Yin en yang vullen elkaar aan
Zeeuws Handenteam stelt de norm
Nieuwe pacemaker
sms't cardioloog in
Zeeuws-Vlaanderen
ALS is eerder aantoonbaar
Mitella helpt bij herstel na beroerte
Reuma komt vaak niet alleen
Kauwgom stimuleert de darmen
Helm voorkomt letsel bij skieën
Tai chi choice leert mensen rust te vinden door bewust te bewegen
Online klagen over
ziekenhuis Lievensberg
vrijdag 3 maart 2006
NEW. YORK - De spierziekte ALS (Amyotrofische Latera
le Sclerose) kan al in een vroeg stadium worden aange
toond, ongeveer anderhalf jaar na de allereerste sympto
men;
Dat is mogelijk door in de hersenvloeistof de hoeveelheid
van een drietal eiwitten te meten, stelt G. Pasinetti van de
Mount Sinai School of Medicine in New York in het vak
blad Neurology.
Momenteel duurt het vaak jaren voordat de diagnose
ALS gesteld kan worden. Mogelijk wijzen deze drie eiwit
ten, waarvan de functie nog niet is opgehelderd, ook de
weg naar een behandeling van deze vooralsnog ongenees
lijke ziekte, oppert Pasinetti. GPD
ATLANTA - Net als bij de behandeling van een lui oog,
waarbij het 'goede' oog wordt afgeplakt om het 'slechte'
te stimuleren, herstellen mensen die na een beroerte één
arm minder goed kunnen gebruiken, sneller als zij hun
goede arm enige tijd in een mitella dragen.
Dit meldde S. Wolf van de Emory University in Atlanta
tijdens een congres van de American Stroke Association
op grond van proeven bij 222 patiënten. Patiënten kon
den bijvoorbeeld na zes weken met hun 'slechte' ami de te
lefoon weer oppakken. GPD
NEW YORK - Een ongeluk komt zelden alleen. Mensen
met reumatoïde artritis (reuma) hebben tevens meer last
van artherosclerose (aderverkalking) en daardoor een ho
gere kans op hart- en vaatziekten. Dit concludeert M. Ro
man van de Cornell' Universityin New York in het me
disch tijdschrift Annals of Internal Medicine uit een ver
gelijkend onderzoek tussen 98 reumapatiënten en 98 ge
zonde controlepersonen.
Ondanks het feit dat de reumapatiënten gemiddeld gezon
der leefden kwam atherosclerose toch driemaal zo vaak
voor bij hen. Het feit dat reuma, net als atherosclerose
een ontstekingsziekte is, speelt hierbij mogelijk een rol, al
dus Roman. GPD
SANTA BARBARA - Als patiënten na een zware darm
operatie driemaal daags een uurtje kauwgom kauwen,
komt de werking van hun darmen sneller weer op gang.
Hierdoor vermindert de kans op complicaties na de opera
tie en kunnen zij gemiddeld eerder het ziekenhuis verla
ten.
Dit schrijft R. Schuster van het Santa Barbara Cottage
Plospital in Santa Barbara in het vakblad Archives of Sur
gery op grond-van een test onder 34 patiënten. GPD
OSLO - Het aantal mensen dat tijdens het skiën of snow-
boarden hoofdletsel oploopt (ongeveer eenvijfde van alle
letsels) kan met zestig procent dalen als er tijdens het ski
ën en snowboarden een helm gedragen wordt.
Dit becijfert S. Sulheim van het Norges Idrettshogskolle
in Oslo in het medisch tijdschrift Jama op grond van gege
vens van een kleine zesduizend wintersporters. GPD
Hoor Ronald Vrugteman
I.
5 ENSCHEDE - Veel mensen zijn
zich nauwelijks bewust van de
manier waarop hun voeten con
tact maken met de aarde, weet
Martin Wessels, al jaren een
veelgevraagd tai chi-docent.
„Het schept een soort belevings-
armoede, omdat veel van hun
handelen is vervallen tot een au-
tomatisme. Meditatief lopen ef-
o| fent het pad naar meer alertheid
en groter bewustzijn."
