Verk vergeten componiste
bitsen tot leven gewekt
Van sportduiker tot oesterexpert
"T'-Nnoo..
museum poëtisch verschut
Collectie
15
Bergingsoperatie rond zandzuiger
Vlissingse psycholoog geeft college
Ondernemers vrezen verevening
HZ geeft les in aquaeultuur
Roger Puttaert
vrijdag Tl januari 2006
BATH - Op de Westerschelde bij boei 60, in het vaarwater
richting Bath, heeft bergingsbedrijf Polderman uit Hans-
weert gisteren een bergingsoperatie uitgevoerd bij zand
zuiger Zuigzand waarvan de zuigpijp vast was komen te
zitten. Plet schip dreigde daardoor vol water te lopen bij
opgaand tij. De melding kwam om acht uur 's morgens.
Met de sleper Bravo slaagde Polderman er binnen een uur
in de zuigpijp los te krijgen uit het zand. Om de zuigpijp
vervolgens aan dek van de Zuigzand te krijgen, is een
kraanschip van aannemingsbedrijf Van der Straaten uit
Hansweert ingezet. Dat karwei was om twee uur 's mid
dags geklaard.
MIDDELBURG - Klinisch psycholoog M. van Mourik
van Ziekenhuis Walcheren gaat na de zomer doceren aan
de Roosevelt Academy. Ze verzorgt de colleges Gezond
heid en medische psychologie voor tweedejaarsstudenten,
van de richting Social Sciences. Van Mourik is sinds 1989
verbonden aan de afdeling Medische Psychologie van Zie
kenhuis Walcheren. Zij promoveerde in 1997 aan de Eras
mus Universiteit Rotterdam op een proefschrift over neu-
ropsychologische gevolgen van hersentumoroperaties bij
kinderen. Hoofdthema in haar colleges is de beleving van
gezondheid en ziekte en de wisselwerking tussen geest en
lichaam.
MIDDELBURG - Toeristisch Ondernemend Zeeland
staat zeer huiverig tegenover invoeren van het beginsel
'voor wat, hoort wat', ofwel verevening. De recreatieon
dernemers vrezen dat ze bij nieuwe ontwikkelingen op
hun bedrijf een hoge rekening gepresenteerd krijgen. Als
een camping meer ruimte nodig heeft om te kunnen vol
doen aan de brandveiligheidseisen, hoort daar geen ver
plichting om ook te investeren in natuur en landschap bij,
aldus de gezamenlijke ondernemers in een reactie op het
omgevingsplan Zeeland. En als een ondernemer extra
moet betalen voor meer ruimtebeslag, dan moet dat geld
ten goede komen aan de directe bedrijfsomgeving. Per re
gio moet bekeken worden of verevening toegepast kan
worden, stellen de ondernemers. Ze achten uit oogpunt
van werkgelegenheid de komst van enkele tophotels zeer
gewenst. Ook willen ze in de drie nationale landschappen
(platteland Walcheren, Zak van Zuid-Beveland en West-
Zeeuws-Vlaanderen) meer aandacht voor toerisme.
VLISSINGEN - Aan de opleiding Aquatische Eeotechno-
logie van de Hogeschool Zeeland is een cursus aquaeul
tuur begonnen. De lesmodule aquaeultuur, die met steun
van de provincie Zeeland is ontwikkeld, is uniek omdat
het de enige cursus op hbo-niveau is waarin de teelt van
planten en dieren in een (zoute) wateromgeving centraal
staat. In deze pilot-cursus wordt onder andere aandacht
besteed aan de biologie van gekweekte soorten als schelp
dieren, vis en zagers. Daarnaast komen aspecten als duur
zame vormen van teelten en wet- en regelgeving aan de or
de. Zo worden er nieuwe ontwikkelingen in de sector be
handeld, bijvoorbeeld alternatieven voor het verkrijgen
van mosselzaad, maar ook het natuurlijk inpassen van ex
tensieve gecombineerde teelten in polders behandeld.
if Rolf Bosboom
IHBURG - Het werk van pia-
!e en componiste Henrietta
oba Witsen (1875-1959) was
lendeels in de vergetelheid
lakt, totdat Hans Clement in
)1 tijdens een inventarisatie
a de oude-muziekcollectie in
Zeeuwse Bibliotheek op enke
composities van haar stuitte,
lontdekking is voor het Ko-
iklijk Zeeuwsch Genootschap
f Wetenschappen aanleiding
feest voor een uitgave van de
nowerken van Witsen.
