PZC
J
Water hoort
niet in wijn
EIGENLIJK
25
Ad van 't Veer
Dan Brown flikt het hem
opnieuw, maar nu anders
Afscheid Nieuwe Muziek
en Zeeuwse Prijs
woensdag 22 februari 2006
Na de handelsschool en zijn dienst
tijd bestierde Ad van 't Veer (Goes,
1941) samen met zijn broer in de jaren
zestig limonadefabriek Adora, die zijn
vader in Middelburg had opgezet. Nadat
het familiebedrijf was verkocht, kon hij
vanaf 1969 volledig zijn hart volgen, die
vooral bij de muziek lag.
Van 't Veer kwam in dienst bij stichting
Jeugd en Muziek, waar hij concerten op
het gebied van hedendaagse muziek,
straatoptredens en tentoonstellingen or
ganiseerde. Ook stichtte hij filmhuizen
in Goes, Hulst en Oostburg. Vanaf 1976
werd jaarlijks het Festival Nieuwe Mu
ziek georganiseerd. In 1981 richtte hij sa
men met componist Iannis Xenakis
(1922-2001) het vermaarde Xenakis En
semble op.
Stichting Jeugd en Muziek werd in 1984
omgezet in Stichting Nieuwe Muziek,
met de Kloveniersdoelen in Middelburg
als podium. In 1994 werd het 25-jarig be
staan uitgebreid gevierd.
In 2004 verhuisde Nieuwe Muziek naar
de Grote Kerk in Veere, die daarvoor een
uitgebreide verbouwing had ondergaan.
De stichting begon zich vanaf dat mo
ment steeds meer als Muziekpodium Zee
land te profileren. Wegens financiële pe
rikelen moest de programmering voor de
tweede helft van 2005 voor het overgrote
deel worden geschrapt.
Van 't Veer neemt, vanwege het bereiken
van de pensioengerechtigde leeftijd, ko
mende zaterdag officieel afscheid. Bij die
gelegenheid wordt hem de veertiende
Zeeuwse Prijs voor Kunsten en Weten
schappen uitgereikt.
De bijeenkomst, in het provinciehuis in
Middelburg, wordt opgeluisterd met di
verse optredens. Gerard Bouwhuis (pia
no) en Heieen Hulst (viool) spelen wer
ken van Louis Andriessen, Willem Breu-
ker Sewing Little Sister Sonatine, voor
de gelegenheid geschreven) en de Zeeuw
se componist Douwe Eisenga. Pianist Ge
offrey Madge voert Evryali van Iannis
Xenakis uit. Ter afsluiting speelt, als ca
deau van Omroep Zeeland, het Willem
Breuker Kollektief.
ttfZirris.--
,X Y'
Grafsteen van Elias Canetti
was ik benieuwd naar een
verslag van de ontmoeting
tussen Elias Canetti en Ja
mes Joyce, of beter naar de versie van Joyce. Die bleek onvindbaar,
maar ondertussen kwam ik tegen hoe James Joyce en Marcel Proust
elkaar troffen. Zo werd het nog een Joyce-week.
In Het Ogenspel vertelt Elias Canetti (1905) zijn levensgeschiedenis
van de jaren 1931-1937, de periode voor zijn vlucht uit Oostenrijk.
Hij is de 25 gepasseerd en wijdt zich aan de letteren. Canetti's to
neelstukken worden echter niet gespeeld en zijn roman Die Blen
ching is nog steeds niet uitgegeven. In zo'n situatie zijn relaties niet
onbelangrijk.
In januari 1935 wordt er voor Canetti een voorleesavond gearran
geerd bij een rijke familie in Zürich, in een grote villa met een salon
vol genodigden. Er liep natuurlijk heel wat rond in Zürich, toen in
de buurlanden nazi's en fascisten hun machtsposities mochten inne
men. Canetti las op die avond eerst het begin van zijn theaterstuk
Komedie der ijdelheid waarin spiegels een grote rol spelen. Na de
pauze zou er een hoofdstuk uit Die Blendung, in het Nederlands
Het Martyrium, volgen. Het toneelstuk las hij in het dialect van We
nen. Onder de luisteraars van die avond in de grote salon van die
villa was James Joyce. Die was weer in Zürich komen wonen.
