PZC J Water hoort niet in wijn EIGENLIJK 25 Ad van 't Veer Dan Brown flikt het hem opnieuw, maar nu anders Afscheid Nieuwe Muziek en Zeeuwse Prijs woensdag 22 februari 2006 Na de handelsschool en zijn dienst tijd bestierde Ad van 't Veer (Goes, 1941) samen met zijn broer in de jaren zestig limonadefabriek Adora, die zijn vader in Middelburg had opgezet. Nadat het familiebedrijf was verkocht, kon hij vanaf 1969 volledig zijn hart volgen, die vooral bij de muziek lag. Van 't Veer kwam in dienst bij stichting Jeugd en Muziek, waar hij concerten op het gebied van hedendaagse muziek, straatoptredens en tentoonstellingen or ganiseerde. Ook stichtte hij filmhuizen in Goes, Hulst en Oostburg. Vanaf 1976 werd jaarlijks het Festival Nieuwe Mu ziek georganiseerd. In 1981 richtte hij sa men met componist Iannis Xenakis (1922-2001) het vermaarde Xenakis En semble op. Stichting Jeugd en Muziek werd in 1984 omgezet in Stichting Nieuwe Muziek, met de Kloveniersdoelen in Middelburg als podium. In 1994 werd het 25-jarig be staan uitgebreid gevierd. In 2004 verhuisde Nieuwe Muziek naar de Grote Kerk in Veere, die daarvoor een uitgebreide verbouwing had ondergaan. De stichting begon zich vanaf dat mo ment steeds meer als Muziekpodium Zee land te profileren. Wegens financiële pe rikelen moest de programmering voor de tweede helft van 2005 voor het overgrote deel worden geschrapt. Van 't Veer neemt, vanwege het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd, ko mende zaterdag officieel afscheid. Bij die gelegenheid wordt hem de veertiende Zeeuwse Prijs voor Kunsten en Weten schappen uitgereikt. De bijeenkomst, in het provinciehuis in Middelburg, wordt opgeluisterd met di verse optredens. Gerard Bouwhuis (pia no) en Heieen Hulst (viool) spelen wer ken van Louis Andriessen, Willem Breu- ker Sewing Little Sister Sonatine, voor de gelegenheid geschreven) en de Zeeuw se componist Douwe Eisenga. Pianist Ge offrey Madge voert Evryali van Iannis Xenakis uit. Ter afsluiting speelt, als ca deau van Omroep Zeeland, het Willem Breuker Kollektief. ttfZirris.-- ,X Y' Grafsteen van Elias Canetti was ik benieuwd naar een verslag van de ontmoeting tussen Elias Canetti en Ja mes Joyce, of beter naar de versie van Joyce. Die bleek onvindbaar, maar ondertussen kwam ik tegen hoe James Joyce en Marcel Proust elkaar troffen. Zo werd het nog een Joyce-week. In Het Ogenspel vertelt Elias Canetti (1905) zijn levensgeschiedenis van de jaren 1931-1937, de periode voor zijn vlucht uit Oostenrijk. Hij is de 25 gepasseerd en wijdt zich aan de letteren. Canetti's to neelstukken worden echter niet gespeeld en zijn roman Die Blen ching is nog steeds niet uitgegeven. In zo'n situatie zijn relaties niet onbelangrijk. In januari 1935 wordt er voor Canetti een voorleesavond gearran geerd bij een rijke familie in Zürich, in een grote villa met een salon vol genodigden. Er liep natuurlijk heel wat rond in Zürich, toen in de buurlanden nazi's en fascisten hun machtsposities mochten inne men. Canetti las op die avond eerst het begin van zijn theaterstuk Komedie der ijdelheid waarin spiegels een grote rol spelen. Na de pauze zou er een hoofdstuk uit Die Blendung, in het Nederlands Het Martyrium, volgen. Het toneelstuk las hij in het dialect van We nen. Onder de luisteraars van die avond in de grote salon van die villa was James Joyce. Die was weer in Zürich komen wonen. In de pauze stelde de gastvrouw Canetti aan Joyce voor. Die rea geerde op de Komedie der ijdelheid met: 'Ik scheer me met een mes - zonder spiegel'. Canetti wijdt