lfraai verzorgde, Engelstali-
boekwerk verschijnt als ze
de deel in de serie Exempla
sica Zelandica, die sinds
12 loopt. Het eerste exem-
iar wordt vanmiddag, tijdens
nieuwjaarsreceptie van het
nootschap (vanaf 16.00 uur in
'tel Duinheuvel in Domburg),
geboden aan de Veerse bur-
oeester R. van der Zwaag. De
spronkelijk uit Vlissingen af-
astige pianiste Marianne
er, die deze maand is be
emd tot docente hoofdvak pia-
aan de Roosevelt Academy in
ddelburg, speelt enkele wer-
n van Witsen.
icomponiste, geboren in Am-
ïdam, kwam uit een artistie-
ifamilie. De bekende kunste-
ar Willem Witsen was haar
haar tantes stonden be
rd als begaafde musici en
a grootouders van vaders
at waren grote muziekliefheb-
rs. Haar grootvader, Jonas
a Witsen, ag zij als haar eer-
leermeester.
erstikkend
nriëtta Witsen kende een be-
;!gen leven. Op 23-jarige leef-
1' trouwde met de in Middel-
irg geboren jonkheer Bonifa-
;s de Jonge van Campens
suwland. Het was vermoede
ren gearrangeerd huwelijk
'■voor haar waarschijnlijk ver
eend werkte, omdat ze haar
^ikale ambities niet kon ont
velen. In 1909 verliet ze man
hnderen.
:-r jaar later huwde ze de Rot-
■damse autohandelaar Pieter
Wgaauw, maar ook die ver-
-itenis eindigde - in 1922 - in
"scheiding. Inmiddels was ze
daan het conservatorium in
De gedichten zijn aangebracht op.de bouwschutting van het Zeeuws Museum. foto Ruben Oreel
door Rolf Bosboom
MIDDELBURG - Enkele tiental
len mensen probeerden zich gis
termiddag op het Abdijplein in
Middelburg te warmen aan poë
zie. Daar werden in totaal veer
tien bijdragen van vijf Zeeuwse
dichters ingewijd.
De gedichten zijn aangebracht
op de bouwschutting van het
Zeeuws Museum, die tijdens de
ingrijpende renovatie van het
complex ook een functie als
kunstpodium heeft. De komen
de maanden staan in het teken
van poëzie. De opening was wel
bewust gistermiddag, aangezien
het voor de zevende keer Gedich
tendag was, het jaarlijkse poë-
ziefeest in Nederland en Vlaan
deren.
Voor de uitwerking van het
project heeft het Zeeuws
Museum een beroep gedaan op
de redactie van het Zeeuwse lite
raire tijdschrift Ballustrada.
Deze bestaat uit Jan J.B. Kui
pers, André van der Veeke en
Theo Raats. Zij hebben zich
voor de gelegenheid uitgebreid
met Johanna Kruit en Thom
Schrijer.
De vijf dichters maakten nieuw
materiaal, met als uitgangspunt
de collectie van het Zeeuws Mu
seum. Johanna Kruit bijvoor
beeld:
Uren rapen het licht
herinnering laat sporen na
tijd loopt door ons heen.
Jaren gebruiken de tijd
om achterom te kijken
naar wat hier is te zien.
Theo Raats lijkt in een van zijn
bijdragen naar de huidige ver
bouwing en langdurige sluiting
van het museum te verwijzen:
Zo moet het zijn geweest.
Door dode ramen starend, de da
gen
in een diepe slaap en aan de
wanden
oude namen in een ordelijk be
staan.
Toen werd het stil. Het leven
bleef.
Het zwijgen werd vergeten.
Men mist amper nog de naam.
Nog slaapt de vlam.Maar nooit
ging dit museum het theater ach
terna.
Vanuit de goudgerande scher
ven
klinkt heel schuchter:
Ik besta.
Beeldend kunstenaar Ko de
Jonge heeft het ontwerp voor de
schutting gemaakt. Dat bestaat
onder meer uit allerlei afbeeldin
gen waarop veel mensen staan,
als verwijzing naar het publiek
dat na de heropening (in het
voorjaar van 2007) in het mu
seum wordt verwacht.
Ook bracht De Jonge een goud
kleurige band aan die de gedich
ten verbindt. „Het is een meta
foor voor een museum waar
waardevolle dingen worden be
waard en die door het verleden
een bijzondere binding heb
ben", verklaarde de kunstenaar
bij de opening.
Tegenstellingen
Hij en Kuipers wezen, zonder
dat ze dat hadden afgesproken,
in hun toespraken allebei op de
tegenstelling tussen het relatief
beperkte publiek voor cultuur -
en dan zeker de poëzie - en het
groeiende aantal massa-evene
menten. „Het is de vraag of cul
tuur de concurrentie aan moet
gaan met de voetbalstadions, de
politieke demonstraties, de dis
co's, de popfestivals en massale
uitingen van rouwbeklag of reli
gieuze bijeenkomsten. Dat is 'zo
veel van hetzelfde'. De vraag
van de massa", aldus De Jonge,
volgens wie de gedichtenmuur
de spanning tussen 'exclusivi
teit' en het grote pubhek ver
beeldt.
