Klein zijn betekent niet het einde
Klankbad is heilzaam
PZC
Zelfvertrouwen lijdt
onder agressiviteit
Amerikanen maken
replica historische
kunstnier Kolff
Gerrie Bosman staat ondanks haar groeistoornis positief in het leven
Achodroplasie
Vrijwilligers vaak onzeker bij roun
Malaria kan voorkomen worden
Stamcellen beperken infarct niet
Hormoon is oorzaak hartprobleem
Insuline voor vorming bloedvaten
Nieuw licht op
trombose
maandag 13 maart 2006
door Arnold Zweers
DEVENTER - Er zijn mim twee
honderd aandoeningen die kun
nen leiden tot een groeistoornis
die van een mens een dwerg kan
maken. De grootste groep in Ne
derland - ongeveer de helft -
wordt gevormd door mensen
met botgroeistoornissen of
achodroplasie. Gerrie Bosman
is er een van.
Genie Bosman (59) vindt dat ze
helemaal nergens aan lijdt. Ja,
dat tien jaar geleden een opera
tie aan haar benen verkeerd af
liep, en dat ze daardoor niet
meer zo goed kan lopen, dat
steekt haar. Maar haar korte ar
men en benen - ach, daar heeft
ze nooit zo mee gezeten. Haar
dochter Jaqueline (24) heeft het
ook, Die gaat er evenmin onder
gebukt, zegt Gerrie, bestuurslid
van de Gehandicapten Raad in
Deventer en voorzitter en op
richter van de Scoot Mobiel
Club.
„Jaqueline heeft een prima stu
die kunst- en doeumentatiefoto-
grafie afgerond, en werkt nu als
freelance fotografe. Hartstikke
trots ben ik op die meid." Hoe
wel haar dochter hetzelfde heeft
als zij, is achodroplasie in haar
geval geen erfelijke kwaal, weet
Gerrie. „Ik ben aan vaders kant
vijf en aan moeders kant vier ge
neraties teruggegaan en heb
geen achodroplasie kunnen ont
dekken. Je hebt twee kleine men
sen met een kind van 1.80 me
ter. Mijn ouders kregen twee
grote kinderen en mij als klein
tje. Dus je weet het niet."
Soms gaat achodroplasie ge
paard met een waterhoofd of
een bochel. Niet bij Gerrie. Er
zijn mensen met deze kwaal die
zich laten oprekken. Gerrie
moet er niet aan denken. „Ze
moeten een jaar lang op bed lig
gen. Met schroeven in hun be
nen die steeds verder worden
aangedraaid. Om maar iets lan
gere benen te krijgen. Vreselijk.
De verhoudingen raken dan he
lemaal zoek. Want met de ar
men kunnen ze dat niet."
Geklaag kent Gerrie ook, men
sen met een handicap die verbit
Gerrie Bosman: „Ik voel me prettig in de grote mensenwereld."
terd door het leven gaan. Die
niet-gehandicapten overal de
schuld van geven. „Vaak zijn
dat mensen die op latere leeftijd
gehandicapt zijn geraakt en dat
niet kunnen accepteren." Ze is
één keer op een bijeenkomst van
de club van kleine mensen ge
weest, in Utrecht. „Ik ga er
nooit meer naar toe. Wat een ge
klaag daar. De hele wereld
moest maar aan hun situatie
worden aangepast. Dan kan na
tuurlijk niet. Kijk, ze willen bij
de grote mensenwereld horen
maar zetten zich er tegelijker
tijd tegen af. Ik voel me prettig
in de grote mensenwereld, heb
ik daar gezegd." Wat niet weg
neemt dat ze knokt voor aanpas
singen van gebouwen zoals hore-
ca-voorzieningen en openbare
toiletten, zodat je daar met je
rolstoel, rollator of scootmobiel
probleemloos gebruik van kunt
maken. „Daar heeft iedereen op
zeker moment profijt van. Want
we vergrijzen met z'n allen in
hoog tempo. We raken slecht ter
been en zijn dan allemaal blij
met aangepaste voorzieningen.
Maar je moet niet overdrijven,
niet zeuren." Het is Gerrie als
het ware met de paplepel ingego
ten. „Mijn ouders deden niet zie
lig over me. Betuttelden me
niet. Behandelden me niet an
ders dan de andere kinderen.
