PZC
Tussen dorp
en platteland
Over de Dijk in Heinkenszand
WONING
ZEELAND
Mijn wieken zitten nu
op de molen in Veere
1:0113-315680
5'reiie® pzc.nl
Posibus 31'W60 AA Goes
K'Ztie-explPita'ie:
jSe„ Midden-Zeeland: 0113-315520:
Vlaanderen: 0114-372770;
Snaai: 020-4562500.
zaterdag 11 maart 2006
Finnen en
hun vazen
DE VOORDEUR
De voordeur biedt toegang tot een woning, maar wat
daar achter schuil gaat, blijft voor velen onzichtbaar.
In deze serie een kijkje achter de voordeuren van
Zeeuwse huizen. Iedere week gaat een andere deur
open en geeft de bewoner een blik in zijn of haar leven.
Een hele nieuwe wijk ontwerpen. Ga er maar aan staan.
Huub Droogh, stedenbouwkundige bij Rothuizen van
Doorn 't Hooft in Goes, deed het voor Heinkenszand. Over
de Dijk is van zijn hand, een wijk waar in tien jaar tijd een
kleine zeshonderd woningen komen op het snijvlak van
een middelgroot dorp en een open polderlandschap.
De entree van de Heinkenszandse nieuwbouwwijk met klassieke,
Zeeuws aandoende huizen. foto Willem Mieras
Het is snel gegaan, vindt
Droogh. In 1995 maakten
hij en een team medewerkers in
opdracht van de gemeente Borse-
le de eerste tekeningen voor
Over de Dijk. De eerste fase is
alweer enkele jaren geleden af
gerond. Aan de volgende fase
wordt volop gewerkt. „Een klei
ne zeshonderd woningen bou
wen in tien jaar tijd is niet
niks", geeft Droogh aan. „Zeker
niet voor een dorp als Heinkens
zand. Op ruim vijfduizend inwo
ners komen er in korte tijd toch
vijftienhonderd bij."
Het is een flinke opgave om van
zo'n verhoudingsgewijs grote
wijk iets te maken. Zoveel moge
lijk mensen moeten zich er thuis
voelen én de nieuwbouw moet
bij de oude structuur van Hein
kenszand passen. Dat maakt het
ontwerpen van een nieuwe wijk
al een worsteling. Voor steden
bouwkundigen komt daar nog
bij dat zij te maken hebben met
modeverschijnselen en met erfe
nissen; waaraan Nederlanders
in de loop der tijd op de woning
markt gewend zijn geraakt.
Droogh gaat terug in de tijd,
naar 1900, naar de ontwikkeling
van de tuinsteden, wijken met
woningen met een tuintje voor
en een tuintje achter. „In de tijd
van de industriële revolutie is
dat concept ontstaan. Het gaf
mensen de ruimte en het idee
dat zij verbonden bleven met
het platteland, met de grond.
We hebben later een mobiliteits
revolutie gehad dankzij de auto
en zitten middenin een digitale
revolutie. Maar het traditionele
idee van een huis met een tuin
tje voor en een tuintje achter is
gebleven. Dat beperkt je ma
noeuvreerruimte als steden
bouwkundige."
Architectuur
En dan zijn er de modes in de
stedenbouw, in de architectuur.
Droogh pakt er een kaart van
Heinkenszand bij en wijst op de
Roofvogelbuurt uit de jaren ze
ventig van de vorige eeuw. De
Roofvogelbuurt is een kind van
haar tijd, de tijd van de wooner
ven, waarin vaak om financiële
redenen veel woningen op een
wij kleine oppervlakte zijn ge
bouwd. „Zo'n wijk kun jein elk
willekeurig dorp of stad aantref-
ogh. „Als je er-
ie net zo
u<_-, ..,1 delburg, of
n?r.:euzen kunnen zijn. Die
w1k heeft niks wat speciaal bij
Huub Droogh: „Over de Dijk moet een wijk worden met een eigen gezicht."
foto Limitfotografie
Woonerven waren 'in'. Droogh
vindt het dan ook te gemakke
lijk de ontwerper van de Roofvo
gelbuurt iets kwalijk te nemen,
maar zoals de Roofvogelbuurt
moet 'zijn' Over de Dijk in elk
geval niet worden. „Over de
Dijk moet een wijk worden met
een eigen gezicht, een wijk die
niet aan Heinkenszand zit vast
geplakt, maar die er een onder
deel van gaat uitmaken én waar
in de bewoners zich ook verbon
den voelen met de plattelands
omgeving."
