Nieuwe natuur krijgt vorm
De cavia' s hebben extra vitamines nodig
23
Dromen van Sirenen
dinsdag 10januari 2006
De sirenen van Helgoland
In de vooravond staat hij aan dek:
Gemanicuurde handen op de reling,
om zijn polsen de smetteloze ketens
van zijn rang.
Snauwen kan hij nog, vooral vervaarlijk zwijgen;
zijn ene oog gericht op plafond
of absolute hemel,
het andere bars en panisch langs je heen.
Eens hoorde ik hem bevelen in de telefoon:
'Start the film now,'
- het was windkracht acht tot negen -
'nobody is coming.'
Op het koude promenadedek speurt hij
vruchteloos naar haar verre banken,
haar lokroepen en zwakke feestgedruis.
Tweehonderd Filippino's onder zijn bevel;
maar hij is allang te Westwaarts immers,
doof voor elk joyeus rumoer,
zelfs in een dode taal.
Jan B. Kuipers
ontgaat aan zijn barse blik die
paniek brengt onder zijn beman
ning. De dichter die kennelijk
de tocht met het cruiseschip
heeft meegemaakt, heeft zijn
barse stem gehoord: een medede
ling over het starten van een
film voor de passagiers en de
boodschap dat 'nobody is
coming'. Het is windkracht acht
tot negen, maar er zijn geen
schepen in de buurt. De kapi
tein kent zijn plicht. Hij is het
niet die rustig gehouden moet
worden, maar het zijn de passa
giers en de bemanning die hun
kalmte moeten bewaren. Zij
moeten doof blijven zoals de
mannen van Odysseus voor de
lokroepen en het feestgedruis
dat misschien vanuit Helgoland
tot hen zou kunnen doordrin
gen. De Helgolandse Sirenen
moeten verborgen blijven in de
verre nevels. Het schip is te ver
naar het westen gekoerst zoals
ook het schip van Odysseus. Zo
wel Odysseus als de kapitein
van het moderne cruiseschip
zijn de verraderlijke zandban
ken die voor de eilanden van de
Sirenen liggen, gepasseerd. Het
speuren naar hun lokroepen en
zwakke feestgedruis is vruchte
loos. De harde realiteit is dat hij
het bevel moet voeren over een
bemanning van tweehonderd Fi
lippino's. De moderne slaven
van de cruiseboten. Dat laatste
staat niet in de tekst, maar ik
denk het erbij omdat deze kapi
tein doof blijft voor elk joyeus
rumoer. Zelfs voor de verlokken
de stemmen van de Sirenen die
Odysseus hoorde en de dichter
Homerus beschreef in zijn Griek
se taal, intussen een dode taal,
is deze moderne kapitein doof.
Zonder de mythische achter
grond van het Odysseusverhaal
is het gedicht een aardige anek
dote, maar ook niet meer. De
overeenkomsten met het lot van
Odysseus accentueren juist de
grote tegenstellingen tussen bei
de kapiteins. Odysseus de avon
turier en tevens bezorgde vader
voor zijn bemanning. De moder
ne kapitein is slechts de gezag
voerder van tweehonderd sla
ven. Zijn taak is deze in het ga
reel te houden, zijn passagiers
te entertainen en kalm te hou
den als er gevaar dreigt.
Het speuren naar de Sirenen
van Helgoland is een vruchtelo
ze bezigheid. Alsof de dichter
zeggen wil: een cruisereis is een
gevaarloze tocht zonder opwin
ding, met tweehonderd moderne
slaven om de luxepassagier te
bedienen en te entertainen. De
titel gaf me aanleiding tot deze
interpretatie. Of is het gecücht
toch niet meer dan een anekdote
met vrijblijvende verwijzingen
naar het Odysseusverhaal?
Lou Vleugelhof
Het beeld van een kapitein
aan dek, starend in de
raadselige nevels van de zee, is
een oud motief dat al bij Home
rus in de literatuur opduikt.
Odysseus na het tienjarige beleg
van Troje op thuisreis naar zijn
koninkrijkje Ithaca in de
Egeïsche Zee, is er het prototy
pe van.
Na zijn liefdesaffaire met de go
din en tovenares Circe en zijn
zware tocht door de Onderwe
reld staat hij weer aan dek sta
rend over de mediterrane zee
spiegel. Hij is in zijn zucht naar
avontuur en achtervolgd door
stormen en vijandige goden, te
ver afgedwaald naar het westen.
