PZC
Maar eerst moet het elan terugkeren
Dwaze vaders bestrijden omgangsonrecht
Ben Verwaayen,
topman van
British Telecom
zaterdag 25 maart 2006
Hij is wellicht Nederlands
meest succesvolle topmana
ger in het buitenland. Hij schrijft
het verkiezingsprogramma van
de VVD, leidde op Britse bodem
een staatscommissie voor La
bour en is een telecommunicator
in hart en nieren. British Tele-
com-topman Ben Verwaayen.
(54) leeft niet om te werken. Zijn
kleinzoon, Arsenal en de Franse
keuken, dat is waar het werke
lijk om draait.
Opa zijn, dat is volgens Ben Ver
waayen fantastisch.
„Ik heb nooit foto's van mijn kinderen
bij me gedragen, maar óveral heb ik
foto's van mijn kleinzoon. Dat moet
psychologisch verklaarbaar zijn. Hij
is nu tweeënhalf, dus begint al flink te
communiceren. Ik ben apetrots op
hem.
Vroeger dacht ik: God, daar heb je
weer iemand met z'n familiefoto's.
Maar nu, kijk hier in mijn portefeuil
le, een hele stapel waar ik iedereen
mee lastigval. Het is belangrijk voor
me. Dat jochie is een grote inspiratie
bron. Ik maak me druk om hem, en
daarmee om de samenleving en de toe
komst van Nederland.
Onze generatie heeft een houding van:
We hebben het allemaal zo goed, we
leven hartstikke comfortabel, het is
wel best zo. Dan denk ik: moet ik nou
tegen dat kleintje zeggen: Ja jongen,
kan mij het schelen wat jij door
maakt. Ik heb het allemaal prima
voor elkaar? Ik realiseer me nu pas
hoe bijzonder het is wat ik heb. Dan
ga je je al snel druk maken over wat je
kleinkind straks te wachten staat,
ik kom uit een groot gezin, ik ben de
vijfde van zes kinderen. Ik moest veel
helpen - kolen scheppen, bedden op
maken - maar ik had een buitenge
woon comfortabele jeugd. Mijn moe
der had een hoop ellende meege
maakt, ze was een joodse vluchtelinge
en haar familie heeft de oorlog niet
overleefd.
Daar werd thuis niet over gesproken.
Ik was ver in de tien toen ik er van
hoorde. Over de oorlog leerde ik uit
schoolboeken, niet door mijn eigen fa
miliegeschiedenis
In de jaren zestig gingen alle conven
ties de deur uit. Ik had het makkelijk.
Op school pleitte ik voor meer in
spraak voor studenten, dus richtte ik
een leerlingenparlement op. Of ik poli
tiek van huis uit heb meegekregen?
Absoluut niet. Samen mét een vriend
vond ik het gewoon leuk nieuwe din
gen te bedenken, zodat we niet met
school bezig hoefden te zijn.
Dienstplicht
De leerlingenraad smaakte naar meer,
dus begon ik tijdens mijn dienstplicht
een vakbond. Het had niks te maken
met ontevredenheid. Bén je gek. Het
was gewoon een verduveld interessant
leven. Je leert veel als je als colpor
teur langs de bedden van soldaten
moet zeulen met het verzoek of ze lid
van je organisatie willen worden.
Ik zie het nog voor me. Met de bus
naar Ermelo, dan een half uur lopen
tot je bij de legerplaats arriveert, en
dan die kamers op. Ik ben niet zo im
posant van postuur, dus je moet je
voorstellen dat daar zo'n schrielkip
tegen een boom van een kerel, die net
de hele dag benzineblikken heeft
staan hijsen, roept: „Jij moet lid wor
den van mijn bond, want ik kom op
voor jouw belangen!
Het is een serieuze organisatie gewor
den met 20.000 leden. Dat is leuk. Het
is geen politiek, het is sociale betrok
kenheid. Ja, ik denk dat ik een heel
sterke maatschappelijke drijfveer
heb. Een grote bek, zo kun je het ook
noemen.
Ik roep altijd dat ondernemers moe
ten bijdragen aan de maatschappelij
ke discussie. Op een gegeven moment
werd tegen me gezegd: Oké, doe er
dan zelf wat aan. Vandaar dat ik deze
keer heb toegezegd mijn steentje bij te
dragen in de vorm van het verkiezings
programma van de WD.
Bijna alle factoren zijn aanwezig om
van Nederland een succes te maken,
maar eerst moet het elan terugkeren.
