Elke stap die je zet moet raak zijn
wegpompen en zakken vullen in Pijpleidingstan
25
zaterdag 26 november 2005
Op zijn achttiende was er
geen dierbaarder plek op
aarde dan Zeeland. Hans Felius
zat op de academie voor lichame
lijke opvoeding in Den Haag en
wist niet hoe snel hij naar het zui
den moest afreizen wanneer het
weekeinde aanbrak. En als hij
zijn diploma zou halen, zou hij
zich weer in de provincie vesti
gen.
Dat deed de Vlissinger ook, maar
zijn verblijf was veel korter dan
gedacht. Het tennis zoog hem de
wijde wereld in.
Na omzwervingen in Israël en Oos
tenrijk woont de vijftigjarige
Hans Felius nu in Amstelveen. Hij is
technisch directeur van de Nederland
se tennisbond (KNLTB) en doet dat
met veel succes. Toen hij zes jaar gele
den aan het roer kwam, was Neder
land een witte vlek op de wereldkaart
van talentvolle tennissers. In 2005 heb
ben we natuurlijk Michaëlla Krajicek
(16) die met grote stappen de ladder
van de tophonderd beklimt. Maar er is
meer aanstormend talent. Op de twee
van de vier belangrijkste tennistoer
nooien van de wereld, Roland Garros
(Parijs) en Wimbledon (Londen), ston
den Nederlandse jongens in de jeugdfi
nale. Met dank aan Hans Felius, die
de jeugd met een bedrijfsmatige plan
ning en een flinke dosis menselijkheid
richting wereldtop stuwt.
Felius was voorbestemd om sportle
raar te worden. Al lang voordat hij
toelatingsexamen moest doen voor de
academie voor lichamelijke opvoe
ding, bereidde hij zich op de opleiding
voor. Hij ging aan zijn zwakke punten
zwemmen en turnen werken en be
kwaamde zich onder andere ook in
basketbal en voetbal. Bij de w Krab-
bendijke haalde hij zelfs het Zeeuws
elftal.
Voor het toelatingsexamen hadden
zich twaalfhonderd kandidaten ge
meld en Felius was één van de hon
derd die welkom waren. Inderdaad
was hij even gymnastiekleraar, eerst
in Zeeland, later aan de Haagse acade
mie die hem had opgeleid, maar het
tennis kreeg hem steeds meer in de
greep. Van clubtrainer werd hij dis
trictstrainer en van districtstrainer
trainer van de nationale selectie tot
veertien jaar. Dat ging allemaal zo
goed, dat de KNLTB hem in 1986 tot
overall jeugdbondscoach wilde benoe
men.
„Ik stond voor een moeilijke keus", er
kent Felius. „Ik werkte in Den Haag
en had het daar enorm naar mijn zin.
Mijn vader vond dat die baan het bes
te was wat mij ooit was overkomen.
Als ik zou gaan werken in de top
sport, zou ik zo op straat kunnen ko
men te staan. Toch heb ik voor de top
sport gekozen. Ik ben gefocust op het
leveren van prestaties en het boeken
van vooruitgang. Dat kon in Den
Haag ook, maar daar heb je een terug
kerende cyclus. Je werkt vier jaar aan
een leerling en dan begin je opnieuw.
In de topsport is iedere dag anders, is
elke persoon met wie je werkt anders,
is alles een uitdaging. Die 'jobangst'
van mijn vader speelt alleen wanneer
je niet goed bent in je vak. Ik ben mijn
baan een paar keer op een rare manier
kwijtgeraakt, maar had er steeds snel
iets nieuws voor terug. En ik ben al
tijd gevraagd. Ik heb nooit hoeven sol
liciteren."
In 1998, toen Felius op Roland Garros
enkele Oostenrijkse tennissers bege
Hans Felius met zijn zonen Ton (links) en Bas.
leidde, werd hij door de KNLTB terug
gevraagd. Hij moest bondscoach van
de vrouwen en leider van het Fed-Cup-
team (nationale vrouwenploeg) wor
den. Daarnaast moest hij de jeugdop
leiding herstructureren. Het verzoek
verraste hem, maar was uitdagend ge
noeg om aan te nemen. „Ik had speci
fieke ideeën over zo'n opleiding. Ik
had in de loop der jaren gezien hoe an
dere landen het aanpakten en wat wij
deden. Wij deden het niet goed. Het
Nederlandse jeugdtennis stelde geen
fluit voor."
