Sil de jutter is onsterfelijk op Terschelling
PZC
v
Eilandreünie van
acteurs tv-serie
voor de leeuwen
RUDEN RIEMENS FOTOGRAFIE
zaterdag 21 januari 2006
■SF-
Dat beeld van dat meisje in de storm.
Hulpeloos tussen woeste golven op
dat zinkende schip. Dan de sterke armen
van Sil, haar redder. De strandjutter die
het kind in zijn gezin opnam en haar zijn
leven lang beschermde. Zó werd Sil een le
vend boegbeeld van Terschelling. Vandaag
is het dertig jaar geleden dat de opnamen
voor de tv-serie begonnen. Daarom houden
de acteurs dit weekend een reünie op Ter
schelling. „Door Sil heeft de toerist de eilan
der leren begrijpen."
Verplaats de gedachten naar 1976. Het was
de tijd van de tv-series van nostalgie. De
Vara had Merijntje Gijzen, de Avro haalde
- hoge kijkcijfers met De Stille Kracht, de
NCRV pronkte met Bartje. Allemaal verha
len gebaseerd op populaire Nederlandse
boeken. Hoog tijd in die lijn ook het ver
haal van Sil de Strandjutter in beeld te
brengen, bedachten ze bij de NCRV.
Achteraf gezien was de serie voor iedereen
die ermee te maken had een springplank.
Voor acteur Jan Decleir die dé acteur van
België zou worden, voor actrice Monique
van de Ven die een vergelijkbare status in
Nederland zou bereiken én voor Terschel
ling dat een ongekende toeristentrekker
zou worden. „Toen we begonnen hadden ze
op Terschelling hun bedenkingen," weet re
gisseur Bob Löwenstein nog. „De eilanders
vonden maar dat we een hoop praatten
voor er écht wat gebeurde. Ze keken toch
wat argwanend naar al dat volk van de vas
te wal. Vooral toen we met een Belgische
hoofdrolspeler op de proppen kwamen,
proefde ik hun aarzeling. Dat kon toch niks
worden? Ze hadden zelf bij de toneelvereni
ging op het eiland een veel betere Sil, zei
den ze."
Dat de Vlaamse acteur Jan Decleir de
hoofdrol zou krijgen, stond voor
Löwenstein meteen vast. „Er lag natuurlijk
een verplichting bij de Belgen omdat de se
rie samen met de Belgische televisie werd
gemaakt. Ik wilde Jan gewoon graag heb
ben omdat hij paste in het beeld dat ik van
Sil had. Zoals ik in Monique van de Ven
vanaf het begin de ideale Lobke zag."
As maker van succesvolle series als De Ko
peren Tuin en Boerin in Frankrijk had
Löwenstein een naam in Nederlands dra
ma. Hij weet nog dat hij met de ene camera
die hem destijds ter beschikking stond 69
draaidagen maakte op Terschelling.
„Steeds tien dagen werken en dan weer
drie dagen naar huis. Toen we in januari be-
Vlaamse Sil, ben ik op een dag naar het
kerkhof van Hoorn gelopen. Daar heb ik
hem de graven aangewezen van de Bel
gische zeelui die op Terschelling waren aan
gespoeld. Ik zei: moet je kijken hoeveel Bel
gen hier een rol hebben gespeeld. Bij een
stevige borrel met Jan Decleir verdween
die avond zijn laatste twijfel."
gonnen, was het zó koud dat de vloedlijn be
vroor. De ontberingen van de mannen met
de reddingsboot waren daarom levens
echt."
„De argwaan van de eilanders verdween
toen ze ons aan het werk zagen. Met dokter
Smit, die óók zijn twijfels had over een
„Jan zelf ging 's morgens vroeg voor de op
namen altijd even met paardenman Aie
Doeksen en zijn beesten langs het strand.
Even een uurtje jutten. Op die manier
kwam hij helemaal in zijn rol. We betrok
ken de mensen daar zo veel mogelijk bij de
opnamen. Ze speelden rollen, ze hielpen
met hun paarden en we gebruikten hun hui
zen. Zo werden we onderdeel van de men
sen daar." Eigenlijk verging het de tv-ploeg
net zoals het schrijver Cor Bruijn jaren
daarvoor was vergaan: door één te worden
met de Terschellingers lukte het hem in zijn
verhalen uit te leggen hoe zij denken. Zo
kon hij hun gevoel optekenen over de tegen
stelling tussen Oost en West, over hun recht
vaardiging voor het jutten en over hun vrij
heidsdrang die gelijk opging met een grote
saamhorigheid als eilanders-onder-elkaar.
Alleen de opnamen van de dramatische red
ding van het meisje werd niet op het eiland
gemaakt. De haven van Den Oever was
daar de meest geschikte plek voor, vond de
regisseur. Decorbouwers maakten voor dit
doel een houten scheepsboeg die in beeld te
pletter kon gaan. Golven water uit brand
slangen suggereerden een woeste zee. „Een
bus vol figuranten van Terschelling is daar
bij toen een hele dag in touw geweest voor
25 gulden per man. Zó betrokken waren
ze."
Inmiddels is Löwenstein 77 jaar. Met emo
tie in zijn stem vertelt hij over het feest
waarbij hij zijn pensioen bij de NCRV
de. „Er was een hele delegatie vanT
ling gekomen om me te bedanken. Ze
den hun eigen eilandsvlag mee."
Aad Schalkwijk uit West-Terschelling
gelde destijds de paarden voor de tel
makers. Zij organiseert nu de reünie^
de tv-ploeg en alle figuranten van het aj
land. „Het is het waard om erbij stilte
staan," vindt ze. „Want de serie heeM
betekend voor Terschelling."
„De beelden bevorderden het begrip
toerist voor het eiland. Het verhaal zet
raktereigenschappen van de eilanders
vensecht neer dat de band tussen de
staander en Terschelling sterker werdi
Door Sil weet ook de niet-eilander wat1
achtergrond is van jutten en redden en
de gemeenschapszin in een kleine kern.
liefde voor het eiland is diep geworteld.
Kijk maar naar alle mensen die na een
ste bezoek ook graag weer terugkomen-
Jan Vrifö
