PZC
Geen plek meer onder de Spaanse zon
Polen kent kortgenekte zwoegers en snelle jongens
2b
Pensionado's
overspoelen
de costa's
zaterdag 4 maart 2006
De Spaanse kust slibt dicht.
Niet vanuit zee, maar door
de groeiende stroom gepensio
neerden met in hun kielzog een
leger van eigen artsen, verple
gers, makelaars en supermarkt-
houders. Van integratie is geen
sprake. Het Florida van Europa
krijgt vele, vaak foeilelijke ge
zichten.
Klokslag acht uur doven de lich
ten in de toneelzaal van het cul
tureel centrum van Alfaz del Pi. De
Nederlandse amateurtoneelgroep Po
dium presenteert Het vreemde paar.
Nederlanders aan de Costa Blanca
snuiven een avondje cultuur van eigen
bodem. 'Buikpijn van het lachen',
heeft het Nederlandstalige krantje
Hallo in de voorbeschouwing gegaran
deerd.
Voor de Spanjaarden elders in het ge
bouw is het nog lang geen avond. Moe
ders met kinderen zoeken in de biblio
theek een boek, een verdieping hoger
beoefenen vrouwen yoga. Op het grote
plein voor het centrum proberen ska
ters indruk te maken op de meisjes.
Het Nederlandse paar op weg naar de
voorstelling - hij grijs, in vrijetijdskos-
tuum; zij geblondeerd in mantelpak -
vormt een schril contrast met het
Spaanse gekrioel.
Het Casa Cultural is het kloppend
hart van Alfaz del Pi, een dorp met
zestienduizend inwoners aan de Costa
Blanca. het ligt twee kilometer uit de
kust. Aan de gevel van het gemeente
huis hangen drie vlaggen, de Spaanse,
de Valenciaanse en het gemeentelijke
vaandel. De oude mediterrane pijn
boom midden op het plein staat sym
bool voor de zwaar bevochten zelfstan
digheid van Alfaz del Pi, meer dan
een eeuw geleden. Het móest zich los
vechten van een oorlogszuchtige buur
gemeente. Nu dreigt het opnieuw te
worden opgeslokt, ditmaal door de
buitenlanders.
Op het terras tegenover het gemeente
huis klinkt een mengelmoes van talen.
Noors en Nederlands voeren de bovem
toon. Als. de mensen in het Spaans
worden aangesproken, volgt een
niet-begrijpend schouderophalen. Al
faz, vroeger e'en dorp van arme boeren
die leefden van de amandelteelt, heeft
zich mee laten slepen door het toeris
me dat de Spaanse kust sinds het mid
den van de vorige eeuw overspoelt. De
schaapherder werd makelaar; de bak
ker projectontwikkelaar.
Politiek
„Officieel heeft nog maar 49,1 procent
van de inwoners Spaans bloed"zegt
Miguel Perez op de afdeling statistiek
van het dorp. „In werkelijkheid is het
aantal buitenlanders veel groter, min-
stens 60 procent. Lang niet iedereen
staat ingeschreven." Hij gaat met zijn
vinger langs de getallen. De Engelsen
vormen de grootste groep, met meer
dan tweeduizend ingezetenen. Dan
volgen de Nederlanders met 1418 zie
len. Is de verhouding tussen Spanjaar
den en buitenlanders niet wat scheef
komen te liggen? Perez voelt zich niet
bevoegd om op die vraag te antwoor
den. „Dat is politiek, daarvoor moet
je bij de burgemeester zijn.'"
Gabriel Such, eerste burger namens
de conservatieve Partido Popular, de
partij die de laatste tijd veel in het
nieuws is vanwege het gedogen van il
legale bouwprojecten en speculatie:
„Wij zijn van oudsher gewend aan bui
tenlanders in onze gemeente. De eer
ste groepen kwamen hier al in dé ja
ren zeventig." Such vindt dat zij het
in Alfaz nog redelijk bescheiden hou
den. Buurtgemeenten als Calpe en Ro-
jales scoren meer dan 65 procent bui
tenlanders. In San Fulg'encio heeft
zelfs 69 procent van de ruim achtdui
zend inwoners een niet-Spaanse natio
vm- im
De meest buitenlandse gepensioneerden willen niets meer dan genieten van hun rustige oude dag.
foto Henk van den Boom/GPD
naliteit. „Economisch is het erg inte
ressant," aldus Such. „Het zijn vrij
wel allemaal ouderen met een stevig
pensioen. Dat geven zij hier uit. Zij
moeten wonen, eten en recreëren. Wij
leven in Alfaz van dè dienstverle
ning." Zoals Such denken de meeste
kustgemeenten. Het is een onuitge
sproken beleid om van de Spaanse
kust het Florida van Europa te ma
ken. De hoofdrolspelers in het proces
zijn de projectontwikkelaars en dé
aannemers, ondersteund door politici
die vaak nauwe banden hebben met
de onroerendgoedsector.