We moeten er weer zin in krijgen. De
economische koek moet groeien. Hoe?
We zullen het concurrentievermogen
moeten verbeteren.
Ik kon vroeger op school zien wie
mijn concurrenten waren. Daarna
kwam een generatie die het hele land
in de gaten moest houden, en vandaag
de dag concurreer je tegen de rest van
de wereld. Universtiteiten moeten jon
geren daarom véél meer stimuleren
om het onderste uit de kan te halen.
Kijk naar mijn eigen bedrijf. Binnen
de top van BT zijn zeventien nationali
teiten vertegenwoordigd. Nederland
moet van zijn risico mijdende cultuur
af en op mondiaal niveau leren den
ken.
Onze productiviteit moet groeien. Krij
gen we dat demografisch niet voor el
kaar, dan moeten we overgaan tot
slimme immigratie. Import van kennis
en creativiteit is nodig.
Ik zou me heel makkelijk afzijdig kun
nen houden van Nederland. Ik ben er
al tien jaar weg. Ook al ben ik bedrijfs
matig een wereldburger, emotioneel
blijf ik Nederlander. Gek is dat. Ik
geef overal interviews, maar als ik in
het grootste Spaanse opinieblad ver
schijn, kan me dat geen lor schelen.
Word ik door het plaatselijke krantje
in Doorn geïnterviewd, dan knip ik
het stuk direct uit. Ik voel me vanwe
ge de emotionele band kwetsbaarder
in Nederland.
Dat neemt niet weg dat ik het reuze
naar mijn zin heb in het buitenland.
We wonen nu in een echt Miss Mar-
ple-dorp. Daarnaast heb ik een eigen
optrekje in Londen, waar ik doorde
weeks meestal ben. Een paar keer per
week komt Heieen, mijn vrouw, bij
me langs.
We zijn allebei foodies. Londen is een
fantastische culinaire hotspot, elke
keuken is beschikbaar, maar zelf ko
ken in onze dorpswoning vinden we
het leukst, Frans vooral, maar ook
Thais, Indiaas en Italiaans. Heieen is
een hele goede chef. Zij reist de we
reld af voor kookcursussen. Ik ben de
sous-chef. Dat is hard werken, maar
een mooi creatief proces.
Als we een weekend niks hebben - dat
komt weieens voor - staan we zater
dagmorgen vroeg op om kookboeken
te lezen. Dan pakken we de auto en
gaan spullen kopen. Vervolgens staan
we de hele middag te koken, om het
's avonds op te eten. Voor veel mensen
klinkt dit als een absolute gruwel,
maar het is zó leuk.
Doordeweeks heb ik weinig tijd voor
vertier. Ik ben 24 uur per dag ge
trouwd met mijn Blackberry (een ap
paraat voor het stroomlijnen van alle
informatie binnen een organisatie -
BritishTelecom-topman Ben Verwaayen (54) leeft niet om te werken.
red.). Tegen iedereen zeg ik: Je mag
me altijd emailen. Daar moet ik dan
ook snel en gedisciplineerd mee om
gaan.
Heb ik 's avonds geen verplichtingen,
dan keer ik terug naar mijn flat om al
le mails te beantwoorden en een voet
balwedstrijdje te kijken. Ik ben van
kinds af aan een groot Arsenal-fan.
Dat geloofde niemand, toen ik bij BT
ging werken. Ze dachten dat ik hen
wilde inpalmen met een geveinsde
hobby. Dus gingen ze vragen stellen:
wie is de coach, waar is het stadion,
wat is de laatste score. Nu ik in Lon
den woon, ga ik af en toe naar een Ar
senal-wedstrijd.
De laatste keer was ik uitgenodigd in
de director's box. Iedereen loopt daar
in jasje en dasje. Sorry, maar als ik
naar voetbal ga, trek ik een trui aan.
Dus stond ik daar in een gifgroene
trui, omringd door mannen in pak. De
voorzitter kwam naar me toe en,zei:
Je kunt modern zijn en tóch respect
hebben voor de tradities. Hahaha,
da's nou een typische Engelse'manier
om je terecht te wijzen. Sowieso wa
ren de Britten achterdochtig toen ik
uit Amerika werd gehaald. Wie was ik
om het noodlijdende BT onder handen
te nemen? Ik kwam van Lucent, een
teleeombedrijf dat binnen drie maan
den van hero naar zero (van held naar
nul, red.) was gegaan.