Het project heeft als naam Ver
schutting meegekregen, tevens
de titel van een van de gedich
ten van Jan J.B. Kuipers:
Je hoeft hier niet naar binnen
om de
buitenkant van het memorabele
te zien.
Het museale is alleen bekleding
van
binnenkanten die leeg zijn, mis
schien.
Je kunt er toch niet achter ko
men,
in de tastbaarheid lijkt alles ge
logen.
Een catalogus is verbeelding
van dingen
met begoochelend uithoudings
vermogen
En niemand gelooft de verkondi
ger van oud zeer:
'Wat je ziet is er allang niet
meer.'
Het is de bedoeling dat de
gedichten enkele maanden
hangen totdat, zoals Kuipers bij
de opening zei, 'de machten van
de natuur of de nog grotere
krachten van het vandalisme ze
onleesbaar hebben gemaakt'.
J hnr_René Schrier
Hj f
jarenlang bekeek Roger Puttaert oes-
2 Iers vooral in hun natuurlijke onrge-
ing: op de bodem van de Oosterschel-
t Tegenwoordig ziet hij ze steeds va-
tr op het droge, geserveerd op een
)rd of verpakt in een mandje. Put-
|<rl is in de loop van de jaren uitge-
jueid tot een kenner die op de gekste
laatsen wordt uitgenodigd in ver-
5 and met zijn expertise.
[owas hij enige tijd geleden op de
adboud Universiteit van Nijmegen
promotie voor oesters en mosselen
en binnenkort zit hij in
van een Zeeuwse culinaire
de Fish and Shellfish Food
Goese Zeelandhallen,
geveer dertig jaar geleden dook Put-
rt voor het- eerst. Inmiddels heeft
bijna drieduizend duiken opzit-
omgerekend 2700 uur onder wa-
Over oesters, waar ze groeien
ook hoe ze smaken, hoeft nie-
hem meer iets te vertellen. Hij
in de loop van de jaren de Ooster-
fheldebodem zien veranderen en ver-
rondert zich nu over de massale aan-
iezigheid van de wilde Japanse oes-
s ets. Pitbulls noem hij deze oesters.
olgens hem zijn ze niet meer uit te
1 ieien: „Ze zitten tot op 30 meter
üep. Hele banken. En ze groeien maal
loon Enorme exemplaren."
)e komst van de Deltawerken heeft
eel wat veranderd in het onderwater-
tiilieu. „Een collega-duiker is na het
ij gereedkomen van de stormvloedke-
mg een keer in de Noordzee onder wa-
er gegaan. Daar zag je enorme scho-
:i ea tong. Als je je hand op de bodem
egde schoten de tongen links en
r- echts weg. Maar ze gingen de drem-
t el van de kering niet over. En nu zie
egeen tong meer in de Oosterschelde.
latzelfde geldt voor roggen. Je ziet ze
liet meer. Daar staat tegenover dat er
Zonde als de historische oesterputten bij Yerseke zouden verdwijnen, meent Roger Puttaert.
ook wel weer soorten zijn bijgekomen.
Zo kom je tegenwoordig zeepaardjes
tegen in de Oosterschelde. En vissen
die eigenlijk vooral in warmer water
te vinden waren. In de jaren '90 zag je
ineens een explosie van kreeften. Dat
is nu ook al weer veel minder."
Vroeger
Als Puttaert ergens aan begint, bijt hij
zich er in vast. Hij werd niet zomaar
sportduiker, nee, hij ging voor het
hoogst haalbare brevet in België en
werd meteen instructeur. Ook Put
taert (68) ontkomt niet aan de eigen
schap van ouder wordende heren, die
omzien en zeggen dat vroeger alles be
ter was. „Toen ik met duiken begon,
gebeurde dat onder een haast militaris
tisch regime. Je moest conditie hebben
en niets werd aan het toeval overgela
ten. Tegenwoordig willen ze duiken,
maar ook tennissen en weet ik niet
wat nog meer. De mensen zijn er niet
meer zo serieus mee bezig als vroe
ger."
