Maken A-bom kost Iran
volgens experts nog jaren
|Bevolking Uruzgan is argwanend
Gevaren in Uruzgan
baren ouders zorgen
Soennieten steunen
terroristen niet langer
'Goed idee, dat
overstappen op
Ecostroom!'
'Hoeveel pakken
krijg je nu
eigenlijk gratis?'
energie
1 Bruut optreden Amerikanen zet kwaad bloed in afgelegen Afghaanse provincie
Ahmadinejad
van onze redactie buitenland
NIJMEGEN - Met pijn in haar
hart ziet mevrouw M. de Graaf
uit Bemmel haar 27-jarige zoon
binnenkort vertrekken naar de
Afghaanse provincie Uruzgan.
Haar zoon ging na zijn mts
bouwkunde het leger in, omdat
de werkgelegenheid in de bouw
niet best was.
„De bouw bleef trekken, maar
hij wilde eerst een uitzending
meemaken. Hij wilde graag de
helpende hand toesteken aan
mensen in nood. Nu zit ik met
een knoop in mijn maag, want
zijn eerste uitzending is bekend:
naar Afghanistan. Het is er hele
maal niet veilig. Hoe kunnen on
ze jongens daar humaan werk
verrichten?", vraagt mevrouw
De Graaf zich af"
Eerst leek het er nog op dat de
Tweede Kamer niet akkoord
zou gaan, maar de missie gaat
door. „Ik ben teleurgesteld in de
politiek. Die wil niet inzien dat
het om een zeer gevaarlijke mis
sie gaat." Mevrouw de Graaf is
niet de enige ouder die tegen de
missie is. Twee andere moeders
stichtten de groep 'Ouders tegen
uitzending van hun kinderen
naar Afghanistan'.
Voorzitter W. van den Burg van
militaire vakbond AFMP was
steeds tegen. „De militairen
moeten anderen de mogelijk
heid bieden de wederopbouw
ter hand te nemen. Maar er zijn
maar betrekkelijk weinig organi
saties die in Uruzgan aan weder
opbouw werken. Maar nu het be
sluit genomen is, moeten we
niet meer zeuren." Van den
Burg sprak vorige week in Af
ghanistan met Nederlandse mili
tairen. „Bij velen is de rek eruit.
Er zijn erbij die al zeven keer
zijn uitgezonden. Ik voorzie dat
tientallen er binnenkort de brui
aangeven. En als de conjunc
tuur aantrekt, zullen dat er nog
wel meer worden." GPD
Advertentie
Iraniërs betoogden vorige week op het Plein in Den Haag tegen het beleid van Iran. Zij steunen de
oppositie in hun land die zich tegen kernwapens heeft uitgesproken. foto Bram Lammers/GPD
Mag Iran kernenergie kunnen
opwekken? Ja, zegt de interna
tionale gemeenschap. Mag Iran
een atoomwapen kunnen ma
ken? Nee, zegt de internationa
le gemeenschap. Maar hoe val
len beide zaken te scheiden?
Hoe ver is Iran eigenlijk?
doorCarel Goselinq
DEN HAAG - Iran heeft nog
geen atoombom. Het kan zelf
geen splijtbaar materiaal ma
ken om nucleaire energie op te
wekken, noch heeft het dat ma
teriaal elders kunnen bemachti
gen. Dat liet CIA-topman John
Negroponte onlangs aan het
Amerikaanse Congres weten.
Zijn uitspraken klonken gerust
stellend. Toch zei de CIA-baas
zich 'ernstige zorgen' te ma
ken, want absolute zekerheid
bestaat er niet.
In de Iraanse bodem zit ura
niumerts, dat ook wordt ge
wonnen. Het land heeft negen
nucleaire onderzoekscentra en
laboratoria en er draaien twee
kleine experimentele kernreac
toren. Daarnaast zijn er drie fa
ciliteiten voor de productie
van nucleaire brandstof. In Na-
tanz staat een uranium verrij-
kingsfabriek. Medio 2005 be
gon Iran in Esfahan met de be
werking van uraniumerts,
waarbij uraniumoxyde wordt
omgezet in uraniumhexa-
fluoride, een tussenproduct no
dig voor latere verrijking.
