Indische tijd allesbepalend
t Beest toont pijn en melancholie
bij vertrek en opnieuw beginnen
Glaskunst maakt poëzie zichtbaar
Porgy Jazz krijgt
geld voor concerten
17
woensdag 21 december 2005
Herverdeling
wegen Rijk
en provincie
jUPDELBURG - Minister K.
pejjs (CDA, verkeer en water
rat) en gedeputeerde A. Pop-
pelaars (CDA, verkeer) tekenen
Jjndaag in Middelburg een over
komst over herverdeling van
hei wegenbeheer ten zuiden van
i|cA58. Reden hiervoor is het op
heffen van de autoveren over de
(Vcstcrschelde en de ingebruik-
oame van de Westerscheldetun-
Het Rijk betaalt een afkoopsom
Ivoor onderhoud) van bijna 39
!3il]oen euro. Daarin zit een ver
goeding van 1 miljoen voor ach-
•jrstallig onderhoud en 4 mil-
*n euro als vergoeding voor
a-ra personeelskosten bij de
provincie.
Bet Rijk stoot ingaande 2007 on
zineer af aan de provincie: de
Vj39 bij Kruiningen (tussen
uchtenburg en Zanddijk), de
S38 tussen Breskens en de
bi] Sluis, de N60 tussen
Perkpolder en Kapellebrug, de
Xól-oost tussen de Tractaatweg
X62) en Terhole (N60). De leng-
:e van de wegvakken is onge
veer 60 kilometer.
Ie zijner tijd neemt de provin
cie ook het westelijk deel van de
rondweg Schoondijke in beheer
en onderhoud (die nog moet wor-
den aangelegd). Ook worden op
lange termijn wegen geruild. De
K62 Sloeweg gaat van provincie
naar het Rijk, evenals de N62,
Tractaatweg (voor beide wegen
is verdubbeling voorzien).
DeN61-west tussen de aanslui
tingmet de N58 bij Schoondijke
en de toegangsweg naar de Wes-
teischeldetunnel draagt het
Rijk aan de provincie over.
Verkeersongeluk
MIDDELBURG - Een 93-jarige
is maandagavond met zijn
brommobiel tegen een lantaarn
paal op de Sandberglaan in Mid
delburg gereden.
man moest uitwijken voor
ter, automobilist die hem op
r;n eigen weghelft tegemoet
wam.
De brommobiel is beschadigd,
ie bestuurder raakte niet ge-
vond De veroorzaker van het
ongeval is doorgereden in de
ig van het Seisplein.
Meer bedrijven failliet verklaard
GOES - In Zeeland zijn dit jaar meer bedrijven failliet ge
gaan dan - naar verhouding - in heel het land. Het aantal
bedrijven dat landelijk bankroet werd verklaard, steeg
met 8,2 procent tot 10.228.
De toename in Zeeland bedroeg 9,3 procent (van 161 vo
rig jaar tot 176 in 2005). Dat blijkt uit cijfers van Gray-
don Nederland, gespecialiseerd in bedrijfs- en kredietin-
formatie.Landelijk is voor het eerst de mijlpaal van
10.000 faillissementen bereikt. Na 1999 (4023 faillisse
menten) is zes jaar achtereen sprake geweest van een stij
ging.
Het risico dat een bedrijf in Zeeland op de fles gaat, is vol
gens Graydon laag. Landelijk bedraagt het aantal faillis
sementen per 10.000 bedrijven 104. Zeeland komt in deze
berekening uit op 80. Alleen in Friesland is het bankroet
risico nog lager (74 per 10.000 bedrijven). In Flevoland
gaan twee keer zoveel bedrijven onderuit (150 per
10.000).
De analyse van Graydon geeft te zien dat vooral kleine be
drijven het niet kunnen bolwerken: in 80 procent van de
gevallen waarbij een faillissement werd uitgesproken be
droeg het aantal werknemers vier of minder.
Buurtbus tot elf procent duurder
MIDDELBURG - Een kaartje voor een rit met de buurt
bus wordt vanaf 1 januari 2006 tot elf procent duurder,
zo blijkt uit een besluit van Gedeputeerde Staten. De pro
vincie is opdrachtgever voor een drietal buurtbussen: Sir-
jansland-Kerkwerve, Waarde-Krabbendijke-Yerseke en
Clinge-Ossenisse.