Dacht je dat mijn moeder me
aan het handje meenam als ik
moest solliciteren? Ben je gek."
Kattenkwaad
Ze is als kind ook nooit gepest
of uitgescholden vanwege haar
korte beentjes. „Het is maar net
hoe je je zelf opstelt. Ik deed
overal aan mee. Heb bij een korf
balclub gespeeld. Haalde katten
kwaad uit. Een heerlijke jeugd
heb ik gehad. Dankzij mijn posi
tief ingestelde ouders."
Gerrie Bosman volgde de mode
vakschool en runde in haar jon-
foto Ab Hakeboom/GPD
ge jaren in de binnenstad van
Deventer een winkel waar ze
zelfgemaakte kinderkleding ver
kocht. Later stond ze ermee op
de markt. „Reken maar dat ik
daar heb lopen sjouwen." Tien
jaar geleden overkwam haar
iets waar ze met minder plezier
op terugkijkt.
„Ik was veel te zwaarlijvig,
moest met een astronau-
ten-dieet afvallen. En toen er
eenmaal vijftig kilo af was, had
ik op mijn benen te veel vel
over. Zelf zat ik daar niet zo
mee. Maar de plastisch chirurg
zei: We gaan er wat aan doen'.
Had ik er maar nooit mee inge
stemd." Ze hield aan de opera
tie blijvend ongemak over. Haar
lymfeklieren in de benen' wer
den vernield. Sindsdien heeft ze
moeite met lopen.
Gerrie is een drukbezet mens.
Vergaderingen van de scootmo-
bielclub leidt ze op strenge doch
rechtvaardige en vooral humo
ristische wijze. „Meneer Jansen,
even mondje dicht, nou is het de
beurt aan mevrouw Pieterse."
„Ach", zegt ze met een knipoog
over haar regime: „Soms is het
nodig even de puntjes op de i te
zetten." Haar hoekwoning is net
een zoete inval. Wie er komt,
ontmoet een warm mens. Mid
denin het interview komt de
wijkverpleegster aanfietsen.
Net terug van drie maanden Bo
livia moet ze meteen even naar
Gerrie. De twee vallen elkaar
emotioneel om de nek. De ver
pleegster heeft uit het verre
land een stenen schildpad mee
gebracht, voor Gerrie's verzame-
ling.
Niet zeuren maar doen, is haar
motto. „Kijk, op straat word ik
natuurlijk best vaak nage
staard. Maar daar zit ik niet
mee. Als ik zelf iets aparts zie,
kijk ik ook altijd even om."
Achodroplasie kent genetische
oorzaken. In 1994 kwam een on
derzoeksteam van de universi
teit van California de gen-muta
tie op het spoor die achodro
plasie veroorzaakt. De mutatie
treedt op in de vroege foetale
ontwikkeling bij 1 op 20.000 ba-
by's.
Achodroplasie kan niet met
groeihormonen worden verhol
pen. Wel kunnen door een goede
medische begeleiding complica
ties worden voorkomen.
Voor de medische wereld valt
een volwassen man van maxi
maal 1.51 en een vrouw van
maximaal 1.45 meter onder de
categorie kleine mensen. Schat
tingen gaan uit van 2500 men
sen in Nederland met een
groeistoornis. Ruim tien procent
van hen is lid van de Belangen
vereniging van Kleine Mensen.
GPD
door Marieke van Schie
Als ik de deur van de
wachtkamer open doe
zie ik hem zitten: diep ver
scholen onder zijn pet,
schouders opgetrokken.
Harry is achter in de twintig,
een bonk van een vent. Hij is
berucht in de hulpverlening,
zelfs de psychiater duidt hem
niet meer aan huis te ont
vangen.
Het ziekenhuis maakt hem
agressief. Hij hoort stemmen,
maar weigert behandeling.
Argwaan voert de boventoon.
Zelfs zijn moeder is niet vei
lig voor hem. Hij vertrouwt
niemand, maar heeft soms
een dokter nodig. Ik denk dat
ik niet bang ben, Mij heeft hij
nog nooit wat gedaan. Nu zit
hij met zijn neus bijna op de
krant aan de leestafel, de
kraag opgetrokken, Ik heb
een open spreekuur, de deur
staat open vanaf kwart over
zeven. Daar maakt hij ge
bruik van, aan afspraken kan
hij zich niet houden.