er, na jaren nog steeds gekrenkt, bladzijden aan. Wat kan Joyce bedoeld hebben? Kon hij het Weens niet volgen? Ervoer Joyce de Komedie met die spiegels als een per soonlijke aanval? Was het omdat hij bijna blind was? Na de pauze ging Joyce weg, zonder naar Die Blendung te luisteren. Zoekend in de Joyce-biografie van Richard Ellmann bleek er geen en kel spoor van Canetti te vinden. Kennelijk had Joyce zich nooit meer met hem bemoeid of over hem uitgelaten. Wel beschrijft Ellmann de enige ontmoeting van James Joyce met Marcel Proust. Ulysses was al gepubliceerd. En Proust werkte aan zijn romancyclus A la recherche du temps perdu, waar van enkele delen waren verschenen. Parijs, 18 mei 1922, een feest ter ere van het succes van Serge Diag- hilev en Strawinsky, met hun ballet. Joyce kwam laat en veront schuldigde zich voor zijn burgerplunje. Op dat moment kwam' Proust binnen. Ze werden aan elkaar voorgesteld. Joyce zei dat hij veel hoofdpijn had en nauwelijks meer iets kon zien. Proust klaagde over zijn maag en wilde daarom snel weer weg. Ook Joyce wilde niet lang blijven. Het speet Proust. dat hij het werk van Joyce niet kende. Deze merkte op dat hij nog nooit iets van Proust had gelezen. De gastheer bestelde na enige tijd voor Proust een taxi om hem naar huis te brengen. Toen de taxi arriveer de, stapte Joyce ongevraagd ook in, deed het raampje open en stak onmiddellijk een sigaret op. Voor Proust moet dat niet minder dan levensbedreigend zijn geweest. Tijdens de taxirit keek Joyce zwij gend naar Proust, teiwijl de Fransman converseerde met de gast heer zonder een woord tegen Joyce te zeggen. Toen Proust bij zijn appartement uitstapte, zei hij tot zijn begeleider: 'Wilt u Monsieur Joyce vragen zich door mijn taxi thuis te laten brengen'. Ze hebben elkaar nooit meer gezien. Zo goed als zeker hebben ook Joyce en Canetti elkaar na die voor leesavond nooit meer ontmoet. Nou ja, in zekere zin dan, want op het kerkhof van Zürich heeft Canetti voor zichzelf een graf gezocht bij dat van Joyce. Zo rusten ze naast elkaar, echter te ver voor één foto. Toch is het op roepafstarid. Lo van Driel Ontmoetingen Het was het grote succes van de Amerikaanse auteur Dan Brown, De Da Vinci Code, dat de deuren opende voor zijn oudere werk. Eerst voor zijn de buutroman Het Juvenalis Dilem ma en vex'volgens voor Het Ber nini Mysterie. De thriller die - tussen die twee titels in - in de Verenigde Staten verscheen, De Delta Deceptie, is nu ook in Ne derlandse vertaling gepubli ceerd. Ongetwijfeld als opwarmertje voor de film die in mei dit jaar van De Da Vinci Code uitkomt én voor zijn langvei-wachte boek na De Da Vinci Code, dat vol gens iedereen die het wil weten de titel The Solomon Key zal dragen en - wanneer precies is nog niet bekend - ook dit jaar zal uitkomen. Nee, professor Robert Langdon uit De Da Vinci Code en Het Bernini Mysterie komt er in De Delta Deceptie nog niet aan te pas, zoals hij dat wel weer zal doen in The Solomon Key. De Delta Deceptie is van een ander 'kaliber dan de culturele speur tochten van Langdon naar de ge heime codes van de katholieke kerk of op de schildeiïjen van Da Vinei. Maar de lezer zij gewaar schuwd: het boek is er niet min der spannend om en de research die Dan Brown er in heeft gesto ken is opnieuw indrukwekkend. Van een thriller mag je - net als van ieder nieuw deel in de Har- ry Potter-reeks - van tevoren nooit teveel prijsgeven, anders is de lol er van af. Veel meer dan een uitgebreidere versie van de summiere tekst op de achterflap mag je van het verhaal