Als de blaadjes gaan vallen
PZC
De Korenbeurs trotseert de eeuwen
Moaiste daègen
van 't aauwe jaèr
Nieuwe raadkaart
dinsdag 13 december 2005
Op het landgoed Ter Hooge staan veel soorten bomen. Daardoor zijn er veel verschillende soorten, maten, vormen en verkleuringen van bladeren te zien. foto Chiel Jacobusse
Het waait stevig. Blade
ren dwarrelen door de
lucht. De bladeren van de
kastanjeboom die in de voor
tuin staat, vallen niet ver.
Zij zijn relatief groot en
zwaar. Lichtere en kleinere
bladeren maken wel een om
metje door het luchtruim.
Blad voor blad wordt bijna
iedere boom en struik uitge
kleed. Als kale silhouetten
gaan zij de winter door. Op
naar volgend voorjaar, als
er uit de knoppen weer bla
deren verschijnen.
Door zijn bladeren te verlie
zen beschermt de boom
zichzelf in de winter, alhoewel
dat tegenstrijdig klinkt. Blade
ren zorgen ervoor dat de boom
energie krijgt. Daarvoor zorgen
de bladgroenkorrels, die in bla
deren zitten. Daarnaast zorgen
bladeren er voor dat de boom
zijn overtollige vocht kan ver
dampen. In de winter, als de
temperatuur laag is, neemt een
boom weinig vocht op Als de
bladeren dan veel verdampen,
dan zou de boom verdrogen.
Voordat de bladeren vallen, la
ten zij zich vaak nog even van
hun mooiste kant zien. Vooral
als er meerdere bomen bij el
kaar staan, vallen de kleuren
op. Zeker als het ook nog eens
verschillende soorten bomen
zijn. Het is een van de redenen
waarom mensen juist in het na
jaar graag het bos opzoeken.
Je bevindt je in een kleurenspec
trum van bruin tot geel, oranje
of rode kleuren. Die worden ver
oorzaakt door andere korrels
dan de bladgroenkon-els, die
eveneens in de bladeren zitten.
De bladgroenkorrels verdwij
nen met afnemende temperatu
ren als eerste uit de bladeren.
Pas dan worden ook de andere
korrels zichtbaar, als kleuren
van een herfstblad.
De mate van bladverkleuring
verschilt per soort boom of
struik. Daarnaast spelen ook de
locatie en de weersomstandighe
den een belangrijke rol. De rode
kleur, anthocyaan, wordt na de
eerste nachtvorst versterkt aan
gemaakt. Daarnaast is er de
kleur geel, xantofyl genaamd.
Caroteen is de benaming van de
korrels die voor de oranje ver
kleuring zorgen.
Nazomer
De genoemde kleuren vertonen
allerlei nuances en tinten. Bo
men die schitterende herfstkleu
ren weten te vertonen zijn vaak
bomen van vrij hard hout, zoals
de esdoorn, eik en beuk. In Ame
rika, en dan vooral aan de oost
kant, zijn vaak ideale weersom
standigheden voor prachtige
herfstkleuren. Overdag is het er
in de nazomer nog warm en zon
nig, terwijl het kwik 's nachts
net boven het vriespunt blijft
hangen. De prachtig gekleurde
bomen staan bekend als de In
dian Summer
Deze herfst hebben we er ook
bij ons een beetje van kunnen
genieten, al is de mate waarin
niet vergelijkbaar met Amerika.
Door de mooie nazomer en de
aanhoudend relatief hoge tempe
raturen bleven de bladeren lang
aan de boom. Zelfs nu nog zijn
er exemplaren die getooid zijn
met een gekleurd bladerdek.
Over bijna iedere weersomstan-
digheid zijn in de loop van de ja
ren spreuken ontstaan. Een lan
ge, zachte nazomer zou een lan
ge winter kunnen veroorzaken,
als wij de spreuk 'houd de boom
de bladeren lang, wees dan voor
een lange winter bang' moeten
geloven.
Als de bladeren vallen,
verschijnt er op de plaats waar
het blad vast zat, een kurkach-
tig laagje aan de tak. Op die ma
nier wordt vochtverlies op die
plaats tegen gegaan. Het is al
weer een bijzondere aanpassing
van de boom om niet uit te dro
gen.