Dan is hij aan de beurt. Ik
roep hem, en hij loopt langs
me heen zonder me een hand
te geven. Hij kijkt me niet
aan. 'Het is mis', flitst het
door mijn hoofd, en ik loop
naar de stoel achter mijn bu
reau. Hij zit tegenover me en
begint te vertellen, mono
toon, over de nachten waarin
hij niet slaapt. De angsten en
de boosheid op zijn omge
ving. Vooral op de mensen
die hem dierbaar zijn. Ze la
ten hem naar zijn idee in de
steek. Zijn stem wordt har
der en harder, hij gaat staan
en kijkt me nu aan. Lang
zaam loopt hij achteruit, tot
hij diagonaal tegenover me
staat, met zijn rug tegen de
boekenkast aangedrukt.
Gewelddadig
Hij schreeuwt: „U-hoort ook
bij die lui die me in de steek
laten. Ik kom hier nog, maar
u kunt ook niets voor me
doen. Het gaat niet meer! Ik
heb de neiging alles kapot te
slaan, ze maken mij ook ka
pot! Dan. voelen ze maar wat
ik voel van binnen!
Ik merk dat mijn hart sneller
gaat kloppen, ik weet hoe
zijn behandelend aids door
hem verwond is en zijn moe
der met de ambulance is afge
voerd, toen hij haar in een
vlaag van verstandsverbijste
ring aanviel. Ik zoek naar de
alarmknop onder mijn bu
reau, met mijn voet. En blijf
erboven hangen. Het consult
duurt nu al twintig minuten.
Ik besef dat de patiënten kun
nen horen wat er gezegd
wordt, en ook mijn assistente
aan de andere kant van de
deur. Enerzijds hoop ik dat
ze gealarmeerd zijn, maar
toch hoop ik dat ze niet bin
nen komen, want dan slaat
de vlam in de pan.
Ik probeer wat te zeggen:
„Harry, waar kan ik je mee
helpen? Wil je medicatie,
moet ik iemand bellen?" Ik
beweeg even, direct stijgt
zijn agressie. „Kom niet dich
ter bij, want ik doe u iets
aan!sist hij. Ik blijf roer
loos zitten, en denk: als er
echt iets gebeurt druk ik de
knop in. Toch geef ik hem het
voordeel van de twijfel. Na
25 minuten besluit hij dat dit
ook niets oplevert en loopt
naar buiten. Direct gaat de
deur achter me open en staan
mijn assistente en een patiënt
achter me.
„Gaat het met je?", vraagt ze.
Eigenlijk niet, ik tril en ben
uiterst gespannen. „Is hij bui
ten?",vraag ik. „Ja, hij is zelf
weg gegaan." Mijn stagiaire
komt binnen met een kopje
warme thee. Gelukkig heb ik
mijn Balintgroep, een intervi-
siegroep van artsen. Ik praat
met hen elke maand over wat
we meemaken in de praktijk.
Bij hen krijg ik gehoor en er
kenning. Dat steunt en
troost. Zo kan ik er voorlopig
weer tegenaan.
Marieke van Schie is huisarts
door Frank Balkenende
YERSEKE - Doinnnng. Een
schokgolf trekt door de ingewan
den als Lidia Koper tegen een
klankschaal mept, die ze op je
rug heeft geparkeerd. Lang
zaam ebben de golven weg. Dan
een paukenslag op een sjama-
nentrommel, net voor de buik.
OemmpfAcht meter darm moet
even slikken. Een vreemde sen
satie, zo'n tsunami van vibra
ties, maar na afloop voel je je
licht en ontspannen.
Dat is precies het doel van Lidia
Koper uit Yerseke. In haar prak
tijk reinigt de 53-jarige 'muzi-
kante' de mens met klankbaden,
masseert ze lichaam en geest
met geluiden, geeft ze klankcon
certen en -meditaties, work
shops en cursussen. Ook bedrij
ven kunnen een beroep doen op
de Yersekse. Eén klankbad is na
melijk een remedie tegen werk
druk en stress, zegt ze.