De tarieven voor het volgende jaar stijgen per kaartsoort
met één dubbeltje. Dat betekent dat een enkeltje, met re
ductie, volgend jaar precies één euro kost. Nu moet er
voor zo'n kaartje nog negentig cent betaald worden. Door
de stijging af te ronden op tien cent, zo erkennen GS, kun
nen sommige tarieven zeer sterk stijgen. De stijging voor
de andere tarieven ligt tussen de 2,1 en 6,7 procent. De ta
rieven voor het fietsvoetveer stijgen, zo blijkt uit het be
sluit, met gemiddeld 2,6 procent.
Zoutgehalte Haringvliet te hoog
ZIERIKZEE - Rijkswaterstaat heeft gisteren het Haring
vliet doorgespoeld met zoet water. Doel van de operatie is
het hoge zoutgehalte in de zeearm te verlagen. Het zoutge
halte is de laatste weken te hoog opgelopen door een com
binatie van een langdurige lage afvoer van (zoet) rivierwa
ter en een noordwesterstorm.
Het gevolg was dat het Haringvliet de afgelopen twee we
ken niet meer kon worden gebruikt als drinkwatervoorzie
ning. De beperkte aanvoer van rivierwater bracht mee
dat het zoutere water, dat met de storm via de Nieuwe
Waterweg en het Hollandsch Diep het Haringvliet in
stroomde. via de spuisluizen in de dam niet direct weer
naar zee kon worden afgevoerd.
Volgens Rijkswaterstaat gaat het om een uitzonderlijke si
tuatie. Het besluit om de Haringvlietsluizen vanaf janua
ri 2008 op een kier te zetten, levert volgens de instantie
geen extra risico op voor de drinkwatervoorziening.
Het innamepunt van zoet water wordt meer naar het oos
ten verlegd, waardoor de kans op verzilting kleiner
wordt.
Om herhaling van de te zoute situatie zoveel mogelijk te
voorkomen, zal Rijkswaterstaat voortaan vaker tot door
spoeling overgaan bij een lage rivierafvoer.
Octavia legt in e-mailcontact de basis voor haar vertrek vanuit Friesland naar Goes.
foto Willem Mieras
foor Ali Pankow
60ES - „Het gaat er niet om
"aar je vandaan komt, maar om
"k je bent", zegt de elegante
vrouw in de kleedkamer van Po
dium 't Beest. Ze vertelt het ver
bal over het vertrek uit haar ge
boorteland om de stem van haar
wl te volgen en een nieuw le-
*fn in een ander land te begin
nen. Ze verwoordt er treffend
,c kern mee van de presentatie
wemd in Goes, die gisteravond
'n première ging.
Of presentatie is niet te vangen
111 een vastomlijnd begrip. Geen
toneelvoorstelling dus en geen
monologen. Het zijn in de eerste
Plaats persoonlijke verhalen,
maar dan wel in een enigszins
theatrale vorm gegoten. De ver
dien zijn divers, evenals de wij
ze waarop ze worden verteld.
De constante factor erin is dat
ze alle met Goes te maken heb
ben. De elf mensen die bereid
zijn iets van hun levensreis prijs
te geven, zijn door heel verschil
lende redenen ooit in deze stad
terecht gekomen. Ze hebben
hier het geluk simpelweg gevon
den, moesten het bevechten of
zijn er nog steeds naar op zoek.
Het zijn intieme verhalen en de
even intieme ambiance waarin
ze verteld worden, dwingt het
respect af dat ze verdienen. Pro
ducent Rens Schot en artistiek
begeleider Bram Kwekkeboom
gebruiken vrijwel alle ruimten
en hoeken van 't Beest voor deze
theatrale levensreizen met bij
zondere haltes.
Vertrekhal is de grote zaal,
waar de toeschouwers in groep
jes worden verdeeld om onder
begeleiding van een gids de
tocht te beginnen. De presenta
tie begint in deze 'left lugga-
ge'-hal vol dozen en koffers met
de hartverwarmende e-mailwis-
seling tussen de Belgische Octa
via op het Friese platteland en
de Haagse Charles, die zich op
een boerderij in Goes heeft ge
vestigd. Hun verhaal stopt exact
op het juiste moment en laat der
halve de bezoekers alle ruimte
voor een eigen verdere invulling
van het verhaal.