Toen hij eenmaal op zijn vaste duik-
stekje nabij het Goese Sas terecht
kwam, dook hij niet alleen in het wa
ter, maar meteen in de geschiedenis
van het gebied. Hij zette de historie
van de Oost-Beveland Polder op pa
pier en maakte een boekwerkje waar
amateurhistorici en collega-duikers
hun voordeel mee kunnen doen. En
passant verleende hij hand- en span
diensten aan het waterschap op de Be-
velanden, door informatie te verschaf
fen over de gesteldheid van de oever-
en kustverdediging onder de water
spiegel.
Hij was het ook die zijn zoon op het
spoor zette om in de schelpdierenhan
del tè gaan. Pa had de contacten, zelfs
nog uit zijn verleden als vertegenwoor
diger voor de likeur Cointreau. En de
kennis die hij zelf over oesters had op
gedaan was mooi meegenomen.
Puttaert kent Zeeland en dan vooral
de Oosterscheldekant van Zuid-Beve
land door en door. Ooit woonde hij
vier jaar op een bovenverdieping van
een duikcentrum in Yerseke, waar hij
de x-aad kreeg om het op zondag een
foto Willem Mieras
beetje zachtjes te doen want er waren
in de straat wel mensen die op zondag
drie keer naar de kerk gingen.
Vergunning
Hij heeft de Zeelandvergunning, vroe
ger verplicht voor sportduikers, zien
komen en gaan: „Plet was om het geld
te doen. We moesten er elk jaar voor
betalen, maar we hebben er maar wei
nig voor teruggezien in de vorm van
voorzieningen voor de duikers."
Tegenwoordig zit hij nogal eens in Yer
seke: „Het zou doodzonde zijn als die
oude oesterputten verdwijnen. Dat is
een enorme toeristische trekpleister.
Daar kun je wat moois mee doen. Het
zou zonde zijn als zoiets teloorgaat."
Pianiste en componiste Henriëtta Witsen.
Henrietta Jacoba Witsen. The
Piano Works bevat acht werken,
chronologisch gerangschikt. Het
boek begint met Valse Noble en
Gavotte uit 1893, die destijds ge
zamenlijk zijn verschenen als
Twee Klavierstukken (opgedra
gen aan haar grootvader). Ook
de laatste twee werken, Valse
Impromptu en Humoreske, wer
den eerder gepubliceerd. Ze zijn
waarschijnlijk rond 1925 ge
schreven.
De vier middelste stukken Me
nuet No. 1, Menuet No. 2, Album
blaadje en Mazurkawaren niet
eerder bekend. De eerste drie da
teren van 1911, de laatste van
maart 1922, geschreven in Ber
lijn.
Volgens Hans Clements broer Al-
bert, muziekwetenschapper en
redacteur van Exempla Musica
Zelandica, is de kwaliteit van
Witsens muziek heel behoorlijk.
„Haar eerste werken schreef ze
toen ze pas achttien was. Die wa
ren al heel verdienstelijk en het
is nadien alleen maar beter ge
worden."
Het was al enkele jaren geleden
(2002) dat er een deel van de mu
ziekserie van het Zeeuwsch Ge
nootschap verscheen. Albert Cle
ment verzekert dat het achtste
deel niet zo lang op zich zal la
ten wachten. Hij wil, het liefst
nog dit jaar, een bundel uitbren
gen met liederen van de Zeeuw
se dichter Jacob Cats (1577-
1660).
„Het bijzondere is dat hij als
enige dichter van zijn tijd in
staat was teksten te schrijven
die geheel in overeenstemming
waren met de melodie. Kwalita
tief gezien sprong zijn werk in
dat opzicht ver boven de rest
uit."
'Henriëtta Jacoba Witsen. The Pia
no Works', deel VII uit Exempla
Musica Zelandica, kost 19 euro.
Te bestellen via kzgw@zeeuwse-
bibliotheek.nl.
Aiies is de koppen om het even,
slechts één oordeel is hun als het leven
methun olievervige triomf-
Berlijn afgestudeerd als pianis
te. In Amsterdam ging ze piano
les geven.
Van haar latere leven is weinig
bekend. Wel zeker is dat ze de
laatste dertien jaar in Zeeland
woonde, afwisselend in Oostka-
pelle en Domburg. Haar oudste
dochter Mia, die getrouwd was
met de Domburgse burgemees
ter Henri Louis (Han) Boogaert,
woonde enige tijd bij haar in.
Henriëtta overleed op 29 augus
tus 1959, 84 jaar oud. Ze werd
begraven in Amstelveen.
Niet gepubliceerd
Dat ze in de muziekwereld vrij
wel vergeten is, komt doordat
het merendeel van haar werk
niet is gepubliceerd. Wat wel
van haar verschenen is, was bo
vendien niet goed ontsloten
door bibliotheken. Dankzij de
toevalstreffer in de Zeeuwse Bi
bliotheek kan deze leemte wor
den gedicht.
