Gaasterland scoort vier sterren
D
Tourist trap
zaterdag 10 december 2005
Winters vertier, lekkernijen, nostalgie en dat 23
dagen lang. Zo omschrijft de Efteling de beken
de Winter Efteling die vandaag van start gaat.
Het attractiepark pakt weer flink uit om de be
zoekers te vermaken en in een wintersfeertje te
brengen.
Zo is er onder meer een overdekte ijsbaan van
1200 vierkante meter, een langlaufbaan van 385
meter lengte, 24 verlichte attracties, 10 verras
sende entertainacts en volop kampvuur, winters
eten en versieringen.
Nieuw dit jaar is een Oostenrijks minidorpje
met hutten, folkloristische dans en muziek en
kookdemonstraties. Op drie zaterdagen (7,14 en
21 januari) is het park tot 22.00 uur geopend. De
Winter Efteling is open in de weekeinden van 10
en 11 en 17 en 18 december. Verder in de kerst
vakantie (24 december tot en met 8 januari,
m.u.v. 1 januari) en 14,15 en 21,22 januari. Toe
gang kost 24 euro per persoon.
www.eftelinq.com
Kerstdiner voor dieren
In safaripark Beekse Bergen worden de dieren al
jaren getrakteerd op een heus kerstdiner. Ook
dit jaar is er op tweede kerstdag weer een dagvul-
lend programma waarbij de beesten, in etappes,
hun feestdis krijgen voorgeschoteld. De leeuwen
mogen om 11.30 uur als eerste aanvallen op hun
kalkoenen, even later gevolgd door de hyena's,
's Middags rond 13.30 uur zijn de mantelbavia
nen en olifanten aan de beurt.
Zij krijgen in mooie schalen een vegetarisch me
nu van groente en fruit voorgezet. Tot slot, om
14.30 uur, zijn de lippenberen en resusapen aan
de beurt. Het publiek hoeft overigens geen hon
ger te lijden want er is erwtensoep en glühwein.
De kerstman trakteert de kinderen op cadeau
tjes. Toegang kost 9,95 euro per persoon.
www.safaripark.nl
Gouda in het licht
Gouda toont zich tijdens de feestdagen van zijn
mooiste kant tijdens het evenement 'Gouda bij
kunstlicht'. De aftrap wordt op 13 december ge
geven als in de binnenstad duizenden kaarsjes
branden tijdens de bekende Goudse Kaarsjes
avond. Dit evenement, dit jaar voor de 50e keer
gehouden, trekt elk jaar tienduizenden bezoe
kers. Vorig jaar werd het sfeervolle feestje voor
het eerst opgerekt met nog meer lichtspektakel
in de dagen erna. En dat is nu wederom het ge
val van 14 tot en met 24 december.
Zo wordt het beroemde stadhuis elke dag tussen
16.30 en 24.00 uur op een bijzondere manier in
hét licht gezet door projecties van kunstenaar Pa
trice Warrener. Door de hele stad presenteren
Goudse kunstenaars ook allerlei lichtkunst, va
riërend van een 'glazen kerstboom' tot een
blacklight autowrak. Verder is er een kerstmarkt
en ijsbaan.
www.qoudabiikunstlicht.nl
Winter in museum
In het Openluchtmuseum in Arnhem wordt het
in december hoe dan ook heel erg winter. Mid
den in een decor vol ijs, schaatsen, glühwein en
oliebollen herleeft de winter van weleer. Vorig
jaar trok het evenement 60.000 bezoekers. Dit
keer is alles nog mooier, want er is meer licht in
het park. Zo staan langs de hele parkroute licht
jes en vuurtonnen. Dat wil niet zeggen dat het
op de weg van ene naar de andere boerderij al
leen maar licht en luchtig is.
Rond het zogenoemde Witte Wievenpad zijn bij
voorbeeld ook rare geluiden te horen en is het
spannend. Nederlands Openluchtmuseum in
wintersfeer duurt tot en met 15 januari. Het mu
seum is dagelijks open van 12.00 tot 20.00 uur,
behalve op eerste kerstdag en nieuwjaarsdag; op
kerstavond en oudejaarsdag gesloten om 17.00
uur.
www.openluchtmuseum.nl
Vertier in Duinrell
Attractiepark Duinrell heeft ook in de gaten dat
rond de feestdagen mensen overal op zoek zijn
naar vertier. Voor het eerst in de historie van het
Wassenaarse park gaan de deuren tijdens de
kerstperiode open en is het park, net als de Efte
ling, in winterse sferen gehuld.