In de pauze stelde de gastvrouw Canetti aan Joyce voor. Die rea
geerde op de Komedie der ijdelheid met: 'Ik scheer me met een mes
- zonder spiegel'. Canetti wijdt er, na jaren nog steeds gekrenkt,
bladzijden aan. Wat kan Joyce bedoeld hebben? Kon hij het Weens
niet volgen? Ervoer Joyce de Komedie met die spiegels als een per
soonlijke aanval? Was het omdat hij bijna blind was? Na de pauze
ging Joyce weg, zonder naar Die
Blendung te luisteren.
Zoekend in de Joyce-biografie van
Richard Ellmann bleek er geen en
kel spoor van Canetti te vinden.
Kennelijk had Joyce zich nooit
meer met hem bemoeid of over hem
uitgelaten. Wel beschrijft Ellmann de enige ontmoeting van James
Joyce met Marcel Proust. Ulysses was al gepubliceerd. En Proust
werkte aan zijn romancyclus A la recherche du temps perdu, waar
van enkele delen waren verschenen.
Parijs, 18 mei 1922, een feest ter ere van het succes van Serge Diag-
hilev en Strawinsky, met hun ballet. Joyce kwam laat en veront
schuldigde zich voor zijn burgerplunje. Op dat moment kwam'
Proust binnen. Ze werden aan elkaar voorgesteld.
Joyce zei dat hij veel hoofdpijn had en nauwelijks meer iets kon
zien. Proust klaagde over zijn maag en wilde daarom snel weer
weg. Ook Joyce wilde niet lang blijven. Het speet Proust. dat hij het
werk van Joyce niet kende. Deze merkte op dat hij nog nooit iets
van Proust had gelezen. De gastheer bestelde na enige tijd voor
Proust een taxi om hem naar huis te brengen. Toen de taxi arriveer
de, stapte Joyce ongevraagd ook in, deed het raampje open en stak
onmiddellijk een sigaret op. Voor Proust moet dat niet minder dan
levensbedreigend zijn geweest. Tijdens de taxirit keek Joyce zwij
gend naar Proust, teiwijl de Fransman converseerde met de gast
heer zonder een woord tegen Joyce te zeggen. Toen Proust bij zijn
appartement uitstapte, zei hij tot zijn begeleider: 'Wilt u Monsieur
Joyce vragen zich door mijn taxi thuis te laten brengen'. Ze hebben
elkaar nooit meer gezien.
Zo goed als zeker hebben ook Joyce en Canetti elkaar na die voor
leesavond nooit meer ontmoet. Nou ja, in zekere zin dan, want op
het kerkhof van Zürich heeft Canetti voor zichzelf een graf gezocht
bij dat van Joyce. Zo rusten ze naast elkaar, echter te ver voor één
foto. Toch is het op roepafstarid.
Lo van Driel
Ontmoetingen
Het was het grote succes van
de Amerikaanse auteur
Dan Brown, De Da Vinci Code,
dat de deuren opende voor zijn
oudere werk. Eerst voor zijn de
buutroman Het Juvenalis Dilem
ma en vex'volgens voor Het Ber
nini Mysterie. De thriller die -
tussen die twee titels in - in de
Verenigde Staten verscheen, De
Delta Deceptie, is nu ook in Ne
derlandse vertaling gepubli
ceerd.
Ongetwijfeld als opwarmertje
voor de film die in mei dit jaar
van De Da Vinci Code uitkomt
én voor zijn langvei-wachte boek
na De Da Vinci Code, dat vol
gens iedereen die het wil weten
de titel The Solomon Key zal
dragen en - wanneer precies is
nog niet bekend - ook dit jaar
zal uitkomen.
Nee, professor Robert Langdon
uit De Da Vinci Code en Het
Bernini Mysterie komt er in De
Delta Deceptie nog niet aan te
pas, zoals hij dat wel weer zal
doen in The Solomon Key. De
Delta Deceptie is van een ander
'kaliber dan de culturele speur
tochten van Langdon naar de ge
heime codes van de katholieke
kerk of op de schildeiïjen van
Da Vinei.
Maar de lezer zij gewaar
schuwd: het boek is er niet min
der spannend om en de research
die Dan Brown er in heeft gesto
ken is opnieuw indrukwekkend.
