Egel kruipt onder zijn deken c Onze Leydekker zat daar mooie muziek te maken Oe kom nou die beuterletter toch zo taoi? Nieuwe raadkaart dinsdag 22 november 2005 V;.v, foto Vildaphoto Eén van de meest tot de verbeelding sprekende dieren die om ons huis rond scharrelen, is ongetwijfeld de egel. Er is menig kinder boek geschreven met een egel in de hoofdrol. Dankzij het mooie weer van de afge lopen tijd, zijn de egels nog lange tijd actief geweest. Normaal beginnen egels zo dra de nachten kouder wor den - vaak in oktober al - aan hun winterslaap. Door de lange nazomer heb ben egels ruimschoots de tijd gehad om een vetreserve op te bouwen. Dit is ook wel nodig, want zodra ze aan hun winter slaap beginnen, verliezen ze de eerste tijd tot vier gram gewicht per dag, later nog maar één tot twee gram. Het gewicht van een volwassen egel is ongeveer één kilo. Egels moeten dus heel wat reserve opbouwen om de winter door te komen. Tijdens zijn winterslaap daalt de temperatuur van een egel van 38 graden naar 4 graden en daalt de hartslag van honderd tot honderdvijftig keer per mi nuut naar twintig keer per mi nuut. De ademhaling gaat dan nog maar heel langzaam. Als extra hulp bij het overwinteren maakt de egel gebruik van de zo genaamde overwinteringsklier. Dit is een vetklier die een bruin vet afscheidt, dat dient als een soort elektrische deken. De vet- cellen zijn groter en bevatten meer vetdruppels dan de norma le witte vetcellen. Ze kunnen twintig keer zoveel warmte vrij maken. De warmteproductie van de egel neemt bovendien toe als de temperatuur daalt. Daalt de temperatuur te veel, dan neemt de hartslag van de egel toe. Daardoor wordt hij warmer en kan dan zelfs weer een poosje actief zijn. De egel zal zelden een half jaar achter elkaar sla pen. Soms wordt hij tussendoor even wakker en eet hij wat. Een winterslaap kan tot april duren. Een egel is een nachtdier. Hij gaat een aantal keren per nacht erop uit om voedsel te zoeken. Het kan geen kwaad om bij te voeren, zolang het maar bij bij voeren blijft. Het beste kun je ze kattenvoer geven en water om De PZC sponsort Het Zeeuivse Landschap. In 'Natuurlijk Zee land' doen medewerkers van deze stichting verslag van wat er speelt in de Zeeuwse natuurgebieden: on verwachte vondsten en bijzondere gedragingen passeren wekelijks de revue. En natuurlijk ook de succes sen en mislukkingen in het beheer. te drinken. Geef nooit melk, dat kan diarree veroorzaken. Daar naast kan het ertoe leiden dat het diertje uitdroogt. Zelf zoekt de egel slakken, insecten en wor men. Daarmee is de egel een nut tig dier. Bij dreigend gevaar kan een egel zich helemaal oprollen. Het is dan een stekelige bal. Liefdesleven Het liefdesleven van de egel lijkt misschien een stekelige aan gelegenheid, maar dat valt wel mee. Het voortplantingsseizoen ligt tussen mei en juli. In augus tus of september kan er nog een tweede worp plaatsvinden. Het vrouwtje zal eerst niets van het mannetje willen weten, maar het mannetje laat zich hierdoor niet afschrikken. De dracht duurt 31 tot 40 dagen. De jon gen zijn zo'n zes centimeter groot, blind, doof en volkomen hulpeloos. Ze wegen tussen de negen en achttien gram. Ze heb ben buigzame stekeltjes; pas na een aantal weken krijgen ze ste kels met een donkere band in het midden. Als de jongen na bijna twee a drie maanden zelf standig zijn, verdrijft de moeder ze. De jongen blijven vaak bij elkaar, ook tijdens de winter slaap. Dit vergroot hun overle vingskansen. Een egel is volwas sen na negen a elf maanden. Wat kunnen wij doen om egels te helpen overleven? Egels kun nen goed zwemmen, maar uit een vijver met steile kanten kun nen ze niet klimmen. Zorg daar om voor een soort trapje met gaas omwikkeld zodat ze hier