorns, rendieren,
een eland, eekhoorns, hagedissen, spechten en nog
wat vluchtige fauna. De baseballpet grijnst: good
luck.
Eentonige conversatie in de bossen van het Teton
Park. Wie heeft wat gezien, waar en wanneer. Bezoe
kers azen op zwarte beren die hier hun habitat heb
ben en op een manier waar Indianen jaloers op zou
den zijn geweest, tamtariit het nieuws over gesigna
leerd wild als een hurricane over de bosweg. Ook wij
worden door chaufferende en telefonerende ruitjes-
hemden gealarmeerd wanneer uiteindelijk zo'n
zwartvachtig klauwbeest uit het gebladerte is gerit
seld. In een mum van tijd nemen statieven bezit van
de berm en priemen tientallen camera's hun lange
lenzen richting bessenstruiken.
100 yard, 90 meter. Dat, adviseerde dé dame van het
informatiecentrum, is de afstand die je tot een beer
moet bewaren. Minimaal. Maar als je drie uur je voe
ten hebt gepijnigd en je daarvoor door Moeder Na
tuur wordt beloond, kijkje niet op een metertje.
Vijf stevige passen - zo tellen we later - scheiden ons
van moeder met haar kleintjes. Het trio vergrijpt zich
aan bessen en toont hoegenaamd geen enkele interes
se in onze soort. Maar houdt ons wel goed in de smie-
I zen.
Het zijn deze close encounters waar het om te doen
Iis; natuurlijk. Kicken dus. Hiervoor zijn wij naar Te-
1 ton afgereisd, jong gebergte, evenbeeld van de Alpen,
in de Amerikaanse staat Wyoming. Sneeuw op top-
;pen die tot over de 4.000 meter gaan. Gletsjers, water
vallen, bergmeren, sparren en dennen, het zou Zwit
serland of Oostenrijk kunnen zijn, maar daar wonen
mensen en is het meest Autochtone wild er uitge
roeid of weggejaagd. In het Nationale Park Grand. Té-
'on is veel ongerept en, oorspronkelijk gebleven.:
'risiine, zoals de Amerikanen poëtisch samenvatten.
epels
'tonis Frans vöof tepels, al is zelfs dit woord voofde
iriteiïise rangërs";:te obsceen. Liever spreken zé Yan
Met de camper door het Yellowstone Park.
borsten. De naam zou bedacht zijn door pioniers die
in de spitsige toppen datgene zagen wat ze thuis ach
ter hadden gelaten en waardoor hun fantasie, na
maandenlange onthouding, kennelijk op hol sloeg.
Teton is het piepkleine zusje van het machtige Yel
lowstone, waar het in het noorden tegenaan schurkt.
'Ons park ligt in de schaduw van het moederschip',
zegt ranger Joan Anzelmo steevast tegen bezoekers.
Glinsterende goudgele berkenbladeren en het fonke
lend oranjerood van de beuken geven de laaggelegen
delen van Teton Range een feestelijk jasje. De herfst
van het leven is ook hier 't mooiste leven. Het komt
op deze stille, zonnige ochtend samen in Jenny Lake,
oitd gletsjermeer en zo gladgestreken als nat asfalt
waarin omringende toppen verrassende dubbelgan
gers krijgen.
We makèn een korte hike ovér de beboste flanken
van Teewinot Mountain, Mount; St. John en Rock-
léhuck Peak waar we langs de Cascade Qanyon lopen':*
Trapsgewijs naar beneden kletterend'* smeltwater,
tienduizenden jaren geleden nog een gletsjer die de
rotsen uiteènboog als slap zand. Verscholen in het ge
boomte hidden falls en even verderop Inspiration
Point, dat hoog boven de bossen uittorent. Te berei
ken via een rotsig pad over een enge, smalle richel.
Onze ogen komen een zoomlens tekort om de im
mense prairie beneden af te bakenen. Deze vlakte,
Jackson Hole, was ooit de zomerspeeltuin van de
Shoshone-indianen. Zelfs voor hen was dit land van
de 'Schapeneters' in de winter te bar. In gedachten
zien we wigwams en vuurtjes waarboven rook in krin
getjes speels verwaait.