Hokus pokus? „Nee, mensen
kunnen precies zien wat je doet.
Een gong aanwrijven of een bel
letje laten rinkelen. Klank heeft
al eeuwen invloed op de mens.
Alles bestaat uit trillingen, zelfs
de kleinste cel in het lichaam.
De klanken zijn hoorbaar, de
trillingen voelbaar. Net als veel
klassieke muziek werkt mijn
klankbehandeling rustgevend
en ontspannend. Je voedt
lichaam en geest als het ware
met kleine energiepakketjes.
Het geclaimde resultaat is dat je
fysieke en psychische spannin
gen afnemen, je energie beter
stroomt, je bloedcirculatie, con
centratie en prestatievermogen
verbeteren."
Lidia haast zich te zeggen dat ze
geen dokter of therapeute is.
Een masseuse in de klassieke
zin des woords evenmin. Ze
speelt muziek, maar niet vol
gens de heersende opvattingen.
Intuïtief, afgestemd 'op jouw be
hoeften'.
Ze is er zo'n tien jaar terug mee
begonnen, nadat ze eerst via rei
ki in aanraking was gekomen
met het doorgeven van 'universe
le energie'. Maar simpelweg han
den op iemands lichaam leggen
en de energie laten stromen,
vond ze 'een beetje saai'. Een
klankconcert is dan stukken le
vendiger.
„Sja, waar val ik onder? Elk hok
je is te klein. Mensen willen je al
tijd een etiketje opplakken."
Dat merkt ze wel eens op het
dorp, waar ze toevallig terecht-
Klankbadenmassage door Lidia Koper.
kwam omdat er 'een leuk pand
je aan de Vierstraat te koop
stond'. „Een tijdje terug vroeg
ik aan de drogist om stuiterbal
len waarmee ik mijn gongen
kan aanwrijven. Dan zie je die
man denken: 'Oh ja, om de gees
ten aan te roepen'. Mensen vin
den het allemaal maar vreemd."
Nu is Lidia Koper - pientere,
blauwe ogen, zwarte bril en kle
ding, blote voeten - een gewoon,
vriendelijk mens, achter de deur
aan de Vierstraat schuilt wel
een voor de gemiddelde Yerseke-
naar andere wereld. Wie er bin
nentreedt, snuift een 'kalmeren
de lavendelgeur' op in de met
kaarsen verlichte ruimte. Op de
grond ligt een matras, waar ze
ventien klankschalen van divers
formaat omheen staan. De grote
jongens, ergo lage klanken, bij
de voeten, 'zodat je contact
blijft houden met de aarde'. De
kleine schalen bij het hoofd,
„Hogere klanken hebben effect
op hogere delen van het
lichaam. Dat is wetenschappe
lijk bewezen."
Een kopje kruidenthee staat
klaar. Gestrest op de mat plof
fen, is niet aan te bevelen. Lidia
toont onderwijl haar instrumen
tarium. Metalen schalen en een
knoert van een gong, die, aange
wreven met een stuiterballetje,
kan wedijveren met de lokroep
van een bronstige eland.
Zachter klinkt een oceandrum.
„Dat is een dichte platte trom
waarin kleine metalen balletjes
zitten. Als je die trom heel lang
zaam wiegt, lijkt het net alsof je
aan het strand ligt en je de zee
hoort ruisen." Verder een regen
maker: een holle buis met erw
ten erin, waarmee je een plens-
buitje kunt imiteren. Uiteraard
ook veel trommels, belletjes en
andere tingel-tangel-dingetjes.
Conservatorium heb je als klank
muzikant niet nodig. Iedereen
kan het leren, zegt Lidia, behal
ve solitair ook in de klankgroep
Goanna Dreaming speelt. „Er is
geen officiële opleiding voor. Ik
heb in Den Haag bij een particu
lier een cursus gevolgd. Je moet
je laten leiden door wat je voelt
en diegene die op de matras ligt
moet het toelaten en de klanken
en vibraties niet gaan beredene
ren
Ze vindthet 'heerlijk om te
doen'. „Als ik deze gong aan
wrijf, geeft dat een soort kneecl-
massage in je lichaam. De wer
king is diep. Je ziet mensen in
korte tijd ontspannen. Bij som
migen werkt het effect dagen
door. Een klankbad geeft een
stukje welbehagen, het ver
licht."
