Goede fantasy moetje geloven
PZC
Ondertussen wordt
de tango gedanst
Te kritisch om naar eigen muziek te luisteren
The Chronicles
of Narnia
Sonny Rollins
a de drie films op
basis van J.R.R. Tol-
kiens boeken The
Lord of the Rings, is het nu
de beurt aan C.S. Lewis, ge
ruime tijd een goede vriend
van Tolkien, net als Tolkien
professor in Oxford en net als
Tolkien schrijver van fantasy-
verhalen. Deze week gaat de
Disney-film The Chronicles
ofNamia: The Lion, the
Witch and the Wardrobe in
première. Christenen in Ame
rika en Engeland zijn laaiend
enthousiast en spreken over
The Passion of the Christ
voor kinderen.
The Inklings noemden ze
zich, het groepje mannen
dat bijna twintig jaar lang twee
keer per week bijeenkwam om
hun passie voor fantasyverhalen
te delen en elkaar uit eigen
werk voor te lezen. Op dinsdag
troffen ze elkaar in de pub The
Eagle Child, op donderdag in
de kamer van professor Clive
Sinclair Lewis in de Universi
teit van Oxford. Bier, whisky en
port onder handbereik bediscus
sieerden ze eikaars ideeën en
werk en moedigden ze elkaar
aan toch vooral door te gaan
met schrijven. Al kwam het ook
voor dat er weinig hoffelijk
werd uitgeroepen: 'Oh fuck, niet
weer een elf!J.R.R. Tolkien en
C.S. Lewis zouden - in ieder ge
val voor het nageslacht - de be
kendste leden van The Inklings
worden.
Lewis en Tolkien, die op dezelf
de dag aan het werk gingen in
Oxford, hadden veel gemeen. Le
wis verloor zijn moeder op ne
genjarige leeftijd en Tolkien ver
loor beide ouders toen hij nog
jong was. Beiden zochten troost
in het lezen van boeken en bei
den lijken hun jeugdige verdriet
min of meer te hebben gecom
penseerd door voor altijd een
soort schooljongens te blijven,
compleet met bijnamen. Tolkien
noemde Lewis 'Jack', Lewis
noemde Tolkien 'Tollers', Tij
dens een legendarische wande
ling langs Addison's Walk op
het universiteitsterrein zou de
katholieke Tolkien uit Birming
ham Lewis weer op het spoor
zetten van diens protestantse ge
loof uit zijn jeugdjaren in
Belfast. In latere jaren was Tol
kien niet meer erg gelukkig in
zijn huwelijk; Lewis leefde met
een neurotische vrouw die bijna
dertig jaar ouder was dan hij en
eerder als een soort moederfi
guur gold.
Lewis gaf hoog op van het werk
van Tolkien, dat begon met The
Hobbit uit 1937. Tolkiens bio
graaf A.N. Wilson zou later
zelfs schrijven: „We zouden The
Lord of the Rings nooit hebben
gekregen, als CSL niet zo
nieuwsgierig tot het einde toe
was blijven lezen." Maar toen
Lewis in 1948 begon te schrij
ven aan het boek The Lion, the
Witch and the Wardrobe, dat uit
eindelijk zou uitgroeien tot de
zevendelige serie The Chroni
cles of Narnia, veroordeelde Tol
kien het boek tegenover de ande
re Inklings als een raar allegaar
tje aan beelden. En ook de alle
gorische verwijzingen naar het
Bijbelverhaal vielen bij Tolkien
niet in goede aarde. De vriend
schap was kort nadien ten ein
de.
Kerstman
The Lion, the Witch and the
Wardrobe werd in de Angelsaksi
sche wereld een klassiek jeugd
boek. In het verhaal worden de
vier kinderen Pevensie - Peter,
Susan, Edmund en Lucy - we
woensdag 21 december 2005
Anna Popplewell in de film The Chronicles of Namia
gens de Blitzkrieg uit Londen
gestuurd om in het herenhuis op
het platteland van een oude pro
fessor een veilig onderdak te
krijgen. In één van de vele ka
mers van het huis staat alleen
een enorme klerenkast. Als Lu
cy nieuwsgierig naar binnen
stapt komt ze eerst tussen een
enorme verzameling oude bont
jassen terecht, maar als ze in de
verte licht ziet schijnen loopt ze
almaar verder de eindeloos diep
lijkende kast in om tenslotte in
een besneeuwd bos te belanden.