Volgens Felius duurde het tien jaar
voordat een nieuwe lichting zou kun
nen doorbreken. Het dwong hem har
de keuzes te maken. „Ik heb me heel
bewust gericht op de categorie onder
twaalf jaar. Alles wat er boven zat
was kansloos om de wereldtop te ha
len. Daar is weinig geld in gestoken
en dat heeft me niet populair ge
maakt. Maar dat moet je ook niet wil
len, dat had ik al in Zeeland geleerd.
Daar wilde ik vier keer per week trai
nen met de jeugd, terwijl dat voordien
één keer per week gebeurde. Je kunt
je het nu nauwelijks meer voorstellen,
maar dat was toen de maatstaf. Het
heeft me heel wat conflicten opgele
verd, maar ik heb doorgezet. Het doel
was belangrijker dan eventuele goede
relaties."
Maar ook bij de jongste tennissers
moesten keuzes worden gemaakt. Fe
lius: „Stel dat je tien talenten hebt en
per speler tien euro nodig hebt. Dan
heb je honderd euro nodig om je spe
lers optimaal te begeleiden. Als je in
Nederland dan maar tachtig euro
hebt, kiest men ervoor om in iedere
speler acht euro te steken. Dat vind ik
fout. Als je er alles uit wilt halen,
moet je verder met acht spelers. Dat
heb ik gedaan en ook dat maakte me
niet populair."
Daarnaast paste Felius de trainingsop-
zet aan. De tennisscholen, waar nage
noeg alle talenten trainden, waren tot
1999 concurrenten. Een speler leverde
de ultieme prestatie wanneer hij van
een speler van een andere tennis-
school won. Felius zorgde ervoor dat
de tennisscholen gingen samenwerken
zodat de toppers samen konden trai
nen, onder leiding van de beste trai
ners van die scholen. Daar werden ze
veel beter van.
„Ik heb ze geleerd dat het niet de ene
tegen de andere tennisschool is, maar
Nederland tegen de rest van de we
reld."
Dit jaar haalde het eerste meisje,
Michaëlla Krajicek, de tophonderd en
in 2008 verwacht Felius de eerste jon
gen bij die wereldtop. Het zijn goede
ontwikkelingen in een land dat de
laatste jaren weinig successen bij de
jeugd vierde, maar aan de andere
kant waren ze ook verwacht. Bij zijn
aantreden in 1999 gaf Felius al aan
hoe de jeugd zich zou ontwikkelen
„Topsport is niet geheimzinnig. Het is
een optelsom van bepaalde acties. Als
alles op zijn plaats valt, komt het uit.
Ik trek als het ware de lijntjes van de
curve door. We hebben nu vier jon
gens die het ver kunnen schoppen. Je
kunt dan toch wel verwachten dat er
minimaal één van hen in 2008 in de
tophonderd staat."
Talent
Sylvana Bauer uit Kruiningen had
Michaëlla Krajicek voor kunnen zijn,
denkt Felius. „Als zij was blijven ten
nissen dan had Bauer vorig jaar al bij
de beste honderd gestaan. Ze is een
uitzonderlijk talent, maar kon het le
ven van een topsporter niet meer aan.
Toen ze me huilend belde dat ze niet
verder wilde, heb ik heel nuchter ge
reageerd. Het kwam niet als een don
derslag bij heldere hemel. Ze zat er al
lang tegenaan te hikken. Ik heb nog
foto Ruben Oreel
geprobeerd om haar het plezier terug
te brengen in tennis. We zijn samen
kort voor haar besluit naar toernooien
in Australië geweest, maar het zat er
niet in. Ik heb Tjerk Bogtstra nog een
paar keer ingeschakeld om te kijken
of ze toch geen zin had om terug te ko
men. Ze zag het niet zitten. Misschien
heeft Sylvana wel een goede beslis
sing genomen. Ik vraag zelf, als ik zie
dat iemand geen plezier heeft, wel
eens of het niet beter is dat hij of zij
stopt. Een tenniscarrière is niet het be
langrijkste in het leven. Het eerste
wat telt is dat je gelukkig bent."
Hans Felius is een echte praktijkman.
Hij heeft nagenoeg alle cursussen ge
volgd die er in de tenniswereld voorra
dig zijn, maar veel van zijn beslissin
gen baseert hij op praktijkervaring.
Hij zwerft over de hele wereld en kan
een avond vullen om met een gespreks
partner een detail te belichten. „Ik
ben een denker", vindt hijzelf. „Ik
kan soms lang stil zijn. Vrienden zeg
gen dan 'we horen gekraak'."