Darling
Ooit was het de darling van Wall
Street, maar nadat de IT-bel barstte,
kwam het in de problemen. Ik kan me
nog herinneren dat een foto van het
Lucent-management in een tijdschrift
verscheen met de kop Helden van de
natie. Enkele weken later kreeg dezelf
de foto als bijschrift Dogs of the indus
try.
foto Phil Nijhuis/GPD
Prima. Heken mij maar af op resulta
ten. Ik ben daar helemaal voor. Alles
wat ik op papier had opgebouwd aan
geweldig vermogen bij Lucent, ver
dween als sneeuw voor de zon en ik
ging met bijna evenveel geld de deur
uit als ik binnenkwam.
In Londen kende niemand een Neder
lander die in Amerika had gezeten. De
argwaan was voelbaar. Of ik daar ze
nuwachtig van werd? Welnee, ik vind
het juist leuk op mezelf teruggewor
pen te worden. Daar krijg ik energie
van. Hadden ze de gevierde held bin
nengehaald, dan was er maar één weg
geweest, en dat is de weg naar bene
den.
Ik kreeg de kans me te bewijzen. Dat
is heel goed uitgepakt. Bij BT is door
mijn toedoen nu sprake van veel lol en
openheid. Iedereen durft de discussie
met elkaar aan. Toen ik net begon,
was het ondénkbaar dat mensen bin
nenliepen en recht voor z'n raap zei
den: Je bent hartstikke gek, dat moe
ten we absoluut niet zo doen. Het is
me gelukt om zoveel vertrouwen te
kweken dat iedereen zich durft uit te
spreken.
BT heeft een totale metamorfose door
gemaakt. Omdat het bedrijf in een cri
sis verkeerde waren mensen veel mak
kelijker tot verandering te bewegen.
Het besluit om de mobiele telefonie af
te stoten, was voor mij al genomen.
Wat doe je als je een schuld van vijftig
miljard euro hebt? Je begint te spelen
met de kaarten die je hebt. Het alter
natief was: heel veel innoveren.
De vraag was of we onszelf durfden te
kannibaliseren. Of we onze vertrouw
de taken durfden af te stoten om met
iets heel nieuws te komen. De meeste
mensen denken dat je pijn moet uit
stellen, maar ik ben ervan overtuigd
dat als iets onvermijdelijk is, je er zo
snel mogelijk aan moet geloven.
We belonen mensen in ons bedrijf die
bereid zijn niet nü te scoren, maar die
iets bedenken waarmee we het op de
lange termijn goed doen. Dat heeft
mooie resultaten opgeleverd. We zijn
enorm gegroeid, dankzij de markt
voor breedband en internet. We win
nen elke prijs die er maar te winnen is
op het gebied van innovatie.
Het Engelse bedrijfsklimaat is prettig.
Als er vandaag verkiezingen zouden
zijn, zou ik op Blair stemmen. Ik ben
al 35 jaar WD-lid, maar zou zonder
aarzeling voor Labour kiezen.
Ten eerste vind ik dat de balans tus
sen markt en overheid hier beter is
dan waar ook in Europa. Het protec
tionisme zoals in Frankrijk en Spanje
is in Groot-Brittannië volstrekt uitge
sloten. Als iemand morgen de Britse
luchthavens wil kopen, huppekee, pri
ma. Ten tweede is er een goede balans
tussen sociale zorg en eigen initiatief.
De conservatieven vinden dat het nog
beter kan, maar met mijn Nederland
se achtergrond denk ik, sjonge, waren
wij maar zo ver.
Voor Gordon Brown (minister van fi
nanciën, red.) heb ik een staatscom
missie over eenoudergezinnen geleid.
Dat zijn veelal jonge, ongehuwde moe
ders zonder opleiding. Die moet je be
naderen met een actief plan. Ik ben on1
dernemer van één van de grootste be
drijven in het land en kon andere on
dernemers motiveren mee te doen. Ie
mand van buiten de business heeft die
relaties niet, daarom vind ik het heel
belangrijk zoiets aan te pakken.
Toekomst
Waar mijn toekomst ligt? Terug naar
Nederland? Ik plan nooit iets. Bang
om brodeloos te worden ben ik niet.
Voor politiek zal ik niet snel kiezen.
Ik heb op dat vlak weinig anders ge
daan dan de meeste mensen: bestuur-^
lijke functies. Een blauwe maandag
had ik thuis nog een boekje liggen
over hoe word je staatssecretaris,
maar toen kreeg iemand anders de
functie.
Dat is achteraf gezien ook maar goed
geweest.