Meanderen
Vervolgens splitsen de groepen
zich om meanderend door 't
Beest de verdere verhalen te ver
nemen. De toeschouwers komen
op hun weg een vrouw uit Veni-
zuela tegen, die de hef de liet pre
valeren en 'dus' in Goes is te
recht gekomen. Ze treffen ook
die Italiaanse vrouw, die zich
verbaast over de koopdrift en de
betweterigheid van de Goese be
volking. En dan plots zit op de
vliering boven 'het vieze hal
letje' in 't Beest die broze jon
gen, die ondanks het onrecht en
het gesol van de ene naar de
andere opvangplek zijn idea
len is blijven koesteren. 'Mijn
land is mijn leven' vertelt ver
volgens de Koerdische kunst
schilder en hij toont de toe
schouwers de landkaarten van
dat land tussen de Eufraat en
de Tigris dat ooit 'Het Paradijs'
moet zijn geweest. En dan is
er ook die vrouw uit Istanboel
die 'oogjes voor het geluk' uit
deelt.
Vreemd in Goes in Podium 't
Beest is nog te zien vanavond, don
derdag en vrijdag, steeds om 19.00
uur en om 21.00 uur
door Wout Bareman
TERNEUZEN - De Stichting
Porgy Jazz in Terneuzen
krijgt een subsidie van ruim
11.000 euro van het Fonds voor
Podium Programmering en Mar
keting (FPPM). Deze rijksbijdra
ge wordt over een periode van
drie jaar uitgesmeerd: 3700 euro
in 2006, 2007 en 2008.
Porgy Jazz is verantwoorde
lijk voor de jazzconcerten in
jazz- en theatercafé Porgy en
Bess in de Noordstraat in Ter-
neuzen. De financiële bijdrage,
maakt het mogelijk het hoge ni
veau van de jazzconcerten te
handhaven.
Citaat uit de motivering van de
commissie muziek van het
FPPM: „De commissie is van me
ning dat bij de programmering
sprake is van goed en verras
send aanbod van uitstekende
kwaliteit, waaruit een duidelij
ke visie spreekt op het program
meren van jazz en geïmprovi
seerde muziek. De commissie
spreekt waardering uit voor de
wijze waarop dit podium Neder
land bezoekende, internationale
musici weet te programmeren."'
De Stichting Porgy Jazz ont
vangt naast een bescheiden bij
drage van de gemeente Terneu
zen vooral financiële ondersteu
ning van een groep sponsors.
Daarnaast komt er geld binnen
via de entreegelden van de con
certen. En er is een groep van
honderd Vrienden van Porgy
Jazz, die de activiteiten jaarlijks
ondersteunen met een donatie
van 50 euro.
Een woordvoerder van de stich
ting: „De financiële bijdrage
van het FPPM zien wij als een
steun in de rug voor onze ma
nier van werken, waarbij voor
(jong) Belgisch en Nederlands ta
lent een plaats is, maar waarbij
ook internationaal gelouterde
muzikanten naar Terneuzen
worden gehaald."
Porgy Jazz is samen met de
Stichting Prometheus ook ver
antwoordelijk voor de serie Moe
dertaal in Porgy en Bess, waarin
de taal centraal staat.
Inmiddels is de concertlijst voor
2006 al gedeeltelijk bekend. Een
kleine greep: Toots Thielemans
en Bert van den Brink (zondag 8
januari); Fay Claassen: Two por
traits of Chet Baker, met onder
anderen Jan Menu (22 januari);
Hendrik Braeckman Kwintet
met Bert Joris (29 januari); Jef
Neve Trio (26 februari); Amina
Figarova Sextet (5 maart); Rein
de Graaff Trio met James Spaul-
ding (2 april).
door Rolf Bosboom
MELISKERKE - Bij de opening
van zijn tentoonstelling in het
Zijdemuseum in Meliskerke, af
gelopen weekeinde, liet kun
stenaar Christiaen J. de Chatte-
lion verstek gaan. „Hij is zó be
scheiden, verlegen en soms ook
warrig, dat hij zich liever niet
laat zien", aldus Wim van der
Kolk, die zijn alter ego blijkt te
zijn.
Van der Kolk is een veelzijdig
man, met kennelijk dus ook
meerdere persoonlijkheden. Hij
is van oorsprong grafisch ont
werper en actief als astroloog,
dichter en schilder. Zijn wortels
liggen in Brabant, hij woont in
Alkmaar maar voelt zich, sinds
hij er als jongetje voor het eerst
kwam, sterk verbonden met Zee
land. „En dan vooral met Zou te-
lande. Het is bijna alsof ik daar
geboren ben."