Van een thriller mag je - net als
van ieder nieuw deel in de Har-
ry Potter-reeks - van tevoren
nooit teveel prijsgeven, anders
is de lol er van af. Veel meer dan
een uitgebreidere versie van de
summiere tekst op de achterflap
mag je van het verhaal zelf niet
vertellen. Zo zij het. Een Na-
sa-satelliet doet op de Noord
pool een opzienbarende ontdek
king, die de oorsprong van de
wereld en dus uiteindelijk van
de mensheid een heel andere
wending (of juist weer niet?) zal
geven. Het komt de president
van de Verenigde Staten, Zach
Herney, goed uit, want de bud
gettaire uitgaven die hij aan de
Nasa besteedt liggen al geruime
tijd onder vuur. Zijn tegenstan
der bij de aanstaande verkiezin
gen, de niets en niemand ont
ziende senator Sedgewick Sex
ton, maakt van alle mislukkin
gen van de ruimtevaai-torganisa-
tie dankbaar gebruik in diens
campagne.
Dan Brown flikt het hem op
nieuw, alleen anders dan de le
zer gewend is van De Da Vinei
Code.
Aly Knol
Dan Brown: De Delta Deceptie - Ver
taling Josephine Ruitenberg. Uitgeve
rij Luitingh, 416 pag., 19,95.
ij beseft terdege dat zijn afscheid bij Nieuwe Mu
ziek Zeeland, na 35 jaar, niet uitsluitend gevoelens
van droefenis teweeg zal brengen. Tegelijkertijd is
Ad van 't Veer er trots op uiterst consequent te zijn geweest in
wat hij programmeerde. Daarbij had hij slechts één leidraad:
zijn eigen voorkeur. „Compromissen? Je gaat toch niet iets
doen wat je zelf niet leuk vindt?"
Met Willem Breuker, 1996
Markant is een omschrij
ving die hem nog tekort
doet. Ad van 't Veer is eigenzin
nig, vervuld van een gedreven
heid die weinig fijnzinnig kan
worden op het moment dat hij
zich niet begi-epen of onderge
waardeerd voelt. Het is deels
ook een pose, die zijn tomeloze
liefde voor de hedendaagse mu
ziek maskeert. Zodra hij herin-
neiïngen ophaalt aan 'de groten
der aarde' met wie hij mocht sa
menwerken - Iannis Xenakis,
John Cage, Morton Feldman -
krijgen de emoties de overhand
en stokt de woordenstroom.
Bij de uitreiking van de Zeeuws
Pi-ijs voor Kunsten en Weten
schappen, zaterdag in Middel
burg, speelt pianist Geoffrey
Madge op zijn verzoek Evryali
van Xenakis. Madge deed dat
dertig jaar geleden ook, tijdens
een drie weken durend festival
dat Jeugd en Muziek - de voorlo
per van Nieuwe Muziek - aan de
Grieks-Franse componist wijd
de. „Ik was er helemaal kapot
van", zegt Van 't Veer. „Je ziet
de zee kabbelen en deinen. Xe
nakis componeerde niet met
klanken, maar in vlakken, gol
ven. Het was behoorlijk vooi'uit-
strevend. Niet omdat het zo
moeilijk was, maar omdat het
zo móói was."
Hij begon, in de jai*en zestig,
naar eigen zeggen met niets:
geen stimulerend klimaat, geen
eigen gebouw. Pionieren in de
onwetende polder. „Het is letter
lijk op'straat begonnen, zeer pri
mitief met straatvoorstellingen.
We wilden niet in de schouw
burg, want dat was decadent, of
in de Concert- en Gehoorzaal,
want dat was helemaal ver
schrikkelijk. We zijn almaar ge-
groeid tot we in de Vleeshal be
landden. Dat was wel chic, met
die Markt voor je neus. Toen we
daar niet meer in mochten, kwa
men we in 1984 in de Kloverners-
doelen. Zo werd het van niets
toch iets. Het zaad is vanaf 1969
gezaaid en uiteindelijk heb ik
daar een mooie tuin aan overge
houden."
Ondanks de subsidies van de
Zeeuwse overheden heeft Van 't
Veer zich nooit écht door hen ge
steund gevoeld. „Ik werd ge
doogd. Van de gemeente Middel
burg kregen we wel geld, maar
dat ging nooit omhoog. Als eer
ste in Zeeland kon ik op een ge
geven moment ook geld van het
Rijk krijgen. Dat gaf meer dan
de plaatselijke overheid! Dat
kan gewoon niet. In 35 jaar is
het in Middelburg geen stap ver
beterd."
Hij wijst ook naar de provincie.
„Ik heb vaak gezegd: Xenakis is
zó belangrijk, ontvang die man
nu eens een keer. Bied hem een
diner aan. Maar nee hoor, dan
gaven ze niet thuis. Ik heb festi
vals gehad met de groten der
aarde: Feldman, Cage. Die kun
je toch niet ontvangen in zo'n
zaaltje als wij hadden?"
