De naakte mensen zijn de verf
Spencer Tuniek in Brugge
«actie bijlagen: 0113-315680
ivw.pzc.nl
P.mail:redactie@ pzc.nl
Postbus 314460 AA Goes
Wprtentie-exploitatie:
2d en Midden-Zeeland: 0113-315520;
Ks-Vlaanderen: 0114-372770;
Nationaal: 020-4562500.
woensdag 8 februari 2006
Luidruchtige komedie met Jim Carrey
De Stadsschouwburg van Brugge, gevuld met 770 figuranten voor het fotoproject van Spencer Tuniek. foto SpencerTunick, Brugge 2005 - courtesy I-20 Gallery New York
e Amerikaanse kunste
naar Spencer Tuniek
heeft wereldwijd naam
gemaakt met zijn foto's van naakte
mensenmassa's in openbare ruim
tes. Een van zijn opmerkelijkste -
en ook naar zijn mening een van
zijn beste - projecten ontwikkelde
hij het afgelopen jaar iii Brugge.
De neerslag daarvan, op foto én vi
deofilm, is daar nu te zien. „Mijn
werk is ongetwijfeld sensueel,
maar niet seksueel."
De beelden zijn fascinerend. Lang
zaam vult de prachtige zaal van
de Stadsschouwburg in Brugge zich
met mensen, ogenschijnlijk in afwach
ting van een normale voorstelling. Op
het podium verschijnt echter alleen
een kunstenaar. Op zijn commando
kleden de 770 mensen zich, zonder
een moment te aarzelen, uit. De sfeer
is die van kinderlijke opwinding, la
cherig. De kunstenaar geeft aanwijzin
gen, boetseert op afstand het massale
naakte vlees tot wat hij zelf om
schrijft als een grote bruidstaart van
lichamen. Foto's worden genomen.
Als hij uiteindelijk aangeeft dat het
werk is gedaan en dat iedereen zich
weer kan aankleden, belonen de men
sen hem én zichzelf met een staande
ovatie.
Spencer Tuniek (1967), afkomstig uit
New York, maakt al sinds 1992 derge
lijke installaties, zoals hij ze noemt.
Zo'n zeventig locatieprojecten heeft
hij inmiddels op zijn naam staan. Zijn
bezigheden doen weliswaar denken
De weersomstandigheden waren ex
treem: kil en regenachtig. Op de video
is te zien hoe de bootsessie wordt ge
troffen door een wolkbreuk, zonder
dat het enthousiasme van de deelne
mers ook maar een moment vermin
dert. De uiteindelijke foto toont een
merkwaardige verstilling: de onmis
kenbare omgeving van Brugge, de be
ginnende stortbui die haar sporen in
het water trekt, driehonderd vrouwen
lijven die massaal achterwaarts naar
het water reiken, negen stuurlieden
die diep weggedoken in hun regen jas
sen trachten het roer recht te houden.
De foto's van Tuniek hebben, op het
eerste gezicht, ook een ongemakkelij
ke schoonheid. Ze tonen de omgeving
in een volstrekt ander licht, maar mis
sen welbewust de uitgelaten stem
ming tijdens het maken ervan. Het
vaak strakke, sterk geregisseerde
beeld van samengedreven, naakte
mensen kan er ook voor zorgen dat as
sociaties met nare regimes in het be
wustzijn priemen. De Amerikaanse
kunstenaar toont de mensen boven
dien veelal uitdrukkingsloos, soms
zelfs schijnbaar levenloos.
De foto van een liggende mensenme
nigte - zestig vrouwen - op een Brugs
bruggetje of in een smal straatje, oogt
in eerste instantie als een massagraf
en kan als confronterend worden erva
ren. Wie beter kijkt, ziet dat betrokke
nen zijn bedekt met bruine fondant
chocolade. „Het is juist een zoete
plek, een zoet werk. In het algemeen
vind ik wel dat wat ik nu doe levendi
ger is dan mijn vroegere werk." De fo
to heeft afgelopen weekeinde nog, in
en bij het Concertgebouw, een tegen
hanger gekregen in de vorm van 68
mannen die werden overgoten met wit
te chocola.
De tentoonstelling van Tunicks werk
in Brugge is bescheiden: een videofilm
van ongeveer een kwartier en vijf fo
to's. Daar is wel al zijn energie in
gaan zitten. „Ik ben nu eenmaal geen
persfotograaf, maar een hedendaags
kunstenaar. Ik maak misschien drie
installaties per jaar en per installatie
haal ik er ongeveer vijf foto's uit. Dat
zijn dus maar vijftien foto's per jaar.
Maar voor mij zijn het net schilderijen
en een schilder maakt misschien ook
vijftien schilderijen per jaar.
Nicolas Bruggeman (30), inwoner van
de stad, was een van de vrijwilligers
in Brugge. Hij staat op de foto in de
Vlamingstraat, weliswaar onherken
baar op de achtergrond, maar niette
min is hij er trots op. „Ik had het gele
zen in de krant en heb meegedaan om
dat het zo onvoorstelbaar was. Je
krijgt niet altijd de kans om deel te ne
men aan een kunstwerk. Het was die
dag heel koud, maar iedereen herin
nert het zich als een warme ervaring.
