Olav Heyerdahl in grootvaders vaarwater
PZC
De haaien zijn dan
nog de minste zorg
31
Allemansvriend werd
kop van jut
zaterdag 14 januari 2006
In 1947 zeilde de Noorse ontdekkingsreiziger Thor Heyer
dahl met zijn vlot Kon-Tiki van Peru naar Polynesië. Nu
gaat kleinzoon Olav met een balsahouten vlot 101 dagen
de Stille Oceaan op. „De bedoeling is dat wij écht koers
gaan zetten. Opa wilde naar Tahiti maar kwam niet verder
dan Tuamotu."
Olav Heyerdahl (28) is bijna nede
rig als hij probeert uit te leggen
hoe het is om in de voetsporen van
zijn grootvader Thor Heyerdahl te tre
den. „Ik heb er eigenlijk nooit over ge
droomd om hetzelfde te beleven als
mijn opa. Hij was voor mij vooral opa.
Hij sprak altijd over de dingen die hij
nog ging doen en bijna nooit over de
avonturen die hij al had beleefd."
De in 2002 overleden cultureel antro
poloog en zoöloog Thor Heyerdahl
was een van de avontuurlijkste weten
schappers van zijn tijd. Hij vond dat
boekenwijsheid in de praktijk ge
toetst moest worden. Zo ontwikkelde
hij na een uitvoerige cultuur-histori
sche studie de hypothese dat de oor
spronkelijke bewoners van de Polyne
sische eilanden van het Amerikaanse
continent kwamen.
Hij meende dat er in ieder geval al
vóór Columbus een culturele uitwisse
ling is geweest tussen Amerika en Po
lynesië. Die visie stond haaks op de
gangbare theorie dat de eerste mensen
in Polynesië afkomstig waren uit Zuid-
oost-Azië.
Vakgenoten reageerden daarom scep
tisch op Heyerdahls idee. Volgens hen
konden indianen onmogelijk de ken
nis en materialen hebben gehad om de
8000 kilometer lange tocht naar het
westen te maken.
Inca-vlot
Vastbesloten om zijn gelijk te bewij
zen, bouwde Heyerdahl een kopie van
een prehistorisch Inca-vlot, de Kon-Ti-
ki. Op 28 april 1947 vertrok hij met
vijf andere wetenschappers en een pa
pegaai vanuit het Peruaanse Callao.
Honderdeneen dagen later strandde
het vlot op de Polynesische Tuamo-
tu-eilanden. De papegaai was de eni
ge die de reis niet overleefde.
Heyerdahls eerste expeditievaartuig
ligt in het Kon-Tiki Museum in Oslo.
Op een vroege winterochtend bestu
deert kleinzoon Olav, in het dagelijks
leven timmerman, zijn opa's vlot voor
een allerlaatste keer. Olav werd door
expeditieleider en brein achter het ge
heel, Torgeir Sseverud Higraff (32) ge
waagd om deel te nemen aan de nieu
we missie.
„Natuurlijk ben ik uitgenodigd omdat
het met mijn achternaam makkelijker
is om fondsen te werven voor een der
gelijk project. Ik had het nooit gedaan
als ik niks kon bijdragen. Ik ben de
klusjesman aan boord." Deze week
vertrekt hij naar Ecuador om voor
zijn vlot op een plantage stevige balsa
bomen uit te zoeken en te kappen. De
maanden daarna zullen de zes expedi
tieleden in Peru een vlot bouwen, de
Tangaroa, vernoemd naar de Polynesi
sche god van de zee.
Op 28 april dient dit vaartuig van Cal
lao koers te zetten naar Tahiti. „De be
doeling is dat wij écht koers zetten.
De Kon-Tiki had een simpel roer en
was vrijwel onbestuurbaar. Opa wilde
naar Tahiti maar kwam niet verder
dan Tuamotu", aldus Olav.
Hoewel Tuamotu Polynesië zijn eind
Olav Heyerdahl, kleinzoon van Thor, wil met een balsahouten vlot 101 dagen de Stille Oceaan op.
foto Truls Brekke/GPD
Thor Heyerdahl tijdens een van zijn tochten per vlot. foto GPD
doel is, was de oude Heyerdahl niet he
lemaal teweden. Hij onderzocht zeker
twintig jaar lang de mogelijkheden
om de Kon-Tiki een ander besturings
mechanisme te geven. „Wij passen
zijn bevindingen nu toe op de Tanga
roa", zegt de kleinzoon. „Ons vlot
krijgt onder meer een veel groter zeil
dan de Kon-Tiki. Wij willen bewijzen
dat het mogelijk is om met andere
stuurtechnieken tussen de Tuamotu
door te manoeuvreren en Tahiti te be
reiken."