Bij het verrijken van uranium
wordt het natuurlijke aandeel
uranium-235 verhoogd van 0,7
naar meer dan 90 procent. Ver
volgens kan dit verrijkte ura
nium op twee manieren ge
bruikt worden: voor het opwek
ken van energie of voor het ma
ken van kernwapens. Het fors
verhogen van het uranium-235
is niet makkelijk. Dat Iran in
Esfahan bezig is met een voor
fase, geeft aan dat het nog niet
ver is. Het complex in Natanz
heeft zelfs jarenlang stilgele
gen. Begin dit jaar haalden de
Iraanse autoriteiten de door
het internationaal atoomagent
schap IAEA aangebrachte ver
zegeling weg en kondigden aan
te gaan experimenteren met
uraniumverrijking.
Volgens IAEA-inspecteurs zal
het nog enige tijd duren voor
dat de faciliteit weer bruik
baar is. Iran wil gaan verrijken
door middel van zogenoemde
gascentrifuges. Die technolo
gie heeft men eerder via Paki
stan verkregen. Pas als Iran er
in slaagt op industriële schaal
verrijkt uranium te produce
ren, kan het dat militair gebrui
ken. Maar Teheran zegt dat
niet te willen en alleen vreedza
me opwekking van kernener
gie na te streven.
Kernreactoren
In 2010 wil Iran 20 procent
van de energiebehoefte dekken
met kernenergie. Het heeft zes
deels afgebouwde kernreacto
ren: twee Russische, twee Fran
se en twee Chinese. Als die
functioneren kan Iran uit be
werking van gebruikte brand
stofstaven plutonium winnen.
Ook dat is bruikbaar voor het
maken van een atoombom.
Iran heeft in Teheran al een la
boratorium waar de extractie
van plutonium wordt getest.
Maar onduidelijk blijft wan
néér Iran een eigen kernwapen
zou kunnen maken. Deskundi
gen zeggen dat het daar zeker
nog vijf jaar voor nodig heeft.
Bekend is dat Iran de blauw
druk heeft voor het maken van
onderdelen van atoomwapens.
Het land zou ook geprobeerd
hebben op de wereldmarkt de
nodige materialen te krijgen.
Dat zou echter mislukt zijn.
Dat Iran militaire bedoelingen
heeft moge blijken uit uitspra
ken van de oud-president van
Rusland, Boris Jeltsin. Die ont
hulde in mei 1995 al dat er een
afspraak tussen zijn land en
Iran bestond waarin ook 'mili
taire elementen' zaten, zoals
de mogelijkheid nucleaire
brandstof voor atoomwapens
te maken. Later zouden die af
spraken volgens Jeltsin zijn
vervallen.
Probleem is dat niemand dat
kan controleren. Iran heeft eer
der zaken verborgen gehouden
voor het IAEA en doet dat nog
steeds. Als het uranium kan
verrijken, dan is er geen garan
tie dat dit niet ook militair ge
bruikt wordt. Zeker niet als
IAEA-inspecteurs toegang tot
het land is ontzegd.
Door oproepen om Israël te ver
nietigen, door steun te geven
aan islamitische extremisten
en door langeafstandsraketten
te kopen, verhogen de Iraanse
machthebbers alleen maar be
staand wantrouwen. Boven
dien is een kernwapen ook via
omwegen te 'kopen'. Geen won
der dat Negroponte waar
schuwde voor een tweede
Noord-Korea. GPD
Stap over op Ecostroom en uw
toekomst wordt extra schoon.
Als u nu overstapt op Ecostroom®, krijgt u van
ENECO Energie 3 pakken Ariel koud-water-actief
gratis*. Met dit wasmiddel is het mogelijk om op
lagere temperaturen te wassen. Daardoor bespaart
u bij het wassen tot wel 50% aan energie. Zo werkt u
niet alleen aan een schonere toekomst maar
houdt u ook geld over. Ga voor de speciale actie
verpakking van Ariel koud-water-actief snel naar de
winkel of kijk op onze site.
