Leven met vijftig tics of meer
Redmiddel voor relatie
PZC
PZC
Juju is uiting van
collectieve psychose
Syndroom van Gilles de la Tourette valt met trucjes te remmen
Wilsverklaring is veelal ongewild
Anticonceptiepil vergeten of niet
Gen schakelt bij muis angst uit
Testosteron speelt rol wiegendood
Computergames werken als drug!
28 november 1955
maandag 28 november 2005
door Herre Stegenga
Ellen van Gelder (35) uit Lely
stad heeft er meer dan vijf
tig. Vocale tics, maar vooral mo
torische. Ze gooit haar hoofd
achterover, schokt met haar
lichaam. En dan zijn er nog de
neveneffecten. Verlatingsangst,
aanhankelijkheid en dramme
rig zijn, om maar iets te noe
men. Over leven met Gilles de
la Tourette.
Het is haar metgezel. De tic zit
in haar, laat haar niet los. Ze is
'm soms de baas. Dringt een
woord terug dat ze niet wil zeg
gen, houdt haar hoofd recht ter
wijl ze voelt dat ze het achter
over moet gooien. Maar er komt
een moment dat ze zich gewon
nen moet geven. Dat de weer
stand breekt. Een tic moet eruit.
Praat met Ellen van Gelder en
er valt je aanvankelijk niets op.
Ze drukt zich netjes uit, be
weegt als ieder ander. Is dit een
vrouw met Gilles de la Touret
te? Waar zijn die scheldwoor
den? En die schokkende bewe
gingen? Schijn bedriegt. Ze
voelt de tics in zich opborrelen,
maar houdt ze tegen.
„Bij vrienden laat ik veel tics ge
woon gaan. Maakt me niet uit.
Als ik iemand voor de eerste
keer ontmoet, dan ben ik op
mijn hoede. Ik kan een hele poos
met iemand praten zonder te la
ten merken dat ik Tourette heb.
Ik heb geleerd om mijn tics te
ontwijken, daar zijn trucjes
voor. Als we een hele middag
zouden praten dan kan ik ze
niet langer tegenhouden. Dan
word ik moe." Laatst had ze een
etentje. Hoe vermoeiend ook, ze
wist haar tics te bedwingen.
„Op de terugweg in de trein,
kon ik ze niet langer tegenhou
den. Ik was weer alleen en liet
het losbarsten. Even tikken,
noem ik dat."
Het begon op haar zevende. Klei
ne stoornissen kregen haar in de
greep. „Soms bleven ze een paar
maanden weg. Maar dan waren
ze er plotseling weer." Gaande
weg manifesteerden de tics zich
nadrukkelijker en werden het er
meer. Ellen moest het onder
Ellen van Gelder moet zien te overleven met Gilles de la Tourette.
ogen zien; ze had Gilles de la
Tourette. Het is een chronische
aandoening, het moet raar lopen
wil je ervan genezen. „Ik ben 35
jaar, ik moet ermee leven. Kan
mijn tics niet wegdenken. Hoe
je Tourette krijgt? Dat is niet be
kend. Er zit een erfelijke kant
aan, maar in mijn familie komt
het verder niet voor. Ik was als
kind erg gevoelig, misschien
heeft dat er iets mee te maken."
Gaandeweg het gesprek laten de
motorische tics zich zien. Ellen
gooit af en toe haar hoofd ach
terover en knijpt haar oog dicht.
Ook maak ze een slissend geluid
je. Het valt nog wel mee, maar
het is het topje van de ijsberg.
„Ik heb meer dan vijftig tics, zo
als scheel kijken, schokken met
mijn lichaam en mezelf slaan...
ik doe mezelf pijn, ja. Bij alles
wat je kunt bewegen kan ik wel
een tic bedenken. Ik zit geen
tien minuten zonder."
Konijn
Eén van haar vocale tics is mo
menteel het woord 'kut'. 'Een
vriendin vroeg waarom ik niet
'konijn' in plaats van 'kut' zeg.
Tja, Gilles de la Tourette laat je
soms ranzige dingen zeggen. De
kracht van de tic. Woorden die
je liever niet uitspreekt, komen
toch uit je mond. Dingen waar
voor je je geneert, doe je toch."
