De
legende
van
de
Turkse
tortel
PZC
mmm
Kastelein Marien Verburg was ook slager
Kieken nè bepaelde
programma's
op tv is verlore tied
Nieuwe Raadkaart
22
c^EK\
dinsdag 14 maart 2006
De oesterzwam is ook hier en daar waar te nemen.
foto Stichting Het Zeeuwse Landschap
De temperatuur is ondermaats voor de tijd van het
jaar. De lente laat nog op zich wachten. Vogels zin
gen nog geen onstuimige liefdesliederen en de hommel
heeft nog geen eerste lentevlucht ondernomen. De elzen-
en wilgenkatjes zitten propvol ingehouden stuifmeel. Als
er al sprake is van echte voorjaarsactiviteit, zijn het de
kool- en pimpelmezen, die nestkastjes en boomholtes on
der luid tumult inspecteren. Onderhuids bruist de energie.
De winterwerkzaamheden
in het bos en veld zijn ge
reed. De laatste knotboom is ont
daan van zijn pruik. In het bos
liggen gevelde stammen van bo
men die de strijd om het bestaan
hebben moeten opgeven. De een
z'n dood is de ander zijn brood.
Dat is te zien aan stammen, die
in de vorige seizoenen zijn ge^
veld, waarop de paddenstoelen
welig tieren. Vaak niet in de
vorm waarin wij ze kennen, met
steel en hoed. De stijfselzwam
bijvoorbeeld, bedekt met grijze
gelatineachtige propjes van on
geveer een centimeter de stam
men. Zo gaat het ook met de
houtskoolzwam, die wat grote
re, geheel zwarte, proppen
vormt. Binnenin zijn ze echter
wit met concentrische donkere
ringen.
Paddenstoelen met hoeden zijn
er ook. De winterhoutzwam is
er één met buisjes "aan de onder
kant van de hoéd. Het fluweel-
pootje is er ook, maar die heeft
lamellen of in beter Nederlands
plaatjes onder de hoed. Het flu
weelpootje is goed herkenbaar
aan het fluwelen steeltje waar
de hoed op rust. Zelfs oester
zwammen kunnen we hier en
daar waarnemen. We kennen
die soort van de buurtsuper.
Wie een beetje paddenstoelen
herkent, kan in deze tijd van het
jaar in een goed ontwikkeld bos,
meer dan dertig soorten padden-
De PZC sponsort Het
Zeeuwse. Landschap. In
'Natuurlijk Zeeland' doen
medewerkers van deze
stichting verslag van wat
er speelt in de. Zeeuwse na
tuurgebieden: onverwachte
vondsten en bijzondere ge
dragingen passeren weke
lijks de revue. En natuur
lijk ook. de successen en
mislukkingen in het be
heer.
stoelen aantreffen. In de mante
ling van onze duingebieden, zo
als Oranjezon, is dat geen kunst.
Maar wie houdt zich nog bezig
met paddènstoelen nu de lente
op uitbreken staat? Het is zo de
moeite waard onze eigen stand
vogels bezig te zien met hun
voorbereidingen voor het ko
mende seizoen. Zij trotseerden
de winter hier en hebben hun
huishouden al behoorlijk op or
de voordat de zomervogels uit
warmere streken terugkomen.
De heggenmus met zijn metaal
achtig liedje, ontbreekt ook niet
in stadstuinen. Ook de winterko-
De Turkse tortel is nog niet zö lang in Europa. foto Chiel Jacobusse
ning met zijn drukdoenerij
dringt zich al flink op. De me
rels en lijsters doen het nog wat
rustiger aan. De zanglijster her
haalt altijd zijn tonen één of
twee keer. Wie dat weet, vergist
zich niet gauw meer met de
zang van de grote lijster. De gro
te lijster zingt trouwens soms al
in januari. Ongeacht het weer.
Zachte melodieuze tonen kun
nen menig aandachtig toehoor
der in vervoering laten.
Legende
Wie steeds aan de aandacht van
toehoorders ontsnapt, is de
Turkse tortel. Toch heeft deze
tortel een wel zeer indringende
roep: 'decaocto..'! Waar ont-
breekt'dat geluid eigenlijk! Vrij
wel nergensToch is deze duif
nog niet zo lang in Europa. Pas
in 1949 is de eerste broedende
Turkse tortel in Nederland waar
genomen. Aan de verspreiding
van deze tortel is een legende ge
koppeld. Decaocto is de weten
schappelijk naam voor deze duif
en zoals gezegd tevens de roep
in bruiloftstijd. Deca-octo is ech
ter niet zomaar een minnedicht.