*Kijk voor de actievoorwaarden op www.eneco.nl/ecostroom
www.eneco.nl/ecostroom
dinsdag 7 februari 2006 7
door Charles Levinson
BAGDAD - In hun strijd tegen
de soennitische rebellen in Irak
hebben de Amerikanen en de
Iraakse regering onverwachte
steun gekregen van soennieti-
sche stamhoofden in het westen
van het land. Diverse stamhoof
den hebben de steun aan de ter
roristen opgezegd omdat zij de
haakse zaak geen goed doen.
.,De buitenlandse terroristen
hebben hun eigen agenda."
Sjeik Osama al Jadaan van de in
vloedrijke Karabilastam in het
soennietische West-Irak is tegen
woordig eerder politicus dan
stamhoofd. Zijn traditionele
its Arabische gewaad en hoofd-
K doek zijn ingewisseld voor een
nors krijtstreep kostuum. De steun
aan Abu Mussab al Zarqawi en
andere buitenlandse rebellen in
zijn land heeft hij opgezegd.
-We beseften ons dat deze bui
tenlandse terroristen onder het
mom van de nobele Iraakse
zaak hun eigen agenda voeren",
aldus Jardaan. „Ze zeggen dat
ze zich verzetten tegen de Ameri
kaanse bezetting, maar in werke
lijkheid doden ze onschuldige
In de provincie Anbar, een broei
nest van terroristen dat grenst
aan Syrië, Jordanië en Saoe-
di-Arabië, hebben de VS en de
Iraakse regering nieuwe bondge
noten gevonden tegen de door
Al Qaeda geïnspireerde opstan
delingen: de lokale stamhoofden
en de autochtone Iraakse rebel-
!en «De plaatselijke rebellen
nelpen ons nu de problemen het
hoofd te bieden", zegt de Ameri
kaanse generaal-majoor Rick
lynch.
Vervreemd
Tot voor kort werkten de meeste
soennietische stammen in An-
°ar samen met de islamitisch ex
tremistische groeperingen. Ze
hadden een gemeenschappelijk
doel: het verdrijven van de Ame-
rikanen. Maar al Zarqawi heeft
zich van zijn Iraakse bondgeno
ten vervreemd door ook slachtof
fers te maken onder de bevol-
™g- Er zijn aanwijzingen dat
ajn groepering vier prominente
sjeiks uit Anbar heeft gedood,
li toen in januari honderden
mannen uit de provincie zich
wilden aanmelden bij het Iraak-
se leger kwamen er zeventig
mensen om het leven bij een zelf-
®00«iaanslag door Al Qaeda.
opinieonderzoek onder Ira
kezen wijst uit dat een klein
deel van de bevolking de aanval
len op de veiligheidstroepen
goedkeurt. Aanslagen waarbij
ook burgerslachtoffers vallen,,
vinden bij praktisch niemand
steun. Volgens analisten heeft
de deelname van soennieten aan
de verkiezingen en het verdrie
voudigen van het aantal soennie
tische parlementszetels lokale
leiders ervan overtuigd dat deel
name aan het politieke proces
een positieve uitwerking heeft.
„Er is sprake van een kente
ring", zegt de soennietische par
lementariër Mi thai Alusi. „Nu
na de verkiezingen nog steeds
aanslagen worden gepleegd, wil
len steeds meer mensen verlost
worden van deze terroristen."
Frustratie
Het was uit pure frustratie dat
de stamleiders zich tegen de ter
roristische groeperingen hebben
gekeerd. De terroristen zetten
kampen op en maakten van An
bar een doorvoerplaats voor ter
roristen uit het buitenland,
waar het Amerikaanse en Iraak
se leger met een serie offensie
ven op reageerden. De lokale be
volking, die tussen twee vuren
zat, zocht naar een oplossing.
„We zitten klem tussen de terro
risten die ons met hun aansla
gen willen vernietigen en het
Amerikaanse leger dat onze hui
zen verwoest en onze wapens af
neemt, waardoor we ons niet
kunnen verdedigen tegen de ter
roristen", zegt Jadaan.
Een sjeik van de Samarrastam,
die enorm geleden heeft onder
de gevechten, bezocht minister
van defensie Saadoun Dulaymi.