Ellen heeft bijvoorbeeld de nei
ging om mensen in het kruis te
kijken. „Totaal niet gepast na
tuurlijk. Maar ja, dat hoort ook
bij Tourette." Nog zoiets: ze
voelt de neiging om tegen de zon
in te kijken en heeft 'ongewens
te terugkerende gedachten'. En
dan zijn er nog de versterkte
emoties die met deze aandoe
ning gepaard gaan. „Ik kan hef
tig reageren, ben soms overma
tig aanhankelijk, heb verlatings-
foto Optima Foto/GPD
angst en kan behoorlijk dramme
rig zijn. Gilles de la Tourette is
méér dan schelden en zelfs méér
dan tics."
Op de middelbare school werd
ze veel gepest om haar tics. Een
maal op kamers op Doetinchem,
waar ze aan de pabo studeerde,
ging het stukken beter. „Of ik
ooit iets gelaten heb vanwege
mijn tics? Nee. Ik ben nooit
thuisgebleven omdat ik bang
was voor vervelende opmerkin
gen." De Lelystedelinge heeft ja
renlang in het basisonderwijs ge
werkt, totdat het niet meer ging.
„Dan wilde ik iets vertellen,
maar voelde een tic opkomen en
moest even wachten. Of ik legde
een kind iets uit en hoorde el
ders in de klas geroezemoes.
Dat kan ik niet hebben, daar
ben ik gevoelig voor."
Ze stapte over op remedial
teaching, het individueel bege
leiden van kinderen. Dat bleek
uiteindelijk ook te zwaar. Inmid
dels zit ze deels in de WAO en is
ze deels werkloos. Ze wil graag
aan de slag, maar het vinden
van een baan die ze aankan, is
lastig. „Ik kan niet al te veel
stress hebben. Graag iets met
taal, corrigeerwerk lijkt me fan
tastisch." Lachend: „Heerlijk
om andermans fouten te verbete
ren."
Schrijven ligt haar ook. Twee
jaar geleden verscheen een boek
van haar hand over Gilles de la
Tourette: Mijn reis met Touret
te. Aan de hand van dagboek
fragmenten vertelt ze over haar
aandoening. Het was moeilijk,
maar heeft wel geholpen om
haar tics te accepteren. Het
heeft haar sterker gemaakt. En
opener. „Ik stap rustig op men
sen af als ze me vreemd aankij
ken. Dan leg ik gewoon uit wat
er met me aan de hand is. Ik zet
mensen voor het blok, dat
helpt."
Af en toe krijgt ze een vervelen
de opmerking naar het hoofd ge
slingerd. Of wordt ze uitgela
chen. Ze haalt haar schouders
op, maar het doet wel pijn.
„Dan heb ik het gevoel dat ik
een bezienswaardigheid ben.
Kijk, als ik merk dat mensen be
grip voor me hebben, dan maakt
het niet uit hoe ze reageren.
Soms vraagt iemand of het wel
goed met me gaat. Hebben ze
me even eerder waarschijnlijk
een vreemde beweging zien ma
ken. Grapjes over mijn aandoe
ning? Dat kan ik wel hebben,
hoor."
Het is op z'n zachtst gezegd niet
makkelijk om met Tourette te le
ven. Maar Ellen van Gelder
wordt er niet moedeloos van.
„Ik doe aan klimmen. Als het
even niet lukt dan scheld ik
even. Met opzet! Tja, ik heb Tou
rette. Als iemand mag schelden
dan ben ik het wel." GPD
GRONINGEN - Minder dan 1 procent van.de Nederi
ders heeft een schriftelijke 'wilsverklaring', een sinds; 1
jaar wettelijk erkend document waarin iemand aan»
in hoeverre hij of zij, in geval zelf niet meer in staal
aan te geven, nog medisch behandeld wil worden. Aif
houden bovendien, als het zover is, weinig re kening g
zo'n verklaring; zij volgen meestal hun eigen medisch#
deel. Dit constateert C. Vezzoni van de Rijksunive^
Groningen. GPD
DEN HAAG - Zo'n 40 procent van de Nederlandse i
nen met een vaste (heteroseksuele) relatie vraagt zich' II
eens bezorgd af of zijn partner de anticonceptiepil1
vergeten is in te nemen. Hiermee blijken Nederlaj q
mannen relatief onbezorgd; 60 procent van de Franse
Duitse mannen en 80 procent van de Spaanse is wel#
bang dat de pil vergeten is.