Het staat voor het cijfer acht
tien in het Latijn. De betekenis
daarvan gaat terug naar het be
gin van onze jaartelling. Precies
is dat niet bekend, echter gezien
de oorspronkelijke verspreiding
van de 'Turkse' tortel, is dat in
het Middenoosten geweest.
Nu was er destijds ëen ijverige
dienstmaagd in dienst bij een
nogal karig uitbetalende mees
ter. Slecht betalende werkge
vers is kennelijk niet alleen van
deze tijd. Zij beklaagde zich
daar vaak over. Maar geen enke
le bede hielp. Haar loon bleef ka
rig als het was'en ten einde raad
riep ze de hulp van Zeus in. Zij
legde hem haar nood voor en zei
dat ze nauwelijks in staat was
in haar onderhoud te voorzien.
Zeus kreeg deernis met haar en
bedacht een manier haar mees
ter te straffen. Hij beval de tor
tel het onrecht wereldkundig te
maken en de schande van de
slechts achttien (decaocto) pen
ningen over het hele continent
te verspreiden. En zo is het ge
gaan.
De Nederlandse naam Turkse
tortel herinnert nog aan de epi
sode van die tijd. De weten
schappelijke naam is sterker en
verwijst regelrecht naar: Strep-
topelia 'decaocto'. Onze inheem
se tortel staat bekend als-zomer-
tortel. Ook hier is de weten
schappelijk naam weer duide
lijk: Streptopelia 'turtur'. Het
bevat een regelrechte aanwij
zing naar de tortelende roep. Op
onze zomertortelduif moeten we
nog een poosje wachten. Pas
eind april komt de duif terug uit
Afrika. Dè Turkse tortel heeft
zich echter als standvogel geves
tigd. Meestal gebeurt dat onder
dekking en veiligheid van de ste
delijke bebouwing. Daar heb
ben ze het minst last van roofvo
gels als de sperwer.
De zomertortel is meer een vo
gel van het open veld. De rollen
zijn daardoor goed verdeeld en
elk bezet een eigen territorium.
De ruimtelijke ordening is net
jes geregeld. Nu maar wachten
tot het echt lente wordt.
Ron Brouwer
Soms kom ik er wè es te laete
achter, dat het kieken nè be
paelde programma's op tv ge
woon verlore tied is. En
zodoende ebbe ik eigenlijk te
vee nikszeiende dingen gezie, wi
a toch schienbaer vee mensen
d'r eihen an vergape. Wan ao je
laeter op een verjaerdagsvisite
bin, dan liekt het wè of
'iedereên' 't gezien eit.
Het bin vee programma's van 't
zelfde soort: Verbeter de wereld
én begin bie... Neê, nie bie j'n ei-
hen. Mè begin bie... een
verwaerloösde tuun, of een te
saoi ingerichte slaopkaemer,
een onandelbaer kind of een
slecht lopend café. En of dat
nog nie sensationeel genoeg is,
kao je ook nog beginne bie een
weekendje saemen mee een
vreemde man of vrouwe in d'r
uus. Je krieg zelfs de kans om
een paer daehen hef en leed, zon
der bed, te delen mee een ander
gezin. En ons kieke dan aol, mee
misschien wè een alf miljoen an
dere mensen, oe of 't afloopt en
oevee beter 't zou kunne ore. Of
nie...
De programmamaekers warde-
ere 't natuurlijk wè, dao je han
juule van geluk bie 't zien van je
kaemer, die a naebie onherken-
baer verbouwd is mee een fon
tein nest je bankstel en kleuren,
die a d'n êlen dag op je af kom-
me. En je moe natuurlijk wè
zeie, da je kind, nae aole advie
zen van 'weet ik vee welke des
kundige' in drie weken as een
blad an een boom is omged-
raoid. Je mag alleen wè blie we-
ze, as je wi tuus bin bie je vrou
we nae een 'vreemd weekend'.
As ons zö'n programma toch uut-
gekeken ebbe, vraehe m'n ons
eihe nóha es een keertje af oe of
ze toch an aol die mensen vö
zukke programma's komme. Ik
za die advertenties of-oproepen
in de krante wè over de kop zie.