Toen de fotograaf klaar was, sprong
iedereen van blijdschap in de lucht. Je
hebt echt het gevoel dat je voor jezelf
een grens hebt overschreden. Het re
sultaat vind ik echt heel tof."
Tuniek brengt met zijn installaties
een wonderlijke vorm van bevrijding
bij zijn vrijwilligers teweeg, wat tege
lijkertijd veel zegt over de wijze waar
op de moderne mens probeert zichzelf
van anderen te onderscheiden en om
gaat met naaktheid. „Het zijn prachti
ge mensen", zegt Tuniek. „Het is mooi
om te zien hoe opgetogen en geïnspi
reerd ze raken. Hoe meer kleren ze uit
trekken, des te meer ze openstaan
voor andere dingen."
Rolf Bosboom
Expositie: 'Spencer Tuniek in Brugge', t/m
31 maart in het Concertgebouw-Forum 6,
't Zand 34, Brugge. Geopend: dagelijks, be
halve op maandag, van 9.30 tot 17.00 uur.
mee hij werkt. Dat ontdoet de naakt
heid van elke seksuele associatie.
Het is de mens teruggebracht tot zijn
ultieme uniform, ontdaan van leef
tijd en identiteit. Het lichaam is
bijna een abstractie geworden.
De gezagsdragers in New York dach
ten er desondanks anders over. Tot
vijf keer toe werd Tuniek er in de ja
ren negentig zonder gegronde rede
nen tijdens fotosessies opgepakt.
Daarna kaartte hij de kwestie juri
disch aan. Het Hooggerechtshof stel
de hem in juni 2000 in het gelijk en
bepaalde dat de kunstenaar vrij is
om zijn werk te doen in de openbare
ruimte.
Toch blijft naakt nog steeds een pro
kleren. Op zijn website meldden vrij
willigers zich in groten getale, uit alle
landen {'nu is ineens Polen heel popu
lair'), aan voor nieuwe installaties.
Toch is het hem, zo zegt hij, niet om
aantallen te doen. „Ik wil het werk
maken dat ik voor ogen heb. Dat vind
ik interessant."
In Brugge markeerde Tuniek vorig
jaar mei het begin van de grootscheep
se kunstmanifestatie Corpus 05, waar
in het menselijk lichaam centraal
stond. De kunstenaar hanteei'de zijn
vaste werkwijze. De vrijwilligers dien
den zich midden in de nacht te mel
den, waarna ze naar de - geheim ge
houden - locaties werden geleid. Het
eigenlijke werk begon rond zonsop-
aan performances, maar zijn het niet,
omdat hij er geen publiek bij wil heb
ben. Hij creëert een installatie, een
kortstondig beeld dat hij documen
teert met behulp van foto en video.
Daarvan kan iedereen kennisnemen.
Graag zelfs.
Zijn werk heeft weinig te maken met
seksualiteit of met het doorbreken
van taboes. „Ik gebruik naaktheid,
omdat ik het menselijk lichaam nu
eenmaal prachtig vind", zegt hij.
„Mijn werk is ongetwijfeld sensueel,
maar niet seksueel." Het is, wordt wel
eens gezegd, landart met levende lij
ven. Tuniek ziet zichzelf vooral als
een schilder: de omgeving is het doek,
de naakte mensen zijn de verf waar-
bleem in de Amerikaanse denkwereld,
zegt hij, verwijzend naar onder meer
Nipplegate, de heisa rond de blote
borst van Janet Jackson die al dan
niet per ongeluk live op televisie was
te zien. „Een naakt lichaam is in Ame
rika nog steeds erger dan het missen
van een ledemaat."
Overal in de wereld wordt Tuniek, die
in augustus 2001 tweehonderd naakte
mensen in de binnenstad van Breda
fotografeerde, echter uitgenodigd om
te komen werken. Mega-ondernemin-
gen zijn het veelal. In de Royal Bota
nie Gardens in Melbourne vergaarde
hij bijvoorbeeld 4000 mensen; in het
hart van Barcelona gingen - voorals
nog zijn record - 7000 mensen uit de
gang. Ter plekke moesten de deelne
mers zich uitkleden en de posities in
nemen die Tuniek vooraf minutieus
had voorbereid.
Behalve de sessie in de Stadsschouw
burg, werden alle vrijwilligers (bijna
tweeduizend) naar de Vlamingstraat
geleid. Na het uitkleden dienden ze
richting de Markt en het Belfort te lo
pen. De massa knielde vervolgens op
de koude kasseien. Nadien werd ook
een - prachtige - foto gemaakt met
driehonderd vrouwen. Zij werden ver
deeld over negen rondvaartboten die
dagelijks op de Brugse Reien ronddob
beren. Hun werd gevraagd samen bloe
men uit te beelden door achterover te
leunen.