„Volksdansen en ringsteken is
de overheid liever dan Nieuwe
Muziek. Ik zeg: kijk nou eens
verder dan je neus lang is. In
foto Mechteld Jansen
Kniknie presenteerde onlangs
zijn programma voor dit jaar,
waarin volop aandacht is voor
andere genres, zoals oude, klas
sieke, niet-westerse en jazzmu
ziek. „Het is leuk dat hij er ook
nog behoorlijk wat moderns in
heeft zitten", zegt Van 't Veer.
„Verder geef ik er geen commen
taar op. Laat ik in godsnaam
nou mijn grote waffel houden.
Die jongen krijgt het toch al zo
moeilijk."
De samenwerking die zijn opvol
ger zoekt met allerlei andere or
ganisaties, ziet Van 't Veer in
elk geval niet zitten. „Ik ben
geen man die samenwerking
zoekt, omdat je dan altijd water
bij de wijn moet doen en dan
vind ik die wijn niet meer lek
ker. Het betekent dat je ver
plicht bent bepaalde concerten
af te nemen. Daar is niets op te
gen, maar ik heb toch liever
mijn eigen keuze."
Met zijn Xenakis Ensemble gaat
hij, ondanks zijn fysieke beper
kingen, wel door. „Dat moet
wel, anders zou ik Xenakis la
ten vallen." Hij werkt aan een
vervolg op het vroegere Koor
Nieuwe Muziek. Er zijn plannen
om volgend jaar mei met het Pro-
jektkoor Utrecht, onder leiding
van Rob Vermeulen, tot een sa
menwerking te komen. „Ik wil
proberen de koormuziek toch
weer een por te geven."
Archief
Daarnaast werkt Van 't Veer vol
op aan het veiligstellen van zijn
archief. Hij heeft vrijwel alle op
tredens van Nieuwe Muziek op
band vastgelegd. Die moeten
snel worden gedigitaliseerd,
voordat ze verloren gaan. Eerst
wilde Omroep.Zeeland dat
doen, maar het werk is veel ar
beidsintensiever dan gedacht.
„In mijn toespraak van zaterdag
vraag ik de provincie daarom
om budget." Hij schat de inves
tering op 100.000 euro.
Het is uniek materiaal, zegt hij,
met niet alleen muziek, maar
ook lezingen en workshops.
„John Cage, Brian Fer-
neyhough, Lejaren Hiller,- Xena
kis, Allen Ginsberg samen met
Simon Vinkenoog in Vlissingen.
Mensen willen toch weten: hoe
speelde Feldman zelf? Ik heb
banden waarop hij dat doet.
Dat is in mijn ogen echt goud
waard. Dat mag niet verloren
gaan."
Rolf Bosboom
foto Camilla van Zuylen
Met Geoffrey Madge, 1976
hoog op de lijst om directeur
van het Holland Festival te wor
den en tien jaar later was ik kan
didaat bij de Rotterdamse
Kunststichting. Toen puntje bij
paaltje kwam, bleef ik toch
maar in Middelburg. Dan maar
wat minder salaris, maar ik had
wel een unieke positie. Ik kon
elke kunstenaar laten komen
die ik wilde hebben."
Sinds 2004 is Nieuwe Muziek in
Veere gevestigd, al was de schei
dende directeur liever in Middel
burg gebleven. „Zo'n gebouw
hoort eigenlijk in Middelburg te
staan.Uitbreiding van de capa
citeit van de Kloveniersdoelen
Middelburg staat een stand
beeld van de ringlijder, maar
dat-van onze eigen Daan Manne
ke is nei'gens te vinden. Er is
nooit meer naar de man omgeke
ken. Dat je op de nieuwjaarsre
ceptie van de provincie het
Zeeuwse volkslied kunt meezin
gen, is dat nou het beleid van de
overheid? Het is toch werkelijk
beneden alle peil?"
Tekorten
Financiële perikelen tekenen de
historie van Nieuwe Muziek,
maar ze zijn - uiteindelijk - nim
mer fataal gebleken. Creatief
boekhouden was het levens
elixer van de stichting, bekent
Van 't Veer. „Ik stapelde tekor
ten. Die kon ik soms pi*ivé weg
moffelen of er was wel een spon
sor of een vooi'zitter die bij
sprong. Er zijn altijd mensen ge
weest die op tijd het belang van
Nieuwe Muziek inzagen."