Dit blijkt uit een enquête gehouden in opdracht van)
maker' Organon. De ongerustheid is meestal eigenbelai ff
blijkt tevens uit de enquête; mannen willen tijdens
vrijen niet aan anticonceptie (bijvoorbeeld het
van een condoom) hoeven te denken. GPD
PIS CAT AWAY - Het uitschakelen van slechts één
gen blijkt bij muizen ieder gevoel van angst te kuiu| Q
wegnemen. Het gen, dat het eiwit stathmine aanmaakt
betrokken bij zowel aangeboren angst als aangelea
angst, meldt G. Shumyatsky van de Rutgers Universit
Piscataway op grond van proeven bij muizen.
Als het stathmine-gen ook bij mensen betrokken is bijl
totstandkomen van angst, dan kan het beïnvloeden en
in de toekomst mogelijk een plaats krijgen in de behan
ling van ernstige angststoornissen. GPD
SEATTLE - Bij kinderen die overlijden als ge
wiegendood (onverklaarbaar overlijden in bed in hete
ste levensjaar) is de hoeveelheid testosteron (mannelijk
slachtshormoon) twee keer zo hoog als bij baby's dieov
lijden aan een andere oorzaak.
Een verstoorde aanmaak van testosteron, waarvan
kend is dat het de ademhaling vertraagt tijdens slaap
dus mogelijk betrokken bij het ontstaan van wiegendo
concludeert M. Emery van de University of Washing!
in Seattle) op grond van onderzoek bij 169 overledenl
by's. GPD
BERLIJN - Verslaving aan het spelen van computerspel
tjes werkt op het niveau van de hersenen hetzelfde alsi
verslaving aan drugs. Ook bij overdadig spelen van c
puterspelletjes ontstaat een 'druggeheugen', dat wil
gen dat de hersenen heftig reageren bij het zien vam
beeldingen die te maken hebben met de verslaving, in
geval het spel waaraan de betrokkene verslaafd is.
Dit vertelde S. Grüsser van de Charité Universitat inB(
lijn) tijdens een congres op grond van proeven bij vijft
spelletjes verslaaf den. GPD
door Paul van Dijk
In een aantal West-Afri
kaanse landen komt met
enige regelmaat een uitbraak
van genitale verschrompeling
voor. Het zijn kleine epide
mieën waarbij een man plots
klaps zijn geslachtsdeel voelt
slinken. De aandoening
wordt overgebracht via socia
le contacten.
Op straat wordt een dorpsbe
woner bijvoorbeeld aange
sproken door een voorbijgan
ger die de weg vraagt. Tij
dens het gesprek ervaart hij
een brandende sensatie in de
onderbuik. Onmiddellijk rea
liseert hij zich dat hij is 'geïn
fecteerd' met de ziekte juju.
Dat is de Afrikaanse bena
ming voor genitale ver
schrompeling. Nadat een
dorpsbewoner voelt dat zijn
penis en scrotum aan het ver
schrompelen zijn, raakt hij in
paniek en begint te schreeu
wen.
De gesprekspartner slaat op
de vlucht. Hij wordt achter
volgd door gillende dorpsbe
woners die hem beschuldigen
een juju-man te zijn. Krijgen
zij de juju-man te pakken,
dan wordt hij afgerost en
niet zelden gedood. Juju
wordt een uiting van collec
tieve psychose genoemd.
Door de angst van het geni
taal beroofd te worden, er
vaart men sensaties in de
schaamstreek. De angst kan
leiden tot potentie- en erectie
stoornissen. Dit wordt erva
ren als verschrompeling.
Misschien glimlacht u over
deze primitieve gedachte
gang. Maar lach niet te snel.
Op mijn spreekuur valt het
op dat mensen veel vaker
links pijn in hun borstkas
hebben dan rechts. Ik heb het
hier niet over hartklachten.
Vrijwel altijd zal spierpijn de
oorzaak zijn. Het feit dat die
pijn veel vaker links wordt
ervaren, heeft te maken met
onbewuste angst voor een
hartinfarct. Een hartinfarct
en links hoort immers bij el
kaar.
