De snavel kent vele vormen
c
Het koepeltje is al vier eeuwen een uitkijkpost
Oe kao je zoies
toch vraehe
Nieuwe Raadkaart
dinsdag 14 februari 2006
-
De kleine zwaan voedt zich tijdens zijn overwintering in Nederland met oogstresten.
foto Chiel Jacobusse
Voor iedere vogel is zijn
of haar snavel een be
langrijk instrument. Soms
is het een onopvallend
lichaamsonderdeel, zoals
bij een mus of duif. Dat is
anders bij de merel, ook een
vogel die zich in vrijwel ie
dere tuin laat zien. De gele
snavel is een opvallend ui
terlijk kenmerk bij deze
soort.
Er zijn tal van vormen in sna
vels. Eenden bijvoorbeeld
hebben bijna altijd een platte
snavel. En wat te denken van de
snavel van de vogel die het logo
van een groot keten is? We be
doelen de toekan. Zijn snavel is
exotisch gekleurd en minimaal
zo groot als zijn lijf.
Wie nog meer voorbeelden be
denkt, komt al snel tot de con
clusie dat iedere vogel een ande
re snavel heeft. En omdat die
snavel als het bestek van de vo
gel dient, vertelt de snavel veel
over het menu van de vogel.
De vorm bepaalt wat de vogel
ermee kan. Dat kan kraken zijn,
of vangen, trekken, zeven of nog
wat anders. Maar altijd hetzelf
de doel: het bemachtigen van
voedsel.
Vogels die zaad eten, hebben
een kleine, dikke snavel. Met
die kleine snavel kunnen ze klei
ne zaadjes goed pakken. Bij een
aantal vogelsoorten, zoals de
vink, is de snavel heel sterk.
Daarbij zijn de kaakspieren zo
goed ontwikkeld, dat zelfs har
de pitten, zoals van de kers er
mee gekraakt kunnen worden.
Een heel bijzonder exemplaar
harde snavel is die van de kruis
bek. Hoe die vogel aan z'n naam
komt, laat zich makkelijk ver
klaren. Het onderste en boven
ste deel van de snavel kruisen
elkaar. Daarmee kan hij zelfs de
stugste schubben van een spar
ren- of dennenappel naar buiten
duwen, om bij de zaden te ko
men. De harde zaadlobben wor
den vervolgens zonder moeite
gekraakt.
Insecteneters hebben een korte,
spitse snavel. Bijvoorbeeld de
zwaluw. Vaak maken ze het
zichzelf gemakkelijk. Ze vliegen
met opengesperde bek en alles
wat in het luchtruim vliegt op
de weg die de vogel aflegt, heeft
pech.
De groene specht doet wat meer
moeite om zijn menu, dat uit in
secten bestaat, te bemachtigen.
Hij gebruikt zijn snavel om een
gat om de schors van de boom te
hakken. In dat gat vindt hij zijn
maaltje.
Karakteristiek'
Vogels die hun eten in de grond
of in het water zoeken hebben
een lange snavel. Een heel ka
rakteristieke snavel heeft de
kluut, Hij is vrij .dun en lang, en
aan het einde naar boven gebo
gen. De kluut waadt door het
water en schept, al heen en weer
De PZC sponsort Het Zeeuwse
Landschap. In 'Natuurlijk Zee
land' doen medewerkers van deze
stichting verslag van wat er
speelt in de Zeeuwse natuurgebie
den: onverwachte vondsten en bij
zondere gedragingen passeren we
kelijks de revue. En natuurlijk
ook de successen en mislukkin
gen in het beheer.
schuddend met z'n kop, klein
grut zoals insecten, larven,
plankton en slakjes uit het wa
ter. 'De kluut wijst naar z'n
snuut' is een bekend rijmpje om
de snavelvorm te onthouden.
Het tweede deel van het rijmpje
luidt 'en de wulp wijst naar z'n
gulp'. De snavel van de wulp
buigt aan het einde juist naar be
neden. Daarmee boort hij in de
bodem of in ondiep water, op
zoek naar insecten, slakken, re
genwormen of schelpdieren.
Eenden hebben over het alge
meen platte snavels. Je ziet ze
vaak in ondiep water met hun
kop naar beneden en hun achter
ste in de lucht. Ze zoeken naar
voedsel op de modderige bodem.