Daar ontmoet ze mr. Tumnus,
een faun, bosgod. Hij vertelt dat
Lucy terecht is gekomen in het
land Namia 'waar het altijd win
ter is, maar waar het nooit
Kerstmis wordt' sinds de Witte
Heks Jadis er de kwade scepter
zwaait en tegenstanders omto
vert in stenen beelden die rond
om haar huis staan. Eerst gelo
ven de andere kinderen het ver
haal van Lucy niet erg, maar
dan belandt ook broertje Ed
mund in Narnia. Hij stuit niet
op de vriendelijke mr. Tumnus,
maar op de Witte Heks, die hem
met zoveel Turks Fruit verwent
dat hij zich aan haar zijde
schaart. Zeker nadat ze hem be
looft dat hij op een dag de ko
ning van Narnia zal zijn. Ze
dringt er bij Edmund op aan dat
hij zijn oudere broer Peter en
zijn twee zussen Susan en Lucy
naar het land moet lokken.
Natuurlijk heeft ze boze bedoe
lingen met hen, maar die gaan
vooralsnog aan Edmund voor-
bij.
Inderdaad stappen op een gege
ven moment de twee broers ('de
zonen van Adam') en de twee
zussen ('de dochters van Eva')
gezamenlijk Narnia binnen,
waar ze stuiten op meneer en
mevrouw Bever, die hen het he
le verhaal van Namia en de
komst van de Witte Heks uit de
doeken doen, maar hen ook wij
zen op de komst van Asian, de
leeuw, de 'Koning van het bos
en de zoon van de grote Kei-
zer-aan-de-andere-kant-van-
de-Zee', die Narnia op een dag
moet verlossen van de Witte
Heks. Als dan ook nog de Kerst
man onverwachts opduikt, die
de kinderen van allerlei soorten
wapens en andere hulpmiddelen
voorziet om de onvermijdelijke
strijd tegen het kwaad aan te
gaan, wordt het duidelijk dat de
macht van de Witte Heks tanen
de is.
Er moet nog wel een heroïsche
veldslag worden geleverd, waar
aan tientallen goede en slechte
creaturen meedoen, dieren, half-
mensen, saters en gruwelijke
wolven. De leeuw Asian sneu
velt aanvankelijk door de hand
van de Witte Heks, maar hij
weet even later gelukkig uit de
dood te herrijzen. Na vele jaren
van omzwervingen - die in het
echte leven hooguit een seconde
duren - keren de kinderen via
de klerenkast terug in het huis
van de professor. Ze zullen, zo
houdt hij hen voor, zeker op een
dag naar Namia terugkeren,
maar niet langs dezelfde weg.
Een gruwelijk land dat Kerst
mis moet missen, Edmund als
Judas, Asian als Jezus, dat is
waar de christelijke bioscoop-
gangers in de Verenigde Staten
en Groot-Brittannië, waar de
Disney-film naar het verhaal
van C.S. Lewis op 10 december
uitkwam, de afgelopen weken
hevig op hebben gekickt. Hoe
wel Douglas Gresham, de stief
zoon van C.S. Lewis die volop
aan het ontstaan van de film
heeft meegewerkt, onlangs luid
en duidelijk zei: „Kerken in
Groot-Brittannië en Amerika
promoten de film als een christe
lijke film, maar dat is het niet...
en de Namia-boeken zijn geen
christelijke romans."
Maar gelukkig voor de gelovi
gen dook kort voordat de film
uitkwam een onbekende brief
van C.S. Lewis op, waarin hij in
1961 aan een jeugdige fan uitleg
de: „Het hele Namia-verhaal
gaat over Christus."