Waren hun plannen tot op heden nog
redelijk overzichtelijk, de laatste vijf
jaar is er sprake van een alles verslin
dende bouwwoede, zegt socioloog
José Miguel Iribas. „Er is geen enkele
controle meer." Met name aan de Cos
ta Blanca kunnen projectontwikke
laars ongehinderd hun gang gaan. De
grenzen zijn al lang overschreden. De
bemoeienis van de Europese Commis
sie, die de deelregering van Valencia
onlangs dringend heeft verzocht een
bouwstop in te voeren, heeft geen in-,
druk gemaakt. Net als de waarschu
wing van het waterbedrijf, dat er geen
drinkwater is voor de nieuwe projec
ten die op stapel staan.
Volgens voorzichtige schattingen zijn
er kant en klare plannen voor ruim
1,5 miljoen nieuwe woningen,.veelal
geprojecteerd rond golfbanen. Meer
naar het zuiden, aan de Costa del Sol,
is het zo mogelijk nog erger. Tuin
bouwgebieden en beschermde natuur
parken worden opgeofferd. Iribas:
„Wij zijn bezig om de kip met de gou
den eieren te slachten. Straks wil hier
geen buitenlander meer komen, om
dat het veel te vol wordt." De woor
den van Iribas lijken al achterhaald.
Langs de kust klinken steeds luidere
protesten tegen de voortgaande verste
delijking. Vreemd genoeg komen die
klachten niet van de Spanjaarden,
maar van buitenlanders die hun rust
in gevaar zien komen.
Burgemeester Such: „We kregen acht
honderd bezwaarschriften tegen het
nieuwe ontwerp ruimtelijke ordening.
Grappig genoeg waren die bezwaren
allemaal afkomstig.van buitenlan
ders. Vooral Duitsers en Nederlanders
maken zich erg druk over de ontwikke
ling van onze kust." In Barranco Hon
do, een afgesloten woonwijk van Al
faz del Pi, waar de meeste Nederlan
ders wonen, is het oer-Hollands gezel
lig. Zoals bijna elke ochtend wordt in
de Club los Holandeses verwoed ge
bridged. Aan een tafeltje terzijde heb
ben Ruud van den Born en Albert Kif-
fen, algemeen bestuurslid en penning
meester van de 370 leden tellende vere
niging, goed overzicht over hun kud
de.
Zij maken zich niet echt zorgen over
de toekomst van de costa's. Veel ur
genter is het vinden van een oplossing
voor het rookverbod dat sinds 1 janua
ri van kracht is en dat ook de club
treft. „Misschien kunnen wij als 'be
sloten club' worden aangemerkt. Dan
vallen wij buiten de wet. Juristen zoe
ken dat uit."
Zorgverzekering
Een nog groter probleem binnen de
Nederlandse kolonie is de nieuwe
zorgverzekering. „Daar liggen onze
mensen wakker van", aldus Kiffen.
Hij zelf zit in een overkoepelend be
stuur van Nederlanders in het buiten
land, dat met alle mogelijke middelen
probeért minister Hoogervorst van
Volksgezondheid af te remmen.
De kern van de zaak is dat de pensio
nado's de nieuwe zorgwet voelen als
een aantasting van him vrijheid, zegt
huisarts H. Koenders in zijn praktijk
aan de drukke weg tussen La Nucia
en Benidorm. „Zij zijn hier gekomen
om in een prettig klimaat het laatste
cjeel van hun leven door te brengen en
nu hakt de Nederlandse regering daar
op in. De mensen raken in paniek, om
dat zij verplicht worden zich bij de
Spaanse gezondheidszorg aan te slui
ten. Dat maakt veel ouderen bang. Je
moet niet vergeten dat vrijwel nie
mand Spaans spreekt en dat veel van
deze mensen nog met één been in Ne
derland leven."
Een Engels Onderzoek heeft onlangs
aangetoond dat de buitenlanders die
aan de Spaanse kust resideren totaal
niet zijn geïntegreerd. Zij leven geïso
leerd in nationale enclaves en spreken
nauwelijks of geen Spaans. Zij zijn af
hankelijk van hun jongere landgeno
ten die een gat in de markt hebben ont
dekt.