Actieve vu B Ikaami
Ranger Joan i§:;vda:öeVigyp^temd: de mens maakt
steeds meer slachtoffers onder de dieren. In het be-
zoekerscentrum van Teton hangt de kaart van het
park vol prikkers; waar beesten werden geplet door
auto's, gemiddeld zo'n honderd per jaar. 'Het is ons
dilemma. Zodfa-we wéér een weg hebben opgeknapt
wordt er te hard gereden. Iedereen zit met z'n handy
aan het hoofd.'
Natuurfotograaf en gids Doug Hilborn had ons er eer
der in het Yellowstone Park ook al op gewezen. Voor
dag en dauw, als het grote meer nog onder een waas
van melkwitte nevel ligt, gaan we met hem op pad.
Een rendier steekt z'n kop door de grondmist, een be
ver begint aan z'n ochtendlijk zwemuurtje en bizons
maken fraaie silhouetten in de damp van warmwater
bronnen. Onderwijl spuit Doug ditjes en datjes.
Dat grizzly's en bizons zulke mensenlcillers zijn.
Waanzin, ze lusten ons vlees niet eens. Sinds 1872,
toen het park werd opgericht, zijn vijf mensen door
grizzly's gedood en vijf door bizons. Er raken meer
mensen gewond door die grote spiegels op campers
schampert hij. Doug gaat nog even door: de afgelo
pen twee maanden kwamen vijf bizons door een ver
keersongeluk om het leven. Volgt zijn onweerlegbare
stelling dat mensen in twee maanden tijd evenveel bi
zons hebben gedood dan andersom in 134 jaar.
Bosbrand
Yellowstone herstelt zich langzaam van de verwoes
tende bosbrand die in 1988 ruim 35% van het park in
as legde en de helft van de elandenpopulatie doodde.
Ieder jaar zijn er tientallen branden en ook hier is de
nalatige mens vaak de schuldige. In '88 was er geen
houden aan. Hoe dramatisch die brand ook was, de
vele honderdduizenden kale staketsels die in strak
ke, levenloze rijen uit het landschap omhoog steken,
bieden een bizarre en tegelijk fascinerende aanblik.
Mooi door de onnatuurlijkheid.
In het binnenste van Yellowstone woedt eeuwige
brand. Het park is een actieve vulkaan, al was de laat
ste uitbarsting - geheel volgens Amerikaanse tradi
ties de grootste die er ooit op aarde was - een paar
honderdduizend jaar geleden. Nog steeds stuwt het
gloeiendhete magna op vaste tijden warm water in
de vorm van geisers omhoog en een deel van het park
stijgt jaarlijks met 2,5 cm.
Maar wees gerust, zegt Doug, bang dat nu iedereen
wegblijft, er zijn geen tekenen die erop duiden dat
een volgende ldap nabij is. Dat duurt nog duizenden
jaren. Minstens.
Jk an de waterkant in het centrum van Saigon
drink ik een heerlijke kokosnoot. Het is mijn
eerste keer in Vietnam. Ik ben op zoek naar de
^moeder van een in Nederland geadopteerd
isje. Zo goed en zo kwaad als het gaat lees ik de En-
talige adoptiepapieren' door.
Al snel word ik aangesproken door een meisje van
jaar of 10. Ze heet Chi. Ze heeft een aantal speciale
'biedingen op souvenirgebied waarvoor zij per stuk
■sen de 1 en 2 dollar vraagt. Ze spreekt perfect Engels
is nogal zeker van zichzelf.
Volgens, haar ga ik vandaag zeker een product afne-
Jk Chi schat mij in op een zeer goedkope uitgave van
t boek van Graham Greene 'The Quiet American'. Ik
een fan van Greene, en moet toegeven dat ik juist
boek met heb gelezen. Maar eigenwijs zeg ik haar dat
bet kan vergeten, ze hoeft niet verder te zeuren.
