Het blijft schrikkelen met seconden
Bevlogenheid maakt plaats voor pragmatisme
\mBI
31
Hl
Idealisme is goed, maar het
moet wel leuk blijven
zaterdag 31 december 2005
t
Deze jaarwisseling wordt het knal
len van de champagneflessen heel
even uitgesteld. 2005 telt namelijk één
seconde extra, omdat de rotatie van de
aarde kleine onregelmatigheden ver
toont. Niet iedereen is blij met deze
schrikkelseconde
Tijdmeting was eeuwenlang het do
mein van sterrenkundigen. Van
oudsher klokken zij de omloop van de
sterren langs de hemel (veroorzaakt
door de draaiing van de aarde) om de
lengte van de dag te bepalen.
Tegenwoordig is dit de taak van de as
tronomen van de International Earth
Rotation and Reference System Servi
ces (Iers) in Parijs. Zij stellen ook voor
om van tijd tot tijd een extra seconde
aan het jaar toe te voegen. Deze
schrikkelseconde heeft alles te maken
met de komst van atoomklokken onge
veer vijftig jaar geleden.
Atoomklokken maken gebruik van de
ultrasnelle, maar zeer stabiele trillin
gen van bijvoorbeeld cesiumatomen,
wat een ongekende precisie in de tijd
meting mogelijk maakt. De nieuwste
generatie atoomklokken haalt een
nauwkeurigheid van een miljard keer
miljoenste seconde, ofwel één seconde
verlies in tien miljoen jaar! Sinds
1958 kennen wij dan ook Internatio
nal Atomic Time (IAT), die bijgehou
den wordt door een netwerk van hon
derden atoomklokken verspreid over
de hele wereld.
Verschil
Daarnaast bleef de astronomische Uni
versal Time bestaan, gebaseerd op de
rotatie van de aarde. In de afgelopen
halve eeuw raakte deze tijdmeting
steeds verder achterop bij de atoom-
tijd. Het verschil bedraagt inmiddels
32 seconden.
De hoofdschuldige is de maan, die
door haar zwaartekracht eb en vloed
op aarde veroorzaakt. Het dagelijkse
heen en weer geklots van miljarden
tonnen oceaanwater remt de aswente
ling van de aarde langzaam maar ge
staag af, waardoor de dag steeds lan
ger wordt.
Naast het getijdeneffect vertoont de
draaiing van de aarde nog meer fluc
tuaties van ongeveer een duizendste
seconde per dag, waardoor een etmaal
nooit precies 24 uur duurt.
Dat komt bijvoorbeeld door het smel
ten van poolijs. Als het smeltwater in
de richting van de evenaar stroomt,
gaat onze planeet langzamer draaien.
Het effect is te vergelijken met een
kunstschaatsster die tijdens een pi
rouette haar armen uitstrekt en daar
door draaisnelheid verliest. Omge
keerd versnelt de aardrotatie als er
water of lucht in de richting van de po
len stroomt.
Aswenteling
Zelfs aardbevingen hebben invloed op
de aswenteling van de aarde, doordat
de ene plaat in de aardkorst onder de
andere schuift. Omdat een gedeelte
van de aardkorst dan dichter bij het
Door eb en vloed remt de aswenteling
van de aarde langzaam af, waardoor de
dag steeds langer wordt.
foto GPD
centrum van onze planeet komt te lig
gen, gaat de aarde als gevolg van dit
effect ietsjes sneller draaien. Volgens
berekeningen van Amerikaanse weten
schappers is de daglengte door de zee
beving van 26 december 2004 met
bijna drie miljoenste seconde geslon
ken. Om de van de aardrotatie afhan
kelijke Universal Time en de atoom-
tijd met elkaar in de pas te houden, be
staat er sinds 1971 de Coordinated
Universal Time (UTC). Net als de IAT
is de UTC gebaseerd op de atoomtijd,
met dit verschil dat er af en toe op 30
juni of 31 december een extra seconde
wordt ingevoegd als het verschil met
de Universal Time te groot wordt.
Het besluit hierover neemt de Interna
tionale Telecommunicatie Unie (ITU,
de VN-organisatie voor tijdmeting),
op voorstel van de Iers. Inmiddels
heeft de ITU 22 keer zo'n schrikkelse
conde ingevoerd en de volgende staat
voor deze jaarwisseling gepland.
Tussen twee schrikkelseconden ver
strijken gemiddeld achttien maanden,
maar het is alweer zeven jaar geleden
dat de klok voor het laatst een secon
de langer tikte. De oorzaak is het nuk
kige, onvoorspelbare gedrag van de
aardrotatie, waardoor er in de toe
komst misschien zelfs seconden moe
ten worden overgeslagen.