Zijn gedichten schrijft hij onder
het pseudoniem Christiaen J. de
Chattelion. Begin volgend jaar
verschijnt van hem de bundel
Stilte is niets bij Doorgeverij
Zinderend, een uitgeverij in Ber
gen op Zoom.
Lettertypes
Een half jaar geleden is hij een
nieuwe weg ingeslagen door poë
zie te combineren met glas
kunst. Gedichten graveert hij in
uiteenlopende lettertypes op gla
zen platen, schalen, flessen en
drinkglazen. Zijn productie is
de afgelopen maanden indruk
wekkend geweest. In het Zijde
museum toont hij tientallen wer
ken. Ook het overgrote deel van
de afgebeelde poëzie is nieuw.
Glasdichtkunst van Christiaen J. de Chattelion in het Zijdemuseum
in Meliskerke.
Het is een werkwijze die hem
goed bevalt, „Ik wilde mijn poë
zie meer dan alleen een bundel
laten zijn. Op deze manier heb
ik het gevoel dat het blijvender
is. Verder kun je door de combi
natie van glasplaten en drinkgla
zen met vormen gaan spelen.
Daarnaast denk ik dat poëzie op
deze manier veel toegankelijker
wordt."
Een gedicht over Walcheren is
bijvoorbeeld weergegeven op
een object dat bestaat uit een
plaat met daarop een groot aan
tal kleine glazen en in het mid
den een groot glas, dat Middel
burg symboliseert Een ander ge
dicht, over herdenken, is gegra
veerd op een verzameling glazen
voorwerpen die samen een mo
nument lijken te vormen. Vaak
terugkomende thema's in de poë
zie zijn licht, leegte en schijn,
die zich goed in glas laten ver
beelden. Ook de zee en water
duiken regelmatig op. „Glas is
nu eenmaal gestold water."
Naast de tentoonstelling van
glasdichtkunst is in het Zijdemu
seum momenteel een expositie
te bekijken van beeldend kunste
naar Hak Stam, afkomstig uit
Voorburg. Zij maakt bijzondere,
tot in de kleinste details afge
werkte avondkleding van zijde.
Het zijn fraaie en bijna sprook
jesachtige ontwerpen, met vaak
klassieke muziek als inspiratie
bron, maar ook de natuur. De
kleding straalt een vorstelijke al
lure uit.
Verbonden
Stam, die vier jaar geleden ook
in het Zijdemuseum exposeerde,
toont eveneens meerdere kanten
van zichzelf. De tentoonstelling
heet niet voor niets Vierzijdig,
want behalve kleding toont zij
hoofddeksels, schoenen en schil
derijen. Opvallend is hoezeer
haar schilderkunst, met op
nieuw zijde als ondergrond, is
verbonden met de kledingont
werpen. De kleuren in de ab
stracte werken zijn veelal recht
streeks terug te vinden in de kle
ding.
Exposities: 'Poezie in glas', glas
dichtkunst van Christiaen J. de
Chattelion'Vierzijdig', kunst en
kleding van Hak Stam. Beide ten
toonstellingen t/m 7 januari in het
Zijdemuseum, Dorpsstraat 3, Me
liskerke. Geopend: di.-za.. 12-17
uur, tweede kerstdag 13-17 uur.
Bataljon Zeeland
derwaardigheden van de mannen. Die
hadden immers kort na de Tweede We
reldoorlog Zeeland verlaten om in 'Ons
Indië' te strijden.
Na het nodige onderzoek - 170 inter
views - wist de Amsterdammer dat hij
iets bijzonders in handen had: het ver
haal van een groep jonge jongens uit de
Zeeuwse polders die in Indonesië gecon
fronteerd werden met een ongekende
landschappelijke schoonheid, 'de hemel
op aarde'. Tegelijkertijd moesten die
jonge mannen, die allemaal de onder
drukking door de Duitsers hadden erva
ren, strijden tegen mensen die vochten
voor hun onafhankelijkheid. Een aantal
van de mannen van 2-14 RI kijkt dan
ook wat verbitterd terug. Ze voelen zich
door de Nederlandse overheid mis
bruikt, aldus de regisseur. Ze vinden
dat ze tegen hun wil zijn ingezet om een
koloniale strijd te voeren. Anderen vin
den dat wat ze destijds deden, goed
was. „Ze vinden dat ze voor een goede
zaak streden."