Wessels heeft zelf een eenvoudi-
ge vorm van tai chi ontwikkeld:
tai chi choice, en verzorgt daar-
jf in cursussen voor particulieren
i en het bedrijfsleven. „Met tai
chi choice leert de deelnemer
1 eenvoudig bewegen en zich zo te
ontspannen. Je leert rust te vin-
den in beweging en fysieke en
I mentale spanningen op een mil-
i de manier te voorkomen en te be-
léj strijden. De bewegingen van tai
chi choice zijn eenvoudig, zacht
en rond. De bloed- en energiecir
culatie verbetert zonder dat er
al wordt gewerkt met lange, com-
stj plexe bewegingspatronen", zegt
de 48-jarige Wessels uit Ensche-
de.
Onderdeel van tai chi choice is
meditatief lopen. Daarover
schreef de tai chi-docent een
boekje en stelde hij een dvd sa
men. „Het project is een eigen
dl uitgave en weerspiegelt waar ik
achter sta en waar ik in geloof",
zegt Wessels. Het boek belicht
met veel foto's principes uit de
opi traditionele Chinese geneeskun-
de en de dvd ondersteunt dat
met bewegende beelden,
In het boek Meditatief lopen zit
meer dan je op het eerste ge
zicht denkt, namelijk bewust
wording, het creëren van een he
lend bewustzijn, rust, vitaliteit,
betere houding en betere bloed
en energiecirculatie, schrijft col-
zo lega tai chi-docent Jan Kraak in
heil het voorwoord.
Levensenergie
in-j 'Panta Rhei' wil zeggen dat alles
'stroomt. In de belevingswereld
er- van Martin Wessels is dat qi
)al[ (spreek uit: tsji), de levensener-
ioi gie die in alles aanwezig is.
In Hong Kong is tai chi op straat een heel normaal beeld. De Nederlandse tai chi-docent Martin Wessels ziet een groeiende belangstelling
voor 'zachtere' vormen van beweging. t. foto GPD
„Dus ook in ons lichaam. Qi
stroomt door cle meridianen in
ons lichaam. Ze volgen vaste tra
jecten en doorstromen het hele
lichaam. Omdat er sprake is van
allerlei dwarsverbindingen zou
je kunnen spreken van een net
werk waarlangs de qi alle delen
van het lichaam kan bereiken.
Als qi energie is, dan is qigong
werken met die energie. In de
loop van eeuwen zijn er in Chi
na en daarbuiten ontelbaar veel
systemen en methodieken ont
staan om qi te oefenen. Vaak
kwamen zevoort uit
daoïstische,. boeddhistische of
confucianistische tradities die
onderling weer verschillende
vermengingen kennen. Maar
bijna allemaal hebben de metho
dieken een duidelijke connectie
tusseïï adem, bewëging, concen
tratie en visualisatie."
„Er is een qigong die snel wordt
uitgevoerd, maar ook een langza
me vorm en er is qigong waarbij
geen uiterlijke beweging is waar
te nemen. Je kunt qigong gebrui
ken om overgewicht te bestrij
den, om meer energie te krijgen
of stress te bestrijden. Maar
voor mij is qigong meer dan een
bepaalde oefenmethode van Chi
nese origine. Ik plaats qigong in
een breed kader, zie het als
groeien in vaardigheden - ook al
ledaagse dingen - hand in hand
met de tijd, aandacht, energie
en hef de die je erin investeert.
Niemand leert bijvoorbeeld au
torijden via een schriftelijke cur
sus of fietsen door naar plaatjes
te kijken hoe het moet. Deze
vaardigheden vergen - zoals zo
vele - oefenen, oefenen en nog
eens oefenen. Wil je een ï'ijkere
beleving bereiken van de wereld
om je heen en de wereld in je
zelf, dan zul je dat ook moeten
oefenen", zegt Wessels.