Niet iedereen zit op het geschuif met
seconden te wachten. Computernet
werken kunnen danig in de war raken
als een minuut opeens 61 seconden
blijkt te duren en ook satelliet-naviga
tiesystemen zoals GPS hebben er pro
blemen mee. Als iets dergelijks ge
beurt met veiligheidssystemen in bij
voorbeeld de luchtvaart, dan leidt dat
volgens de critici geheid tot ongeluk
ken.
Vorig jaar stelden de Verenigde Sta
ten in de ITU voor om de schrikkelse
conde af te schaffen. Het Amerikaan
se plan wil het verschil tussen de dag
lengte en de atoomtijd laten oplopen
tot een uur en dan vereffenen door het
inlassen van een schrikkeluur. Vaak
zal dit niet hoeven te gebeuren, want
de klok heeft bijna een eeuw nodig om
een minuut achterop te raken.
Sterrenkundigen moeten hier niets
van weten, en vooral de Engelse Royal
Astronomical Society (RAS) maakt
zich sterk voor het behoud van de
schrikkelseconde. Om een telescoop
nauwkeurig op de hemel te richten,
heb je de op de draaiing van de aarde
gebaseerde tijd nodig en het verdwij
nen van de schrikkelseconde zou kost
bare aanpassingen aan de kijkers
noodzakelijk maken.
Dit geldt ook voor de volgsystemen
van satellieten en ook weer- en kli
maatonderzoekers moeten rekening
houden met de aswenteling van de aar
de. Schrikkelseconden worden ruim
van tevoren aangekondigd, zodat sys
teembeheerders tijd genoeg hebben
om de extra seconde in hun computer
netwerken in te voeren, aldus de RAS.
Emoties
Ook emoties spelen bij de Engelse ster
renkundigen mee. Lange tijd zette de
wereld zijn klokken gelijk met Green
wich Mean Time, de tijd zoals geme
ten op de sterrenwacht in Greenwich
bij Londen. Later veranderde de
Greenwich Mean Time in Universal
Time, maar dankzij de schrikkelsecon
de blijft de tijd overal ter wereld in de
pas lopen met de oude Green-
wich-tijd. Vorige maand boog de ITU
zich in Genève over het probleem. De
voor- en tegenstanders kwamen er
niet uit, waarop de ITU besloot de
schrikkelseconde voorlopig te handha
ven en de kwestie opnieuw te bestude
ren.
Servé Vaessen
Echte bevlogenheid? Daar
voor moet je terug naar de
jaren zeventig of tachtig. Zeg
gen ze. Want die jeugd van nu,
meneer, die denkt alleen maar
aan zichzelf. Maar dat valt wel
mee, de Nieuwe Idealisten zijn
alleen een beetje pragmati
scher. „Ik kom op tegen on
recht, maar ik wil ook een goe
de tijd hebben."
„Kom", zegt anti-kraakwacht
René Spiegels (22), „dan laat ik
je de oude kluis nog even zien."
Hij loopt voorop door de lege
kantoorzalen van wat vroeger
het Bredase hoofdkantoor van
de ABN Amrobank was. Ooit
overlegden de powersuits en de
mantelpakjes van de bank hier
over financiële deals. Nu schalt
uit de cd-speler van René de
hardrockmuziek van Bad Reli
gion.
Aan een van de muren in de af
gebladderde ruimtes hangt een
schilderij van een socialistische
vuist. Hij moet er wel om la
chen, de 22-jarige student. Een
anders-globalist die anti-kraak
woont in het huis van de vijand:
een Internationale Socialist in
het voormalige Bredase hoofd
kantoor van de Nederlandse
grootbank.
„Grappig toch? Ik moet eerlijk
zeggen: het is vooral praktisch.
Ik ben niet op deze manier gaan
wonen omdat ik links ben,
maar omdat het makkelijk en
erg goedkoop is." René is coördi
nator van de Bredase afdeling
van de Internationale Socialis
ten. Een jongen die op een re
genachtige zaterdagmiddag fol
ders tegen het nieuwe zorgstel
sel van het kabinet uitdeelt in
het centrum van de stad. Hij be
legt geen aandelen, maar bijeen
komsten. Om te praten over
Marx.
René is ook praktisch en prag
matisch. René wil een leuk le
ven hebben, een leven dat niet
in de strakke regelmaat van de
24-uurs activist zit. René is een
Nieuwe Idealist. Het is de verza
melnaam, noem het een stem
pel, voor de nieuwe generatie
activisten en idealisten.
Met het vergrijzen van de hip
moment dat het hun goed uit
komt. Idealisme is goed, maar
het moet wel leuk blijven. Be
trokkenheid op je eigen manier,
tussen al die andere dingen
door die je ook nog wilt.
In Nederland wordt Cindy Piel-
stroom (35) gezien als één van
de gezichtsbepalers van het
Nieuwe Idealisme. Levensgenie
ter Pielstroom, voormalig
tv-presentatrice bij Yorin en
bordjesomdraaier bij Rad van
Fortuin, leidt nu de stichting
Globalicious.