Nie da'k noe behoefte ebbe an
de deêlname an eên van die pro
gramma's o! Mien uuskaemer
zou best een opknapbeurte mo-
he ebbe, mè toch liever mè nie
onder leiding van buren of vrien
den. En ik zou d'r bie ulder ook
een potje van maeke, dienk ik.
An mien aode ze niks mee m'n
twi aeverechtse anden. Vö 't
hroöt briengen van huus komme
ons nie mi in anmerking en a't
zö geweest ao, dan ao'k m'n ei-
hen mee zö'n camera een paer
weken in uus, nie zö prettig ge
voeld. Di zou 'k m'n eihen zeker
nie vö opgeve.
As t'r wi es een keer iemand een
weekend deugebrocht eit bie
kennissen, een vreemde vrouwe,
of een ander gezin, dan ebbe
m'n t'r vö de zot wè es over, wi
of ons 't uut zouwe ouwe. An
welke personen ons ons eihen
een paer daehen zouwe kunne
anpasse. Me haen dan de kennis
sen zö es langs, mè uuteindelijk
komme m'n tot de conclusie da
m'n, misschien en eêl kort, mee
vee vuven en zessen, een ienkele
■persoon, as 't dan echt moet, zou
we gedoge. Julder moete noe wè
begriepe, da'k hin naemen noe-
me, wan di bin wat kennissen,
die a dit leze! De conclusie nae
zö'virtuêle reis langs aole beken
de is, da de eihen aerd nog al-
tied goud waerd is.
Ik moe t'r nie an dienke. Ik stae
di an te bellen bie een vrouwtje,
die a, as énige punt van
overéénkomst, Zeêuws praot en
verder is't aol kommer en kwel
tussen ons. D'r énige hobby, pas
sie kao je wè zeie, is het luuste
ren nè klassieke muziek. En dan
ei ze op 't gebied van eten ook
nog een klap van de meulen
haod, wan ze kan alléén mè te
gen 'biologisch verantwoord'. Ik
zitte dan uren nè klassieke mu
ziek te luusteren. En m'n eihen
dus stierlijk te vervelen. Op de
televisie is t'r net een belangrie-
ke voetbalwedstrijd, mè di ei ze
hin weet van, laet stae, da ze
mienlaet kieke nè dat 'kasje'!
Ze zit mè mee t'r ogen dicht te
luusteren nè aol die violen, die
nie op kunne ouwe. Ik biete op
een biologisch verantwoord ap
peltje, dat a zö zuur is, da'k het
er van an m'n maege kriege.
As 't eindelienge klaer is, zweef
ze gewoon. „Wat misse mensen
toch vee, as ze nie van goeie mu
ziek ouwe", zei ze en ik ebbe
hlad hin idee of ze mien of een
ander bedoelt. Ik kan 't nie lae
te, mè ik komme dan toch mee
een kleine anvuhing: „Jae, da's
waer, die misse naebie net zövee
as mensen, die a niks mee voet
ballen ebbe." En over dat leste
wil ze dan een boom op han zet
te. Op je knieën zou je trug wille
nè ruus en omda'k toch mè dag-
drome, doe'k dat nog ook. Ik val-
le m'n vrouwe in d'r aermen.
M'n vrouwe, die a net verlost is
van een vent, die a d'n êlen dag
rookte en aoles achter z'n kont
liet leie, wi aof 't lag. Eén, die
nie tegen een opgeruumd uus
kon!
Noe bin'k natuurlijk mè een bit
je an 't fantaseren. Het is in ie
der geval dudelijk, dat ons nie
in zukke programma's te zien
zulle weze. Laete me die pro
gramma's mè hlad nie uutldeke.
Zonde van de tied, a loop je 't ri
sico, dao. je even niet mee kan
praote op verjaerdagsvisites.
Frans van der Heijde
Behoorlijk wat inzenders
meenden op de raadkaart
van vorige week de haven van
Kruispolderhaven te ontwaren,
die inmiddels door dijkverster
king is verdwenen. De meeste
inzenders hielden het op de
(landbouw)haven van Kamper
land en zij hadden het bij het
rechte einde. Dertig jaar gele
den is deze handelshaven omge
vormd tot jachthaven aan het
Veerse Meer.