Van de late herfst gaan we over
in de winter. Het is inmiddels
alweer tijd voor de kerstboom.
Meestal is dat een spar of een
den, soorten bomen die hun bla
deren niet laten vallen. Bij der
gelijke bomen spreken we niet
van bladeren, maar van naal
den. Door de bijzondere vorm
van het blad hoeft hij zijn ener
gieleveranciers niet te laten val
len. Er is immers heel weinig op
pervlakte, zodat er heel weinig
water verdampt wordt.
Waslaagje
Hulst heeft een andere strategie
om te veel verdamping tegen te
gaan. Hulst is, vanwege de rode
besjes en karakteristiek ge
kartelde blaadjes, geliefd voor
onze kerstdagen. Het blad is
heel dik en heeft aan het opper
vlak een leerachtig laagje. Door
dat waslaagje is de hulst in
staat met behoud van bladeren
de winter door te komen zonder
uit te drogen. Veel struiken die
als kerstdecoratie worden ge
bruikt, hebben een dergelijke
aanpassing.
Carolien van de Kreeke is mede
werkster Externe Betrekkingen
bij Het Zeeuwse Landschap
Is t'r noe eigelijk nog wat leu
tigs te vertèlle, noe 't bienaè
wï Kerstfeêst is? Ik zou 't écht
nie wete. Oevee ménsen bin in 't
jaèr 2005 'n gewelddaèdige
doad gesturreve? Wat eit Kérst
in Nieuwjaèr noe eigelijk nog vö
waèrde?
In dezen tied oart aolles dat in 't
aofgeloape jaèr beurd is nog 's
op aèld. Agressie, anslaègen,
aèrdbeviengen, overstroamien-
gen, tsunami, ontvoeriengen, li
quidaties in gaè zo ma deu.
Óónze wil om tegen aolle ver-
schrikkiengen in, toch Kérst in
Nieuwjaèr te viere, mot wé èr-
reg stèrrek weze. Kèrstfeêst vie
re mee taèfels vol mee geréch
ten. 't Feêst van 't licht noeme
ze dat. In oóndertussen vrieze
de ménsen op onbereikbaère
plaesen in Pakistan doad, mis
schien wé mee oönderden tege-
lieke. 't Gaèt oöns begrip te bo
ven. Bie de twufelaaars oönder
oöns, oart de twufel groater. De
geloavegen motte èrreg vast in
ö'r schoenen stae om d'r
staandvastig'eid te bewaère. Zo
vinde de gebeurtenissen d'r
weerslag over d'n eêlen méns'
eid.
Ma om nie eêlemaèle in 'n com
plete doemdienkerie te vervaol-
le, is 't miens inziens toch goed
da m'n oönze feêstdaègen nie
verwaèrloaze. Ik kan alleên ma
over m'n eige praète natuurlijk,
Ma bie mien eit die laoste
maènd van 't jaèr aoltied zö'n
sfeer van échte vrede in vriend
schap op aèrde. Dat gevoel dat
over mien komt, kan ik nie be-
schrieve. 't Is zö'n tied dat je
iedereên aordig vind.
As m'n oöns alleênig ma bezig
zouwe aauwe mee de naèrig'eid
van de wèreld, zouwe m'n de
kaanse misse om as levende
aandere levenden aordig te vin-
de. 't Enige dat m'n vérder nog
van 'n aofstaand kunne doe, is 't
giroboek pakke om 'n gift te zen
den die oöns eigelijk piene doet.
Kiek, as je 'n miljoen bezit, in je
stiert vuuftig euro vö Pakistan
bin je verkeerd bezig.
As 'n kind
Noe mö je wete, da 'k m'n eige
aoltied as 'n kind ver'euge op
die moaiste daègen van 't jaèr.
Ik bakke nog aoltied zèllef de
oliebollen, mee 'n zenuachtige
vraauwe om mien ene, die roept
da 'k op mot passé mee die eête
olie. Ma ik vinde dat toch zo
moai ee, as je dat bolletje deêg
van je lepel laèt vaolle. Eventjes
zienkt 't naè benee, om dan mee
'n vaèrt naè bove te schiete, mee
duzend bèlletjes in prutteltjes.
„In 'n uus waè aauwe-
jaarsaèvend evierd oart mot 't
naè oliebollen stienke", zei mien
moeder aoltied.
