PZC
De hand groeit niet aan
Delta wel goed maar niet gek
WINNAARS
ctie
Jan Cremer
istkantoor a u
COLLECTIE
HK ü&9S§ i M
5 toppers uit de
Nederlandse literatuur
1
vrijdag 2 december 2005 22
WINNAARS De PZC geeft, in samenwerking met de andere kran
ten van het Wegenèr-concem, sinds kort ook literaire
boeken uit. Vijftien weken lang verschijnt elke week
een klassiek te noemen boek uit de Nederlandstalige
literatuur.
De boeken komen uit in de serie 'Winnaars Collectie',
omdat het gaat om schrijvers die een belangrijke lite-
COUfCTIf raire prijs hebben gewonnen
Tegen een aantrekkelijke prijs zijn de boeken te
verkrijgen bij Bruna en andere boekhandels, post
kantoren en -agentschappen, Free Record Shops
en Read Shops. Abonnees van de krant betalen
4,95 euro, niet-abonnees 7,50 euro.
Als negende boek in de reeks is vanaf morgen 'Ik
was geen soldaat' van Gerrit Kouwenaar verkrijg
baar
Zie ook www.winnaarscollectie.nl
De samenleving mag verkillen, de idealisten blijven. Els van den
Kerkhof, coördinator van het Milieu Educatie Centrum (MicMec) B
'De Kloek' in Vlissingen stuurde mij ingezonden brief van een veel 2
te grote lengte om geplaatst te worden in de rubriek Lezers Schrij-
ven van de Provinciale Zeeuwse Courant. Niettemin, er sprak zo-
veel geloof in een betere wereld uit. dat ik er hier wat fragmenten
uit geef.
Het gaat over de NietWinkeldag, die door de mensen van de Mic
Mec wordt georganiseerd om de maatschappij te doen stilstaan bij
ons verspillende consumptiegedrag. Van den Kerkhof schrijft;
„Hiervoor zijn verschillende redenen te noemen. Al die, vaak over-
bodige, aankopen zijn om te beginnen een belasting voor het milieu,
Om ze te maken zijn energie en grondstoffen nodig. En na gebruik,
vaak al heel snel in onze wegwerpmaatschappij, zijn ze de oorzaak
van een nog steeds groeiende afvalberg. Bovendien dragen ze bij
aan de toename van de CO-uitstoot, die weer een bijdrage levert I
aan de klimaatproblemen en aan de zeespiegelrijzing."
We zouden, als iedereen op aarde zo zou leven als wij, drie tot vier 1 d
aardbollen nodig hebben, rekent het MicMec voor. En het komt met
de aanbeveling op minder grote voet te gaan leven.
Daarbij wordt een handreiking gedaan. Onlangs werd in Vlissin- r
gen, in het milieu-educatiecentrum 'De Kloek' aan de Korenbloem-
laan 5, begonnen met een ruilmarkt. Die is open tot eind december f
op de dinsdagen en de donderdagen van 10.00 tot 16.00 uur. Men- 1
sen die ooit een cadeau hebben gekregen van 'wat-moet-ik-ermee' e
kunnen dat inruilen tegen iets waar ze wel van plezier hebben. Wat i:
voor de een nutteloos is, kan immers voor een ander waardevol zijn. v
Er is, meldt het MicMec. intussen een levendige ruilhandel ont-
staan. Zo blijven artikelen in gebruik en belanden ze niet op de af- j
valberg. k
Platen d
Een aardig bericht uit Amsterdam. Daar heeft de politie een actie s
op touw gezet om kentekenplaten vast te nagelen. Die platen, raken'
vaak los uit de kunststof houder op de auto en dat geeft een boel ge-
doe. Bij wasstraten, tankstations en andere plekken in Amsterdam 1 (j
verschijnen teams die de kentekens gratis vastzetten Duurt maar 1;
negentig seconden en kan veel rompslomp voorkomen. R
Een Zeeuws-Vlaming die het bericht had gelezen, vond het een c
prachtig initiatief. „Beter dan dat van de politie in Terneuzen die z
tevoren heeft vastgesteld dat er in het volgend jaar 4400 bekeurin- it
gen moeten worden uitgeschreven. Kwestie van doelstellingen kie- t
zen." h
Engelbert
Dan kwam er goed nieuws van een man uit Zierikzee, die met vreug-
de kennisnam van het bericht dat Engelbert Humperdinck stempro- g
blemen heeft en de laatste concerten van zijn tournee door Neder- [g
land moest afzeggen. „Niet mijn naam noemen", bezwoer de man. i
Dan krijg ik namelijk problemen. Mijn vrouw houdt van Engelbert
en ons geplande uitje gaat niet door." r
Lezersredacteur A.J. Snel ontvangt graag goed nieuws van lezers
om op deze plaats door te geven aan andere lezers. Hoe hij bereik-
baar is, staat in het colofon linksboven in Redactie Reactie. j
Citaat:
Geduld is niets anders dan een soort energie.