Wel blijf ik me opwinden over Neder
land. Dat is niet vanwege persoonlijk
gewin, maar omdat ik hart voor mijn
land heb en ik vind dat daar harde din
gen moeten worden gezegd. Ik, de vol
gende Gerrit Zalm? Nee hoor, voorlo
pig hoop ik in Londen te kunnen blij
ven. Ik voel me hier als een vis in het
water.
Ik ben het wel aan mezelf verplicht
mee te doen met het politieke debat.
Weet je wat het is, ik heb het gevoel
dat ik ongelooflijke haast heb. Ik heb
een geweldige drive om nog veel din
gen te doen, ik ben nog lang niet
klaar."
Esther Gotink
Hij was één van de drijvende krachten
achter de actiegroep Stop Omgangson
recht en de stichting Vader en Kind Cen
trum en heeft nu een derde boek geschre
ven over verstoten vaders. Paranoïde en aso
ciale volwassenen kweek je met al die kin
deren die hun vader niet meer mogen zien,
zo stellen vader/ pedagoog/auteur Joep Zan
der uit Deventer en een aantal co-auteurs
in Gemist vaderschap.
Joep Zander zit ontspannen in zijn woning
in Deventer. Al achttien jaar ziet hij zijn
dochter niet, sinds de breuk met de vrouw
met wie hij - overigens - niet gehuwd was.
Inmiddels heeft hij zijn derde boek geschre
ven over het fenomeen gemist vaderschap.
Gemist vaderschap - het is de titel van
boek 3. Hij interviewt daarin vaders en ana
lyseert de problemen rond vaderschap. Ook
laat hij deskundigen op pedagogisch gebied
aan het woord. Zij maken zich grote zorgen
over de vaderloze jeugd van talloze kinde
ren.
Uit CBS-cijfers blijkt dat een kwart van de
kinderen uit een huwelijkse scheiding geen
contact met één van de ouders - meestal de
vader - heeft en nog eens een kwart slecht
contact. De kloof tussen de vader en zijn
kinderen veroorzaakt verwijdering, schrijft
Zander in zijn inleiding.
Er ontstaat ook een kloof in de kinderziel:
het loyaliteitsconflict dat morrelt aan de
band met zowel de moeder als de vader.
Die breuk kan eindigen in het ouderversto-
tingssyndroom. Een psychisch probleem,
een trauma, dat een kind van gescheiden
ouders als volwassene zijn levenlang kan
achtervolgen.
Joep Zander met zijn zoontje en het boek Gemist Vaderschap. foto Ab Hakeboom/GPD
In Gemist vaderschap schrijft één van de
auteurs, Mattie van den Heuvel: „Het heeft
lang geduurd voor hij was veranderd van
monster (zo omschreef haar moeder haar va
der) in Mijn vader en dat. is een enorm waar
devolle stap in mijn leven geweest. De ge
miste jaren kunnen we niet meer inhalen,
maar ik heb mijn vader en daarmee een
stukje eigenwaarde teruggekregen."
SP-Tweede Kamerlid Harry van Bommel
constateert in het boek dat sommige vrou
wen afgunstig zijn op de manier waarop hij
zijn vaderschap invult. „Alsof ik daarmee
hun rol als moeder minder exclusief
maak." Hij vindt dat alle vaders zich moe
ten verenigen.
„Jaarlijks verliezen 13.000 kinderen het
contact met hun vader. Meer dan zorgelijk.
Omdat het omgangsrecht na een scheiding
wel wettelijk geregeld is maar in de prak
tijk niet altijd goed gaat, loopt een groeien
de groep kinderen het risico van schade in
de ontwikkeling."
De Leidse psycholoog prof. Louis Tavec-
chio: „Vaderloos opgegroeide tieners ge
bruiken als jongvolwassenen vaker drugs,
vertonen vaker riskant seksueel gedrag,
hebben vaak psychologische problemen,
zijn werkloos, crimineel en overlijden vroeg-
tijdig."
De ouder-kind kloof raakt mensen in het
diepst van hun ziel en kan hen beschadigen
voor het leven, meent Joep Zander. Hij
laakt de professionals in de juridische we
reld en de kinderbescherming die de kloof
„uitbenen en daarmee hun brood verdie
nen."
Drie boeken over kinderen en vaders, over
zijn eigen dochter die hij niet heeft mogen
zien opgroeien van kind naar volwasssene.
Twee over de problemen die kinderen op
lopen: het ouderverstotingssyndroom; en
een vierde boek over zijn eigen ervaringen
dat er ook aan komt.