„Mijn werkwijze is simpel. Ik stel
mijn einddoel vast en ga kijken hoe ik
dat kan bereiken. Nee, ik ben geen uit
vinder. Ik probeer de feiten voor me te
laten werken, ze te gebruiken om ze
mijn doel te laten bereiken. In sommi
ge gevallen kan ik behoorlijk hard
hakken. Twee jaar geleden heb ik 25
man moeten ontslaan omdat ze niet
meer in het systeem pasten. Het doel
stond vast. Ze pasten niet meer bij de
middelen die het doel moesten berei
ken. Het heeft me ongelooflijk veel
pijn gedaan, maar het moest. Tennis is
een mondiale sport. De concurrentie
is moordend. Elke stap die je zet moet
raak zijn. Sentimenten tellen niet, je
kunt je geen fouten veroorloven."
Plannen
Door de aard van de werkzaamheden
wordt praktijkmens Felius soms va
ker van de tennisbaan gehouden dan
hem lief is. Sinds hij in augustus 2001
tot technisch directeur werd be
noemd, moet hij soms praten, veel pra
ten met trainers om ze te overtuigen
van de goede bedoelingen van de
bond. En hij moet veel plannen ma
ken, zodat de ideeën ook goed uitge
voerd kunnen worden. Overleggen
met bondsbestuurders, zoals Richard
Krajicek, die vanaf 8 december als be
stuurder het toptennis 'bewaakt'.
In de benoeming van de Wimbledon-
winnaar had Felius zelf de hand, in
zijn streven om zoveel mogelijk
knowhow bij elkaar te brengen. Kraji
cek traint zelf mee met de jeugd, om
zo zijn immense ervaring over te kun
nen brengen. En voor Felius is hij de
ideale sparringpartner om ideeën en
beleidsmatige zaken door te spreken.
Richard Krajicek is niet de enige erva
ren kracht die is opgetrommeld. Bren-
da Schultz is aan het Fed Cup-team
toegevoegd, Manon Bollegraf is de
coach van die ploeg geworden, de Au
straliër Rohan Goetzke, voormalig
trainer/coach van Richard Krajicek,
begeleidt en traint jeugdspelers en
Jan Siemerink, Paul Haarhuis Jacco
Eltingh en Richard Krajicek zijn - als
een soort uithangbord - tot ambassa
deurs van het Nederlandse tennis be
noemd. Tenslotte is een adviesraad in
het leven geroepen, die bevolkt wordt
door toptrainers. Dat mag met recht
bundelen van krachten worden ge
noemd. Veel sportbonden zouden daar
een voorbeeld aan kunnen nemen.
Om niet het contact met het veld te
verliezen, bezoekt Felius regelmatig
toernooien. „Ik ga naar alle vier de
Grand Slams", vertelt hij. Voor de
technisch directeur van de KNLTB
zijn dat geen uitjes. Hij bekijkt de na
tionale topspelers en legt contacten
met hun privébegeleiders, analyseert
de vorderingen van de Nederlandse
jeugdspelers en houdt in de gaten hoe
het mondiale tennis zich ontwikkelt.
Tennis is heel, heel erg belangrijk
voor Felius, maar er is toch ietsje
meer. „Ik wil de jeugd niet alleen le
ren tennissen. Als we in Australië
zijn, wil ik ook dat ze andere dingen
leren. Ze kunnen op een vrije dag na
tuurlijk op hun hotelkamer blijven
hangen. Ik probeer ze daaruit te halen
en ze bijzondere dingen van het land
te laten zien. Koala's, kangoeroes, de
oceaan."
Tennis heeft van Hans Felius een we
reldburger gemaakt. In zijn hart blijft
hij echter een echte Zeeuw. Felius
komt er nog vaak genoeg, vooral om
dat drie van zijn vier zonen nog in de
provincie wonen.
Maar buiten dat: „Ik lees elke dag de
PZC op internet. En als de deelnemers
lijsten binnenkomen van de nationale
toernooien dan kijk ik altijd eerst of
er Zeeuwen tussen zitten. Dat heb ik
en zal ik altijd houden. Daarvoor hoef
ik echt niet in Zeeland te wonen."