Of je erin gelooft of niet, na een
half uurtje te zijn gekneed, ge
masseerd en verrast door een
bonte verzameling geluiden van
gongen, trommels, helikopterbel
letjes en metalen schalen, is er
MIDDELBURG - Wat moet je doen of laten bij mer®-
die rouwen? Vrijwilligers die in hun werk mensen tegen"
komen die kampen met verlies blijken daar vaak erg onze
ker over. Dat merkt het Zeeuws Steunpunt voor Verlies
en Rouw.
Het steunpunt verhief de vraag tot centraal thema van
een symposium, woensdag 29 maart van 10.00 tot 1.53(1
uur in de Zeeuwse Bibliotheek in Middelburg,
Sprekers zijn leden van het steunpunt, Iris Vinkeen An
nette van Spijk en docent van de Hogeschool Zeeland
Luuc Smit, afkomstig uit de jeugdzorg. Aanmelding
www.zeeuwssteunpuntvoorverliesenrouw.nl
0114-315538.
LONDEN - In gebieden waar malaria een sterk seizoens-
gebonden ziekte is, kan een eenmalige behandeling van
kinderen met medicijnen (artesunaat en sulfadoxine-pyn.
methamine) de kans op besmetting met de malariapara.
siet tijdens het seizoen met bijna 90 procent verminderen
Dit meldt B. Cissé van de School of Hygiene Tropical
Medicine in Londen in het medisch tijdschrift The Lancet
op grond van een onderzoek onder 1100 kinderen in Sene'
gal. GPD
MÜNCHEN - Anders dan eerder, kleinschalig, onderzoek
deed vermoeden, blijkt het met bepaalde medicijnen sti
muleren van de aanmaak van eigen stamcellen bij patiën
ten. met een hartinfarct, de schade aan het hart niet te
kunnen beperken.
Dit meldt D. Zohlnhofer van het Deutsches Herzzentinni
in München in het medisch tijdschrift JAMA op grond
van onderzoek bij 114 patiënten. GPD
PITTSBURGH - Bij mensen met een lage activiteit vai
het 'gemoedshormoon' serotonine zijn de wanden van
bloedvaten gemiddeld dikker en stijver. Dit vergroot het
risico op hart- en vaatziekten.
Dit vertelde M. Muldoon van de University of Pittsburgh
tijdens een congres van de American Psychosomatic So
ciety in Denver op grond van een onderzoek onder 241
personen. Deze bevinding verklaart mogelijk de gevon
den relaties tussen depressies en de kans op hart- en vaat
ziekten. GPD
BOSTON - Het hormoon insuline is niet alleen betrokken
bij de glucosehuishouding van het lichaam, het is ook on
misbaar voor de vorming van nieuwe bloedvaten. Een ver
minderde gevoeligheid voor insuline, zogeheten insuli-
ne-resistentie, een voorstadium van diabetes, gaat ge
paard met een verminderd vermogen tot het vormen van
nieuwe bloedvaten, en daarmee met een verminderd ver
mogen defecte of geblokkeerde aderen te vervangen door
nieuwe aderen.
Dat schrijft Z. He van de Harvard Medical School in
Boston in het vakblad Arteriosclerosis, Thrombosis, ar
Vascular Biology op grond van proeven bij ratten. GPD
foto Willem Mieras
meer rust in hoofd en lijf. In het
gastenboek verwoordt ene Elly
dat als volgt: „Een mooie inner
lijke reis."
Meer informatie over de activitei
ten van Lidia Koper is te vinden
op de internetpagina www.klan-
kexpressie.nl
LONDEN - Heel lang stilzitten
alleen kan niet verklaren waar
om vliegtuigpassagiers kans op
trombose lopen. Mogelijk spelen
ook factoren mee als een lage ca-
binedruk en een laag zuurstofni
veau. Dat hebben Leidse onder
zoekers ontdekt. Het medisch
tijdschrift The Lancet heeft er
vrijdag over gepubliceerd.
Trombose ontstaat onder meer
als door een gebrek aan li
chaamsbeweging het bloed zo
traag stroomt dat een bloedprop-
je ontstaat. Dat kan dodelijk
zijn als het propje bij het hart,
longen of hersens komt.