Diverse attracties zijn speciaal opgetuigd en bij
het restaurant komt een ijsbaan met koek en zo-
pie-tent te liggen. Een hoop nepsneeuw. Ijspe
gels en een kerstboom moeten het sfeertje com
pleet maken. Winterpret in Duinrell is van 11.00
tot 17.00 uur te bezoeken in de weekeinden van
10 en 11,17 en 18 december en tijdens de kerst
vakantie van 24 december tot en met 8 januari.
Ook op de woensdagmiddagen 7,14 en 21 de
cember is het park open (van 13.00 tot 17.00
uur). Toegang kost 6,50 euro.
www.duinrell.nl
De Stichting Natuur en Milieu
heeft meer dan 100
natuurgebieden grondig
verkend en daaruit de vijftig
mooiste gekozen. Die werden
met sterren beloond, van 1 tot
en met 5. De Michelingids voor
landschappen, onder de titel
'Mooi Nederland' zal elk jaar
worden vernieuwd. Een streek
waaraan vier sterren werden
toegekend is Gaasterland in
Zuidwest- Friesland. Eigenlijk
een groot eiland, met voor
Nederland en zeker voor
Friesland heel aparte
kenmerken, zoals heuvels en
kliffen.
tirlmrTHQM PUNKI
Het landschap zetje op het
verkeerde been, Limburg,
Oost-Twente, Drente?
Aan de horizon staan don
kere bossen tegen de hemel en daar
voor golven akkers en weiden. Wie
zich omdraait ziet dijken en een groot
glimmend water. Op een bordje staat:
'strandpaviljoen'.
En dit moet Friesland zijn? Gaaster
land is uniek, de zuidwesthoek van on
ze platste provincie houdt zich aan
geen enkele regel. Hier hebben de na
tuurkrachten en later de menselijke
hand heel diep ingegrepen en is een
voor Nederland zeer eigenzinnig ge
bied ontstaan.
Op het Oudemirdumer Klif, meer dan
tien meter boven het IJsselmeer staat
een bord met de geschiedenis. Het ver
wijst ook naar de meer dan tweehon
derd vaak zeer zeldzame planten en
dieren.
Gaasterland werd gevormd in de voor
laatste ijstijd. De gletsjertongen duw
den en groeven en er ontstonden drie
hoge zandruggen in het verder vlakke
landschap. Ze brachten ook keileem,
tot zeven meter dik. In de laatste ijs
tijd dekten droge ijskoude winden
heel Nederland toe met meters zand.
En zo kwam deze streek aan zijn
naam, want gaast betekent 'zandige
hoogte'.
Het Flevomeer werd ruim duizend
jaar geleden Zuiderzee en tot 1932,
toen de Afsluitdijk klaar was, knabbel
de het zoute water aan het hoge
zuideinde van Gaasterland. De steile
kliffen ontstonden. Nadat ingenieurs
de Zuiderzee hadden getemd tot IJssel
meer stopte de vraatzucht van het wa
Het lijkt Toscane wel in de ochtend.
ter, kwam de begroeiing en daarmee
die bijzondere biotoop van de Friese
zuidwestkust.
Zee
Vlak bij het bord daar op het klif zit
een buizerd op een paal, tussen
sleedoorn en brem, eigenmachtig, on
bevreesd voor de toerist op nog geen
vijftien meter. Hij past in de toon en
sfeer van deze natuur. Wat verderop
is de mens nadrukkelijk aanwezig.
'De Hege Gerzen' is een dagrecreatie-
terrein, een strand, met zwembad en
paviljoen. Het strand kwam er door
het leem en zand van de afkalvende
kliffen. De inwoners van Oudemir
dum en andere dorpen gingen en
gaan hier pootjebaden en zoirpilcken:
'Wy geane hjoed nei sé'. Nog altijd
hebben ze het in Gaasterland over de
zee en niet over het meer.
De gemeente Gaasterlan-Sleat (Sloten)
dekt niet helemaal het gebied dat de
geologen en biologen voor Gaaster
land hanteren. In het voorlichtings
centrum Mar en Klif (Meer en Klif) op
de gezellige brink van Oudemirdum
zeggen ze: 'Eigenlijk is Gaasterland
een eiland. Je moet altijd een brug
over om er in te komen, bij Tacozijl in
het oosten, onder Stavoren in het wes
ten en bij Woudsend naar boven toe.'
De 'vleclce' - dus geen dorp en geen
stad - Balk is de hoofdplaats. Het rivier
tje de Luts door het centrum werd een
strakke gracht en in het water spiege
len de trapgevels van huizen van wel
vaart. Boter, daar verdienden ze hier
ooit hun geld mee.
Wie de rust van Gaasterland en zijn
plaatsen wil ademen moet eigenlijk
de fiets pakken. Al bij binnenkomst
na Lemmer loopt er een smalle weg
grotendeels langs de dijk naar Stavo
ren, rechts het IJsselmeer, wat pol
ders en eindeloze vluchten vogels,
rechts de akkers, weiden en bossen.