Ze zeven de modder in hun sna
vel om voedsel te vinden. Een
bijzondere visser is de zilverrei
ger. Zij jagen gezamenlijk, in li
nie, en met hun fel-gele poten
drijven ze visjes en andere wa
terbewoners in een hoek. Met
hun platte snavel lepelen ze de
prooien uit het water.
Een bijzondere eendensnavel is
die van de zaagbekken-familie.
Deze eendachtige vogels hebben
een soort tandjes in hun snavel.
Daarmee kunnen ze glibberige
vissen, kikkers en kreeftjes vast
houden. Naast zaagbekken zijn
er geen vogels met tanden. Het
voedsel van een vogel wordt ver
teerd in de maag.
Een agressievere manier van
voedsel bemachtigen, houden
roofvogels er op na. Vaak heb
ben ze een scherpe, haakvormi
ge snavel. Daarmee kan een
prooi gedood en verscheurd wor
den.
Naast de toepassing als bestek
is de snavel onder meer van be
lang om te drinken, te klimmen,
andere soortgenoten te begroe
ten en het hof te maken, te vech
ten, jongen te voeren, takken
naar een nest te dragen, nesten
te weven, het verenpak te onder
houden, etc. Of 'ie opvallend is
of niet, voor een vogel is de sna
vel een multifunctioneel en on
misbaar instrument.
Carolien van de Kreeke -
Abrahamse
Carolien van de Kreeke-Abra-
hamse is medewerkster Externe
Betrekkingen bij Het Zeeuwse
Landschap
Juf Addie ei een druk bestaen.
Iedere dag deêl ze d'r leven
mee zö'n hallef de twintig huus
van hroep drie van de basisscho-
le. En da's een êle zurreg. En 's
aevens moe ze dan ook nog vö
Ab, d'r man zurrehe, mè die
zurgt helukkig ook hoed vö eur,
zöda ze aoles hoed kan volouwe.
Juf Addie ei nooit hin saoie dae-
hen of tieden da ze, om 't zömè
es te zeien, uut d'r neuze kan zit-
te ete.
Hroep drie van noe was vroeher
den eeste klasse van de laohere
schole. Noe bin ze a twi jaer be
zig mee een deuhaende lijn tot
an hroep achte. Hetoetst en het-
est komme ze an om verder te
han lere omhaen mee defers en
letters en aolerlei waerden in 't
leven. Juf Addie ei t'r d'r anden
vol an.
Wan de huus van tehenwoordig
bin noe eênmal druk. Monden
staen hin ohenblik stil en zwie-
hen doen ze pas, as ze 's aevens
in slaop valle, Vroeher was 't
een hröte deugd ao je as kind
kon zwiehe en alleên mè wat
zei, as ze je ies vroehe. Meestal
was 'jae juf' of 'neê meêster' 't
ênihe wat er uut oefde te kom
men. Je wier dan ohelijk hepre-
ze deu de juf of de meêster. De
ênihe keer, dao je wat meer
moest zeie was ao je een taefel
op moest zeie. Wat ao je docht,
lie'je nie merreke en ieuw je vö
nae schooltied.
De huus bin noe eêl wat mondi-
her En op schole praote ze en
vraehe ze wat af. En zodoende
oor juf Addie de nödihe verhao-
len uut 't leven van de huus.
Vooral op maendagochen, as ze
aol in de krienge behinne en mo-
he vertelle over de zaeterdag en
de zondag. Dan kom ze wè es 't
eên en 't ander te weten. Wi a
Jaimy uut eten heweest is, oevee
geld a de vaoder van Kevin ver
dient a moe ze dat op die leef-
tied nie aoltied serieus neme!),
wirom a de moeder van Dylan
kwaed was op z'n vaóder of wi a
ze bie Nadine tuus de sleutel
leie, as ze weghae. Sommihe bin
kort van stof, mè di bin d'r ook
bie, die a nie op kunne ouwe en
aole details van de leste twi dae-
hen in 't openbaar wille brienge.
Ricardo, een joentje van zesse,
is t'r zö eên. In de maendago-
chenkrienge ei t'n aoltied z'n
andeêl en het gaet aoltied over 't
zelfde. Ie doe verslag van aoles,
wat a t'un op zaeterdag ei mee-
hemaekt op 't voetbalveld. En
dat oördt breêd uuthemete vö
de huus en vö juf Addie in 't bie-
zonder. De F pupillen van de
club van 't durp heve aoltied
stof tot spreken. Ie behriept da
juf Addie nie vee eit mee voet
ballen, mè di heeft 'un nie om.