Bie de bakker ao ze d'r meel in
gist in'esloge. Niks oliebollen
mix. Lékker zurig rukende
oliebollendeêg, gevuld mee krèn-
ten, rezienen in sukaode,
waèvan ze aèstig d'r bollen mos
bakke. Aanders liep de groaste
panne van 't uus, waèrin ze d'r
beslag emaèkt ao, over. In as in
de dèftige uzen 's aèves om
twaollef ure de glaèzen mee
foönkelende wien wiere geheve,
staèke m'n bie oöns zö'n
moönsteroliebol naè bove mee
'n mok sukkelaodemèllek, ma
oönze wénsen waère nie minder
waèrm. Ik wete nog dat ik daè
aoltied zo bitje 'n huilerig ge
voel bie kreeg in da 'k me wist
oe dat kwam. Ik wis toe nog nie
dat 't ontroering was.Dus
praètte ik d'r mar 'n bitje
luudruchtig overene. Ik zocht
nog 'n groate oliebol uut mee
van die viengers d'r an, in doap-
te die stevig in de schaèle mee
witte basterdsuker
Vuurwèrrek was d'r in die tied
niet of nauwellijks, dus ok gin
vuurwèrrekgevaèr.
Eve doadstille as aanders,
brandde de straètlantaèrn bie
oöns op 't oekje van Zuudènde
In zö rege de jaère d'r eige
aneên. Zó brokkelde aol wat ver-
traauwelijk was in die kleine
gemeênschap aof, om plaese te
maèke vö wa m'n toe dochte dat
zaeligmaèkend was. Op z'n eige,
niks mis mee, ma toch tegenvaol-
lend. Nie wilder naème 'n loapje
mee 't leven, ma 't leven nam 'n
loapje mee oöns.
As je 'n ver'aèlenvertèller bint,
vervaol je in deze tied van 't jaèr
onwillekeurig in 'n stèmmieng
van eimwee, naè wat oait ewist
eit. 't Enige wat je dan nog kan
doe, is 't op te schrieve vö
aandere ménsen. Ménsen die 't
d'r eige nog kunnen erinnere,
ma ok vo jonge ménsen die d'r
nie bie ewist Zö da m'n 't me
vergete. Laè m'n in ieder geval
de laostë daègen van 't jaèr ge-
bruke om mekaore aordig te vin
de. Om nieuwe plannen vö 'n
vredelievende toekomst te maè
ke, ok a dienke m'n soms dat 'r
weinig of niks van terechte
komt. Wat oöns in 't nieuwe jaèr
betreffende natuurgeweld, extre
misme en misdaèd te wachten
staèt, staèt nog te bezien. Laè
m'n nie verwachte dat plotseli-
eng aolles beter zal oare. Je oef
gin doemdienker te weze om je
realisere dat misdaèdige figuren
nieuwe plannen uutdienke om
de vredelievende mensen d'r on
heil op te drienge. In doadgewo-
ne uzen bevindt zich appara
tuur om bommen in granaoten
te maèke.
Om de wèreld te verbetere?
Bèneênt, om aolles wat goed in
moai is aof te breke in
tweedracht te zaoie tussen groe
pen van ménsen die bést mee me
kaore zouwe kunnen leven in
makaores oedaènig'eden zouwe
kunne accepteren.
Joop van Zijp
Dankzij het nog altijd aan
wezige hotel-café De Ko
renbeurs - links vooraan - was
de raadkaart van vorige week
voor menige inzender te herken
nen als de Markt in Kruiningen.
De opvallend aanwezige water
plas, de vaete genaamd, is in en
kele stappen gedempt. De naam
Bachten Vaete, gegeven aan een
verzorgingshuis dat nu deel uit
maakt van het gemeentehuis
Reimerswaal, herinnert er nog
aan. „Vanuit de Markt gezien
ligt dit gebouw inderdaad ach
ter de vate", schrijft J. W. P.
Cornelissen uit Yerseke.
Cornelissen geeft aan dat de Ko
renbeurs, waarvan het houten
balkon en ingangspartij zijn ver
dwenen, eeuwenlang de verga
derplaats van het dorpsbestuur
was. „Het is na de kerk en toren
één van de oudste gebouwen in
Kruiningen." Het lage gebouw
tje met witte gevel naast het ho
tel-café was de paardenstal,
voor de gasten van De Koren
beurs. Rechts is de zijgevel te
zien van het oude gemeentehuis,
dat in 1882 werd gebouwd, al
dus Cornelissen.