Het is een uur of 4 in de middag. Ghi legt uit dat
ze de hele dag naar school is geweest en dat ze de rest
van de dag in de verkoop zit. Net als haar zusje en twee
broers overigens. Ze tekent daarbij aan dat ze zeer vast
houdend is en dat ervoor mij geen andere mogelijkheid
is om van haar af te komen dan door het kopen van het
boekje. Doe ik dat niet, dan kan dat twee dingen beteke
nen, zegt ze. Of ik wil geen rustige dag, of ik kan niet le
zen. Schaterlachend loopt ze weg en verdwijnt in de Rue
Dong Khoi.
Rustig loop ik terug naar het hotel, ondertussen
speurend naar en geschikt restaurant voor de avond
maaltijd. Bij hotel Majestic aangekomen lees ik dat dit
de plaats is waar schrijver Graham Greene verbleef toen
hij zijn beroemde boek over Vietnam schreef. Even ver
derop loop ik langs hotel Continental, waar volgens een
plaquette Graham Greene voortdurend aan zijn boek
zat te schrijven. De avond is bijna gevallen en ik zie nu
dat de straten zijn vergeven van de kinderen- die koop
waar aanbieden/De scholen zijn blijkbaar allemaal uit.
Ik word doorlopend aangesproken. Altijd beleefd en al
tijd in verrassend goed Engels. Opeens pakt een klein
handje mijn hand vast. Het is Chi. Ze stuurt haar concur
renten weg en legt me nogmaals uit hoe ik in een keer
van alle 'herrasment' afkan zijn. Koop nou gewoon een
boekje! Ik laat mij niet onder druk zetten en weiger.
We gaan eten. Het wordt Japans. De sushi is super
en goedkoop. Na de maaltijd dwalen we door de donke
re straten. Het is vochtig warm, zweet loopt al snel van
het voorhoofd. De klamme sfeer zoals je die kent uit Viet
nam-films lijkt nog steeds in de stad te hangen. De geest
van Graham Greene loopt als het ware met ons mee.
Tijdens een heftige regenbui komen we aan in café
Apocalyps Now. Lekker origineel. Het gebouw heeft een
geschiedenis. Het was ooit een restaurant dat in de oor
log grote populariteit genoot. In het boek van Graham
Greene komt het vaak voor. Hij at hier altijd, legt ie
mand mij uit. Om 12 uur precies sluit de zaak. De alco-
holpolitie van Saigon staat voor de deur, we moeten
naar bed. Buiten, aan de overkant van de straat, de klei
ne gestalte van Chi. Slaperig maar op haar post bij het
uitgaan van het café. Ik zie haar, zij mij ook. Vooruit,
voor een dollar koop ikThe Quiet American.
Ik ben toch benieuwd geraakt naar Greene's be
schrijvingen. Twee uur later in het hotel heb ik het uit.
Wat een heerlijk boek. De goedkope uitgave is na lezing
volledig uit elkaar gevallen. Het is echt een aanrader als
je Saigon bezoekt. En koop het gerust van Chi, ze is een
vrouw van 10 en heeft altijd gelijk.
DERK BOLT
Parijs in de lente/kan het romantischer? Wie
plannen in die richting heeft, lean geholpen
zijn met het Paris City Passport en de Paris
Walles, die beide worden aangeboden worden
via Het Frankrijk Huis. Het City Passport is een
gidsje dat de bezoeker wijst op de minder be
leende attracties in de Franse hoofdstad. De uit
gave bevat 47 musea, restaurants, winkels en
theaters en biedt de houder voordeel, met kor
tingen oplopend tot 50 procent. Het gidsje is
in Parijs voor 5 euro te koop. In Nederland
wordt het aangeboden door Het Frankrijk
Huis, in combinatie met een hotelreservering.
Wie het andere Parijs te voet wil ontdekken,
lean op pad gaan met Paris Walles. Deze organi
satie voert dagelijks thematische wandelingen
uit van circa twee uur onder leiding van een
Engelssprekende gids. Per maand is er een wis
selend programma. Deelname kost 10 tot 12
euro p.p.
www.frankrijk.nl
Kindermiddagen in Ecodrome
Het Ecodrome Zwolle neemt de komende
maanden op een achttal woensdagmiddagen
de zorg voor kinderen even uit handen van
ouders. De kids krijgen op deze kindermidda
gen een begeleid programma aangeboden,
waarin ze spelenderwijs van alles aan de weet
komen over mineralen, indianen en camoufla
ge. Op 5 en 26 april staat de middag in teken
van mineralen. Kinderen van 9 tot 13 jaar gaan
met Stan Mineralenfan op speurtocht om het
verhaal achter die mineralen te ontdekken.