C.S. Lewis wordt al lange tijd in
met name de christelijk-conser-
vatieve hoek van de VS gevierd
als een soort evangelische heili
ge. Een kerk in het Californi-
sche Monrovia heeft zelfs een ge
brandschilderd raam aan hem
gewijd. En het moet gezegd, wie
de boeken als volwassene leest
met in het achterhoofd die chris
telijke insteek, ontkomt er op
een gegeven moment niet aan
om er inderdaad een allegori
sche vertelling van het Bijbelver
haal in te zien. Tegen het slot
van het laatste deel uit de Nar-
nia-reeks, The Last Battle,
wordt Asian als Hij met een
hoofdletter aangemerkt en ko
men de kinderen (op Susan na
die niet meer in kinderspelletjes
gelooft en alleen nog maar bezig
is met 'nylons en lippenstift en
uitnodigingen') in de hemel te
recht na een treinongeluk. „Het
schoolsemester is voorbij: de va
kantie is begonnen. De droom is
uit: dit is de morgen", vertelt
Asian hen. En C.S. Lewis doet
nog een laatste duit in het zakje:
„Nu begonnen ze eindelijk aan
Hoofdstuk Eén van het Grote
Verhaal, dat niemand op aarde
heeft gelezen: dat altijd voort
duurt: waarin ieder hoofdstuk
beter is dan het vorige."
In Amerika is The Lion, the
Witch and the Wardrobe al beti
teld als The Passion of the
Christ (van Mel Gibson) voor
kinderen. In het Californische
Newport schafte het christelijke
genootschap Mosaic alle kaart
jes voor drie voorstellingen van
de film aan. Een ander kerkge
nootschap boekte zelfs dertien
voorstellingen voor zijn 20.000
volgelingen. En het Billy Gra
ham Centre liet weten: „Wij ge
loven dat God het evangelie van
Jezus Christus via deze film laat
horen. De Leeuw van Juda gaat
brullen."
In Groot-Brittannië zijn de gelo
vigen niet achtergebleven. Het
christelijke radiostation Pre
mier riep kerken en scholen op
Narnia-activiteiten te organise
ren als feestjes en familiedien
sten onder de titel Het Evange
lie volgens Narnia. Een metho
distische organisatie heeft een
speciale Narnia-preek voor zijn
kerken vervaardigd.
In de Amerikaanse en Britse
kranten hebben ook de filmre
censenten stilgestaan bij het reli
gieuze aspect, maar de meesten
waren het erover eens dat The
Lion, the Witch and the Wardro
be gewoon een flitsende actie
film voor kinderen is.
Aly Knol
The Chronicles of Namia The Lion,
the Witch and the Wardrobe is te
zien in Vlissingen, Hulst, Bergen op
Zoom, Rotterdam en Vlaanderen.
Elsje de Wijn is in feite de
aanstichtster van de voor
stelling Dorst, waarvoor de
tekst is geschreven door Tjeerd
Bischoff. „Ik speelde in Loulou
bij het Nationale Toneel, en
toen bedacht regisseur Johan
Doesburg dat het leuk zou zijn
om na de pauze de tango in te
zetten. Daar kwam toen ook een
professionele tangojuf aan te
pas. Ik dacht: wat is dit gewel
dig leuk, ik ga op tangoles." Ze
vroeg een collega-actrice als
danspartner. „Twee actrices die
samen de tango dansen, dat
vond ik mooi. Ook om op het to
neel iets mee te doen."
Aanvankelijk was Dorst een be
scheiden productie speciaal
voor het Amsterdamse theater
Bellevue - met naast Laseur en
De Wijn ook acteur Theo de
Groot - maar nu reist het gezel
schap met een complete voorstel
ling langs de theaters. De Wijn
is in het stuk de ex-actrice Ber-
nadet, Laseur haar werkster
Antje. Ze zijn vriendinnen,
maar in een ongelijkwaardige
verhouding: Bernadet voelt zich
verheven boven Antje, die zich
dat laat aanleunen. Ze delen
wel hun passie voor de tango
Zoals ook buschauffeur Rikus
(Theo de Groot) zich een echte
tanguero waant en daarbij war
me belangstelling aan de dag
legt voor zowel Bernadet en
Antje. Totdat Trudy de Jong
haar entree maakt als Manja.
Zij is vanuit Argentinië terugge
keerd na het overlijden van
haarman.
Tangodiva vindt De Jong een
groot woord voor Manja. „Maar
ze heeft wel van het grote leven
geproefd, ja. En met haar man
ook op niveau gedanst." Zij
brengt kortom de echte tangowe
reld binnen, waardoor onderlin
ge relaties weer in een ander
licht komen te staan. Rikus valt
als een blok voor Manja, maar
ook de verhouding tussen Berna
det en Antje verandert.