George Sand
door Rolf Bosboom
Lezersredacteur A. J. Snel is
bereikbaar per post op het
adres van de
Centrale Redactie van de PZC,
Stationspark 28,
Postbus 31,
4460 AA Goes.
Telefonisch: 0113-315660.
E-mail:Lezersredacteur@pzc,nl
Het forum waarop lezers zich
kunnen uiten over actuele
zaken is bereikbaar via
internet: www.pzc.nl.
We hebben veel trouwe lezers
en daar zijn we dankbaar voor.
Ook als ze ons corrigeren en
zelfs als ze dat met vasthoudend
heid doen.
Bij de doorbijters hoort Gerrit
de Bruijn uit Middelburg die de
redactie van deze krant regelma
tig de les leest over koppen die
naar zijn inzicht de lading niet
dekken. Zo stond onlangs in de
PZC een kop, die luidde; Lera
res zonder hoofddoek had baan
moeten krijgen.
De Bruijn ..Wie de uitspraak
van het college goed leest, ziet
dat men slechts zegt. dat de
school haar om die redenen niet
had mogen afwijzen. Niet dat ze
de baan moet krijgen, want er
zijn ook andere selectiecriteria
en die zijn niet getoetst door het
beroepscollege. Een juiste kop
had kunnen zijn: Lerares zonder
hoofddoek op foute gronden af
gewezen."
Zeuren
De Bruijn heeft gelijk. Soms
trekt de redactie bij het maken
van koppen te vergaande conclu
sies. Dat heeft te maken met hec-
tiek; een verklaring en geen ver
ontschuldiging.
Overigens schrijft De Bruijn dat
hij al vaker heeft gezeurd over
de koppen in de PZC. Zou bo
ven dit stukje een kop hebben
gestaan, dan had die kunnen lui
den: De Bruijn vindt van zich
zelf dat hij zeurt.
foto ANP
Ander werk
Uren en sigaretten (1946, no
vellen)
Negentien-nu 1950, roman)
Achter een woord (1953, poë
zie)
Vijf 5-tigers (1955, bloemie-
zing)
Val, bom (1956, novelle)
Zonder namen (1962, poëzie)
100 gedichten (1969)
Volledig volmaakte oneetbare
perzik (1978, poëzie)
Gedichten 1948-1978 (1982)
Het ogenblik: terwijl (1987,
poëzie)
Een geur van verbrande veren
(1991, poëzie)
De tijd staat open (1996, poë
zie)
Helder maar grijzer. Gedich
ten 1978-1996 (1998, bloemle
zing)
Totaal witte kamer (2002, poë
zie)
Het bezit van een ruïne (2005,
poëzie)
15 gelauwerde Nederlandse schrijvers Allen winnaars van prestigieuze literaire
onderscheidingen Een prachtige collectie boeken in harde kaft gebonden en
voorzien van een fraaie stofomslag. Met zorg samengesteld door de boekenredactie van
o.;a. de PZC eri alleen voor abonnees te koop met een éénmalige korting op elke titel U vindt
üw voordeelbon 3x per week op de voorpagina van deze krant. Knip de bon uit
en lever 'm in bij één van de filialen van Bruna. Free Record Shop of op het Postkantoor.