„Geef mij twee weken om de bui
tenlanders uit onze stad te ver
drijven", vroeg hij. De minister
stemde toe, waarop sjeiks van
andere stammen het voorbeeld
volgden.
Dulaymi, die de kloof tussen de
stammen en de buitenlandse re
bellen graag wilde vergroten,
had vervolgens een aantal ont
moetingen met de stamhoofden,
dorpsoudsten en religieuze lei
ders in Anbar. De lokale leiders
wilden wapens in ruil voor hun
medewerking. Maar Dulaymi
riep de bevolking in plaats daar
van op tot het Iraakse leger toe
te treden. „Als jullie willen mee
helpen de terroristen te bestrij
den, dan is de enige keuze u en
uw zoons in dienst van het leger
te stellen en het leger informatie
te verschaffen over de terroris
ten." GPD
- fjnnrflflrdtvan Hofslot
TARIN KOWT - Uruzgan, de
provincie waar over enkele
maanden een Nederlandse troe
penmacht neerstrijkt, zou het
aardig doen in een toeristische
folder over Afghanistan. Steile
ravijnen, woeste bergketens, zin
derende vlaktes. Het is een afge
legen en geïsoleerd gebied, dat
spaarzaam wordt bewoond door
boeren en herders. Vreemdelin
gen norden er gewantrouwd.
Als je een lijst maakt van de 34
provincies van Afghanistan en
je zet ze in volgorde van ontwik
keling in termen van veiligheid,
dan zou Uruzgan ergens onder
aan staan", zei de Amerikaanse
bevelhebber in Afghanistan lui
tenant-generaal Karl Eikenber-
rv begin dit jaar. Maar, voegde
bij er in een adem aan toe, „ik
zie geen enkele provincie die we
met kunnen veranderen. Het
kost gewoon tijd."
Toch hebben Amerikanen wei
nig bereikt in Uruzgan. In de
provincie, die ruim 600.000 in
woners telt en een oppervlakte
heeft van 22.696 vierkante kilo
meter (de helft van de opper
vlakte van Nederland), leverden
ze de afgelopen jaren felle ge
vechten met de Taliban. Vanuit
de hoofdstad Tarin Kowt, waar
ook een Nederlandse strijd
macht wordt gelegerd, opereer
de een mariniersbrigade. Ook
was er een reconstructieteam
van het Amerikaanse leger ac
tief. Veel heeft het niet gehol
pen, want buiten de weinige ste
den is veiligheid in Uruzgan ver
te zoeken. Sterker nog, het is er
onveiliger geworden. De schaar
se opbouwprojecten kwamen
niet van de grond. Hulporganisa
ties keerden Uruzgan de rug toe
na moordaanslagen op hulpver
leners.
Onrustiger
Gek genoeg is het tegenwoordig
in de provincie veel onrustiger
dan tijdens de Sovjet-bezetting
van Afghanistan (van 1979 tot
1989) en onder de Taliban. Die
laatste konden het gebied in
1994 zonder slag of stoot aan
Soldaten van de Verenigde Staten patrouilleren op 6 januari van dit jaar in de Afghaanse provincie Kandahar. Ze kwamen in actie nadat
door toedoen van een zelfmoordterrorist in de naburige provincie Uruzgan tien mensen omkwamen. Die aanslag werd gepleegd nadat een
andere zelfmoordterrorist werd gedood toen hij met zijn auto inreed op een Amerikaans konvooi in Kandahar, foto Humayoun Shiab/EPA
hun invloedssfeer toevoegen om
dat de bevolking genoeg had
van de ruzies tussen lokale
drugsbaronnen.
Met de verdrijving van de Tali
ban, eind 2001, was het gedaan
met de relatieve vrede. De bevol
king kwam klem te zitten tussen
de oude en de nieuwe heersers.
De geheimzinnige Taliban-lei-
der Mullah Omar is afkomstig
uit Uruzgan en heeft er nog
steeds volgelingen. Volgens on
bevestigde bronnen heeft Osa
ma Bin Laden er in 2001 enige
tijd vertoefd.