Ie za ze 't wè lere!
Aolerlei voorvallen oórt de juf,
ie eit het over z'n medespelers,
de scheidsrechter en vooral z'n
eihen andeêl in de strijd om
winst en verlies. Een ienkele
keer probeert een medespeler
uut z'n klasse d'r ies an toe te
voehen, mè dat oördt nie op
pries hesteld. Ie hae dan arder
praote en kiekt de behinnende
stoorzender goed vernienig an.
Ie moet aoles zelf zeie en hineên
ander. Juf kan 'um ook naebie
nie tot zwiehen brienge, wan in
eên aedem, zonder te rusten, pro-
beert'un ook nog ies over d'ande-
re elftallen te zeien en ondertus
sen weet juf ook da Ricardo z'n
moeder vö Ajax is en z'n vaoder
vö Feyenoord!
Addie vindt aol die aandacht
echt te vee van 't goeie, a.kan ze
nie behriepe, dat'un zö vee uut-
slaehen ontouwen eit. Da's bie
andere dingen op schole wè es
wat minder! Zelf is ze beter
tuus in de korfbalwereld, wan
di slooft Ab, d'r man, z'n eihen
iedere weke bie uut. Z 'ei in de
gymzaol Ricardo en d'andere
huus a heprobeerd waerem te
maeken vö deze in Nederland
uuthevonde sport. Mè dat wier
hin succes. Een mande zonder
bodem as doel, di von Ricardo
niks an, vee te klein. En mee
evenvee meiden as joengers spe-
le, leek'um ook hlad niks. Bie ul-
der dee Jannineke mee, mè dat
was een kind van de beste speler
van 't eêste elftal en die ao hin
broertje! Van Jannineke aode ze
hin last, die stoeng meer te kie
ken dan da ze mee dee. Neê,
korfbal zou de sport van Ricar
do nooit ore!
Van de winter is 't 't ineêns stil
hore op de maendagochen. Ri
cardo ao niks mi te zeien a t'un
an de beurt is. D'eeste weke von
Addie dat hlad nie erreg. Even
nie aol die voetbaluutslaehen an
der oöd. Mè nè twi weken vroeg
ze d'r eihen toch af, wirom of Ri
cardo niks mi zei. Zou zie het
toch te vee laete merreken ebbe,
dat zö'n stuit vertelle lastig was
vö d'andere huus en vö eur
Ze kon 't uuteindelijk nie laete
om nae drie weken te vraehen
oe of 't heweest was op 't voet
balveld. Ricardo keek z'n juf an
of un zeie wou: „Oe kao je zoies
toch vraehe!"
„Mè juf, noe weet je toch wè, da
me hlad nie mi voetballe op 't
veld. M 'ebbe WINTERVER-
STOPPING! Ebbe ze dat nie bie
de korfbal?"
Van zö'n volzin moest de juf
even bekomme. Toen brocht ze,
nie zonder moeite, uut: „Nee, Ri
cardo, de korf is nooit ver
stopt."
Ricardo wist henoeg, a behreep'
un 't antwoord nie êlemaele. Mè
hoed, 't was toch mè korfbal!
Onderwiele leeft t'un z'n eihe wi
a weken uut, op zaeterdag en op
de maendagochen. Tot de zeu-
merverstopping.
Frans van der Heide
De oplossing van de raad
kaart van vorige week is
de zeedijk tussen de kern van
Scharendijke en de nol
Oost-Repart, met op de achter
grond het koepeltje, schrijft J. J.
Geleijnse uit Zierikzee.
„West-Repart en de woning van
de familie Stok zijn verdwenen
als gevolg van de aanleg van de
Brouwersdam en rijksweg
N57".
Evenals enkele andere inzen
ders wijst Geleijnse op de beton-
muur op de dijk, een zogenoem
de muraltmuur. „De muur is ge
plaatst in 1916 en genoemd naar
jonkheer ir. R. R. L. de Muralt,
voorheen ingenieur van de wa
terstaat en 's lands burgerlijke
openbare werken in het toenma
lige Nederlandsch-Indië. Van
1903 tot 1913 was hij hoofd van
de technische dienst van het wa
terschap Schouwen."