Het zou logischer zijn dat
spierpijn in de borstkas va
ker rechts voorkomt. De
meeste mensen zijn immers
rechtshandig en overbelas
ting van spieren en spierpijn
is eerder aan die kant te ver
wachten. Maar de collectieve
angst voor het infarct veroor
zaakt een ander patroon.
Ik zag het in praktijk vooral
bij vrouwen tussen de dertig
en de veertig. Zij hadden veel
last wanneer zij hun arm
naar boven brachten. Onder
de oksel voelde het dik aan,
en liggen of druk op die kant
van de borstkas was pijnlijk.
De klachten waren soms zo
heftig dat er foto's werden ge
maakt van borsten en borst
kas. Nooit werd er iets gevon
den. Ook een soort juju dus.
Opvallend in dit verband is
een publicatie van Poberes-
kin (2005) over de whip-
lash-epidemie. Hij onder
zocht 1147 mensen die van
achteren waren aangereden.
Vooral mensen met een grote
auto rapporteerden nekpijn
na de aanrijding. Uiteraard
zou het logischer zijn dat be
stuurders van kleine auto zou
den klagen over pijn in de
nek. Verder bleek dat whip-
lash-klaehten een jaar na het
ongeval voornamelijk voor
kwamen bij mensen die een
schadeclaim hadden lopen
bij een verzekeraar.
Uit ander onderzoek was al
bekend dat whiplash een zeer
cultuurspecifieke aandoe
ning is. Zo komen nekklach-
ten na een aanrijding van ach
teren niet voor in Litouwen.
Een schadeclaim in verband
met whiplash is in dat land
niet mogelijk.
Agenten, dokters en advoca
ten houden een mythe in
stand. Na een aanrijding moe
ten mensen naar de dokter
om naar hun nek te laten kij
ken. Vervolgens gaat men spe
ciaal letten op pijntjes in die
regio en een juju is geboren.
Paul van Dijk is huisarts
Knetterende ruzies of juist ij
zige stiltes. Veel echtparen in
Nederland hebben het na een
aantal jaren wel gezien met el
kaar en vragen echtscheiding
aan. Uit cijfers van het CBS
(2003) blijkt zelfs, dat 40 pro
cent van de huwelijken straiidt.
Voor wie het nog één keer wil
proberen biedt De Keerkring in
Beilen wellicht uitkomst. Het
Kenniscentrum voor Relatiepro-
blematiek, verbonden aan de
GGZ Drenthe, neemt daarbij
geen halve maatregelen.
door Robbert Willemsen
BEILEN - De klinische (interne)
relatietherapie in De Keerkring
in het Drentse Beilen kan wel
eens de zwaarste ter wereld
zijn. Psychiater Ineke Toering
(41) en relatietherapeut Louis
van Daal (51) zijn althans ner
gens een tegengekomen, die in
tensiever was. Zeven weken
lang worden man en vrouw dag
en nacht met elkaar geconfron
teerd.
Met maximaal vijf echtparen
wordt individueel en in groeps
verband gesproken over gevoe
lens en problemen in de relatie.
Een hele zware klus, beamen
Toering en Van Daal: „Maar het
werkt wel. Zeventig procent van
de behandelde echtparen blijkt
anderhalf jaar na de therapie
nog steeds bij elkaar te zijn in
een betere relatie."
Veertien jaar geleden besloot De
Keerkring de interne relatiethe
rapie te beginnen. Van Daal:
„Want de ervaring leerde dat bij
voorbeeld psychische proble
men bij man of vrouw indivi
dueel slecht te behandelen wa
ren. Het was beter dat béiden in
therapie gingen, want als de één
depressief is, wordt de ander
daar ook mee belast. Met alle ge
volgen van dien. Als de therapie
eenmaal op gang is, dan worden
vaak ook de kinderen erbij be
trokken. Een slechte relatie
heeft immers invloed op het he
le gezin."
Lange weg
De intensieve methode in De
Keerkring wordt door veel echt
paren gezien als het laatste red
middel.
Velen van hen hebben al een lan
ge weg langs allerlei therapeu
ten achter de rug, zonder het ge
wenste resultaat. En hoewel de
therapie op vrijwillige basis is,
is het een hele stap om geduren
de zeven weken huis en haard
achter je te laten.