Op de tekentafel is zo de parkzo
ne ontstaan als centraal element
in de wijk, een groot groen ge
bied met in het midden een lang
gerekte waterpartij. De parkzo
ne sluit direct op het 'oude'
Heinkenszand aan, op gemeen
schapscentrum De Stenge waar
achter alle basisscholen zijn en
daar weer achter dé winkel
straat van Heinkenszand, de
Dorpsstraat. Wie dat wil, kan er
vanuit Over de Dijk helemaal
autovrij naartoe lopen. Ideaal
voor schoolgaande kinderen. En
om de band met de omgeving,
het polderlandschap, te bena
drukken, is in de geluidswal
kenszand-Nisse 'een gat' gehou
den, aan het einde van de park
zone. Droogh: „Dat gat blijft er
ook in zitten. Zo heb je vanuit
de parkzone direct zicht op een
dijk met een lange rij bomen en
op de televisietoren van Goes,
helemaal in de verte. Wat al aan
geeft: Over de Dijk is geen bui
tenwijk van Goes."
En toch, kritiek is er ook ge
weest, vooral op de huizen die
in de eerste fase langs de parkzo
ne zijn gebouwd. Traditionele,
Zeeuws aandoende boerderijwo
ningen aan de buitenste rand
van Over de Dijk vielen direct
alom in de smaak. Die komen
vertrouwd over, dankzij het ge
bruik van zwartgeteerde, ge-
potdekselde planken. Maar de
moderne huizen langs de parkzo
ne, die zouden niet in een wijk
bij Heinkenszand passen, maar
in uitbreidingswijken van grote
steden als Den Haag en Utrecht
of desnoods in Goes. Op het eer
ste gezicht zijn de huizen ook zo
uitruilbaar. In de Goese nieuw
bouwwijk Overzuid staan in een
lange rij dezelfde woningen. Het
kwam de gemeente Borsele op
een verwijt van de Goese burge-
staan. „Borsele bouwt te stede
lijk."
Droogh is geen man van grote
woorden. Hij zoekt eerder de nu
ance, maar de kritiek van Van
der Zaag wijst hij zonder meer
af. Hij onderkent het gevaar van
vervlakking in de stedenbouw
en architectuur. Het wereldwij
de web, het internet, speelt daar
in een belangrijke rol. Ontwer
pen gaan razendsnel over en
weer. Afstanden doen er niet
meer toe. Een wereldarchitec
tuur dreigt te ontstaan die los
staat van de omgeving waarin
woi'dt gebouwd. Droogh: „Ik
ben daarom doelbewust terugge
gaan naar de basis, naar de unie
ke plek van Over de Dijk, tussen
het dorp Heinkenszand en het
open platteland. Architecten is
ook duidelijk gemaakt dat dit
de basis is, zodat zij daar reke
ning mee kunnen houden." Om
dit te bereiken is voor Over de
Dijk een kwaliteitsteam ge
vormd, met Droogh, ambtenaar
Ko van den Berge van de ge
meente Borsele en architect
Maarten Willems, onafhankelijk
kwaliteitscoördinator in Borse
le. „Voor bewoners is dat een
ver-van-mijn-bed-show"reali
seert Droogh zich, „maar als be
roepsgroep moet je daar zorgvul
dig mee omgaan."
Modern
Zo is het gekomen dat de moder
ne woningen langs de parkzone
heel breed zijn gemaakt en de
woonkamers een grote glazen
pui hebben gekregen. Wat bui
ten is, komt als het ware naar
binnen. Monique van Liere-
Toumoy woont met haar gezin
ruim tweeënhalf jaar in zo'n
huis. Ze is er hartstikke tevre
den mee. „Lekker veel licht. In
heel het huis. Als de zon een
beetje schijnt, kan de kachel ge
lijk uit. En het wordt niet snel
te warm, omdat het huis heel
goed is geïsoleerd. Het is echt
ideaal met zoveel glas."
Niet alleen de woning bevalt
haar goed, ook de wijk. „Alles is
lekker breed opgezet. Wij zijn,
toen we nog in Nisse woonden,
ook in Ouverture in Goes gaan
kijken. De straten zijn daar veel
nauwer en de huizen staan er
veel meer op elkaar. En alle
voorzieningen zijn hier in Over
de Dijk direct op loopafstand.
Nisse is een leuk dorp, maar
voor de rest heb je er niet veel.
Heinkenszand heeft alles. De
kinderen kunnen zonder enig
probleem fietsend naar de
school."
Kritiekloos is Monique niet. Ze
mist speelvoorzieningen in de
wijk. Die moeten in de parkzone
komen. En de parkzone kan pas
worden aangelegd als de daarin
geprojecteerde appartementen
gebouwen klaar zijn. Die zijn in
aanbouw. Monique: „Ik neem
aan dat de speeltoestellen er
over een jaar wel staan." Haar
kinderen spelen ondertussen
met buurkinderen in de woonka
mer.
Of ze de speeltoestellen missen'?
Nee, zeggen ze, de stoep biedt
speelruimte. Een buurmeisje
voegt toe: „We hebben geen pret
park nodig."