Het koepeltje op de achtergrond
is voor velen een herkennings
punt. „Het was een onderdeel
van de voormalige uitspanning
De Repart", weet A. Bliek uit
Vlissingen. „Het buitenhuis Re-
paer (later Repart) was eeuwen
lang de verblijfplaats voor de
heemraden van Schouwen met
hun familieleden. Het huis lag
aan de kleine baai tussen de dijk-
punten Oostnol en Kloosternol.
Het enige wat hiervan nog rest
is de theekoepel. Repaer is het
Middelnederlands voor verblijf
plaats." Volgens P. J. J. van
Wijk uit Burgh-Haamstede is
het eerste witte huis met schuur
van J. W. Ringelberg. „Tussen
de bomen is nog net het dak
zichtbaar van huis Repart. Daar
woonde vroeger de dijkbaas H.
Ringelberg. Waarschijnlijk
heeft het koepeltje vroeger als
een soort baken of uitkijkpost
voor schepen of bewaking van
de dijk tijdens een storm, ge
diend."
Dat komt aardig in de richting,
blijkt uit de reactie van M.
Liek-Joosse uit Vlissingen, die
wijst op de website
www.stad-en-lande.nl, waarop
informatie over het koepeltje
staal. Tijdens de Tachtigjarige
Oorlog, in 1598, bepaalden de
Staten van Zeeland dat op
Schouwen een landwacht moest
worden ingesteld, om uit te kij
ken naar vijandelijke schepen.
Op meerdere plaatsen langs de
kust werden wachthuizen ge
plaatst. Ook na de Opstand ble
ven de wachthuizen hun functie
houden. Het waterschap ge
bruikte het gebouwtje later als
bergplaats voor materialen. Tij
dens de Eerste Wereldoorlog
deed het koepeltje weer als van
ouds dienst. In 2000, kort voor
de overdracht door het water
schap aan de Stichting Renesse,
werd het gebouwtje door brand
verwoest. Het is inmiddels weer
in ere hersteld. „Helaas is dit ge
bouwtje langzaam het slachtof
fer aan het worden van vanda
len, die graag leuzen krassen in
de palen en het rieten dak ver
nielen", constateert W. H. P.
Bien uit Scharendijke.
P. Fonteine-Oosse uit Krabben-
dijke bewaart er leuke herinne
Rinus Antonisse
De waardebonnen gaan naar: J.
A. Noordhoek-van Schaik,
Goes, L. J. de Ruiter, Bruinisse
en M. van Doezelaar, Scharendij
ke.
Uit de collectie van Hans Lindenbergh een
nieuwe kaart van een plaats aan het water,
met een historisch gebouw. De vraag is uiteraard:
bij welk dorp is de foto genomen?
Meer informatie over de situatie toen en nu en het
huis is van harte welkom bij de redactie van Bui
tengebied.
Oplossingen kunnen tot en met uiterlijk zaterdag
18 februari worden ingezonden naar: Redactie
PZC Buitengebied, postbus 31, 4460 AA Goes; fax
0113-315669; e-mail redactie@pzc.nl.
Onder inzenders van een goede oplossing worden
drie waardebonnen verdeeld.
ringen aan. „Wij waren leerlin
gen van de school met de bijbel
te Scharendijke in de jaren
1933-40. En tussen de middag
mochten we als overblijvers
graag pootje gaan baden aan het
strand bij het koepeltje of bra
men gaan plukken in de duinen.
En als we te laat terug op school
kwamen, konden we niet veel
straf krijgen. De bus van Van
Dongen stond op kwart over
drie klaar om ons weer thuis te
brengen." Als leerling van het
Zeeuws Technisch Instituut
voor weg- en waterbouw in
Goes, liep S. Schipper uit Wol-
phaartsdijk stage bij de afslui
ting van het Brouwershavense
Gat. Hij lag in de kost bij de fa
milie De Jonge, die in de inlaag
een camping had. J. W. Ringel
berg uit Scharendijke is in het
huis in de inlaag geboren en ge
togen en woont er nog steeds.
„Het spulletje, een vlasbedrijfje,
was eigendom van mijn vader
Piet Ringelberg. De naastgele
gen schuur met woningen waren
van de familie De Jonge, nu be
woond door Ivet van Doorn.
Achter de woningen bevinden
zich nu campings."
KLEINE KABEKId
BLAUWE BEIGES
WII DE EEND