Zoals Petra van 'loeren, die vorig jaar
een Nederlandse supermarkt annex
lunchroom opzette met puur Neder
landse producten. Terwijl de Spaanse
winkels om vijf uur, na de siësta, weer
open gaan tot een uur of negen, sluit
Petra om zes uur haar zaak. „De men
sen hebben hun Nederlandse levensrit
me behouden. Om zes uur zitten zij
voor de televisie." Petra woont zelf al
zeven jaar in Spanje, maar ook zij
heeft haar kinderen nog nodig om te
vertalen. „Ik ben hier als een Turk in
Nederland."
Burgemeester Such wil de buitenland
se kolonies in zijn gemeente geen get
to's noemen, maar hij geeft toe: „Het
zijn veelal oudere mensen die veel
thuis zitten en zich niet met de Spaan
se samenleving bemoeien. Zij komen
hier voor een rustige oude dag. Je
kunt niet verlangen dat zij op hun leef
tijd nog integreren in de Spaanse sa
menleving."
Henk van den Boom
Polen heeft nooit een vaste plaats gehad
op de Europese landkaart. Aan het be
gin van de zeventiende eeuw strekte het ko-
ninkrijk Polen, in combinatie met het groot
hertogdom Litouwen, zich uit van iets ten
oosten van de Oder tot voorbij Kiev. Na
drie delingen was er na de achttiende eeuw
niets meer van Polen over. Pas in 1918
kreeg het weer een plek op de kaart; tot
1939, toen Stalin en Hitier het land deel
den. Van 1945 tot 1989 maakte Polen deel
uit van het Sovjetrijk. Nu is het een van de
nieuwe lidstaten van de Europese Unie.
Vrijwillig.
Premier Kazimiersz Marcinkiewicz geeft
het volmondig toe. „Polen heeft nog een lan
ge weg te gaan. De bezem moet door de cor
ruptie en wij saneren de bureaucratie voor
een beter investeringsklimaat. Wij hebben
tien miljoen goed geschoolde jonge mensen
en nog steeds lage lonen. Dat zijn belangrij
ke troeven die Polen moet uitspelen."
Het monumentale regeringspaleis met de
fraaie kroonluchters zweemt naar het Krem
lin. Die indruk wordt versterkt door de eer
ste minister, die wat weg heeft van Poetin.
Marcinkiewicz is een bleke man met dun
-blond haar, blauwe ogen en zuinige lippen
waaromheen zelden een glimlach speelt.
Aan vastberadenheid ontbreekt het hem
met. Zijn nationalistisch getinte minder-
Premier Marcinkiewicz van Polen: „Ons lid
maatschap van de EU is een enorme plus,
een waarborg voor onze vrijheid en een sti
mulans voor de economie."
foto Bob Kroon/GPD
heidskabinet zit nauwelijks honderd dagen
in het zadel en moet zich nog bewijzen.
Polen is een natie van twee samenlevingen,
een tweesporen-maatschappij. Enerzijds de
stadsbevolking met een goed opgeleide, jon
gere generatie. Die wil vooruit, is pro-EU
en leert Engels. De tegenhanger bewoont
het agrarische platteland, een bolwerk van
nationalistisch conservatisme en het club
huis van de Rooms-Katholieke Kerk. Hier
geen disco's of neonreclames van Philips of
Nokia, maar Mariabeeldjes met bloemen bij
rood bakstenen boerderijen, te midden van
korenvelden en tuinderijen.
Polen telt achthonderdduizend landbouwbe
drijf j es met twee miljoen boeren - kortge
nekte zwoegers met eelt op de knuist en de
ziel. Een jaarinkomen van zo'n 3000 euro.
De miljardensteun uit Brussel belooft einde
lijk een wat zonniger toekomst en er lopen
1,4 miljoen subsidieaanvragen.
Desondanks staat het laagopgeleide land
volk argwanend tegenover Europa en de
snelle jongens in Warschau. Poolse boeren
groeiden op onder een communistisch sys
teem dat zij als vrome katholieken verfoei
den. Zij hadden wel een mate van sociale ze
kerheid en in tegenstelling tot de Sov
jet-Unie waren hun landerijen nooit genatio
naliseerd.