Hij nadert de Straat van Messi
na tussen Italië en Sicilië. Hij
weet dat de verleiding groot is
om zich te laten betoveren door
het verlokkende gezang van de
Sirenen. Circe heeft hem ge
waarschuwd voor dit fatale ge
vaar waardoor hij nooit meer
vrouw en kinderen terug zal
zien. Hij zal tussen twee gevaar
lijke monsters door moeten va
ren, Skylla en Carybdis, een stei
le rots en een draaikolk. Hij
kent zijn zwakheid voor vrou
wen. Circe gaf hem goede raad
en nu lijkt het hem goed haar ad
vies op te volgen. Hij neemt zijn
verantwoordelijkheid als kapi
tein en geeft zijn orders. Hij
stopt de oren van zijn beman
ning vol was en beveelt zijn man
nen hem met dikke touwen
staande aan de mast vast te bin
den. De mannen zouden de Sire
nen niet horen en zijn bevelen
om op ze af te koersen niet ver
staan. Hij zou de dikke touwen
niet los kunnen maken.
.Er moeten ongetwijfeld overeen
komsten zijn tussen dit oude
Griekse verhaal en het gedicht
van Jan J.B. Kuipers, 'De Sire
nen van Helgoland'. Jan Kui
pers is archeoloog en historicus,
en stadsdichter van Middel
burg. Veel van zijn gedichten
zijn door de historie geïnspi
reerd of ze zitten vol historische
reminicensies.
De kapitein uit dit gedicht oogt
als een kapitein van deze tijd.
Hij is niet het type van een ruige
zeebonk, hij lijkt meer op een ge
zagvoerder van een cruiseschip.
Met zijn gemanicuurde handen
op de railing en zijn smetteloze
uniform heeft hij meer weg van
de volmaakte gastheer.
Ik denk dat de ketens van zijn
rang om zijn polsen een directe
verwijzing zijn naar Odysseus
die vastgeketend aan de mast
boom zichzelf geketend had aan
zijn plichten als gezagvoerder.
Ook deze kapitein is geen sa
lon-kapitein, maar een autoritai
re figuur; hij snauwt zijn beman
ning af, zijn zwijgen is veront
rustend en vol dreiging en niets
De Versche Polder bij Retranchement. foto's Peter Nicolai
In West-Zeeuws-Vlaande-
ren gaat de Dienst Lande
lijk Gebied (DLG) dit jaar
op verschillende plaatsen
aan de slag met aanleg van
nieuwe natuur. Het Zeeuw
se netwerk van natuurgebie
den - de zogenoemde ecolo
gische hoofdstructuur -
krijgt zo verder gestalte.
Landelijk gezien is Zeeland
hiermee koploper.
Voordat nieuwe natuurgebie
den in westelijk
Zeeuws-Vlaanderen worden
aangepakt, zet de Dienst Lande
lijk Gebied nog bij enkele lopen
de plannen de puntjes op de i,
vertelt medewerker Joera de Mo-
ree. „We zijn nog volop bezig in
de Verdronken Zwarte en de
Herdijkte Zwarte Polder bij
Nieuwvliet-Bad en met afron
ding van het werk in de Versche
Polder bij Retranchement."
In de Verdronken Zwarte Pol
der wordt de verzande geul 'ge
dotterd'. Van het zand dat vrij
komt, worden in de naastgele
gen Herdijkte Zwarte Polder te
gen de dijk aan duintjes ge
maakt. De zeewering krijgt daar
een duinachtig karakter. Het
werk is begin april klaar, zodat
de toeristen er geen last van on
dervinden.
Nieuw aangepakt worden, van
af de zomer en in het najaar, de
oeverlanden bij het Groote Gat
van Oostburg, de Strijdersgat-
polder (Hedenesse-Cadzand), de
Austerlitzpolder (onder Zuid-
zande) en Heirweg (oostelijk
van Aardenburg), verdere na
tuurontwikkeling in de Zwinpol
der (benoorden Sluis) en de
Plate en Linie-West (zuidelijk
tussen Oostburg en Waterland
kerkje) en uitbreiding van na
tuurgebied Sophiapolder (onder
Oostburg).
Het lijkt een beetje op een lap
heeft te maken met de afzet van
zand dat vrijkomt bij het kreek
herstel. De Moree verwacht dat
er wel 250.000 kubieke meter
grond uitkomt, waarvan de
helft zand dat te gebruiken is
bij wegaanleg. Die hoeveelheid
kan niet ineens op de markt wor
den gebracht, zodat gekozen is
voor een stapsgewijze uitvoe
ring. Na protesten van omwo
nenden is besloten twee wegen
in het gebied te handhaven, ook
al betekent dat een hinderlijke
doorsnijding van het nieuwe na
tuurgebied.