Uitdrukkelijk non-politiek en
vooral opgericht om de Millen-
pies en het failliet van de jaren
tachtig, is het de beurt aan de
twintigers en dertigers van nu.
Het zijn niet langer kernwapens
en totalitaire regimes waar te
gen gedemonstreerd wordt, nee:
armoede en de scheve verhou
dingen van de globalisering zijn
het mikpunt. Geen top van de
G8, Wereldbank of het Interna
tionaal Monetair Fonds of de an-
ders-globalisten (voorheen: an-
ti-globalisten) verzamelen zich.
De strijd is anders dan de Pro
testgeneratie van weleer hem
ooit gekend heeft. De MTV-ge-
neratie doet het op haar ma
nier: vaak keurig gekleed, niet
wars van commercie en op een
niumdoelen van de Verenigde
Naties (voor 2015 de armoede
halveren, elk kind naar school
en de kindersterfte omlaag) on
der de aandacht te brengen van
jongeren.
Dat doet Globalicious niet met
spotjes met hongerende kinde
ren en een gironummer. De or
ganisatie staat met een verfbar
en een bling bling-machine op
festivals. Of plakt posters in de
stad met de tekst: Laat ze weer
poepen.
Cindy: „Dat is leuk, dat ont
houd je tenminste. Het gegeven
dat je jezelf zou moeten opoffe
ren voor een ander, vind ik tota
le onzin. Hoe beter je voor jezelf
zorgt, des te meer kim je voor
een ander doen." Cindy doet
niet aan vasten of sit-ins; zij
houdt wel van feesten, mooie
kleren, drugs en alcohol. „Ik
ben een gezonde, gelukkige
vrouw en daardoor houd ik ge
noeg energie over om mooie pro
jecten te verzinnen en op te zet
ten, die, in mijn ogen, een bij
drage leveren aan een mooiere
wereld."
Dat wil René Spiegels ook, zo'n
mooiere wereld. Alleen zou hij
dat graag via een marxistische
revolutie zien. „Ik ben niet te
gen globalisering, maar wel te
gen de manier waarop. Ik ben
voor internationalisering, tegen
kapitalistische globalisering.
We moeten in ieders behoeften
voorzien en niet alleen een paar
mensen hebben die heel veel
winst maken. Daar wil ik op
mijn manier iets aan doen: door
partijkrantjes te verkopen en
bijeenkomsten en demonstra
ties te organiseren."
Het moet wel te overzien blij
ven. „Ik ben één keer naar een
G8-top geweest om te proteste
ren. Dat was in Genève. Daar
waren toen wel wat rellen,
maar toen waren wij al weg. Ik
had deze zomer graag naar de
G8 in Edinburgh gegaan om te
demonstreren, maar ik had
geen geld. Dat is wel vaker het
probleem. Je moet ook steeds
vrijnemen van je werk en studie
voor zulk soort dingen. Kijk: ik
kom op tegen onrecht, maar ik
wil ook een goede tijd hebben.
Ik speel in een bandje en wil
daar tijd voor houden. Van al
leen maar politiek word je ook
niet gelukkig."
Het is misschien wel juist die
luchtigheid van het Nieuwe Ide
alisme die ook veel weerstand
oproept. Zo dreef NRC-colum-
nist Bas Heijne onlangs nog ge
nadeloos de spot met airhead
Pielstroom en consorten. Het
gaat om idealisme, schrijft Heij
ne, van een nieuw soort: het
soort dat iedere inhoudelijk
heid overboord zet in naam van
de klantvriendelijkheid.
„Het nieuwe engagement lijkt
verdacht veel op de ouderwetse
liefdadigheid. Je doet het om je
zelf beter te voelen, met het ver
schil dat je er nu niet eens meer
je portemonnee voor hoeft te
trekken. Jij bent er niet voor de
wereld, de wereld is er voor
jou."
Pielstroom is niet geraakt door
de kritiek. „Kom eens achter je
bureau vandaan, zou ik tegen
hem zeggen. Kijk eens om je
heen en probeer van die kort
zichtigheid af te komen. De we
reld verandert. Volgens hem is
mijn hoofd gevuld met lucht. Ik
ben blij dat er wat lucht in zit,
zodat ik ruimte heb de wereld
vanuit verschillende perspectie
ven te bekijken."
Het perspectief van René bij
voorbeeld. Die inmiddels is aan
gekomen bij de oude kluis in
hetbankpand. „Kijk, daar la
gen vroeger stapels aandelen op
geslagen. Wij gebruiken de
kluis alleen om soms voor de lol
door het noodluik naar buiten
te glijden
Cyril Rosman
Cindy Pielstroom wordt gezien als één van de gezichtsbepalers van
het Nieuwe Idealisme in Nederland. archieffoto ANP