U ontvangt dan het boek van de week met 2.55 korting (normale prijs
7.50). Iedere zaterdag verschijnt er een nieuw 'Winnaars' boek in de verkoop (zolang de
voorraad strekt). U kunt de collectie ook per post ontvangen 2,50 verzendkosten per boek).
Als u zich intekent op de hele collectie ontvangt u het laatste boek gratis
Kijk ook op www.winnaarscollectie.nl.
Ik, Jan Cremer
Is er één boek dat zich er meer op kan beroemen een waar
schokeffect te hebben veroorzaakt in de jaren zestig dan
'Ik, Jan Cremer* (1964)? Een literaire tijdbom, een schelmen
stuk heette de roman te zijn. Dat waren de aardige kwalificaties voor een boek
'vol geweld, seks en plat en grof taalgebruik'. Anderen noemden het daarom
pure pornografie, het werk van een nutteloze sadist. Cremer (1940) zelf werd
een literaire verkrachter genoemd, een schoft, een viespeuk. Sommige
bibliotheken weigerden het boek in hun collectie op te nemen. En het publiek?
Dat verslond het boek In het jaar van verschijnen werd het zeventien keer
herdrukt. In dertig landen kwam het boek uit. In 1976 kreeg de auteur de
Prozaprijs van de gemeente Amsterdam.
EB
rkrijgbaar bij
samengesteld door de
boekenredactie van uw krant
1 Remco Campert I Het leven is vurrukkulluk
2. Thomas Rosenboom i De mensen thuis
3. Jan Wolkers I De doodshoofdvl.ndei
4 Tessa de Loo I De meisjes van de fciikerwerkfabitek
5. Geert Mak t Het stadspalös
6. Cees Nooteboom I De -verliefde gevangene
7 Simon Vestdijk I Op afbetaling
8 Jan Cremer i ik. jan oeme»
9 Gerrit Kouwenaar i ik was geen soldaat
10. F. Bordewijk I Noorderlicht
11Hugo Claus i De geruchten
12. A.F.Th, van der Heijden I Advocaat van de hanen
13. K. Schippers I Eerste indrukken
14. Willem Brakman i Een winterreis
15. Gerard Reve I Werther Nieland
het alfabet van Zeeland
door A.J. Snel
Het Hulster CDA-raadslid D. Steij-
aert zag het helemaal voor zich:
Delta NV, rond Sinterklaas met gulle
hand radiotoestellen rondstrooiend.
Met batterijen. Opdat de afnemers van
elektriciteit bij een volgende stroomsto
ring zich los van iedere bekabeling of
bedrading op de hoogte zouden kunnen
stellen van de oorzaken van het euvel
en de voortgang bij de bestrijding er
van.
Nou zijn ze bij Delta wel goed, maar
niet gek. Hebben de dappere mannen
die de hoogspanningsmasten beklom
men net een zeer positieve impuls gege
ven aan de beeldvorming van het be
drijf en dan zou Delta zich met een zo'n
fout cadeautje grondig voor joker zet
ten. Steijaert zal vast van veel dingen
behoorlijk wat sjoege hebben - anders
word je natuurlijk geen raadslid te
Hulst - maar van de versterking van het
imago van een bedrijf heeft hij geen
kaas gegeten Nee. dat worden geen ra
dio's met batterijen en ook geen opwind-
toestellen. zoals Gerard M. Nieuwenhui-
ze uit Grijpskerke aanvullend opperde.
Aan die opstelling van Delta ligt geen
schrielheid ten grondslag. Wel het besef
dat mensen associatief denken en begrij
pen. In de beeldenreeks die bij iedere
waarneming tot stand komt. zal de ten
geschenke gekregen radio altijd als een
negatief plaatje voorschuiven.