De vaargeul was een verleng
stuk van de vroegere geul de
Rip, schrijft M. Nieuwenhui-
ze-de Smit uit Yerseke. Dat was
een bijna anderhalve kilometer
lange, bochtige geul naar het
Veerse Gat. „Het schip is, denk
ik, de Catharina Magdalena van
de heer Schippers. Op de achter
grond zien we dorpscafé Haven
zicht van kastelein Marien Ver
burg, daarna van mevrouw Ver
burg-de Fouw. Daar ik op Stroo-
dorp geboren ben, kwam ik
vaak op Kamperland, om naar
school, kerk en familie te gaan."
Café Havenzicht is het hoge ge
bouw op de foto, met daaronder
de weegbrug, weet A. A. Bus-
traan uit Middelburg. „Het lage
huis naast het café is mijn ge
boortehuis. Het rechtse huis
staat op de Oosthavendijk. Er
voor staat een muur met een af
dakje. Daar liggen de vloedplan
ken onder. Die kunnen bij hoog
water tussen het café en de
muur gezet worden."
Het witte sténen schuurtje bij
het café staat naast de schoen
makerswerkplaats van de fami
lie Bustraan. „In de pakhuizen
links op de foto zijn kolen opge
slagen van een zekere firma
Schippers. Op de achtergrond
staan nog huisjes op de Spui--
dijk." J. C. Huiszoon uit Wissen-
kerke merkt op dat het schip in
de haven geladen is met vlas.
Rechts onderin is een stukje van
de laadbrug te zien, waar sche
pen graan laadden. In het huis
rechts woont volgens deze inzen
der nu de familie Leendertse. Er
naast is het dak te zien van café
Nimrod, jaren bewoond door de
familie Van Splunter.
Evenals inzender Bustraan wijst
Huiszoon op de aanwezigheid
van een klapbank, opzij van ca
fé Havenzicht, en op de huisjes
aan de Spuidijk. „Achter de dijk
lag de spuikom, waar bij hoog
water water werd ingelaten. Dat
werd bij laagwater de haven in-
gespoeld. Op de foto is dat op de
voorgrond, bij de schroef van
het schip goed te zien. Het was
bedoeld om verzanding van de
haven en de vaargeul tegen te
gaan."
D. E. Tollenaar uit Terneuzen
merkt op dat de haven vroeger
een van de toegangspoorten was
van Noord-Beveland en het kon
er aardig druk zijn. Er werden
vooral landbouwproducten als
aardappelen, vlas en stro ver
scheept. C. F. Stevense uit Mid
delburg herinnert aan de veer
dienst tussen Kamperland en
Veere, waarvan al in het begin
van de veertiende eeuw sprake
was. In 1923 kocht de provincie
het'veerrecht voor 7500 gulden.
De exploitatie eindigde na aan
leg van de Veerse Gatdam in
1961.
Stevense noemt 'de kaoie' de
thuishaven van de beurtschepen
van de families Schippers (met
de Catharina Magdalena op Rot
terdam) en Verburg (met de Res
Nova op Middelburg). De ge
broeders Schippers hielden het
in 1959 voor gezien en verkoch
ten hun schip aan een mosselvis
ser uit Ouddorp. Stevense meldt
dat caféhouder Verburg ook sla
ger was en het witte gebouwtje
achter Havenzicht werd ge
bruikt als slachthuis. „Rechts
op de foto, aan de Westhaven-
dijk, nog een café. Dat is café.
Zeezicht van Abraham Bakker,
ook wel het bier'uus genoemd".
Rinus Antonisse
De waardebonnen gaan naar: L.
van Eijkeren-Meijaard, Wemel-
dinge, M. P. de Moor, Retranche-
ment en H. Versluis, Kamper
land.
Op de nieuwe raadkaart uit de collectie van
Hans Lindenbergh is een dorp in het zuiden
van de provincie afgebeeld. De vraag is uiteraard:
om welk dorp gaat het?
Nadere informatie over de situatie toen en nu is
van harte welkom.
Oplossingen kunnen tot en met uiterlijk zaterdag
18 maart worden gestuurd naar: Redactie PZC,
postbus 31, 4460 AA Goes; fax 0113-315669 of
e-mail redactie@pzc.nl.
Onder inzenders van een goede oplossing worden
drie waardebonnen verdeeld.