Rovers in
winters
Zeeland
PZC
20
De rijschool gaf een slipcursus op het ijs
Nieuwe Raadkaart
Wenskaorten bluve
een weke of wat ange
4?/
dinsdag 17 januari 2006
■HHHH
Gevleugelde winterrovers bejagen Zeeland.
Als je deze dagen door
het kale winterland
schap van Zeeland gaat, zie
je vaak roofvogels. Zoals de
buizerd langs het spoor op
een weipaal, of de torenvalk
'biddend' boven een weg
berm. Door het kale land
schap vallen ze extra goed
op.
De buizerd, torenvalk, sper
wer en slechtvalk zijn ech
te standvogels. Zij vliegen niet
naar het zuiden om in het voor
jaar weer terug te keren. De
boomvalk daarentegen doet dat
wel. Het is de enige in Zeeland
broedende roofvogel die naar
het warmere zuiden trekt en pas
laat in het voorjaar weer terug
keert.
Een deel van de bruine kieken
dieven trekt ook naar het zui
den, sommige zelfs tot ver in
Afrika. Maar opvallend is dat
de bruine kiekendieven in Zee
land, steeds vaker hier blijven
overwinteren. Zijn soortgenoten
uit noordelijke streken in ons
land trekken wel weg. Vooral de
jongere kiekendieven blijven
veelal in de winter hier. In Zee
land is het gemiddeld één graad
warmer dan in noordoost-Neder
land, dat zou een reden kunnen
zijn waarom bruine kiekendie
ven makkelijker hier overwinte
ren dan bijvoorbeeld in Gronin
gen, Friesland en Flevoland.
Ook zijn er soorten, als de blau
we kiekendief, die hier niet broe
den maar juist in de winter hier
heen komen. Soms trekken ze
alleen langs, maar soms blijven
ze. Deze vogels broeden ten
noorden of oosten van Neder
land,
Arenden, zowel de visarend als
de zeearend, trekken hier ook
langs. Zij zijn vaak te zien in
grote openwatergebieden. On
danks hun formaat, worden ze
niet altijd direct waargenomen.
Grote groepen opgeschrikte wa
tervogels verraden vaak de aan
wezigheid van dergelijke roofvo
gels. Voor de echte scherpe
waarnemer is er af en toe kans
op een smelleken. Dit is de klein
ste onder de roofvogels. Een pijl
snelle, laag vliegende vogel, die
broedt op kort begroeide vlak
tes van het hoge noorden en oos-
ten.Roofvogelsoorten hebben al
lemaal hun eigen menu. Zo
jaagt de sperwer op kleine zang
vogels die hij gedurende de win
ter moet delen met de blauwe
kiekendief. De blauwe kieken
dief broedt overigens vrijwel
niet meer in Zeeland omdat er
onvoldoende kwalitatief goed
broedgebied aanwezig is. De
wat grotere bruine kiekendief
jaagt gedurende de winter bijna
alleen op grotere vogels en wil
ook nog wel eens aas eten. De
bruine kiekendief komt in de
winter nauwelijks binnendijks
voor. Toch slapen beide kieken
diefsoorten vaak dicht bij el
kaar op zogenaamde sociale
slaapplaatsen in het riet of hoog
opgaande ruigtekruiden. Door
het tellen van de vogels die rond
zonsondergang op de slaapplaat
sen arriveren, kan er een schat
ting gemaakt worden van het
foto Lex de Meester
aantal overwinterende kieken
dieven. Het tellen gebeurt dit
winterseizoen in de gehele del-
ta.De slechtvalk zou je de ko
ning van het luchtruim kunnen
noemen. Hij kan uren lang stil
zitten, net als een buizerd, maai
de buizerd is juist 'actief' aan
het jagen op het moment dat hij
ogenschijnlijk lijkt te niksen.
Het zijn de twee geduldigste ja
gers, waarbij alles van secondes
af hangt. De buizerd wacht zijn
kans af vanaf weipaal of tak.
Heeft hij eenmaal iets in beeld,
een muis of een jong konijn, dan
laat hij zich vallen.