Argeloos
Het mooie aan de tekst van
Bischoff is dat hij, zoals Petra
Laseur benadrukt, op een subtie
le manier ook het verleden van
de personages laat doorscheme
ren. „Ze zijn aardig, argeloos,
niet geraffineerd. Maar je voelt
dat er een achterkant zit aan de
ze mensen. Je snapt hun traag
heid en lulligheid, je begrijpt
waarom ze zo zijn." Bischoff
laat het heel mooi samenvallen,
vinden de actrices: „Kleine, alle
daagse mensen die toch hun
hartstochten hebben." Het zit al
lemaal in dat ene titelwoord,
stelt Laseur vast: „Ze dorsten
naar het leven."
Stumpers
In de tango ligt het leven beslo
ten, de dans die lust en oorlog in
zich verenigt. Maar bij alle
hartstocht en hunkering naar
spanning is er ook de eenvoudi
ge behoefte aan geborgenheid
„Dat is ook een mooi aspect, dat
mensen elkaar nodig hebben, el
kaar opzoeken, maar dat het
daar ook kan misgaan." Herken
baar ook, vindt Trudy de Jong.
„Vriendschappen en relaties
worden beëindigd. En elke keer
begin je toch opnieuw. Maar die
herkenning biedt ook een zekere
troost, denk ik. That's life. We
zijn allemaal stumpers die op
zoek zijn. Als je geen twintiger
meer bent en een heel leven ach
ter de rug hebt, ga je ook anders
om met liefde en lust." Elsje de
Wijn, beslist: ..En ook weer niet.
Je trapt ook wel weer in dezelf
de val En ondertussen wordt
in Dorst dus de tango gedanst.
Na een intensieve training in
techniek en choreografie, onder
leiding van twee profs. „Het is
misschien niet mooi wat we
doen, maar het klópt wel", zegt
Petra Laseur. „We staan niet
maar wat te flansen." Van Tru
dy de Jong mag het wel een tik
keltje minder bescheiden: „Nee,
Petra, het is écht goed."
Het publiek wordt vriendelijk
verzocht zich van commentaar
te onthouden, althans tijdens de
voorstelling. Want dat is wel
een nadeel van de keuze voor
kleinere theaters, stellen de ac
trices vast. „Dat je zo dicht op
het publiek zit dat mensen gaan
meepraten." Laseur, berustend:
„Het is het tv-publiek." De
Jong: „Soms denk ik wel eens,
het is een scène op zich, vijf van
die dames op de eerste rij die zit
ten te discussiëren over een jurk
je op het toneel." Maar verder
niets dan tevredenheid over de
zelfgekozen kleinschaligheid
van dit project.
lngrid Bosman
Dorst is vrijdag te zien in Het Arse
naaltheater in Vlissingen om 20.15
uur
Elsje de Wijn in de nieuwe tragikomedie Dorst, foto Annina Romita/GPD
Samen met Charlie Parker en John Col-
trane behoort hij tot de meest invloedrij
ke saxofonisten uit de jazzgeschiedenis.
Maar Sonny Rollins heeft één ding voor op
sjn collega's. Hij leeft nog. Onlangs ver
scheen er een cd, een live-concert dat hij
"er dagen na de aanslagen op het WTC
?eelde. „Zelf luister ik nooit naar zo'n cd."
het aan tenorsaxofonist Sonny Rollins
a) had gelegen, had hij het concert hele
maal niet gespeeld. En dan was zijn nieuw-
ï*ed Without a Song dus nooit verschenen.
ant het betreft een registratie van een op-
^dcn op 15 september 2001.
Daarom is de ondertitel The 9/11 concert.
Zijn vrouw, tevens manager Lucille, vond
hat hij het concert niet mocht annuleren,
o'lins zelf verkeerde door de terroristische
aanslag op het WTC in een shocktoestand,
hij wilde niet spelen. Het was nota bene bij
hem om de hoek. Op de cd zegt Rollins dat
muziek een van de mooie dingen des levens
is. Misschien dat de muziek een beetje helpt
in deze moeilijke tijden. Zijn vrouw heeft de
release van het album niet meer meege
maakt. Ze overleed in november vorig jaar.