Koen de Vries
Is pijpleidingen de levensaders zijn van
Azerbeidzjan, dan is olie het bloed. En
stroomt de komende jaren volop. Het
l?n pompt zich suf, de lokale elite vult
akken en over twintig jaar blijven de
'ne Azeri met de schoonmaakrekening
r.
ibuiten Bakoe, waar de elite baadt in
-ligt tussen de lege frisdrankblikjes en
«zakjes een schedel van een ezel. Mid-
sdeze vuilnisbelt spuwt een lekkende
delaatste liters olie uit. De harde zand-
«1 vertoont scheuren door het eindeloze
'van jaknikkers. Aan de horizon staan
!«arbakstenen huisjes. Zonder ramen,
verlaten.
tel van Azerbeidzjan mag dan op ster-
ödood zijn, nog geen tien kilometer
ïop steken reusachtige skeletten bo-
fehorizon uit. Het zijn de torenflats en
Wn die in Bakoe in aanbouw zijn. De
'tead neemt een voorschot op de volgen
teboom, die de komende jaren miljar-
Strodollars doet binnenstromen,
isde snelweg naar Qobustan doemen in
telaten land tientallen lichtjes op, alsof
"ld in een afgelegen negentiende-eeuws
de gaslantaarns heeft aangestoken. De
Hes markeren de immense Sangats-
teminal. Hier begint de 1768 kilometer
ieBTC-pijpleiding. Deze dankt zijn
tean de route. De leiding slingert van-
via het Georgische Tbilisi naar de
te stad Ceyhan aan de Middellandse
dwars door politiek instabiel gebied,
te] weet hij de meest gevoelige locaties
ten de omstreden Armeense enclave
'vno-Karabach - maar net te ontwij-
tankers varen vanaf de olievelden in
Epische Zee dagelijks af en aan bij de
terminal, volgens oliemaatschappij BP de
grootste ter wereld. Op het hoogtepunt
werkten 6000 mensen aan de bouw. Per dag
stromen 380.000 vaten olie door de
BTC-pijpleiding, op weg naar Turkije. Dat
wordt nog veel meer. BP rekent bovendien
op de aanvoer van olie uit Kazachstan en de
ontdekking van nog onbekende olievelden.
Woeker
Het project omzeilt de pijpleidingen van
Transneft, de onderneming die woekerprij
zen vraagt voor olietransporten door Rus
land. Daarmee verliest de Russische rege
ring een potentieel chantagemiddel waar
mee zij politieke invloed zou kunnen af
dwingen. Niet luisteren naar Moskou? Dan
ook geen olie. Het spilzuchtige Westen
wordt niet alleen minder afhankelijk van de
Russen, de BTC-pijpleiding biedt de betrok
ken landen ook een kans op ontwikkeling
en stabiliteit.
„Het project van de eeuw", roepen de rege
ringsleiders van Azerbeidzjan en Georgië in
koor. Geen wonder. „Als de marktprijzen
40 dollar per vat zijn, dan verdient Azer
beidzjan 160 miljard dollar over de komen
de twintig jaar", berekent Tamam Bayatly
van BP. Dat zou betekenen dat het bruto na
tionaal produkt (de waarde van alles wat
het land produceert, red.) de komende jaren
verdubbelt.
Het is maar de vraag of de bevolking, waar
van bijna de helft onder de armoedegrens
leeft, daarvan profiteert. Cynici voorspellen
het volgende scenario: westerse oliemaat
schappijen pompen het land leeg en de loka
le elite vult z'n zakken en steekt het geld in
onroerend goed. Over twintig jaar blijven
de gewone Azeri achter met de schoonmaak
rekening.
Pijplijn tussen Kaspische Zee en Middellandse Zee
oliepijplijn
RUSLAND
OEKRAÏNE
Tikhorets
Stavropol
o
Novorossysk
BULGARIJE ZWARTE ZEE
ROEMENIE
d
Grozny
GRI
MID.
ZEE
Istanbul
O
Supsa-o
Tbilisi
ZEE
Ankara
TURKIJE
Ceyhan
I
Bakoe
- >9
Sangachal
200km
IRAK
anp - bron: afp eia
Ook onafhankelijk analist Farda Asadov
ziet grote verschillen met de olieconjunc
tuur van rond 1910. Destijds voorzag Azer
beidzjan, soms gekscherend Pijpleidingstan
genoemd, in bijna de helft van de vraag
naar olie in de wereld. De Sovjets onderken
den de potentie en lijfden het staatje in de
Kaukasus in. „Nu is alle olie in handen van
de regering," zegt Asasov, 'en die heeft tij
dens 70 jaar Sovjet-overheersing niet veel
ervaring opgedaan met het dienen van het
volk'.