Bosaanleg
Na het Oudemirdumer Klif komt een
zandstrand en binnenwaarts het Rijs-
terbos. Ooit bedekten oerbossen dit
landschap. Die verdwenen, maar gro
te rijkdom bracht later weer groen in
het landschap. Het Rijsterbos met lan
ge rechte paden hoort namelijk bij
Huis Rijs, dat ooit werd gekocht door
een Amsterdamse regent. De Friese
adel had geld nodig.
De familie Van Swinderen, en vooral
Jam bijgenaamd de God van Gaaster
land, richtte veel later zeer bepalend
het boslandschap in. Kaphout en ei-
kenschil voor het looien werden ver
kocht, verschaften arbeid op de dro
ge, arme zandgronden. De bosakker-
tjes werden in vierkanten toegewe
zen voor de kap en op de hoek ston
den 'nummerbomen', grote exempla
ren met een plaatje erop. Wie rond
trekt door de bossen van Gaasterland
vindt ze nog steeds.
Ot en Sien
Terug naar de dijk met de Mimser
Klif, vogelparadijs de Mokkebank en
dan naar Laaxsum. Het kleinste vis
sersdorp van Europa zeggen ze, een
haventje voor enkele bootjes en een
handjevol huizen. Op het grasveld lig
gen fietsers uit te rusten. Het uitzicht
brengt alles tot stilstand.
Graaf Willem de 4de van Holland,
kwam hier aan zeilen toen hij de Frie
zen de les wilde lezen. Ietsje verder,
bij het Rode Klif (genoemd naar het
unieke rode keileem) is het altijd
druk, daar staat het monument dat
vertelt van de zeperd, die de graaf
haalde. De slag bij Warns werd zijn on
geluk en de fameuze Friese kreet: 'lea
ver dea as sleaf is er altijd in geble
ven.
Via het wat sjielce Bakhuizen en piep
klein Kolderwolde met de Fluessen op
ruikafstand - soms schuiven witte zei
len onbegrijpelijk door het groene
laagland - brengt Elahuizen stilte en
bezinning. Langs de prachtige
NH-kerlc loopt een water naar het gro
te meer en kieviten hoor je hier van
heel ver.
Onderweg stopt een boer met zijn
werk. Hij is aan het eggen en zijn
twee paardenkrachten hebben witte
sokken en een gekamde staart; hallo
Ot en Sien.
Sloten
Harich was ooit de plek waar het be
stuur van Gaasterland huisde, nu rust
het in de schaduw van Balk. Binnen
de poorten van Sloten - ldein maar lief
lijk - is het vol van toeristen. Langs de
Lindengracht en op de hoek van de
Voorsteek en Dubbelstraat klinken
heel veel talen. De kleinste van de elf
Friese steden is dan ook een plaatje,
mooi gerestaureerd, alles in stijl en
het water onder de Woudsender- of
Snekerpoort is schoon. Onder de bo
men langs Het Diep bloeien de terras
sen. Buiten het stadje, in het Slotergat
liggen slcütsjes, boord aan boord.
Na Sondel waar een betonnen uitkijk
toren uit de tijd van de Koude Oorlog
overeind en open is gebleven, loopt
een web van fietspaden door de vele
boscomplexen met namen als de Bre
mer Wildernis, Lycklamabos en de
Nijemirdumerheide. Hier floreerde
Informatie: WV De Friese Kusten, tel:
0900 - 5400001zie ook www.friese-
kust.nl
Het informatiecentrum Maren Klif, De
Brink 4, 8567 JD, Oudemirdum, telefoon 0514 -
571777, www.marenklif.nl Hier verkrijgbaar de
Gaasterlandse Bossen van Bauke Boersma, prijs:
€5,95, Op het zelfde adres ook WV Gaasterland
Sloten/Oudemirdum, tel: 0514-571767.
ooit de lijsterjacht en ook de houtsnip
pen vlogen zich vast om te eindigen
in veelal Belgische en Franse keukens.
Ze zijn nu net zo veilig als de reeën, de
bijzondere vlinders, padden en kik
kers, de vele vleermuizensoorten en
natuurlijk de das.
Deze zwart-witte graver is wel bijna
het symbool van Gaasterland. Onge
veer honderd dassenfamilies, die in
hun burchten wonen, blijven goed
overeind. De jonge aanwas en het ver
lies aan autoverkeer houden elkaar in
evenwicht. Tachtig jaar geleden was
het met deze bosgraver gedaan, maar
vier decennia jaar later werd de herin
troductie een succes. De schuchtere
nachtdieren passen in het wonder
baarlijke landschap vol luie hellin
gen, bos, weide- en akkerland en een
unieke, on-Hollandse kust.