Achtenveertig jaar waren ze samen. Hij
mist haar.
In zijn woning in New York zegt hij dat hij
zich goed voelt. „Voor zover je dat natuur
lijk kunt zeggen in deze wereld. Het is moei
lijk om van jezelf te zeggen dat het goed
gaat als je naar de wereld om je heen kijkt."
Zijn nieuwste cd is goed ontvangen. Maar
zelf luistert hij er nooit naar. „Ik ben heel
kritisch op mezelf. Een beetje enthousiasme
opbrengen voor zo'n cd, dat kan ik echt
niet. Maar begrijp me goed, ik stel het op
prijs dat ik er complimenten over krijg. Ik
vind het een mooie gedachte dat mensen ple
zier beleven aan mijn muziek. Maar zelf zal
ik er niet naar luisteren. Dat geldt ook voor
oudere muziek van mij. Ik heb ook lang niet
alles wat ik heb opgenomen. Wat ik heb,
staat verspreid door het huis. Ik luister er al
leen naar als ik daartoe word gedwongen.
Als ik me in een ruimte bevind waar ze mijn
muziek draaien en ik kan niet ontsnappen,
dan wel."
Wat hij als zijn beste werk beschouwt? Hij
heeft een hekel aan dat soort vragen, zegt
hij. „Ik denk dat ik mijn beste werk nog
steeds niet heb gemaakt Al mijn muziek
hoort bij een bepaalde periode. We leven nu
in een nieuwe tijd. En daar hoort nieuwe
muziek bij. Ik heb weer wat geschreven,
waarvan ik hoop dat het 't zelfde niveau
heeft als mijn oudere werk. Maar het zou
me veel liever zijn, als het beter is."
Hij volgt nog wel wat er op saxofoongebied
gebeurt. Op de vraag wie hij in deze tijd
goed vindt spelen noemt hij de namen met
Joshua Redman, James Carter, Kenny Gar
rett, David S.Ware en Ron Holloway „Deze
jongens vind ik goed. Maar ik heb niet echt
de gelegenheid om veel naar saxofonisten te
gaan luisteren. Ik ben niet de man die 's
nachts naar clubs gaat. Nooit geweest ook
En ik heb er nu de leeftijd ook helemaal niet
voor. Maar als ik op een festival speel, hoor
ik ze wel. En ik krijg nog wel cd's opge
stuurd. Zo blijf ik op de hoogte.
Sonny Rollins is zelf een van de groten uit
de jazz. Zijn manier van spelen is van in
vloed geweest op hele generaties saxofonis
ten. Wie hij zelf tot. zijn invloeden be
schouwt? „Coleman Hawkins", klinkt het.
„En Louis Jordan, Don Byas, Ben Webster,
Lester Young natuurlijk. En de pianisten
Fats Waller en Art Tatum. Dat zijn de men
sen op wier schouders ik ben gaan staan.
Maar er is een aantal mensen met wie ik heb
gespeeld die direct van invloed op mij wa
ren. Dan denk ik aan: Miles Davis, Charlie
Parker, Bud Powell, Thelonious Monk en
J.J. Johnson. Geweldige muzikanten om
mee te werken. Heb ik heel veel van geleerd.
Ze waren van directe invloed op mij in de
tijd dat ik zelf een eigen stijl aan het vor
men was. Maar je kunt het wel over vroeger
hebben, ik sta nog steeds open voor invloe
den. Daarom oefen ik elke dag nog een paar
uur op die sax. Als ik iets op de radio hoor
wat me bevalt, zoek ik het uit. Ik sta open
voor alle muziek, waarvan ik het idee heb
dat ik het kan gebruiken voor mijn eigen
jazzexpressie. Dat is echt niet beperkt tot
jazz. Dan kan van alles zijn: klassiek, hip
hop, dixieland, religieuze muziek. Dat is het
mooie van jazz. In de jazz kun je allerlei mu
ziek integreren."
Ton Ouwehand
Sonny Rollins: Without a song, The 9/11 Concert -
Milestone/ZYX.
Op 8 mei speelt Rollins in het Concertgebouw in
Amsterdam.