Plet boek Meditatief lopen en de
bijbehorende dvd' zorgen vol
gens de tai chi-docent al doende
voor meer innerlijke rust en een
groter zelf- en omgevingsbe-
wustzijn. Wessels: „Meditatief
lopen is een qigong en een onder
deel van tai chi choice, dat ik al
jaren onderricht in Enschede;
ook bij bedrijven en instellin
gen. Iedere werkgever heeft na
tuurlijk graag goed gemoti
veerd, gezond en flexibel perso
neel in dienst. Ziekteverzuim is
een kostbare aangelegenheid
die op meerdere gebieden door
werkt. Het belang van een ge
zonde leefwijze wordt momen
teel, meer dan ooit en op vele
manieren, onder de aandacht ge
bracht. Werknemers krijgen een
duwtje in cle rug om te gaan
sporten, bijvoorbeeld in een
sportschool. Daarnaast is er,
merk ik, een groeiende belang
stelling voor de wat 'zachtere'
methodieken zoals bijvoorbeeld
tai .chi."
„Dat is niet zomaar zo", zegt
Martin Wessels, „er zijn name
lijk veel voordelen. De oefenin
gen zijn langzaam, licht en
rond; je wordt je bewust waar
spanning zit of dreigt te ont
staan. Kleine veranderingen in
cle lichaamshouding kunnen al
snel een wereld van verschil ma
ken en die worden met behulp
van tai chi choice op een duide
lijke manier tastbaar. Het bloed
gaat beter stromen en je krijgt
een beter contact met de aarde.
Er is geen sprake van overbelas
ting, de gewrichten worden ge
spaard, blessures worden verme
den: De rust in de bewegingen
werkt ook op mentaal gebied
door, het adempatroon wordt
rustiger, ook dit is heel direct
waarneembaar. Lenig hoeft je
er niet voor te zijn, maar soepe
ler word je ér wel van."
Symbool
Het tai chi-symbool wordt weer
gegeven door yin en yang (die
twee Verstrengelde dikkopjes).
Yin en yang zijn altijd in bewe
ging en vormen eikaars aanvul
lende tegendelen. Hoe meer ze
op elkaar zijn afgestemd, des te
meer harmonie er zal zijn.
„Een voorbeeld: als je drie uur
slaapt en eenentwintig uur per
etmaal wakker bent, is er spra
ke van te weinig yin en te veel
yang en dat wreekt zich zeer
snel. Zo streeft tai chi choice
naar een betere afstemming tus
sen actie en rust, een betere ba
lans tussen lichaam en geest.
Dit vanuit de gedachte dat rust
roest, maar overdaad schaadt",
aldus Martin Wessels.
Informatie: www.chichoice.nl.
Specialisten in handheelkunde zetten onderzoek tegenover hapsnapaanpak
BERGEN OP ZOOM - Patiënten
met klachten over Ziekenhuis
Lievensberg in Bergen op Zoom
kunnen hun grief voortaan via
de computer melden.
De internetpagina van het zie
kenhuis www .ziekenhuislievens-
berg.nl heeft een knop gekregen
die leidt naar de site melduw-
klacht.nl. De patiënt kan daar
een formulier invullen. De gege
vens gaan naar het patiëntenser
vicebureau van het ziekenhuis,
dat de verdere behandeling van
de klacht met de klager be
spreekt. "Het ziekenhuis hand
haaft de schriftelijke klachtmei-
ding.
De online klachtenknop heeft
geen verwijzing op de homepagi
na, maar is vanaf daar het snelst
te vinden via cle zoekfunctie of
cle sitemap.
door Claudia Sondervan
GOES - Bij het ontbreken van elk an
der bewijs zou de duim alleen al mij
kunnen overtuigen van God's bestaan.
Dat citaat van de gerenommeerde we
tenschapper sir Isaac Newton is één
van de vele aanhalingen van coryfeeën
over handen die de webpagina's van
www.handenteam.nl sieren. Het is de
internetsite van het Handenteam Zee
land. Inderdaad, waar waren we zon
der onze sterke, draaibare, buigzame
duimen. De duim omhoog geeft niet
voor niets aan dat alles wel snor zit.