Stedenbouwkundige Droogh be
grijpt het ongeduld van de huidi
ge bewoners, maar 'zoiets hoort
bij een nieuwbouwwijk'. En als
het om een oordeel over Over de
Dijk gaat, laat hij zich voorlo
pig door niets of niemand uit
het veld slaan. „'Kom over vijf
jaar maar terug', zeg ik dan, 'als
Over de Dijk helemaal afgerond
is'."
Harmen van der Werf
Advertentie
Het nieuwe wonen
Ruimte voor ondernemers
Vastgoed
Lifestyle en Tuinideeën
Zeelandhallen in Goes
Nobelweg 6 tel. 0113-221020
vr 7- za8 - zo 9 APRIL Voor 'nf°rmat'e: www.woningexpo.nl
IM/.ÏJ I d J 'wmiu d -1 '4 -m
luchtfoto Peter Buteijn
Het is een heel bijzonder plekje in Middelburg. Te
midden van gezinswoningen ven-ijst daar een op
vallende 'stomp', omringd door een flinke lap grond.
De 'stomp' was ooit de stellingmolen De Onderneming.
Nu woont het echtpaar Goudswaard er al zo'n 25 jaar
naar volle tevredenheid. „Wij hadden destijds gelezen
dat deze molen te koop stond. Vanuit de Betuwe, waar
we toen woonden, zijn wë naar Middelburg gereden.
We hebben vreselijk gezocht, we konden de molen niet
vinden. Op het moment dat we besloten maar weer
naar huis te gaan, zagen we hem toevallig staan", ver
telt bewoonster Heieen Goudswaard. „De molen was
al geschikt gemaakt voor bewoning door aannemer
Jobse. Anders hadden we het nooit gedaan. Jobse had
in 1972 alles verbouwd. Dat is wel te zien, er zit heel
veel van dat jaren zeventig bruin in." Heieen loopt
naar de ruime woonkeuken: „,Kijk, hier bijvoorbeeld.
Dat bruin moet nog weg. Verder is het een heerlijke,
grote keuken. En ik heb een aparte bijkeuken waar al
le apparatuur staat die lawaai maakt."
Niet alleen de keuken is groot, ook de woonkamer (70
vierkante meter) mag er zijn. Met als blikvanger een
grote open haard. Heieen: „Die haard is gemaakt van
een originele molensteen. De kap is de omgekeerde
trechter, waardoor vroeger meel naar beneden kwam.
De haard is geweldig, die trekt als een tierelier."
Heieen haalt de geschiedenis van de ronde stenen, stel
lingmolen aan. „De molen is in 1853 is gebouwd. Des
tijds behoorde 't Zand nog tot de gemeente Koudeker-
ke. Er is twee keer brand geweest. Het verhaal gaat dat
de brand in 1879 is aangestoken door twee broers. Die
zijn toen op de Markt in de schandpaal gezet. In 1904
zijn de wieken van de molen er af gehaald en her
plaatst op de molen in Veere." „Ja", valt haar man Jan
lachend bij; „mijn wieken hoor, dat zijn mijn wieken."
De voormalige molen heeft vier woonlagen. Nu de
twee zoons van het echtpaar het huis uit zijn, heeft het
stel een zee aan ruimte. Beneden zijn woonkamer, keu
ken, bijkeuken en badkamer te vinden. Aan de molen
is een garage gebouwd. „Die is ooit in gebruik geweest
als kantoorruimte, maar wij gebruiken hem als gara
ge", vertelt Heieen. Vol trots toont Jan er zijn schatten:
Een schitterende oldtimer: een Moms Minor, met open
kap. Verder een stel zwarte motoren. „Kijk, die ene
heeft nog een antiek zijspan." In een schuurtje in de
tuin staan de fietsen. Racefiets 1 t/m 4 van de man des
huizes laten weinig te raden over diens activiteiten bui
tenshuis.
Heieen: „We hebben heel veel ruimte. Maar een van on
ze zoons is net verhuisd en die heeft veel spullen neer
gezet op de bovenste verdieping. Ik wilde daar een
soort gymruimte voor mezelf maken, maar dan moet
eerst dat spul weg. Het is een hele mooi kamer hier, je
kijkt zo over Middelburg uit, tot aan de vuurtoren van
Westkapelle."
In de tuin zitten de drie kippen van de familie keurig
opgehokt. Ooit liepen er geiten rond en verkocht het
stel geitenkaas. Nu bestaat het 'huisvee' verder nog uit
twee katten en de Drente patrijs Nimrod.
Heieen: „Het is hier een uniek plekje, heel mooi. Alsof
je op een eiland woont. Je zit heel vrij, niemand kijkt
bij je naar binnen."
Annemarig Zevenbergen