Bij Samsonite. fabrikant van onder
meer reiskoffers hebben ze daarmee in
een ver verleden een ervaring gehad
waarvan in de reclamewereld nog altijd
een waarschuwende werking uitgaat
De fabrikant liet ooit een filmpje ma
ken waarin werd getoond hoe een vlieg
tuig explodeerde en hoe zo'n koffer te
midden van de ravage onbeschadigd op
de grond belandde
Cadeau
Het commerciële effect van de spot was
desastreus; de verkoop kelderde razend
snel. Onderzoek wees al snel uit hoe dat
kwam. De doelgroep voor zakenkoffers
van Samsonite wordt in belangrijke ge
vormd door vrouwen. Die geven hun
man zo'n koffer cadeau met kerst of ter
markering van een geboortedag. De re
clame-uiting riep associaties op met
een fataal ongeluk. Vrouwen die over
wogen zo'n prachtkoffer voor hun man
te kopen, hadden het gevoel dat ze met
dat cadeau iets zouden zeggen wat ze
Een Delta-radio cadeau? Vergeet het maar.
helemaal niet wilden zeggen. Namelijk: c
„Ik wens jou dood." j
Dat vonden de dames niet aardig van l
zichzelf en dus kochten ze bij nader in- 1
zien liever een geheel overbodige work- 1
mate, waarmee ze trouwens weer iets i
heel anders uitdrukten.
Beelden die later gemaakt werden van i
een olifant die op een Samsonitekoffer i
ging staan zonder die te beschadigen. I
werkten wel positief op de verkoop. Ze
waren kennelijk ver genoeg van de wer
kelijkheid verwijderd. Mannen met kof- 1
fers reizen wel per vliegtuig maar ze la-
ten hun bagage niet dikwijls slingeren
als er een olifant in de buurt is. Vanwe- i
ge het feit dat er zelden olifanten in de I
buurt zijn.
Een radio met daarop het logo van Del
ta zou de klandizie bij herhaling herin
neren aan de stroomstoring en Delta i
wil juist dat de klanten die zo snel moge- i
lijk vergeten. Bovendien, de batterijen
die in zo'n radio gaan hebben een be
perkte levensduur. Er is dus een redelij
ke kans dat het geval niet zou werken
bij een volgende langdurige onderbre
king van de elektricteitstoevoer. De
reacties van de ongelukkige bezittere is
voorspelbaar: „Delta zet ons weer eens
in de in de kou en het donker en dat rot
ding van Delta werkt ook al niet. Ze
kunnen daar helemaal niks."
Bezinning
Het idee van de politicus Steijaert zal
dus bij Delta niet in vruchtbare bodem
vallen. Delta verstrekt geen radio's,
maar liet het er van de week bij bezoe
kers van de informatiebus te voorzien
van een leeslampje als aardige, vlug te
vergeten niemendal.
Intussen zal de NV zich de komende
tijd bezinnen op de communicatie met
de bevolking, zeker in kwade dagen.
Als naar de ervaringen van vorige week
foto Dirk-Jan Gjeltema
wordt gekeken, moet de rolverdeling
tussen de overheden en de onderneming
aan de orde komen. Er was hoe dan ook
bij de bevolking zo nu en dan onvol
doende duidelijkheid. Een voorbeeld:
waarnemend commissaris van de konin
gin Poppelaare kwam herhaalde malen
met te vage mededelingen over uitval
en hervatting van stroomleverantie. En
hij slaagde er niet in exact uit te leggen
waarom Rilland zaterdag aan het eind
van de middag een tijdje zonder stroom
moest worden gezet.
Een nadere beschouwing van de gang
van zaken kan bijdragen tot een betere
voorbereiding op calamiteiten, ook als
het gaat om voorlichting. Maar de men
sen van Delta weten heel goed dat het
voor de beeldvorming het beste is dat te
doen waarvoor de NV op aarde is: het
leveren van energie en water. En loopt
het fout, dan doen beelden van mannen
in die hoge masten wonderen.