En die vier andere vingers dan. Zo
sterk, dat bergklimmers zich aan één
vingerkootje kunnen laten hangen,
weet plastisch chirurg H. P. van Not.
De hand is zo delicaat, ingewikkeld
van structuur en zo broodnodig in het
dagelijks leven en tegelijk loopt geen
ander lichaamsdeel meer risico op be
schadiging. Eenvoudigweg omdat we
niets kimnen zonder onze handen uit
te steken.
Zeeuwse handen mogen rekenen op de
interventies van het Handenteam. Van
Not is één van hen: een groep Zeeuwse
artsen en andere behandelaars die
zich verenigd weten door de fascinatie
voor de hand.
Vier jaar draait het team inmiddels,
als één van de eersten in Nederland en
inmiddels ook als één van de meest
vooraanstaande handenteams. Elke
twee weken houdt het Handenteam
spreekuur in Goes of Terneuzen bij de
revalidatieziekenhuizen. Een ergothe
rapeut, fysiotherapeut, revalidatie
arts, reumatoloog, plastisch chirurg,
bedrijfsarts en de coördinator zien op
een dag vijf tot zes patiënten, waar
van gemiddeld vier mensen voor het
eerst komen.
Tribunaal
Die krijgen dus een tribunaal van ze
ven man tegenover zich, bevestigt
coördinator Ton Schreuders lachend.
„Maar meestal nemen ze zelf ook ie
mand mee." Het hele team buigt zich
over de aangedane hand van een pa
tiënt om het over de best mogelijke
aanpak eens te wórden. „Het kan voor
komen dat bij een traumapatiënt de
reumatoloog denkt 'wat heb ik hier
aan?'", blikt Van Not demonstratief
op z'n horloge. „Maar voor je het weet
maakt de reumatoloog een nuttige op
merking over medicijnen en pikt hij
een idee op dat nuttig kan zijn voor
zijn andere patiënten. Van elke verga
dering is wellicht twintig procent di
rect van belang voor ieders vak."
Het grote succes van de multidiscipli
naire aanpak is helaas af te meten aan
de wachttijd. Twee maanden gelden
op dit moment. Voor aandoeningen
waar geen haastige spoed bij is, nota
bene.
Helaas weet nog niet iedereen dat cor
rect in te schatten, zegt Van Not spij
tig. „Iemand die met zenuwletsel bij
de huisarts komt, krijgt het advies het
even aan te zien. Later is de pijn weg,
maar ook het gevoel in die vinger. Als
iemand een tijd zijn hand niet ge
bruikt heeft, moet alles weer op peil
komen. Spieren, maar ook zenuwen
moeten Weer leren een vinger 'in te
schakelen'. Bij herstel geldt ook: als je
niet op tijd cle volgende stap neemt,
verstijft de hand. Het is enorm moei
lijk dat weer enigszins terug te
draaien." De vingers vormen een
span. Ze moeten allemaal werken voor
een optimaal handgebruik.
Verwijzing
Na vier jaar heeft, nog lang niet iedere
Zeeuwse behandelaar het bestaan van
het Handenteam goed tussen de oren
zitten, weet Van Not. „Laatst nog
sprak ik toevallig een Zeeuws-Vlaam-
se huisarts. De dag erna had ik een ver
wijzing van een patiënt die hij naar
Brugge had willen sturen." Daar ligt
vooral de taak van coördinator Ton
Schreuders.
De fysiotherapeut kwam er vorig jaar
april bij voor twee dagen per week, de
rest van de week werkt hij als onder
zoeker in het Erasmus Medisch Cen
trum in Rotterdam, Hij draagt zorg
voor de verspreiding van de faam en
de kennis van het Handenteam bij ver-
bandmeesters, ergotherapeuten en 'fy
siotherapeuten.