zelf niet vertellen. Zo zij het. Een Na- sa-satelliet doet op de Noord pool een opzienbarende ontdek king, die de oorsprong van de wereld en dus uiteindelijk van de mensheid een heel andere wending (of juist weer niet?) zal geven. Het komt de president van de Verenigde Staten, Zach Herney, goed uit, want de bud gettaire uitgaven die hij aan de Nasa besteedt liggen al geruime tijd onder vuur. Zijn tegenstan der bij de aanstaande verkiezin gen, de niets en niemand ont ziende senator Sedgewick Sex ton, maakt van alle mislukkin gen van de ruimtevaai-torganisa- tie dankbaar gebruik in diens campagne. Dan Brown flikt het hem op nieuw, alleen anders dan de le zer gewend is van De Da Vinei Code. Aly Knol Dan Brown: De Delta Deceptie - Ver taling Josephine Ruitenberg. Uitgeve rij Luitingh, 416 pag., 19,95. ij beseft terdege dat zijn afscheid bij Nieuwe Mu ziek Zeeland, na 35 jaar, niet uitsluitend gevoelens van droefenis teweeg zal brengen. Tegelijkertijd is Ad van 't Veer er trots op uiterst consequent te zijn geweest in wat hij programmeerde. Daarbij had hij slechts één leidraad: zijn eigen voorkeur. „Compromissen? Je gaat toch niet iets doen wat je zelf niet leuk vindt?" Met Willem Breuker, 1996 Markant is een omschrij ving die hem nog tekort doet. Ad van 't Veer is eigenzin nig, vervuld van een gedreven heid die weinig fijnzinnig kan worden op het moment dat hij zich niet begi-epen of onderge waardeerd voelt. Het is deels ook een pose, die zijn tomeloze liefde voor de hedendaagse mu ziek maskeert. Zodra hij herin- neiïngen ophaalt aan 'de groten der aarde' met wie hij mocht sa menwerken - Iannis Xenakis, John Cage, Morton Feldman - krijgen de emoties de overhand en stokt de woordenstroom. Bij de uitreiking van de Zeeuws Pi-ijs voor Kunsten en Weten schappen, zaterdag in Middel burg, speelt pianist Geoffrey Madge op zijn verzoek Evryali van Xenakis. Madge deed dat dertig jaar geleden ook, tijdens een drie weken durend festival dat Jeugd en Muziek - de voorlo per van Nieuwe Muziek - aan de Grieks-Franse componist wijd de. „Ik was er helemaal kapot van", zegt Van 't Veer. „Je ziet de zee kabbelen en deinen. Xe nakis componeerde niet met klanken, maar in vlakken, gol ven. Het was behoorlijk vooi'uit- strevend. Niet omdat het zo moeilijk was, maar omdat het zo móói was." Hij begon, in de jai*en zestig, naar eigen zeggen met niets: geen stimulerend klimaat, geen eigen gebouw. Pionieren in de onwetende polder. „Het is letter lijk op'straat begonnen, zeer pri mitief met straatvoorstellingen. We wilden niet in de schouw burg, want dat was decadent, of in de Concert- en Gehoorzaal, want dat was helemaal ver schrikkelijk. We zijn almaar ge- groeid tot we in de Vleeshal be landden. Dat was wel chic, met die Markt voor je neus. Toen we daar niet meer in mochten, kwa men we in 1984 in de Kloverners- doelen. Zo werd het van niets toch iets. Het zaad is vanaf 1969 gezaaid en uiteindelijk heb ik daar een mooie tuin aan overge houden." Ondanks de subsidies van de Zeeuwse overheden heeft Van 't Veer zich nooit écht door hen ge steund gevoeld. „Ik werd ge doogd. Van de gemeente Middel burg kregen we wel geld, maar dat ging nooit omhoog. Als eer ste in Zeeland kon ik op een ge geven moment ook geld van het Rijk krijgen. Dat gaf meer dan de plaatselijke overheid! Dat kan gewoon niet. In 35 jaar is het in Middelburg geen stap ver beterd." Hij wijst ook naar de provincie. „Ik heb vaak gezegd: Xenakis is zó belangrijk, ontvang die man nu eens een keer. Bied hem een diner aan. Maar nee hoor, dan gaven