Hoe dieren zichzelf camoufleren om te overle
ven in de natuur is de vraag waarop op 29
maart, 19 april en 3 mei een antwoord wordt
gegeven aan kinderen van 9 tot 13 jaar. De kin-
derenmiddagen beginnen steeds om 14.00
uur, duren anderhalf uur en kosten 2,50 euro
per land. Aanmelden via tel. 038-423 70 30.
Groepsuitjes in Limburg
Je wilt er wel eens een dagje op uit met de hele
familie of met een groepje vrienden. Maar wat
ga je zo'n dag doen? Waar vind je iets origi
neels? De WV Noord- en Midden Limburg
denkt daarop het antwoord te geven met de
nieuwe brochure 'Tips voor groepen 2006'. In
die uitgave een breed aanbod van groepuitjes.
De variatie is enorm, bijvoorbeeld een diner
met een historische theaterwandeling, een be
zoek aan een hertenhouderij, frambozen pluk
ken, kunst kijken, fiets- en boottochtjes, forel
vissen, survivaltochten, spellendagen en een
combinatie van kastelen, kloosters en kera
miek. De brochure is gratis te verkrijgen bij de
Limburgse VW's.
www.lekkerqenieten.nl
Met een groep verblijven in een kasteel.
Fossielen zoeken in Dorset
De lamst van het Engelse graafschap Dorset
wordt ook wel de Jurassic Coast genomen. De
ze 200 miljoen jaar oude kuststrook met steile
krijtrotsen, grillige inhammen, zeegrotten en
pittoreske lcustdorpjes herbergt een schat aan
fossielen. Die aanwezigheid is de inspiratie
bron voor het festival Deep Time in Lyme, dat
van 28 tot en met 30 april in het dorp Lyme Re-
gis wordt gehouden. Alles draait dan om fossie
len, rotsen, geologische vondsten en het ont
staan van de aarde. Het London's Natural Histo
ry Museum is van de partij met een Fossil Road
show: een soort Kunst IGtch waarbij bezoe
kers fossielen kunnen laten onderzoeken op
leeftijd en herkomst. Gidsen verzorgen rots-
wandelingen langs de Jurassic Coast, exposi
ties verhalen over de geschiedenis van de kust,
er zijn optreden van een theatergezelschap
over het ontstaan van de aarde en voor de
kleintjes geeft het Herbie Treehead's Dinosau
rus Circus voorstellingen waarin de stegasau-
rus èn triceracops hun opwachting maken.
www.lvmereqisfossilfestival.co.uk.
VW's samen online
De VW's in het land hebben hun krachten ge
bundeld op het internet. Sinds kort is er een
nieuwe site in de lucht. Deze website geeft een
overzicht van alle VW's in Nederland en be
steedt aandacht aan toeristische mogelijkhe
den in heel het land. De komende tijd zal de in
formatie op de site in snel tempo groeien. Op
de startversie nu al als extraatje een top-5 van
leukste evenementen, wandelingen, fietstoch
ten en ovemachtingadressen.
www.vvv.nl
Nieuw Wimbledon-museum
Het geheel vernieuwde Wimbledon Lawn Ten
nis Museum opent zijn deuren officieel op 12
april 2006. De verbouwing van dit belangrijk
ste tennismuseum ter wereld heeft miljoenen
gekost. De collectie toont zowel het verleden
als het heden van de tennissport. Bezoekers
van het museum kunnen ook een rondleiding
krijgen langs het heilige gras van het complex
in Wimbledon, dat bij de Olympische Spelen
in 2012 onderdak zal bieden aan het Olympi
sche tennistoernooi.
www.eurorelais.nl.