De aanleg van oeverlanden
hoort bij het herstel van kreek-
resten. Die gebieden zijn van
groot belang voor veel vogelsoor
ten: hoogwatervluchtplaats
voor steltlopers, voedselgebied
voor overwinterende ganzen en
zwanen, broed-, rust- en voed
selgebied voor kust- en trekvo
gels. Ze worden gekenmerkt
door graslanden, rietland, stru
weel, knotbomen, drinkpoelen
en waterlopen.
Tenslotte nog het noordelijke
deel van de Zwinpolder, nabij
buurtschap Terhofstede. Er is
door stichting Het Zeeuwse
Landschap al een stukje natuur
ingericht en daar komt in het na
jaar, na het roven van de oogst,
weer een stukje bij. „Het is echt
een postzegeltje", lacht De Mo
ree. „Er zit nog één landbouwer
in het gebied. We overleggen
over aankoop van zijn grond.
Pas dan kunnen we het hele ge
bied herinrichten, ook met een
aangepaste waterhuishouding."
Hij vergelijkt de aanleg van het
ecologische netwerk met een lan
ge trein. „We zetten die trein
met een hoop wagonnetjes erach
ter in beweging. Het gaat in to
taal om tientallen percelen agra
rische grond, verspreid over het
hele gebied. Daarvan hopen we
toch dit jaar zo'n 75 procent in
te richten voor de natuur", al
dus De Moree.
Rinus Antonisse
irontwikkeling in de Verdronken Zwarte Polder.
pendeken, erkent De Moree.
Maar de meeste projecten slui
ten aan op al aanwezige groene
gebieden, of zorgen ervoor dat
natuurgebieden met elkaar ver
bonden worden. Dat is gunstig
voor de verplaatsing van plan
ten en dieren en dat is wat de
ecologische hoofdstructuur ook
beoogt.
Bijvoorbeeld de Plate is een
soort kruispunt in het groene
netwerk, legt De Moree uit. Het
is een onderdeel van de voorma
lige getijdekreek Passageule,
die via het Zwin in verbinding
stond met de zee. De kreek werd
in 1788 afgedamd met de Bak-
kersdam. De Plate gaat na herin
richting samen met de Linie-
West deel uitmaken van de na
tuurverbinding Zwin-Passageu-
le-Braakman.
De Moree wijst erop dat hier
niet alleen door DLG natuur
wordt gemaakt (graslanden,
open water en moeras). Vrij cen
traal in het gebied zit een parti
culiere eigenaar. Die gaat zijn
grond in het kader van agra
risch natuurbeheer zelf omvor
men. „Dat sluit straks naadloos
op elkaar aan", stelt de
DLG-medewerker.
Als het even kan, worden oude
dijken die tijdens de Tachtigjari
ge Oorlog dienst deden als verde
digingslinie weer hersteld. Dat
past prima in de plannen voor
herstel van deze historische
Staats-Spaanse Linies, die
dwars door heel Zeeuws-Vlaan
deren lopen. Het betreft niet al
leen liniedijken, maar ook res
tanten van forten en schansen.
Zo gaan natuur en cultuurhisto
rie hand in hand, waarbij ook
de recreatie mee profiteert.
In de Sophiapolder wordt al ja
ren gewerkt aan natuurontwik
keling. Het westelijk deel is vrij
wel klaar. De Moree vertelt dat
ook het zanddepot in een hoekje
langs de weg van Oostburg naar
Draaibrug (N58) is opgeruimd.
Het zand is gebruikt bij wegen
aanleg. Op die plek wordt ko
mend voorjaar een recreatie-
punt ingericht: struiken, schel
penpad, parkeerplaatsen, fiet
senrekken en een paviljoentje
(met vogelkijker). Indijker gene
raal Van Damme bouwde daar
begin 19e eeuw al eerder een
houten zomerverblijf.
Zand
In vijf jaar wordt een gebied
van circa 30 hectare op de schop
genomen, dat loopt richting Bak-
kersdam (die weer aansluit op
de Plate). Het meest oostelijke
deel is nog niet door DLG in ei
gendom verworven. Dat er zo
veel jaar over gedaan wordt,
De kinderboerderij aan de
Evertsenlaan in Temeuzen
is een drukbezochte plek.