De Tuamotu-archipel wordt ook wel
de Dangerous islands (gevaarlijke ei
landengroep) genoemd. Verschillende
oceaan-deskundigen waarschuwen
voor sterke stromingen en verraderlij
ke wind. Ook de vlijmscherpe koraal
riffen hebben al vaker schepen in de
problemen gebracht. Het expeditie
team van de jonge Heyerdahl heeft
echter het volste vertrouwen in de
Tangaroa.
Vissoorten
Naast het testen van een besturings
systeem zal het team ook de verande
ringen vastleggen die de afgelopen zes
tig jaar hebben plaatsgevonden in de
door Heyerdahl bezochte streken. De
meeste aandacht zal uitgaan naar de
.natuur. Olav: „Een van de manschap
pen van de Kon-Tiki hield een log
boek bij over verschillende vissoorten
die hij zag. Het wordt interessant om
te zien in hoeverre de zeefauna is ver
anderd. Wij zijn bijvoorbeeld nieuws
gierig of het nu nog steeds zo makke
lijk is om tonijn aan de haak te
slaan."
Hij geeft toe dat er eenvoudigere, en
vooral veiligere, manieren zijn om dit
te onderzoeken. „Het voordeel van va
ren met een vlot is dat je dicht bij de
zeespiegel zit en het tempo lager ligt."
Bovendien wordt de Tangaroa naar
gelang de reis vordert een varend rif.
Algen zetten zich vast op het balsa
hout, waardoor een eigen ecosysteem
rond het vlot ontstaat en het team
zich kan verheugen op gezelschap van
allerlei geïnteresseerde oceaanbewo
ners.
Thor Heyerdahls documentaire
Kon-Tiki won in 1951 een Oscar. In
de zwart-wit film is te zien hoe de kok
van de Kon-Tiki elke ochtend een
rondje over het dek maakt om vliegen
de vissen te verzamelen. Deze hadden
zich in de loop van de nacht te pletter
gevlogen tegen het zeil of de hut.
„Ik ben blij dat ik jullie een alterna
tief kan bieden als de vissen tegen
woordig minder bereid blijken om
zich te offeren", grapt de Amerikaan
se ambassadeur in Noorwegen op een
vroege winterochtend in het Kon-Tiki
Museum in Oslo. De Amerikaanse ma
rine schenkt de Tangaroa-bemanning
vierhonderd vacuüm verpakte
kant-en-klaar-maal tij den. Zestig jaar
geleden gebeurde hetzelfde, al belo
ven de Amerikanen dat het legervoed-
sel inmiddels veel beter smaakt dan
het blikvoer van een halve eeuw gele
den.
Een van de aanwezigen bij de af-
scheidsceremonie in het Kon-Tiki Mu
seum is Thor Heyerdahl junior (68).
Hij was negen jaar toen zijn vader
met de Kon-Tiki de oceaan opvoer.
Nu zijn zoon de Grote Oceaan op
gaat, voelt hij precies hetzelfde als
toen: spanning. „Ik benijd Olav niet.
Toch maak ik me meer zorgen als hij
met winterweer de snelweg op gaat."
Thor jr. is maritiem bioloog maar
heeft zijn vader nooit willen opvol
gen. „Ut zou een gek figuur slaan.
Voor Olav is het anders: hij staat er
als kleinkind verder van af. Mijn va
der zou in ieder geval tevreden ge
weest zijn."
Sportduiker
Olav Heyerdahl is fanatiek sportdui
ker en ziet de aanstaande expeditie
als een prachtige gelegenheid om diep
zee-ervaringen op te doen. „Ik ver
heug me op het duiken midden op de
Stille Oceaan, op plekken waar nog
nooit een mens is geweest!De aanwe
zige haaien zijn dan nog de minste
zorg.
Zaak is om vooral in contact te blij
ven met de Tangaroa. Het vlot kan
dan wel min of meer worden be
stuurd, omkeren kan niet. Wanneer
een van de opvarenden overboord
valt, bestaat de laatste overlevings
kans uit het vastgrijpen van het 200
meter lange touw dat aan het vaartuig
hangt. In dit deel van de wereld kan
het dagen duren tot er hulp komt.