Woensdag 8 maart presenteert het
Handenteam Zeeland een uiteenzet
ting over kunstgewrichten voor pols
en hand door onder andere fysiothera
peut G. Westdorp van Revalidatie Ge
neeskunde Zeeland. Het is één van de
weinige maandelijkse bijeenkomsten
over de aspecten van de handheelkun
de. De animo is groot, zegt Schreuders
tevreden. „Er zijn zelfs een aantal be
handelaars die zich verder toeleggen
op de genezing van de hand. Je kan de
beste chirurgische ingreep doen, als
cle nabehandeling niet goed verloopt
kan alles voor niets zijn geweest."
Dichtbij
Het Handenteam is erop uit om ver
spreid over Zeeland fysiotherapeuten
op te leiden die patiënten dicht bij
hun woonplaats kunnen helpen revali
deren. Nu moeten1 patiënten voor na
zorg steeds naar Terneuzen of Goes.
Voor mensen met handletsel is reizen
bezwaarlijk: autorijden kan niet, open
baar vervoer is lastig als je je niet kan
door Claudia Sondervan
TERNEUZEN - Ziekenhuis
Zeeuws-Vlaanderen is begon
nen met het plaatsen van een
nieuwe pacemaker die de cardio
loog per sms waarschuwt als het
hart van de drager niet goed
werkt. Het bericht komt binnen
op de mobiele telefoon van de
cardioloog.
Die kan de ernst van de onregel
matigheid via internet bekijken
en zo nodig de patiënt naar het
ziekenhuis laten komen. Rond
de jaarwisseling is het eerste
exemplaar geplaatst. Inmiddels
lopen zes Zeeuws-Vlaamse pa
tiënten ermee rond, vertelt car-
diotechnicus Eric Neve. Een car-
diotechnicus bereidt de patiënt
voor op de implantatie van een
pacemaker, assisteert de cardio
loog bij de ingreep en zorgt voor
de juiste plaatsing, aansluiting
en afstelling van het apparaat,
dat de hartfunctie moet onder
steunen. De drager van de pace
maker krijgt tijdelijk een specia
le mobiele telefoon, cle 'cardio-
messenger', om bij zich te dra
gen.
Databank
Als de geïmplanteerde pacema
ker onregelmatigheden in de
hartfunctie vertoont, wordt via
de 'cardiomessenger' een be
richt gestuurd naar een data
bank. Die stuurt het bericht
door naar de mobiele telefoon
van de behandelend cardioloog
of cardiotechnicus. In Terneu
zen overziet Neve de gegevens
clie cle implantaten sturen.
Nog niet alle patiënten die een
pacemaker nodig hebben krij
gen er één met een zendertje,
vertelt Neve. Voorlopig wordt
de communicerende pacemaker
geplaatst bij mensen met gecom
pliceerde hartproblemen. Als zij
vervolgens langere tijd stabiel
blijven en geen veranderingen
in medicatie hebben, is de inten
sieve controle overbodig en kun
nen zij de 'cardiomessenger' inle
veren.
Bij hartpatiënten bij wie veel
minder kans is op storingen,
wordt een eenvoudiger pacema
ker geplaatst. „Maar ik ver
wacht dat de fabrikant volgend
jaar ook cle zendertechniek ge
bruikt", zegt Neve.
Ziekenhuis Zeeuws-Vlaanderen
meldt beneden de lijn Rotter
dam-Eindhoven 'het enige zie
kenhuis te zijn dat de pacema
ker met zendertje implanteert
bij hartpatiënten. Ook in België
zou cle techniek nog amper ge
bruikt worden.
Geruststellend
Het grote voordeel is dat de car
dioloog problemen bij de pa
tiënt kan zien aankomen en
soms voorkomen. De techniek
heeft voor veel patiënten een ge
ruststellende werking op hun
angst dat hart of pacemaker
gaan haperen. Naast de alarm
functie voorziet de pacemaker
met zender de arts geregeld van
informatie over de conditie van
de patiënt, op tevoren ingegeven
tijdstippen.
De behandelend arts kan die ge
gevens inzien op internet als hij
een bepaalde code ingeeft, om
de privésfeer van de patiënt te
beschermen.