„Het Xenakis-festival in de ja
ren zeventig was het duurste fes
tival dat ooit in Zeeland heeft
gestaan. Er moesten veel men
sen voor uit het buitenland ko
men en dat maakte het natuur
lijk een beetje duur. Het budget
werd dus behoorlijk overschre
den. Dat tekort hebben we jaren
lang meegenomen zonder dat de
provincie het wist."
Van 't Veer is in zijn programme
ring altijd consequent geweest.
Componisten die hem raakten,
probeerde hij voortdurend on
der de aandacht te brengen, ter
wijl hij ook steeds verbindingen
met de beeldende kunst heeft ge
zocht. „Ik mag redelijk trots
zijn dat er een heel duidelijke
rode lijn in heeft gezeten. Dat
mag dan eenzijdig zijn, maar
het is in elk geval geen ratjetoe.
Philip Glass, Steve Reich, die
kwamen er bij mij bijvoorbeeld
niet in. Mensen die daarvan hou
den, moesten maar naar Antwer
pen."
Voorkeuren zijn er om ten volle
gekoesterd en geëtaleerd te wor
den. „Willem Breuker, hoeveel
stukken heeft hij wel niet voor
ons gemaakt? Terwijl ik steeds
tegen hem moest zeggen: ik heb
geen geld. Maar hij vindt dat
zijn muziek hier gedijen kan.
Hetzelfde geldt voor Guus Jans
sen. Geef dat soort mensen de
vrijheid en je hebt schitterende
projecten. Dat is het: maak pro
jecten! Je moet bepaalde men
sen echt centraal stellen, zodat
het er bij het publiek bijna inge
ramd wordt. Dat is wat ik voor
al met Xenakis heb gedaan."
Van 't Veer had zich een plek
verworven waardoor hij eigen
zinnig, compi-omisloos kon zijn.
„In de jaren zeventig stond ik
zat er, na de wat Van 't Veer be-
treft mislukte verbouwing in de
jaren negentig, niet in. De Grote
Kerk in Veere leek een goed al
ternatief.
De verbouwing van godshuis tot
muziekpodium verliep totaal an
ders dan hij voor ogen had, de
sastreus zelfs. „Ik heb nooit ge
weten dat architecten zo vrese
lijk waren. Ze zijn alleen maar
met zichzelf bezig. Er is ook
veel te veel betaald voor een ge
bouw dat niet in orde is."
„Nieuwe Muziek was toen al be
zig haar programmering te ver
foto Wim Riemens
breden. We gingen bijvoorbeeld
ook de Matthaus Passion doen.
Dan zit je met honderd muzikan
ten, terwijl er maar één kleedka
mer is! Het kantoor, het horeca
gedeelte, de kassa - het zit alle
maal fout in elkaar. Van het
warmtebeheer hebben ze ook
niets gesnapt. Het is er nooit
warm. Het stoken maakt ook zo
veel lawaai, dat je niet eens
künt stoken."
„Dat zijn wel teleurstellingen",
zegt Van 't Veer, terugblikkend.
„Maar in de muziek heb ik in de
loop der jaren goede dingen ge
daan: Zeeland Suite van Leo
Cuypers, Jona en Psalm 122 van
Breuker, Oresteia van Xenakis.
Daar kun je jaren op teren."
Het afscheid van Nieuwe Mu
ziek, zijn Nieuwe Muziek,
noemt hij 'behoorlijk lastig'.
Van 't Veer werd in 1999 getrof
fen door een hersenbloeding,
waardoor hij niet meer op zijn
oude niveau kon functioneren.
„Ik ben niet helemaal gezond,
heb behoorlijk wat klappen ge
had. Daarom ben ik ook wel blij
dat ik ermee moet ophouden,
want het gaat niet meer. Ik heb
niet meer het vermogen om zo'n
centrum te leiden. Ik mag bij
voorbeeld ook geen auto meer
rijden, waardoor het organise
ren heel moeilijk is geworden."
Willem Kniknie, muziekpro-
grammeur bij Lantaren/Venster
in Rotterdam, is zijn opvolger.
„Die jongen is binnengehaald
zonder dat ik het wist. Die
stond ineens voor mijn deur. Ik
mocht niet meedenken over
mijn opvolging. Dat vond ik wel
flauw, want ik had een fantas
tisch meisje op het oog."
Ad van 't Veer in de Grote Kerk in Veere