Banvloeken
Het boegbeeld van de boerenstand is de fun
damentalistische pastoor Tadeusz Rydzyk,
met zijn Radio Maryja en tv-station Trwam,
ofwel: Ik zal handhaven. De clericale acti
vist houdt het zwartekousenvolk in het ga
reel met een dagelijks menu van kerkmissen
en banvloeken tegen abortus, homo's, joden
en de Europese Unie.
Hoewel Rydzyk in de steden wordt verguisd
en zelfs het bisschoppenconvent afstand
neemt van de eigenzinnige pater, gaat zijn
boodschap er in als koek. Dit verklaart ook
de recente verkiezingsnederlaag van het li
berale Burgerplatform. Slechts 40 procent
van de Polen trok ter stembus, maar Rydzyk
wist zijn achterban wel massaal te mobilise
ren.
Zo werd de nationalistische Partij voor Wet
en Rechtvaardigheid (PiS) van de tweeling
broers Kaczynski de grootste partijDe ene
is nu staatspresident; de andere partijleider.
Partijgenoot Marcinkiewicz werd premier.
De Kaczynski's timmerden een parlementai
re meerderheid in elkaar door een pact met
twee splintergroepen - de ultra-roomse Li
ga van Poolse Families en de agrarische Par
tij voor Zelfverdediging. Dit verstandshuwe
lijk is volgens vele analisten geen lang leven
beschoren.
„Het is geen uitzondering dat bij verkiezin
gen 35 procent van de stemgerechtigden om
zwaait naar een andere partij", zegt buiten
landredacteur Tomasz Surdel van de War-
schause krant Gazeta Wyborcza. „Als die
dan aan de macht komt, zoals de nu PiS, be
landen partijvriendjes meteen op sleutelpos-
ten. Dit soort koehandel ondermijnt het de
mocratische bestel."
Zuivering
Zo vervingen de gebroeders Kaczynski
prompt na hun stembuszege twaalf ambas
sadeurs van het vroegere bewind; en Marcin
kiewicz wil het bestuursapparaat zuiveren
van communisten. Geen geringe klus, want
de partij telde destijds drié miljoen leden en
de ambtenarij wemelt nog van al dan niet
bekeerde communisten.
Zelfs de populaire ex-president Aleksander
Kwasniewski was een ex-communist. De
zuivering wordt door velen dan ook gezien
als stroop om de mond van de nationalisti
sche achterban. Dat klopt niet, zegt premier
Marcinkiewicz. „De zuiveringsactie is geen
heksenjacht. Neem de militaire inlichtingen
dienst. Die erfenis uit het communistische
verleden moet worden geliquideerd. Ieder
een die zich heeft misdragen kan op snel
recht rekenen."
Hoe staat Marcinkiewicz zelf ten opzichte
van de buitenwereld? In het gesprek zet de
premier zijn beste Europese beentje voor.
„Ons lidmaatschap van de EU is een enor
me plus, een waarborg voor onze vrijheid en
een stimulans voor de economie. De zaken
wereld wil onmiddellijk over op de euro,
maar daarvoor zijn we nog niet klaar. Trou
wens, ik meen dat ook in oudere EU-landen
niet iedereen zo wild is over die euro", zegt
Marcinkiewicz met een knipoog naar Neder
land. „Polen houdt zich aan het verdrag van
Maastricht en de inflatie is laag. JVij stap
pen zeker over op de euro, alleen is er nog
geen datum."
En eên verdere uitbreiding van de Europese
Unie? Zachtjes aan, meent de premier. „Al
leen als dat de democratie en de collectieve
veiligheid bevordert. In dat verband is onze
sterke relatie met de Verenigde Staten van
vitaal belang."
Paard van Troje
Minister Stefan Meller van Buitenlandse Za
ken beaamt dit, zij het met enig voorbe
houd. „Wij dansen niet naar het pijpen van:
Washington", zegt Meller. „Polen is geen
Amerikaans paard van Troje in Europa."
Bij de oosterbuur van Polen, het rode
Wit-Rusland, denkt dictator Loekasjenko
daar vermoedelijk anders over. Sinds kort.
bestoken dagelijks twee Poolse zenders Eu
ropa's laatste stalinistische bolwerk met de
mocratische voorlichtingscampagnes. Dank
zij miljoenensteun uit Washington en Brus
sel. In Warschau geeft men, volstrekt te
recht, de voorkeur aan verre vrienden bo
ven een slechte buurman.
Bob Kroon
foto Henk van den Boom/GPD
De bouwers rukken steeds .verder in het binnenland op, zoals hier bij Benidorm.