Gerrit Kouwenaar (Amsterdam, 1923)
heeft toneelstukken vertaald, proza ge
schreven maar is bovenal bekend als
dichter. Hij groeide op in Amsterdam,
Bergen en Baarn. In de Tweede Wereld
oorlog werd hij, nog geen twintig jaar
oud, gearresteerd en een halfjaar vastge
houden, omdat hij betrokken was bij ille
gale tijdschriften.
Na de oorlog werd Kouwenaar aanvan
kelijk sterk verbonden met de Vijftigers.
Geleidelijk ontwikkelde hij zijn eigen
poezie, waarin hij vooral de relatie tus
sen taal en werkelijkheid onderzoekt.
Zijn werk is veelvuldig bekroond, onder
meer met P C. Hooftprijs (1970) en de
Prijs der Nederlandse Letteren (1989).
Voor zijn toneelvertalingen kreeg hij de
Martinus Nijhoffprijs (1967).
beeld van de dunne scheidslijn tussen waar
heid en leugen, goed en kwaad, trouw en ver
raad, maar vooral gaat het boek over menselij
ke waardigheid en het verlies daarvan. Mink
keert uiteindelijk toch terug naar Nederland.
„Niemand wist hier iets, hij was de held. Hij
kon gewoon verder leven, net alsof er niets ge
beurd was. Maar overal was puin; overal
waar hij ooit zou komen, was zijn hand afwe
zig en ook daar waar hij niét zou zijn. Gene
zen? Hij begon te lachen Mijn hand groeit
nooit meer aan, dacht hij."
Het is een vervreemdende
ervaring om van ie
mand die zozeer naam heeft
gemaakt met zijn gedichten,
nu met terugwerkende
kracht een roman te lezen.
Het is een stap terug van de
poëzie waarin Gerrit Kou
wenaar zijn breed gewaar
deerde stem vond naar het
proza dat hij aan het begin
van zijn literaire loopbaan
met minder succes beproef
de. Van het gecondenseerde,
betekenisrijke taalgebruik
uit de gedichten naar de
rechtlijnige, profane en soms
ook wijdlopige stijl van de ro
man Ik was geen soldaat.
v vvmnaarscollectie.nl
Sltfl.ll li
Normale winkelprijs 7,50 pst.
(zolang de voorraad strekt)
Kouwenaar bedreef beide
genres enige tijd naast el
kaar. Aanvankelijk ver
scheen er vooral proza van
hem, zoals de roman Negen-
tien-nu (1950) en de novelle
Val, bom (1956), omdat dat
bij uitgevers 'gemakkelijker
was onder te brengen dan poëzie'. In de dicht
kunst vond hij echter de mogelijkheden om
vernieuwend bezig te zijn, terwijl zijn ro
mans toch traditioneel bleven, ondanks zijn
intentie om geijkte patronen te doorbreken.
Na 1956 legde hij zich uitsluitend toe op poë
zie, waarna zijn proza goeddeels in de verge
telheid raakte
Ik was geen soldaatde roman die in 1951 ver
scheen, heeft dan ook vooral literair-histori-
sche waarde, als voorbeeld van de nog 'zoe
kende' jonge schrijver - en Vijftiger in spe -
Gerrit Kouwenaar. Toch is het onrechtvaar
dig het boek daarmee af te doen. want het is
ook een goede representant van de naoorlog
se literatuur maar vooral een sterk psycholo
gische roman.
De hoofdpersoon van het boek is Mink, die
vanwege illegale activiteiten tijdens de oor
log in een Duits kamp belandt. Hij heeft on
der grote druk zijn 'boezemvriend' Harm Vis
ser verraden, die wordt doodgeschoten. Als
het kamp is bevrijd, komt hij in Parijs terecht
en ontmoet de Franse lerares Alida. Mink
durft niet terug te gaan naar Nederland. Het
gepleegde verraad kwelt hem in toenemende
mate en wordt een levenslang litteken, net zo
als zijn linker arm, waarvan de hand in het
kamp moest worden geamputeerd.
Ik was geen soldaat schetst een indringend