ze niet thuis. Ik heb festi vals gehad met de groten der aarde: Feldman, Cage. Die kun je toch niet ontvangen in zo'n zaaltje als wij hadden?" „Volksdansen en ringsteken is de overheid liever dan Nieuwe Muziek. Ik zeg: kijk nou eens verder dan je neus lang is. In foto Mechteld Jansen Kniknie presenteerde onlangs zijn programma voor dit jaar, waarin volop aandacht is voor andere genres, zoals oude, klas sieke, niet-westerse en jazzmu ziek. „Het is leuk dat hij er ook nog behoorlijk wat moderns in heeft zitten", zegt Van 't Veer. „Verder geef ik er geen commen taar op. Laat ik in godsnaam nou mijn grote waffel houden. Die jongen krijgt het toch al zo moeilijk." De samenwerking die zijn opvol ger zoekt met allerlei andere or ganisaties, ziet Van 't Veer in elk geval niet zitten. „Ik ben geen man die samenwerking zoekt, omdat je dan altijd water bij de wijn moet doen en dan vind ik die wijn niet meer lek ker. Het betekent dat je ver plicht bent bepaalde concerten af te nemen. Daar is niets op te gen, maar ik heb toch liever mijn eigen keuze." Met zijn Xenakis Ensemble gaat hij, ondanks zijn fysieke beper kingen, wel door. „Dat moet wel, anders zou ik Xenakis la ten vallen." Hij werkt aan een vervolg op het vroegere Koor Nieuwe Muziek. Er zijn plannen om volgend jaar mei met het Pro- jektkoor Utrecht, onder leiding van Rob Vermeulen, tot een sa menwerking te komen. „Ik wil proberen de koormuziek toch weer een por te geven." Archief Daarnaast werkt Van 't Veer vol op aan het veiligstellen van zijn archief. Hij heeft vrijwel alle op tredens van Nieuwe Muziek op band vastgelegd. Die moeten snel worden gedigitaliseerd, voordat ze verloren gaan. Eerst wilde Omroep.Zeeland dat doen, maar het werk is veel ar beidsintensiever dan gedacht. „In mijn toespraak van zaterdag vraag ik de provincie daarom om budget." Hij schat de inves tering op 100.000 euro. Het is uniek materiaal, zegt hij, met niet alleen muziek, maar ook lezingen en workshops. „John Cage, Brian Fer- neyhough, Lejaren Hiller,- Xena kis, Allen Ginsberg samen met Simon Vinkenoog in Vlissingen. Mensen willen toch weten: hoe speelde Feldman zelf? Ik heb banden waarop hij dat doet. Dat is in mijn ogen echt goud waard. Dat mag niet verloren gaan." Rolf Bosboom foto Camilla van Zuylen Met Geoffrey Madge, 1976 hoog op de lijst om directeur van het Holland Festival te wor den en tien jaar later was ik kan didaat bij de Rotterdamse Kunststichting. Toen puntje bij paaltje kwam, bleef ik toch maar in Middelburg. Dan maar wat minder salaris, maar ik had wel een unieke positie. Ik kon elke kunstenaar laten komen die ik wilde hebben." Sinds 2004 is Nieuwe Muziek in Veere gevestigd, al was de schei dende directeur liever in Middel burg gebleven. „Zo'n gebouw hoort eigenlijk in Middelburg te staan.Uitbreiding van de capa citeit van de Kloveniersdoelen Middelburg staat een stand beeld van de ringlijder, maar dat-van onze eigen Daan Manne ke is nei'gens te vinden. Er is nooit meer naar de man omgeke ken. Dat je op de nieuwjaarsre ceptie van de provincie het Zeeuwse volkslied kunt meezin gen, is dat nou het beleid van de overheid? Het is toch werkelijk beneden alle peil?" Tekorten Financiële perikelen tekenen de historie van Nieuwe Muziek, maar ze zijn - uiteindelijk - nim mer fataal gebleken. Creatief boekhouden was het levens elixer van de stichting, bekent Van 't Veer. „Ik stapelde tekor ten. Die kon ik soms pi*ivé weg moffelen of er was wel een spon sor of een vooi'zitter die bij sprong. Er zijn altijd mensen ge weest die op tijd het