De Kon-Tiki had een telegraaf aan
boord. Tegen Thor Heyerdahls wil,
want de Inca's gebruikten die tenslot
te ook niet. De Tangaroa is echter
voorzien van moderne apparatuur als
zonnepanelen, die zorgen voor de elek
triciteit voor onder meer een satelliet
telefoon, internetverbinding en het op
laden van de mp3-speler van Olav.
Een bemanningslid annex cameraman
maakt een documentaire van de hele
expeditie, in kleur dit keer.
Toch wordt het geen luxe cruise. „We
weten niet zeker of de balsa die we ge
bruiken goed genoeg is, of de masten
en het gigantische zeil een storm over
leven, of de Tangaroa niet te log is om
goed te besturen," somt Svsevrud Hi
graff op. Bovendien is de grootste uit
daging een mentale: honderd dagen
met zes man geïsoleerd op volle zee zit
ten, is niet per se een pretje. Olav: „Ho
pelijk zorgt de papegaai voor een beet
je afleiding."
Windy Kester
clubs moeten gaan. Het is echt heel veel
geld. Terwijl de NOS, zoals nu, voor dat
geld ook meer aandacht kan besteden aan
andere sporten. Bovendien, de publieke om
roep is nu ook al aardig commercieel. De
Vara heeft het afgelopen jaar Grootmees
ters van Paul Witteman van de buis ge
haald. Was een goed programma, maar er
keken te weinig mensen naar en is om die
reden van de zender gehaald. Doen de KRO
en de NCRV ook."
Hypocriet
„Nu is de situatie hypocriet. Neem weer het
voetbal. De Wedstrijden van Talpa. Daar
zit reclame bij. Hoe zat Studio Sport in el
kaar? Dat begon om zeven uur, maar eerst
vijf minuten reclame. Dan om acht uur vijf
minuten reclame, tien minuten Journaal,
vijf minuten reclame, weer Studio Sport en
weer reclame. Dat is twintig minuten recla
me. Dat is meer dan er nu in De Wedstrij
den zit. Waarom zat er een Journaal mid
den in Studio Sport terwijl er de hele week
op Nederland 2 geen nieuws is om acht
uur? Omdat ze anders geen reclame kunnen
uitzenden. Dan wel zeiken over reclame bij
De Wedstrijden. Ja, De Wedstrijden doet
een topwedstrijd pas als derde. Heb je bij
Studio Sport wel eens naar de samenvat
ting van schaatsen gekeken? De tien kilome
ter. Beginnen ze dan met de nummer 1 te
gen de nummer 2 of met de nummer 9 tegen
10? De tijdrit van de Tour de France? Ook
niet. Bij voetbal moet je dan ineens wel met
de beste beginnen."
„Na 30 december viel er een last van mijn
schouders. Er keken 1,3 miljoen mensen
naar de oudej aarsshow van Koppensnel
lers. Dus de mensen kijken weer en steken
niet hun middelvinger naar me op. Bijna al
le cabaretiers zijn meegegaan naar het nieu
we programma. Ik heb gedacht, wat kan ik
goed: cabaretiers de ruimte geven, fragmen
ten uitzoeken en bijzondere mensen inter
viewen. Dat is dus de basis."
Dolf Rogmans
ack Spijkerman (57) voelt zich goed. Hij
is gestopt met roken, drinkt minder
bier, sport twee keer in de week en is net
fer gebruind terug van een vakantie op
Bonaire. Plus vanavond begint zijn satiri
sche programma Koppensnellers op Talpa.
Toch waren de afgelopen acht maanden
de leukste uit zijn leven. Zijn vertrek
tij de Vara werd alom veroordeeld. De alle
mansvriend werd plots de nationale kop
Mn jut. Daar wil hij nog wel wat over
wijt,
Jen vriend zei tegen me: Jack, dat kun je
met maken. Die overstap van de Vara naar
Talpa klopt niet. Toen vroeg ik hem: jij
^ordt gebeld door het bedrijf naast je. Die
wedt je hetzelfde werk aan, je mag je colle
ts waarop je zo gesteld bent meevragen,
Pag daarbij leuke extra dingen doen, je
verdient meer en je wordt eigen baas. Wat
we je dan? Precies."
ingewikkelder is de overstap van Jack Spij
kerman van de Vara naar Talpa niet wat de
"-maker betreft. Daar dachten veel men-
Sn anders over. Spijkerman was gevallen
voor het grote geld van de kapitalist John
to Mol, Hij vluchtte als een dief in de nacht
wt het warme nest van de socialistische Va
nwaar hij al 23 jaar werkte.