Toering: „Tja, zeven weken weg
uit het normale leven. Je moet
van alles regelen met je werk,
voor je kinderen. Natuurlijk is
dat zwaar, maar wat is zwaar
der: nog dertig jaar doorgaan in
een relatie met veel frustraties
en allerlei gemis of na zeven we
ken tot de conclusie komen dat
dit goed heeft gewerkt? Kijk,
wij beseffen dat niemand staat
te juichen als hij of zij zeven we
ken wordt opgenomen. Maar zij
weten ook, dat het zo niet ver
der kan en dat het de moeite
waard is nog één zware inspan
ning te doen om de relatie te red
den."
De uiteenlopendste problemen
kunnen ten grondslag liggen
aan een slechte relatie. Toering:
„Eerst konden zij zo goed met el
kaar praten, twintig jaar later
doen zij de mond niet meer open
tegen elkaar. Of de een haalt het
bloed onder de nagels van de an
der vandaan, waardoor die an
der op een gegeven moment ge
welddadig wordt. In het geval
van huiselijk geweld zijn het
vaak spanningen binnen een hu
welijk, die veroorzaakt worden
door de slechte sfeer thuis of op
het werk. Wat wij de mensen
dan leren is vrij simpel. De part
ner op tijd de ruimte geven om
uit de situatie te stappen, voor
dat het uitdagen en vervolgens
het slaan begint."
Van Daal: „De kracht van de
therapie ligt daarbij in de
groep. Echtparen die met elkaar
ervaringen uitwisselen. Want je
kunt als therapeut nog zo goed
zijn, het werkt vaak beter als je
de ervaringen en wijsheden
hoort van lotgenoten. Toering:
„Iedereen in de groep zit in het
zelfde schuitje. En je merkt na
een poosje, dat mensen losko
men en het gevoel krijgen van
'heerlijk, eindelijk kan ik eens
alles vertellen'."
Aan de slag
De intensieve (echt)parenbehan-
deling bij de Keerkring in Bei
len bestaat uit een interne be
handeling in een programma
van vijf dagen gedurende zeven
NOODLOKALEN - Voor de
christelijke HBS op Walcheren
komt binnenkort een nood-
school gereed en het plan voor
een nieuwe christelijke HBS is
vergevorderd. Verder bestaan
er plannen om het Christelijke
Lyceum voor Zeeland in Goes
binnen enkele jaren uit te brei
den met enkele leslokalen.
DRINKWATER - De behoefte
aan drinkwater stijgt nog
steeds. Dat blijkt uit het jaar
verslag van de NV Waterlei
ding Mij. Zuid-Beveland. Te
vens wordt gemeld dat corro
sie van de leidingen een
groeiend probleem is. Grote
trajecten van het leidingi
zijn gereinigd, waarbij soi
de zonderlingste voorwerp
te voorschijn kwamen.
POLITIE - Na Vlissinge
Goes, Terneuzen en Zieriki
krijgt nu ook Middelburg zi
reserve-gemeentepolitie. Hi
kostte veel moeite genoeg gega
digden bijeen te krijgen, n
er zijn er nu toch tien. Ze mm
ten nog wel medisch gekeui
worden.
SPORTVELD - Werklozen zul
len in het kader van de werk
verschaffing het sportveld va
Aardenburg opknappen.
Psychiater Ineke Toering en relatietherapeut Louis van Daal: „Je kunt als therapeut nog zo goed zijn,
het werkt vaak beter als je de ervaringen en wijsheden hoort van lotgenoten." foto Peter Wassing/GPD
weken. Er wordt niet alleen ge
praat om de relatie te redden,
maar man en vrouw gaan tevens
aan de slag met non-verbale ele
menten als creatieve therapie
(samen dingen doen) en muziek
therapie. Ook zijn er themamid
dagen die onder meer gaan over
seks en intimiteit.
Iedereen die nauw betrokken is
bij het dagelijkse leven van het
echtpaar (kinderen, familie,
vrienden en buren) kan een kijk
je komen nemen tijdens een fa
milieavond.