Een team van het Leids Univer
sitair Medisch Centrum heeft
voor het onderzoek 71 gezonde
vrijwilligers voor, tijdens en na
een acht uur durende vlucht me
disch gecontroleerd. ANP
van onze redactie buitenland
Studenten van de Techni
sche Universiteit in Chica
go bouwen aan een replica
van de historische eerste
kunstmatige nier die profes
sor Willem Kolff tijdens de
Tweede Wereldoorlog in Ne
derland ontwikkelde. Aanlei
ding is de zestigste verjaar
dag van de introductie door
Kolff van nierdialyse als me
dische behandeling in de Ver
enigde Staten in 1946. Dat
heeft de Willem Kolff Stich
ting in Kampen laten weten.
Vijftien eerstejaars studenten
van de studierichting Biome
dische Techniek van het Illi
nois Institute of Technology
(IIT) bouwen een natuurge
trouwe kopie van de eerste
machine van Kolff, op basis
van de originele bouwtekenin
gen uit de oorlogsjaren.
Het is pas de tweede replica
van de kunstnier. De eerste
werd in 2000 gebouwd door
leerlingen en docenten van
een middelbare school in
Kampen. Het enige origineel
uit 1944 staat in het Boer-
haave Museum in Leiden.
Miljoenen nierpatiënten in de
hele wereld hebben hun leven
te danken aan dialyse, het
spoelen van het bloed door
een machine, ter vervanging
van slechte, defecte of niet
werkende nieren.
Het eerste succesvolle dialyse
apparaat, ook wel de kunst
nier genoemd, ontwikkelde
Kolff in de periode 1941-1943
onder Duitse bezetting in
Kampen.
Het bestond uit een emaillen
zoutwaterbak van een pan-
nenfabriek, met daarin een
langwerpig draairad, ge
maakt van aluminium uit een
destijds neergeschoten Duitse
bommenwerper.
Worstjes
Om het rad was cellofaan-
darm gespannen, toentertijd
gebruikt voor worstjes bij de
slager, waardoor Kolff het
bloed van de patiënt liet stro
men. Via de halfdoorlatende
wand van het worstenvel
werd het bloed van de patiënt
in de waterbak gespoeld als
in een wasmachine, aangedre
ven door een naaimachinemo
tor.
Zestien behandelingen op rij
in oorlogstijd faalden, maar
op 11 september 1945 wist So
fia Schafstadt uit Kampen als
eerste nierpatiënt ter wereld
te overleven dankzij de kunst
nier. Nierfalen werd hiermee
een behandelbare ziekte en
miljoenen mensen over de he
le wereld volgden. In 1946 in
troduceerde Kolff de spoel-
techniek in de Verenigde Sta
ten.
Vier jaar later (1950) emi
greerde Kolff naar Amerika,
waar hij nog altijd woont, in
middels 95 jaar oud. Hij is we
gens zijn breekbare gezond
heid niet betrokken bij het
project. Kolffs assistent uit
de ooiiogsjaren, de nu 86-jari-
ge Nederlandse professor Ja
cobus van fJoordwijk, advi
seerde de studenten ter plek
ke, samen met medewerkers
van de Willem Kolff Stich
ting.
Groot belang
Volgens initiatiefnemer pro
fessor Fagette van het IIT in
Chicago is de kunstnier van
Kolff van groot historisch be
lang. „De techniek van Kolff
is tot diep in de jaren zeven
tig de enige oplossing voor
nierpatiënten gebleven. Daar
na kwamen nieuwe toepassin
gen vanuit de ruimtevaart,
maar ook die machines spoe
len het bloed in essentie nog
steeds zoals Kolff het deed."
In oktober wordt in Chicago
het wereldcongres gehouden
van de Biomedical Enginee
ring Society. De kunstnier
van Kolff staat hierbij cen
traal als de belangrijkste mijl
paal in de pioniersdagen van
de biomedische techniek, in
middels een miljardenindus
trie.
De replica wordt tijdens het
congres getoond, waarna de
ze wordt opgenomen in de
vaste collectie van het presti
gieuze Museum of Science
and Industry in Chicago. Dit
museum trekt jaarlijks meer
dan 1,5 miljoen bezoekers.
ANP