Dat gemeentehuis heeft niet
lang dienst gedaan, blijkt uit de
reactie van B. Verijzer uit Krui
ningen. Die wijst erop dat in
1914 een nieuw werd gebouwd,
waarvoor het grootste deel van
de vaete - drinkplaats voor vee
en brandweervijver - werd ge
dempt. Het overgebleven stuk
volgde in de jaren zeventig van
de vorige eeuw, toen er trou
wens weer een nieuw gemeente
huis verrees, nu voor de heringe
deelde gemeente Reimerswaal.
C. S. Goedegebure-Blok uit
Kruiningen meldt dat naast De
Korenbeurs nog een stukje te
zien is van de timmermanswo
ning van de familie Karelse. Het
daarop volgende grote heren
huis, ook met balkon, was en is
nog steeds in tweeën gedeeld.
„Het eerste deel werd bewoond
door het hoofd van de openbare
lagere school, de heer Verplan-
ke. Het tweede gedeelte, met
dubbele deuren en balkon, werd
bewoond door burgemeester De
Mul met z'n twee zusters."
Mevrouw Goedegebure weet
wie de bewoners van de huizen
daarna waren. Ook J. Davidse,
geboren in Kruiningen, maar al
55 jaar wonend in Middelburg,
kan ze nog opnoemen. Achter
eenvolgens opzichter Blok met
gezin, bakkerij A. Dek, taxibe
drijf Ferdinand Impens en als
laatste cafetaria Van Strien.
Aan de overkant, rechts, domi
neert het grote huis van de fami
lie H. C. Baarends, die met krui
deniersorganisatie De Spar van
doen had.
In de tweede helft van de vorige
eeuw was er in dat huis een tand
artsenpraktijk gevestigd, herin
nert A. D. Feijtel uit Goes zich.
„De foto is genomen vanaf het
Oude Plein. Aan de linkerzijde
van de fotograaf stond het
vaethuisje, waar het laatst de
oude Dokus Kakebeeke woonde.
Daarnaast was het kerkepadje
naar de Nederlandse Her
vormde kerk." C. de Jonge uit
Kruiningen voegt eraan toe dat
vóór de tandartsen Rotengatter,
Van Laer en Chilla, in het grote
huis dierenarts Van Vliet prak
tijk uitoefende. Nu is het woon
huis.
Het oude gemeentehuis rechts
op de hoek bestaat nog, aldus
F. Nieuwenhuijzen uit Kruinin
gen. „Het is eigendom van de wo
ningbouwvereniging R B. Op
de bovenste verdieping is de ad
ministratie van de Federatie
Openbaar Onderwijs Reimers
waal gevestigd." Deze inzender
noemt enkele uitbaters van De
Korenbeurs. „In 1964 nam
Louis Martens het over van Jan
de Looff en in 1975 nam Her-
mien Martens de zaak over van
haar vader. De huidige eigena
resse is mevrouw Scholten." Vol
gens C. F. Stevense uit Middel
burg was in 1753 ene Jan West-
veer er cafébaas. Tussen
1840-1879 deed De Korenbeurs
dienst als parochieherberg en
het gebouw stond ook bekend
als rechtshuis.
Rinus Antonisse
De waardebonnen gaan naar:
C. Mol, Yerseke, J. Paauwe,
Krabbendijke en J. Kievit, Krui
ningen.
De nieuwe raadkaart uit de collectie van
Hans Lindenbergh is geen makkelijke. Het
is allang geen zelfstandig dorp meer, hooguit nog
te bestempelen als gehucht.
De vraag is: wat is de naam? Nadere bijzonderhe
den over de situatie van toen en nu zijn welkom.
Oplossingen kunnen tot en met uiterlijk zaterdag
17 december worden gestuurd naar: Redactie
PZC Buitengebied, postbus 31, 4460 AA Goes; fax
0113-315669; e-mail redactie@pzc.nl.
Onder inzenders van een goede oplossing worden
drie waardebonnen verdeeld.
Groeten uit Kruiningen