belang van Nieuwe Muziek inzagen." „Het Xenakis-festival in de ja ren zeventig was het duurste fes tival dat ooit in Zeeland heeft gestaan. Er moesten veel men sen voor uit het buitenland ko men en dat maakte het natuur lijk een beetje duur. Het budget werd dus behoorlijk overschre den. Dat tekort hebben we jaren lang meegenomen zonder dat de provincie het wist." Van 't Veer is in zijn programme ring altijd consequent geweest. Componisten die hem raakten, probeerde hij voortdurend on der de aandacht te brengen, ter wijl hij ook steeds verbindingen met de beeldende kunst heeft ge zocht. „Ik mag redelijk trots zijn dat er een heel duidelijke rode lijn in heeft gezeten. Dat mag dan eenzijdig zijn, maar het is in elk geval geen ratjetoe. Philip Glass, Steve Reich, die kwamen er bij mij bijvoorbeeld niet in. Mensen die daarvan hou den, moesten maar naar Antwer pen." Voorkeuren zijn er om ten volle gekoesterd en geëtaleerd te wor den. „Willem Breuker, hoeveel stukken heeft hij wel niet voor ons gemaakt? Terwijl ik steeds tegen hem moest zeggen: ik heb geen geld. Maar hij vindt dat zijn muziek hier gedijen kan. Hetzelfde geldt voor Guus Jans sen. Geef dat soort mensen de vrijheid en je hebt schitterende projecten. Dat is het: maak pro jecten! Je moet bepaalde men sen echt centraal stellen, zodat het er bij het publiek bijna inge ramd wordt. Dat is wat ik voor al met Xenakis heb gedaan." Van 't Veer had zich een plek verworven waardoor hij eigen zinnig, compi-omisloos kon zijn. „In de jaren zeventig stond ik zat er, na de wat Van 't Veer be- treft mislukte verbouwing in de jaren negentig, niet in. De Grote Kerk in Veere leek een goed al ternatief. De verbouwing van godshuis tot muziekpodium verliep totaal an ders dan hij voor ogen had, de sastreus zelfs. „Ik heb nooit ge weten dat architecten zo vrese lijk waren. Ze zijn alleen maar met zichzelf bezig. Er is ook veel te veel betaald voor een ge bouw dat niet in orde is." „Nieuwe Muziek was toen al be zig haar programmering te ver foto Wim Riemens breden. We gingen bijvoorbeeld ook de Matthaus Passion doen. Dan zit je met honderd muzikan ten, terwijl er maar één kleedka mer is! Het kantoor, het horeca gedeelte, de kassa - het zit alle maal fout in elkaar. Van het warmtebeheer hebben ze ook niets gesnapt. Het is er nooit warm. Het stoken maakt ook zo veel lawaai, dat je niet eens künt stoken." „Dat zijn wel teleurstellingen", zegt Van 't Veer, terugblikkend. „Maar in de muziek heb ik in de loop der jaren goede dingen ge daan: Zeeland Suite van Leo Cuypers, Jona en Psalm 122 van Breuker, Oresteia van Xenakis. Daar kun je jaren op teren." Het afscheid van Nieuwe Mu ziek, zijn Nieuwe Muziek, noemt hij 'behoorlijk lastig'. Van 't Veer werd in 1999 getrof fen door een hersenbloeding, waardoor hij niet meer op zijn oude niveau kon functioneren. „Ik ben niet helemaal gezond, heb behoorlijk wat klappen ge had. Daarom ben ik ook wel blij dat ik ermee moet ophouden, want het gaat niet meer. Ik heb niet meer het vermogen om zo'n centrum te leiden. Ik mag bij voorbeeld ook geen auto meer rijden, waardoor het organise ren heel moeilijk is geworden." Willem Kniknie, muziekpro- grammeur bij Lantaren/Venster in Rotterdam, is zijn opvolger. „Die jongen is binnengehaald zonder dat ik het wist. Die stond ineens voor mijn deur. Ik mocht niet meedenken over mijn opvolging. Dat vond ik wel flauw, want ik had een fantas tisch meisje op het oog." Ad van 't Veer in de Grote Kerk in Veere

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2006 | | pagina 25