Ergotherapeut en stuurgroeplid van het Handenteam Marjan van Wensen (links) helpt mevrouw L. van Geel uit Vlissin-
gen bij strekoefeningen met haar gespalkte middelvinger, waar zij een kunstgewricht in kreeg. foto Willem Mieras
vastgrijpen. En taxivervoer wordt pas
vergoed bij grotere afstanden dan
zelfs Zeeland te bieden heeft. Boven
dien is handrevaliclatie intensief, vaak
meerdere keren per week.
Boven de Westerschelde lijkt de lokale
nazorg spoedig realiseerbaar, in
Zeeuws-Vlaanderen echter niet.
Schreuders krijgt er amper respons
voor vanuit Ziekenhuis Zeeuws-Vlaan
deren, meldt hij.
Hij verheugt zich op een aankomend
wapenfeit. Zowat het voltallige huis
artsenbestand van Zeeland, honderd-
dertig mensen, schreven in voor het na
scholingsprogramma 'Wat is er aan dé
hand?', dat op 9 maart en 12 april op
Neeltje Jans gegeven wordt.
De twintig huisartsen die zich niet
hebben ingeschreven voor één van bei
der data doen dan ongetwijfeld dienst
voor hun bijscholende collega's. De
huisartsen, en enkele bedrijfsartsen
en fysiotherapeuten, horen er over cle
bouw van de hand en wat daar alle
maal mis mee kan gaan.
Cruciaal vindt het Handenteam het
laatste onderwerp: bij welk letsel
moet de patiënt met zwaailicht naar
het Handenteam en wanneer kan de
huisarts het 'even aanzien'. Van Not:
„Soms is de conservatieve behande
ling met de spalk of trucs in huis het
beste, maar je moet niet het ultieme
moment voor een chirurgische ingreep
missen. Een reumapatiënt die last
krijgt van een duimgewricht, leert die
duim te ontzien - soms is rust cle beste
therapie. Maar als later alle vingerge
wrichten te zeer zijn aangetast, is het
te laat voor een kunstgewricht in de
cluim. Dat is een gemiste kans."
Internationaal
Waar het Zeeuwse Handenteam inter
nationaal mee scoort is de hang naar
het verzamelen van gegevens en het
streven naar het vinden van de beste
behandelmethode.
Het handletsel wordt nog zeer hap-
snapgewijs benaderd door de meest
goedwillende artsen, vertellen Schreu
ders en Van Not. „Bijvoorbeeld een be
kend chirurg die zijn chirurgie zeer
succesvol noemt. Hij ziet zijn patiën
ten nooit terug na de ingreep maar
krijgt ook geen klachten. Dat is alles
waar hij op afgaat in zijn oordeel.
Maar weten die patiënten ook wat ze
hadden mogen verwachten?", stelt
Van Not. „Wij willen een norm vast
stellen voor elk letsel zodat een pa
tiënt van tevoren weet wat hij ver
wachten kan van een ingreep. Wij wil
len op grond van resultaten aantonen
wat de beste behandeling is."
De Zeeuwse bevolking is loyaal, honk
vast, de ideale onderzoeksgroep.
Schreuders grijpt achter zich naar een
stapel brieven: „Honderd procent res
pons op onze vraag of patiënten mee
willen doen aan het onderzoek!
Protocollen en uniforme normen zijn
hard nodig in de handheelunde, vindt
Van Not. Het Zeeuwse handenteam is
arrogant genoeg om die normen te stel
len waar anderen dat nalaten. „Er zijn
twintig manieren in omloop om de be
weeglijkheid van een gewricht weer te
geven zonder dat iemand het erover
eens is welke het beste is. Als ik een
collega in Utrecht mijn uitslagen geef,
weet hij niet waar ik het over heb.
Zonder overeenstemming over cle
meetmethode heb je niks te evalueren.
De industrie steekt geld in onderzoe
ken die daardoör stralen. En zo krijg
je behandelrapporten die luiden: 'De
breukstand is prachtig; de vinger doet
niets meer'."