Even brood brengen voor
de dieren, even eruit met
de kinderen, even een om
metje maken. Verstande
lijk gehandicapten van de
stichting Tragel verzorgen
de dieren en onderhouden
de stallen. In deze rubriek
wordt wekelijks bericht
over het wel en wee op de
Temeuzense kinderboerde
rij.
De ophokplicht voor pluim
vee is sinds 1 januari opge
heven, maar op de kinderboerde
rij blijven de kippen gewoon in
de volière. Voor je het weet moe
ten ze vanwege dreigende vogel
griep immers weer naar binnen.
En nog een nadeel van loslopen
de kippen: poep, heel veel poep
op de stoep.
Het liefst zou beheerder Jan een
kippenren op het terrein zien
verrijzen, maar dat lijkt voorals
nog een utopie. De kinderboer
derijen in Clinge en Temeuzen
kampen met geldgebrek en dus
is het wachten tot meer bedrij
ven en wellicht de gemeente Ter-
neuzen zich van hun beste kant
laten zien. „Loslopende kippen
zorgen ervoor dat het erf hele
maal onder de poep komt te zit
ten. Da's natuurlijk niet fris. We
willen ook voorkomen dat kinde
ren met de kippenstront in aan
raking komen. Situaties waarbij
kinderen eerst met hun hand in
de poep belanden en vervolgens
een lik van hun ijsje nemen zijn
uit hygiënisch oogpunt natuur
lijk niet wenselijk", zegt Jan.
De beheerders van de kinder
boerderij zijn sinds vorig jaar
extra alert op dit soort tafere
len. „Vorig jaar heeft de Algeme
ne Inspectie Dienst een onder
zoek naar geitenbesmetting op
onze boerderij uitgevoerd. Een
kindje uit Temeuzen, dat op on
ze boerderij was geweest, was
namelijk met een e-colli-bacte-
rie besmet geraakt. Daardoor
werd hij erg ziek. In alle weides
zijn daarom mestmonsters geno
men. Godzijdank waren alle uit
slagen negatief. Zo'n bacterie
kun je niet tegengaan, je kunt
het ook niet zien aankomen. Die
situatie heeft ons flink aan het
denken gezet. Aan de ene kant
is het natuurlijk zaak om dit
De cavia's krijgen een onverwachte tractatie. foto Peter Nicolai
soort dingen te voorkomen,
maar je kunt je ook afvragen
hoe ver je moet gaan. Een kin
derboerderij moet namelijk ook
blijven 'leven'. Het moet hier
mogelijk blijven om met dieren
in contact te komen", zegt Jan.
Het op hok houden van de kip
pen heeft nog een ander voor
deel. Waar mensen in tijden van
vogelgriepdreiging meer dan
eens kippen over het hek van de
boerderij droppen - in de hoop
dat hun tokkers niet opvallen -,
is de kippendump de laatste tijd
een stuk verminderd. Er lopen
immers geen kippen meer op het
terrein rond en dus vallen alle
nieuwe eiproducenten extra op.
Alleen in de hertenwei lopen
nog twee eigen kippen, die zich
maar niet door de beheerders la
ten vangen.
De cavia's laten zich een stuk
makkelijker in de kraag vatten.
En da's maar goed ook, want de
knagers zijn deze koude dagen
meer dan afhankelijk van hun
verzorgers. Jan: „Zij krijgen nu
extra vitamine C toegediend
met speciaal caviavoer. In de
wintermaanden maken deze
diertjes namelijk zelf weinig vi
tamine C aan. In het voorjaar
zijn hier meer bezoekers en dus
krijgen ze dan ook meer groen
voer. Dan kunnen we weer stop
pen met het caviavoer. Trou
wens, vorige week kregen we
nog een flinke doos appels van
een buurtbewoner. Zijn vrouw
had appels geplukt, maar kwam
met onbruikbare exemplaren
thuis. Dus leverde hij het zwik-
kie hier af. En daar zijn de ca
via's natuurlijk hartstikke blij
mee. Cliënt Jacques steekt ook
vaak een handje toe door wat
wortels uit zijn moestuintje te
halen. Hij had trouwens ook pe
terselie voor de cavia's in zijn
tuin staan. Maar toen hij fana
tiek aardappels aan het rooien
was, trok hij onbewust ook alle
peterselie uit de tuin." Waarna
de cavia's twee dagen lang als
heuse 'vitaminebonnnen' door
het leven gingen.
Raymond de Frel