Het opvallende is, zo vervolgt Bueters,
Er zijn nog steeds mannen van het Batal
nesische archipel.
dat die twee groepen het goed met el
kaar kunnen vinden. Die twee zien el
kaar bij reünies en kunnen aan elkaar
hun verhaal kwijt.
„Die vinden troost bij elkaar." Elders
vinden ze dat niet omdat niemand echt
kan invoelen wat ze hebben meege
maakt. Strijdmakkers wel. Die weten
hoe het was om door de rijstvelden te lo
pen terwijl elk moment een schot kon
vallen. Die weten hoe mooi de nachten
daar waren, hoe de sfeer was in de kam
pongs en hoe het voelde om een makker
te verliezen.
Liquidatie
Bueters neemt in zijn documentaire
geen standpunt in over het optreden
van de Zeeuwse militairen voor en tij
dens de politionele acties. Hij laat de
mannen van het Bataljon Zeeland hun
verhaal doen. Het is het verhaal van
mannen uit de polder die vaak nauwe
lijks twee dofpen verder waren geweest
en'plotseling werden verscheept naar
de andere kant van de aardbol. Hij her-
Zeeland die dromen over toen, over de
haalt hoe die tijd in Indië echt allesbe
palend is geweest voor de soldaten van
het Bataljon Zeeland. Er zijn mannen
die nog steeds dromen over toen. Dat is
niet vreemd want ze hebben daar niet
alleen een onvoorstelbaar mooi land ge
zien, maar ook te maken gehad met
enorm veel geweld. Met de smerigheid
die nu eenmaal onlosmakelijk verbon
den is aan het oorlogsvoeren, aldus Bue
ters. Hij doelt op het liquideren van ge
vangenen en het bombarderen van bur
gerdoelen. „Dat soort zaken, dat soort
vergeldingsacties gebeuren in een oor
log. Ook in deze oorlog."
Dat geweld. Dat dragen veel van de
mannen van het Bataljon nog steeds als
een last mee, aldus de regisseur. Als
voorbeeld vertelt hij het verhaal van
een tachtigjarige die nog steeds nacht
merries heeft en die onlangs nog ge
scheiden is van zijn vrouw. „Indië
speelt nog steeds een rol in hun leven.
Ze komen daar niet van los."
Bueters is blij dat hij de film gemaakt
heeft. Aanvankelijk lukte het niet om
iid die ze samen doorbrachten in de Indo
foto Zeeuws Archief
voldoende financiers te vinden. Hij wil
de echter niet stoppen en besloot zelf
ook geld in het project te stoppen. Nu
merkt hij dat er vanuit de omroepen
wat meer belangstelling is voor de film.
Andere Tijden van de VPRO zou de
film, wel sterk ingekort, graag uitzen
den. Ook Omroep Zeeland heeft volgens
hem interesse. Concrete afspraken zijn
er echter nog niet gemaakt over uitzen
ding.
Jacky de Lange uit Kloetinge is samen
met Bueters teruggeweest naar Indone
sië. Volgens hem een zeer emotionele
reis. De oud-Middelburger noemt met
name de opnamen in Bandar Buats
'enorm aangrijpend' Tijdens de eerste
politionele acties werd dat dorpje tij
dens een marktdag vanuit de lucht be
schoten door Nederlandse Mustangpilo
ten. Daarbij vielen vele doden en gewon
den. „Daar terugkomen. Daar het monu
ment voor die slachting zien. Dat was
moeilijk. Heel moeilijk", aldus de
oud-motorordonans van Bataljon Zee
land 2-14 RI.
door Emile Calon
De strijd in Indië was voor de leden
van het Bataljon Zeeland allesbepa
lend. Ondanks de daaropvolgende car
rière. Ondanks allerlei latere persoonlij
ke wederwaardigheden. De periode in
de Indonesische archipel vormt voor
hen het ijkpunt in hun leven, weet docu
mentairemaker Gérard Bueters maar al
te goed. Vijf jaar lang werkte hij aan
een film over het Bataljon 2-14 RI en de
strijd van deze Zeeuwen in de Oost.
Vandaag beleeft deze documentaire zijn
première in Middelburg in aanwezig
heid van vele oud-strijders.
Bueters zag vijf jaar geleden, toen hij
als trainer werkte bij Omroep Zeeland,
een heel oud amateurfilmpje over het
Bataljon Zeeland. Hij vond het zo bij
zonder en intrigerend dat hij besloot
wat meer te weten te komen over de we-