Ineke Toering: „Want het is ook
voor hen prettig om te zien, dat
de man en de vrouw eindelijk op
houden met die jarenlange
ellende en er hard aan werken
om de relatie weer goed te krij
gen." GPD
Voor meer informatieKennis
centrum voor Relatieproblema-
tiek De Keerkring, GGZ Dren
the, locatie Beilen
Telefoon: 0593-535350
E-maïl:
keerkring@ggzdrenthe.nl
Website: www.ggzdrenthe.nl
Hoofdredactie:
A. L. Oosthoek
D. Bosscher (adjunct)
A L. Kroon (adjunct)
Centrale redactie:
Stationspark 28
Postbus -31
4460 AA Goes
Tel: (0113)315500
Fax; (0113)315669
E-mail; redactie@pzc.nl
Lezersredacteur: A. J. Snel
Stationspark 28
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel: (0113)315660
Fax:(0113)315609
E-mail: lezersredacteur@pzc.nl
Middelburg:
Buitenruststraat18
Postbus 8070
4330 EB Middelburg
Tel: (0118)493000
Fax:(0118)493009
E-mail: redwalch@pzc.nl
Goes: Stationspark 28
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel. (0113)315670
Fax. (0113)315669
E-mail: redgoes@pzc.nl
Terneuzen:
Willem Alexanderlaan 45
Postbus 145
4530 AC Terneuzen
Tel. (0115)645769
Fax. (0115)645742
E-mail: redtern@pzc.nl
Hulst: Baudeloo 16
Postbus 62
4560 AB Hulst
Tel: (0114)372776
Fax: (0114)372771
E-mail: redhulst@pzc.nl
Zierikzee: Grachtweg 23a
Postbus 80
4300 AB Zierikzee
Tel: (01111454651
Fax: (0111)454657
E-mail: redzzee@pzc.nl
Opening kantoren
Goes, Zierikzee
en hulst:
Maandag t/m vrijdag
van 8.30 tot 17.00 uur
Internetredactie:
Postbus 31
4460 AA Goes
E-mail web@pzc.nl
Bezorgklachten:
0800-0231231
op maandag t/m vrijdag
gedurende de openingstijden;
zaterdags tot 12.00 uur.
Abonnementen:
0800-0231231
autom. afschrijving acceptgiro
per maand: 20,55 n.v.t
per kwartaal: 59,75 62,00
per jaar: €229.20 233,30
Voor toezending per post geldt een
toeslag,
E-mail: lezersservice@pzc.nl
Beëindiging van abonnementen
uitsluitend schriftelijk, 1 maand voorhi
einde van de betaalperiode.
PZC, t.a.v. lezersservice,
Postbus 31, 4460 AA Goes
Losse nummers per stuk:
maandag t/m vrijdag: 1,25
zaterdag: 1,80
Alle bedragen zijn inclusief 6% BTW
Bankrelaties:
ABN AMRO 47.70.65.597
Postbank 35.93.00
Advertenties:
Alle advertentie-orders worden uitgevoera
overeenkomstig de Algemene
Voorwaarden van Wegener NV en volgers
de Regelen voor het Advertentiewezen.
Overlijdensadvertenties:
maandag t/m vrijdag:
tijdens kantooruren
zondag: van 16.00 tot 18.00 uur
Tel. (076)5312550
Fax. (076)5312340
Personeelsadvertenties:
Tel: (076)5312240
Fax:(076)5312340
Rubrieksadvertenties (kleintjes):
Tel. (076)5312104
Fax. (076)5312340
Voor gewone advertenties:
Noord- en Midden-Zeeland
Tel. (0113)315520
Fax. (0113)315529
Zeeuws-Vlaanderen
Tel: (0114)372770
Fax:(0114)372771
Business to Business/Onroerend go'"
Tel: (076)5312277
Fax:(076)5312274
Internet: www.pzc.nl/adverteren
Auteursrechten voorbehouden
Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV is een onderdeel van het Wegener-concern De**1"
aan ons verstrekte gegevens hebben wij opgenomen in een bestand dat wordt gebruikt voor on-
(abonnementen)administratieen om u te (laten) informeren over voor u relevante diensten en pi
ducten van de titels en de werkmaatschappijen van Wegener of door ons zorgvuldig 9 pÏTjl
de derden. Als u op deze informatie geen prijs stelt dan kunt u dit schriftelijk melden b!| P'1"
:e, Postbus 314460 AA Goes.
Behoort tot WGGGNGR