Begint het voor hemzelf niet een obsessie te
worden, een nachtmerrie die hem zijn leven
lang zal achtervolgen, waar hij nooit meer
een punt achter kan zetten? Nee, reageert
Zander stellig, hij doet het voor al die va
ders „die nu zo gepakt worden" en die een
blijvende inzet van een vaderbeweging no
dig hebben. Nee, gaat Zander verder, het is
geen grote zwarte wolk die constant boven
zijn leven hangt. Hij is niet bezeten of mo
nomaan, maar inmiddels professioneel met
de materie bezig.
Van huisuit is hij pedagoog. Zijn persoonlij
ke ervaringen zet hij om in wat hij als een
groter algemeen maatschappelijk belang
ziet. Want hoevelen treft het niet in de te
genwoordige maatschappij? Hoeveel kinde
ren worden niet afgesneden van één van
hun ouders, met name de vader? En: welke
impact heeft dat niet op onze (toekomstige)
samenleving?
Joep Zander (53) heeft twee kinderen. Een
dochter van achttien, het meisje dat hij
nooit ziet - „behalve dan dat ik haar wei
eens in een flits voorbij zie fietsen" - en een
zoontje van zeven, voor wie hij de zorg
deelt met zijn huidige vriendin. Met de
vrouw die de moeder is van zijn dochter is
hij nooit getrouwd geweest. „Dat maakte
het extra gecompliceerd toen de relatie ein
digde." Juist omdat steeds meer stellen on
gehuwd kinderen krijgen - de helft van de
gevallen - neemt de omvang van dit pro
bleem sterk toe. Aangezien er vaak niets is
geregeld, trekt de vader juridisch aan het
kortste eind.
De relatie die Zander had met zijn toenmali
ge vriendin duurde maar kort: van 1985 tot
1990. Hun dochter werd geboren in 1987.
De eerste twee jaren na de beëindiging van
de relatie zag Joep zijn dochter regelmatig.
Daarna ging het mis. Een lange juridische
strijd volgde.
Een strijd die in juni vorig jaar min of meer
werd beslecht in zijn voordeel. De Raad
voor de Kinderbescherming erkende dat
het voor Zander negatieve rapport van die
zelfde raad, stammend uit 1994, hem als va
der geen recht had gedaan. Elf jaren waren
verstreken, kostbare jaren waarin de kloof
met zijn dochter alsmaar breder werd.
Het ombrengen door vaders van hun kinde
ren, (ex-)vrouw en zichzelf ziet hij in veel
gevallen als een „verschrikkelijke ultieme
uiting van de onmacht van vaders die van
hun kinderen worden afgesneden. Verwij
derd van je kinderen voel je je geampu
teerd, vernederd, je vaderschap ontkend.
Een man houdt zijn kwaadheid in, die
kropt hij op. Want mannelijke emotie
wordt tegen je gebruikt. Met kwaadheid
krijg je de rechterlijke macht riog meer te-
gen je. Zoals alles tegen je wordt gebruikt,'
heeft hij ervaren.
„Bij het Europees Hof voor de Rechten van
de Mens kreeg ik zelfs het verwijt dat ik
contact met de pers had gezocht."
Of hij het idee heeft dat met name de rech
ters die beslissen in huwelijkse en relatione
le situaties met een feministisch sausje zijn
overgoten? ;'r>' HH
„Ze zijn in ieder geval vaak geïnspireerd
door het feminisme. Ze gaan uit van een ne
gatieve opvatting over mannen. In de kern
is dat juist niet de bedoeling van het femi
nisme, maar soms wordt het feminisme
verengd tot louter vrouwenbelangenbeharti-
ging. Kinderen doen er dan minder toe en
de man wordt weggezet als de grote boe
man. Je ziet het niet alleen onder rechters-
Ook bij onderzoekers en sommige journalis
ten - vrouwen én mannen - 'die over de pro
blematiek schrijven. Er is sprake van een
heel eenzijdige - man-onvriendelijke - bena
dering."
Of het tussen hem en zijn dochter ooit nog
goed komt? Hij hoopt het, „maar er zal
hard aan gewerkt moeten worden. We zijn
erg uit elkaar gegroeid. Het is een.mythe
dat zoiets vanzelf weer goed komt. Er is zo
veel verziekt. Je bent vreemden voor elkaar
geworden."'
Arnold Zweers
Joep Zander, Gemist Vaderschap. Met:
E.A.F. Smulders. Uitg. Rela Publishing.
ISBN 9080863122. Prijs 13,50 euro.