De bevolking bestaat buiten de
hoofdstad Tarin Kowt en de
plaatsen Uruzgan, Chora en Sha
re Naw vooral uit analfabete
herders en boeren. Herders trek
ken er rond met schapen en ka
melen, boeren verbouwen onder
meer abrikozen en amandelen.
Op grote schaal wordt er ook pa
paver geteeld, iets wat de wes
terse troepen verfoeien. De
opiumhandel is de belangrijkste
inkomstenbron van de Taliban.
Stammen
Uruzgan wordt vooral bewoond
door de Pashtun, die met zo'n
tien miljoen mensen de helft
van de totale Afghaanse bevol
king uitmaken. In het tribale
.Uruzgan domineren vier Pash-
tun-stammen: de Popolzai, de
Achakzai, de Kakal en de Noor-
zai. Gouverneur Jan Moham
med Khan, een voormalige
krijgsheer, is een Popolzai, net
als de Afghaanse president Kar-
zai. Khan heeft veel stamgeno
ten een baan bezorgd, wat weer
tot boosheid heeft geleid bij de
leden van andere stammen, die
zijn buitengesloten.
Karzai zou Khan, mede onder
druk van Nederland, willen ver
wijderen en heeft hem een plek
je in de Afghaanse senaat aange
boden. De gouverneur voelt er
echter niets voor om van zijn re
gionale machtsbasis afgesneden
te worden. „Een Afghaan is lie
ver een grote koning in een
klein koninkrijk, dan een kleine
koning in een groot koninkrijk",
is een bekend spreekwoord in
het land.
Door de afgelegen ligging van
Uruzgan en het gebrek aan han
delsactiviteiten zijn de verbin
dingen met de rest van het land
slecht. De weg tussen Kandahar
en Tarin Kowt is pas sinds kort
verhard door de Amerikaanse
genie. In het grootste deel van
Uruzgan maken de inwoners ge
bruik van zandpaden en droge
rivierbeddingen. Delen van Uru
zgan zijn zo bergachtig dat ge
motoriseerd transport vrijwel
onmogelijk is. Amerikaanse
commando's die op de Taliban
jagen, zijn daar aangewezen op
paarden en helikopters voor
hun vervoer.
De tijd heeft lang stilgestaan in
Uruzgan door de geïsoleerde lig
ging. De bewoners hadden wei
nig contacten met andere Afgha-
nen. Oude gewoonten en gebrui
ken zijn er nog in zwang en juist
daarop lijken de Amerikanen
zich verkeken te hebben. De ere
code van de Pashtun, de Pash-
tunwali, is heilig. Eer, wraak, so
lidariteit, maar vooral ook gast
vrijheid zijn daarin centrale be
grippen.
Bruut
Het brute optreden van Ameri
kaanse troepen heeft kwaad
bloed gezet en veel inwoners
van Uruzgan verenigd in hun af
keer van de westerse vreemdelin
gen. Daar hielpen het opknap
pen van scholen en het uitdelen
van gereedschap en graan wei
nig aan. Triest dieptepunt was
de beschieting van een gezel
schap feestende bruiloftsgasten
in juli 2002, waarbij meer dan
honderd burgers omkwamen.
Onder hen veel vrouwen en kin
deren, die soms letterlijk aan
flarden werden geschoten. De
vreugdeschoten van de feestgan
gers werden door Amerikaanse
verkenners aangezien voor Tali
ban vuur.
De Australische journaliste Car-
mela Baranowski, die twee keer
langdurig in Uruzgan verbleef,
registreerde verhalen over inge
trapte deuren van moskeeën,
het fouilleren van bejaarde man
nen in hun anus en huizen die
door mariniers als wc werden ge
bruikt.
Dorpelingen, die net zo goed
last hebben van de Taliban, wor
den door de troepen met hen op
één hoop gegooid en voelen zich
onteerd.
Die fout zullen de Nederlanders
niet maken, heeft de hoogste Ne
derlandse militair, chef der
strijdkrachten Dick Berlijn, be
loofd. Volgens hem zal de be
faamde 'Dutch approach' wor
den losgelaten op Uruzgan: res
pect voor de lokale tradities en
gebruiken. Maar wel met schiet
tuig achter de hand. GPD
Zo doen we dat.