Voor wie houdt van vergezichten en
rust, mooie fietspaden en stille dor
pen is Gaasterland een bestemming
met voldoening,
Als 's morgens om acht uur de heldere
klank van de Oudemirdumer kerk
klok de boeren in het achterland ver
telt dat het melktijd is en op de Brink
het dorpsleven kalmpjes begint, is
jachtig Nederland heel ver weg.
Rusten in Laaxum.
Twee werelden.
e bus is vol en gevuld met Romeinen op weg
naar hun werk: het is nog vroeg en dat zie je
aan de gezichten die in ruststand geen enkele
moeite doen zich beter voor te doen dan ze
zijn,
Dan stappen er steeds meer nonnen in. Ik wist niet
dat er zoveel fïonnensoorten bestonden: jong, oud,
zwart, wit, Aziatisch, gekleed in het wit, zwart, grijs, licht
blauw, beige, bruin. Bij de halte Sint Pieter zijn ze ineens
allemaal verdwenen en de bus krijgt zijn stadse norsig-
heid weer terug.
Op de Piazza Venezia stappen we uit. Het is een ka-
kofonisch plein waar monumenten uit meer dan driedui
zendjaar Romeinse geschiedenis om aandacht wedijve
ren met de over het hele gebied verspreide stadsbushal
tes, rondrazende scooters, toeterende auto's, rennende
voetgangers die een bus willen halen, bedelaars, rondhan
gende buschauffeurs.
We zien het protserige witmarmeren monument
voorde eerste Italiaanse koning Vittorio Emanuele II,
dat door de Romeinen liefkozend 'de typemachine'
wordt genoemd, op weg naar onze bestemming, het Co
losseum. Daar willen onze kinderen graag naartoe.
Dan staat mijn zestienjange zoon, die verder nooit
gefotografeerd wil worden, ineens gearmd te poseren
met twee figuren die zo uit Asterix en Obelix en de Ro
meinen lijken te zijn weggelopen: Gladiatoren, inclusief
bepluimde helm,borstpantser, leren rokje en hoge Ro
meinse sandalen waar stevige behaarde mannenbenen
onder vandaan komen. Mijn zoon is een kop groter da
de kleinste. De Romeinen lachen breed en geroutineerd,
zwaaien met zwaarden en dolken, planten een helm
grootmoedig op het hoofd van mijn nageslacht dat
daarvoor, tot mijn diepe verwondering, afstand doet
van zijn onafscheidelijke pet. Mijn zoon kan zijn trots
net niet voldoende verbergen achtereen coole blik. Mijn
zicht wordt er een beetje waterig van, van dit moment.
Als we doorlopen vraagt de langste gladiator in uit
stekend engels om tien Euro. Tien Euro! Voor tien secon
den poseren! Ik beken: Ik ben te verbluft en nog te ont
roerd om te onderhandelen en ik trek mijn portemon
nee en betaal. Dan krijg ik meteen spijt. Ik ben er ge
woon weer ingetuind, in deze tourist trap. Ik zal het
nooit meer doen!
We rusten uit op een muurtje met Colosseumuit-
zicht en zien het toeristische gekrakeel aan. Dan zijn er
weer twee gladiatoren, twee andere. Ik houd ze nauwge
zet in de gaten want ik weet nu hoe het werkt, en ik zou
die argeloze toeristen willen waarschuwen: niet doen!
Deze twee zijn anders, bij nader inzien. Ze hebben ver
draaid weinig gemeen met de heldenlijven uit de mozaïe
ken in het Museo Borghese: Daar zag ik antieke gladiato
ren met brede torso's, machtige kuiten, beendikke ar
men en biceps van voetbalformaat.
Deze gladiatoren zijn allebei mager, veel te mager.
Ze hebben doorgroefde en doorrookte ingevallen oude-
mannenbekkies en dunne spillenbeentjes onder versleten
leren rokjes.
Ik vermoed dat het pantser een ingevallen kippen
borst verbergt en hun bovenarmpjes worden wijselijk be
dekt door een ruime rode cape. Een van de twee heeft
geen helm meer, maar dun geverfd blond haar. Ze roken
onafgebroken. Ik heb een visioen van deze twee 's nachts
in kartonnen dozen op straat.
'Don't be scared, I'm gay!' hoor ik ze minstens twin
tigmaal geruststellend roepen wanneer ze proberen te po
seren met jonge en oudefe vrouwen. Het helpt niet. Nie
mand wil.
Na dit een halfuur te hebben aangezien ben ik zo
ver dat ik ze geld geef, zonder foto. Zal ook wel tourist
trap worden genoemd, maar dat kan me niets schelen.
LIZA VAN SAM BEEK