De slechtvalk gebruikt zijn 'zit
tijd' juist om op adem te komen,
foto Chiel Jacobusse
en laat dan zijn slachtoffers ver
geten dat hij er is. Plotseling zet
hij zijn jacht weer voort en slaat
toe. Met hoge snelheid overrom
pelt hij een grote groep vogels
kiest in een fractie van een se
conde de zwakste vogel van de
groep en zet een achtervolging
in. Hij slaat zijn prooi vervol
gens in vlucht. Hoewel hij zijn
prooi moet overrompelen, jaagt
hij voornamelijk in weidse ter
reinen, zoals gebieden in de Oos-
ter- en Westerschelde, waar dui
zenden watervogels overwinte
ren.
Torenvalk
Misschien nog wel bekender
dan een buizerd op een weipaal
is het 'bidden' van de torenvalk
langs wegberm of dijk. Tijdens
het bidden hangt zijn kop stil,
terwijl hij verder druk klap
wiekt. Gedurende zijn geklap-
wiek, speurt hij muizengange
tjes af tussen het gras op zoek
naar muizen. Zodra de toren
valk er één in beeld heeft, zakt
hij iets en laat zich vervolgens
naar beneden storten.
Deze muizeneter kan alleen ja
gen bij de juiste wind en droog
weer. Een sneeuwdek is ook niet
goed, want dan zijn er geen mui
zengangetjes te zien. Al deze ei
sen maken het erg lastig het
eind van de winter te halen. Een
aantal dagen niet jagen kan in
samenhang met kou en slecht
weer funest zijn.
Maar eenmaal de winter over
leefd, beginnen alle roofvogels
weer vrij snel aan de voorberei
dingen voor het nieuwe broedsei-
zoen. Dan stoppen ook de win-
tertellingen voor de mensen die
vogels kijken en bereiden ook
de onderzoekers zich weer voor
op het broedseizoen.
Wannes Castelijns
Wannes Castelijns is medewer
ker bij Stichting Het Zeeuwse
Landschap.
Nog mè nauwelijks bekom-
me van aol de kopzurgen,
die a sinterklaos ieder jaer mee-
briengt, raeke me de twiden elt
van december êlemaele in de
ban van een ander fenomeen: de
kerstkaorte!
Staepels kriege m'n d'r en stae-
pels verstiere m'n d'r. Vroeger
wiere d'r alleen gestierd nè ien-
kele goeie kennissen en familie
leden, die a mee hröte zurg wie-
re geselecteerd. As kind weet ik
nog, da'k er een blauwe postze
gel op mocht plakke van twi
cent. En a de post dan bie ons
tuus kwam, dan stoeng je a bie
de brievebusse om te kieken van
wien of je d'r eên trug kreeg. Ao-
le kaorten hienge per post.
Zömè in de busse steke bie de
mensen was t'r nie bie. Dat von-
de ze toen misplaetste zunig-
heid. Mè tieden, mensen en post-
tarieven verandere. Me geve noe
aole mensen in de buurte een
kaorte. En buten de buurte
neem het ook uut mee de
aantallen, die me verstiere. Di
bin mensen, die ao je in een
rond jaer nie ziet, mè een kaor-
tje doe me nog, wan da's toch
wè 't leste wi ao je mee opoudt.
Eêl vee mensen moete hlad een
soort boekouwing' ebbe bie de
verwerking van de kerstkaor-
ten. 'Tante Pos' elpt ons ook nog
een andje, deu decemberzegels
uut te geven, die a je een winst
oplevere van tien eurocent per
kaorte. Ik moet er wè bie zeie,
da'ze mien nog nooit énige
winst ebbe uutbetaeld, mè het
geef je wè 't gevoel, da je nie op
een kaortje meer of minder oef
te kieken. En dat doe me dan
ook nie!
Geluudloös
Ook het taboe op de illegale
post is hlad deubroke. Waere 't
eest schimmige figuren, die a 's
aevens laete de ronde deeë en
geluudloös uldere kaorte in de
brievebusse liete glieë, noe kom-
me ze op aole uren van de dag
mee uldere 'heil en zegen' wen
sen. En laete me eerlijk weze.
Het zou toch van de zotte weze,
as m'n aole kaorten vö de men
sen uut de straete eest nè de
post zouwe brienge.
En dan bin de kaorten ook
aolrnè mooier hore. Mensen, di
bin echt waere kunststikjes bie.