Boven alle partijen stond jarenlang Gajdar
Alijev. De oud-KGB-chef kwam begin jaren
negentig opnieuw aan de macht en herstel
de met ijzeren hand de orde, nadat de eerste
jaren van onafhankelijkheid tot een chaos
hadden geleid. Als een soort super-godfa-
ther hield hij alle clans en oligarchen koest
en tevreden. Wanneer nodig speelde Alijev
hen tegen elkaar uit.
Van gewone criminelen heeft Azerbeidzjan
sindsdien geen last meer. Dat is logisch,
zegt analist Rovsjan Bagirov. „De regering
is de maffia. Het is één grote inktvis. In alle
ministeries zijn vertakkingen, maar alle po
ten lopen naar de top."
Corruptie vormt het grootste probleem. Win
kels met Armani-kleding en Rolex-horloges
vullen het centrum van Bakoe. Grote Merce-
dessen mengen zich tussen de toeterende La-
da's. Buiten de stad staan de paleizen van
het kleine groepje steenrijke oligarchen en
overheidsfunctionarissen dat profiteert van
de olieopbrengsten. Achter een hoge muur
en op veilige afstand van de bakstenen huis
jes met daken van golfplaat, waar het volk
zijn dagen slijt.
De petrodollars rollen niet meer in louche
casino's en bruisende nachtclubs. Die zijn
gesloten door Alijev, zogenaamd in een ze
denoffensief dat de moslimbevolking moest
behoeden voor deze verwerpelijke verlok
kingen uit het Westen. In werkelijkheid, ver
tellen lokale bewoners, behoorde zijn zoon
Ilham tot de vaste bezoekers van het casino
op de bovenste etage van het luxueuze
Hyatt Hotel.
Afkickcentrum
Alijev junior, destijds vice-president van
het staatsoliebedrijf, stond voor miljoenen
in het krijt. Hij speelde pas quitte, nadat hij
de Turkse maffia het splinternieuwe hotel
Europa toeschoof. Dat had zijn vader spe
ciaal voor diplomaten laten bouwen.
„Alijev was zo boos dat hij zijn zoon naar
een afkickcentrum stuurde en alle gokhal-
len verbood", zegt Bagirov. „Sommigen zeg
gen dat Ilham daarom zo vaak naar het bui
tenland gaat."
Nu is Gajdar al twee jaar dood en Ilham de
nieuwe sjeik van Azerbeidzjan. Dat zoonlief
als president net zo'n autoritair bewind
voert als zijn vader, bleek tijdens de parle
mentsverkiezingen begin deze maand. Ne-;
derlandse waarnemers zagen mannen met"
gouden tanden en leren jacks de kiezers in
strueren en politieagenten gingen aan de
haal met stembussen.
„Ilham heeft zijn vrouw en zijn oom in hét
parlement gekregen, de vader van de direc
teur van de douane en de broer van de com
mandant van de politie", somt Bagirov op.
„Het is één grote kliek. Waarschijnlijk heeft
Ilham veel van zijn vader geleerd."
Oneerlijke en onvrije verkiezingen? Wester
se waarnemers kregen die woorden ondanks
een waslijst aan tekortkomingen niet over
de lippen. Te kritische kanttekeningen zou
den ammunitie voor de oppositie opleveren,
die het aftreden van Alijev eist. Het Westen
wil beslist geen instabiliteit in Azerbeidz
jan.
Ook de bevolking loopt niet massaal warm
voor een opstand. Want, zeggen veel Azeri:
„de huidige machthebbers hebben hun zak
ken zo vol gepropt dat ze enigszins verza-
digd raken, terwijl nieuwe leiders nog moe
ten beginnen met graaien." Alijev kweekte
vlak voor de stembusgang bovendien veel
goodwill door een aantal ministers te ont
slaan. De reden? Een interne machtsstrijd -
om de toekomstige buit, meent Asadov. Cor
ruptie, zeggen de autoriteiten.
De staatstelevisie liet als bewijs een tafel
vol met dollarbiljetten en gouden horloges
zien, met daarachter de schuldbewuste boon
doeners. Het was mooi geregisseerd, maar
nauwelijks geloofwaardig. „Het buiten van
de minister van Gezondheid staat naast het
buitenhuis van de president", zegt een za
kenman. „Je gaat me toch niet vertellen dat
ze er zo maar bij toeval achterkwamen dat'
die man corrupt was?"
Remco Reiding