?Pi]kerman: „Dat nest is helemaal niet zo
Wann. Kees Driehuis werkt er nog en vertel-
todat onlangs in een interview. Vond ik
topper van hem. Het klopt. Ik heb al die
Jdpriina mijn werk kunnen doen en ook
onverdiend, maar een warme band was
niet. Dat bleek wel bij mijn laatste con-
baetverlenging. Ik wilde voor vijf jaar bij te-
enen tegen hetzelfde salaris. Dat kon niet.
et moest twee jaar zijn. Tegen hetzelfde
■Mans vonden zij aanvankelijk te duur.
sschien was ik volgend jaar wel minder
Populair. Toen zijn de schellen van mijn
c.en gevallen. Ik was in mijn ogen nooit be-
alq voor mijn populariteit, maar voor
önjnwerk."
Jk had wel rekening gehouden met reac-
es°p mijn overstap. Dat het zoveel was,
nee dat niet. We hebben het wel over een
amusementsprogramma op televisie. Het is
niet de koningin die ineens besluit dat ze de
baas van Duitsland wordt. Zelfs nu nog
gaan de reacties door: Youp in zijn
oudejaarsconference. Ik denk dan, wat met
al die advertenties als de Vara een show
van Youp uitzendt: Koop nu de dvd. Het
zelfde met zijn boekjes. Dat is toch ook com
mercieel. Weet je, het Kopspijkersspel
wordt zelfs verhuurd, het hakblok met ha
mers en spijkers en al. Ik mag het niet meer
gebruiken van de Vara, maar zij verhuren
het aan bedrijven."
Spijkerman vervolgt: „Natuurlijk leent
mijn overstap zich uitstekend voor grap-
pen. Als Youp was overgestapt, had ik ook
grappen gemaakt. Over mezelf heb ik dat
ook gedaan. Zelfspot. De oudej aarsuitzen
ding van 30 december was de laatste keer.
Toen moest het nog even. Het was de eerste
keer dat we weer op tv waren. Plus, het wa
ren vooral de cabaretiers die de grappen
maakten. Daar heb ik geen zeggenschap
over. Ik heb geen rood potlood. Nooit ge
bruikt en zal ik nooit gebruiken. Ik begrijp
best dat ze boos waren. Ik maakte het best
bekeken programma en stapte op, maar er
komt een moment dat je als grote mensen
weer met elkaar omgaat."
Dat is nog niet gebeurd. Spijkerman: „Deze
week was het afscheid van Inge Diepman
bij de Vara, waarbij iedereen was uitgeno
digd die er gewerkt heeft. Ik niet. Dan denk
ik, kom op toch. Ik ben en blijf een socia
list, daar verandert de overstap niets aan.
Het is een vaag begrip, da's waar. Je staat
op een bepaalde manier in het leven. De
ideeën van SP, PvdA en GroenLinks staan
dichter bij mij dan de ideeën van WD,
Jack Spijkerman: „Ik maakte het best bekeken programma en stapte op, maar er komt een moment dat ~c als grote mensen weer met el
kaar om gaat." foto Harmen de Jong/GPD
CDA en SGP." „De scheidslijnen vallen na
tuurlijk steeds meer weg. Je kunt niet meer
zoals vroeger zeggen: iemand is uitgespro
ken links of rechts. Mijn instelling veran
dert niet met of ik wel of geen geld verdien
en of wel of niet bij John de Mol werk. Het
gaat er om hoe je denkt over de maatschap
pij. Ik doe niemand te kort. Ik steel niet, ik
vind dat je gewoon belasting moet beta
len."
„Ik ben er nog steeds voor dat mensen op
humane gronden worden toegelaten tot ons
land. Ik vind dat je zuinig om moet gaan
met het milieu. Dat heeft allemaal niets te
maken met of je veel of weinig verdient en
bij wie je werkt. Als John de Mol nu bekend
zou staan als de man die voortdurend in Ne
derland bossen kapt, dan zou ik denken:
Wat moet ik bij die man."
„De laatste maanden heb ik pas echt nage
dacht over hoe de publieke omroep werkt.
Ik heb me nooit bemoeid met de kosten van
een programma. Nu wel. Ik chargeer een
beetje, maar als je er goed over nadenkt zou
je moeten zeggen: amusement en populaire
sport horen niet bij de publieke omroep.
Laat die de wat duurdere en minder goed
bekeken programma's maken."
Spijkerman: „Neem het voetbal. Waarom
zou er zo veel publiek geld naar de voetbal