De zelfgemaekte bin natuurlijk
de mooiste. Ik weet ook wè, da
ze niks meer zeie, dan d'andere,
mè toch! Ik ebbe eêl vee bewon
dering vö aol die personen, die a
ieder jaer wi de moed op kun
nen brienge om zelf an de hang
te gaen mee een schaere, draed
en plaksel. Zukke kaorten krie
ge bie vee mensen een aparte
plekke tussen de
sneêuwlandschappen, de flessen
wien en de kerstklokken, die a
d'andere kaorten siere. En dan
bin d'r ook een êleboel, die a fo
to's ebbe nest de goeie wensen.
Die laete zie oe of de familie d'r
uutziet of die geve je zicht op
een tuun of uus op eên van die
zeldzaeme daehen, dat het bie
ons ei gesneêuwd. En laet ik as
jeblieft nie vergete, dat er ook
mensen bin, die je, mee een al
dan nie zelf gemaekt gedicht,
blie maeke. Wensgedichten om
te bewaeren!
Jae, mensen, die kaorten ebbe
wat. Ik kan aol die mensen
alleên mè zeie, da ze vol moete
ouwe, wan 't oor vee gewar-
deerd, a merreke ze di zelf
meêstal nie zö vee van. Ik moe
julder eerlijk bekenne, da mien
weg nè de 'tiene vö drie euro'
bie de boekandel geplaveid is
mee prachtige gedachten over
zelf gemaekte, roöie kerstklok
jes, uutgeknipte kaersen en glit
ter, vorzie van een zelfbedochte
wens of dito gedicht!
Verstieren
Ieder jaer ebbe ik zö wi m'n ge
dachten, as de tied van de kerst-
kaorten ankomt. Het is tuus
mien werkje en ik zie d'r aoltied
wi tegenop om meer dan onderd
kaorten te han schrieven. Za 'k
het juk van de traditie van 't ver
stieren van zövee kaorten van
m'n afgooie en eest mè es af-
wachte, wat a t'r komt? Of za'k
de gemakken van de computer
mè es han toepasse? Za'k ook
een gedicht han maeke, in 't
Zeêuws? Nè buten vliege en fo
to's han maeke as t'r even
sneêuw op de meulen vö ons uus
leit? Ieder jaer plaveisel genoeg
vö de weg nè toch mè wi ruum
onderd, in ieder geval eihenan-
dig geschreve, kaorten van der-
tiene in een dozijn. De wensen
bin net zo goed gemeênd en ik
ope, da ze bie iedereên uut moge
komme. A oef 't nie zö letterlijk
as bie mien dit jaer. Ik kreeg
van iemand, die ook es wat an
ders wou schrieve, de wens vö
'veel warmte met Kerst'. Nou,
die wens ging drek in vervul
ling, wan de volgende dag ao'k
koorst en lag ik in m'n bed te
zwêten mee griep. Nog bedankt!
Ons ebbe de kaorten in een
hröte, platte mande onder de
kerstboom geleid. En toen a m'n
het skelet van die boom nè bu
ten aode gesleept, ebbe me de
mande nog en stuitje laete leie
stae, zö as bie vee mensen de
kaorten nog een weke of wat blu
ve ange. Vö iedereên die komt
om te bekieken, vö ons as een
eeste baken in de zeê die 2006
eêt. Wanneer as ze weggae wete
me nog nie. Het oud papier
komt pas d'eeste zaeterdag van
februari
Frans van der Heide
Dat het om ijsvermaak op
een Middelburgse vest
gaat, hadden de vele inzenders
op de raadkaart van vorige
week - op één na, die Goes ver
meldde - allen bij het juiste
eind. Het aangeven van de juiste
plek was wat moeilijker. De af
gebeelde vest is die bij het Vlis-
sings Bolwerk, tegenover de Poe-
lendaelesingel. Vandaar dat me
nigeen het over de Poelendaele-
vest heeft.
Blikvanger op de kaart is de gro
te ronde stellingmolen De Hoop,
in 1736 als pelmolen gebouwd
en na brand in 1754 hersteld.
Met maar liefst vier koppels
maalstenen en twee pelstenen.
Al in 1902 werd er een stoomma
chine in geplaatst en omstreeks
1920 werd het malen op de wind
voorgoed gestaakt.
In 1932 verhuisde het grootste
deel van het zogeheten gaande
werk naar de molen in Borsele
en werd De Hoop een meelfa
briek.
In de Tweede Wereldoorlog raak
te de grootste molen van Zee
land zwaar beschadigd, later
volgde restauratie. „Thans is de
gemeente Middelburg eigenaar
en wordt de molen gebruikt als
repetitielokaal voor het muziek
korps Juliana", schrijft C. F. Ste-
vense uit Middelburg. Hij voegt
eraan toe dat de molen opge
richt is door de Sociëteit der
Boekweytmaelders, om gerst en
rijst te pellen.
J. Moens uit Middelburg en an
deren herinneren aan de melkfa
briek die aan de Poelendaelesin-
gel stond, waar nu het kantoor
van nutsbedrijf Delta staat. De
huizen links van de molen staan
aan de Vlissingsesingel (vroeger
Tramsingel), met op de hoek van
de singel en de Vlissingse Molen
straat de woning en praktijk
van dokter Simons. „Je ziet ook
nog de schoorsteen van Louwer-
se en De Priester, aan de Lange-
vieleweg. Dat is nu de Willem
Barentzstraat", aldus Moens.
Dokter Simons was zeer begaan
met het lot van poezen, weet R.
Schout uit Middelburg. „In de
wachtkamer kon je dat ook rui
ken. Mijn vader, die lang op de
melkfabriek aan de Poelendae-
lesingel heeft gewerkt, zag de
beste dokter op een dag heel
vroeg in zijn (lange?) onder
broek in de vest staan om een
poes te redden. Met wat hulp is
dat ook gelukt."
Verschillende inzenders wijzen
op de strenge winter van
1962/63. „Ik herinner me dat er
een auto op het ijs reed met een
ijzeren hekwerk erachter. Daar
mocht je dan aan vasthouden en
werd je over het ijs voortgetrok
ken", weet J. van Waarde uit Ar-
nemuiden. Anderen geven aan
dat autorijschool Jasperse die
winter op de vest een slipcursus
J. C. Volk uit Middelburg vertelt
over de woningen rechts naast
molen De Hoop. „Het huis
meest rechts is het ouderlijk
huis van mijn moeder; op de
voorgrond een schuurtje dat na
derhand is afgebroken. Het huis
is nog steeds in bezit van de fa
milie." S. Kole-Meliefste uit
Goes werd in 1923 in een van de
huizen rechts geboren. Als bu
ren noemt ze molenaar Minder -
houd en de families Meijer en
Poortvliet. „Als kind speelde ik
altijd rond de molen en we kon
den op het bolwerk blijven wo
nen toen in 1944 de dijken door
braken."
J. Strooband uit 's Gravenpol
der merkt op dat de Tramsingel
terecht zo heette. „Daarover
reed oorspronkelijk een stoom
tram en later (tot 1945) een elec-
trische tram naar Vlissingen."
J. A. Schrier uit Oost-Souburg
stond voor het laatst op de Poe-
lendaelevest op de schaats en
stopte ermee na een flinke val.
„Ik had dat seizoen nog een stel
nieuwe losse noren onder mijn
schoenen gezet, omdat van de
oude tijdens een dorpentocht
over de watergangen van Wal
cheren de ijzers waren ge
scheurd. Ik ben toen in Veere ge
strand."
Rinus Antonisse
De waardebonnen gaan naar:
K. H. Coppoolse, Middelburg,
R. Smits, Goes en L. Wouters,
Vlissingen.
De nieuwe raadkaart uit de collectie van Hans
Lindenbergh is vrij jong, uit 1959. In de afgebeel
de, vredige buurtschap is sindsdien heel veel ver
anderd door de komst van industrie. De vraag is:
om welk dorpje/gehucht gaat het?
Nadere informatie over de situatie toen en nu is
van harte welkom.
Reacties kunnen tot en met uiterlijk zaterdag 21
januari worden gestuurd naar: Redactie PZC Bui
tengebied, postbus 31, 4460 AA Goes; fax
0113-315669; e-mail redactie@pzc.nl.
Onder inzenders van een goede oplossing worden
drie waardebonnen verdeeld.
Jjfsuermask - Yes',- Itfidöelbur?