langs uit de vijver kunnen ko men. Gebruik geen slakkengif en zet ratten- en muizengif zo hoog dat ze er niet bij kunnen. Laat een nest met jonge egels met rust. De moeder komt pas terug als er niemand meer bij haar kroost is. Verplaats een egel niet omdat u denkt dat hij niet veilig is, behalve als hij op straat loopt. Wie het leuk vindt om een egel onderdak te verschaffen, kan een egelhuis maken. Dat kan een vrij eenvoudig, ongeverfd houten huisje zijn, van ongeveer vijftig bij vijftig centimeter met een aparte slaapdoos. Zorg voor voldoende ventilatie-openingen en bedek het geheel met tuinaf val. Er zijn ook kant-en-klare huisjes te koop. Een egel ver huist wel regelmatig, maar zal op een gegeven moment weer te rugkomen. In het voorjaar moet het huisje schoongemaakt wor den en de slaapdoos worden ver vangen. Een compost-of blad- hoop is ook een goed onderko men voor de egel. Kitty Galle Floor ei vö iedereên een woord. Ie ei aoltied een hoeie zin, Floor stae d'aoltied klaer om 't ellepen en ie zit vol hrappen. Je kan hin betere schoönzeune ebbe as Floor. He- woon een aordige vent van ach ter in de twintig, helukkig he- trouwd en eêl rieke mee z'n kind, een joentje van viere. Mè Floor is natuurlijk ook mè een mens. Dus ei t'un ook z'n hebreken. Wie nie Floor ei 't hraog en overal over aol z'n vrienden en kennissen en dan zei t'un d'r ook eêl hraog bie, da ze aol véé vó z'n bin. Ie schept' er eihenlijk wè es over op. En Floor ei véé kennissen, wan ie komt op eêl vee plekken. Ie is chaffeur op een vrachtwaehen en ie briengt aolerlei diepvries spullen nè bakkerieën, iedere dag. En omda ze aol nóha vó z'n bin, krieg t'un onderwehe wè es ies vó tuus. les lekkers, vers uut den oven. Noe zie Floor d'r hoed hezond uut, dus di oef t'un 't nie vó te doen, mè 't is een leuk he- baer en ze heniete d'r tuus mee z'n drieën van. Kiek, en di ei Floor't noe wè es over mee z'n collehas. En die collehas kriehe nie zó vee as Floor. En di ebbe ze 't dan onder mekaore wi over. Noe weunt 'er éên van z'n colle has naest de bakkerie van Klaos- se. Di kom Floor iedere dag. Die colleha ei an Klaosse hevrohe of t'un mee wil doe an een hrap mee Floor, 't Moe te maeken eb be mee de dingen, die d'n aol kriegt. En zoas julder wete, is Floor aoltied in vó een hrap. Bakker Klaosse belooft, dat'un mee za doe... Sinterklaos Het is de weke vó sinterklaos, as Floor op een vriedag, bie z'n ron de, nóha een paer beuterletters kriegt bie de bakkers. Te vee vó drie personen en éên weekend. Noe ao d'n d'r natuurlijk wè een paer in de vriezer kunne doe, mè ie docht: 't is zaoliher te heven dan te kriehen en dirom brocht' un z'n buren an weerskanten zó'n lekkere verse beuterletter. De buren waere d'r wè content mee, zó'n hróte 'M', vol spijs. Floor henoot van d'n aandacht, die d'n kreeg en ie zei d'r drek bie, dat'un d'r natuurlijk zelf ook nog éên ao. Mè je kon toch nie weken an een stik beuterlet ter ete. Ie moes toch a oplette op de lijn. Tot iertoe niks bizon- ders. Iedereên kon 't weekend in mee een hoeie zin. Noe komt d'r bie bure De Wilde die zaeterdag bezoek. Je beh- riept, bure ao d'r d'r aordigheid in om de visite een stikje beuter letter van buurman Floor an te bieën bie de thee. Mè toen a ze an't snieën hieng, kwam 't mes nie verder dan de knapperige buutenkant. Ze ao 't a vlug in de haoten, dat'er op de plekke, wi de spijs zou moete zitte, een dik, taoi touwe was gebakke. Ze schrok wè even. 'Klaasse, altijd kwaliteit', stoeng er op die dóze. Wat moest Jans de Wilde di noe mee an. Was 't een hrap van Floor? Die ao aoltied hrappen. Ze kwaeme d'r nie uut en bie de theevisite kwam noe mè een he- woon koekje. 's Aevens is ze toch mè even nè buurman Floor hehae. „Nie vers? Een bitje taoi?" Floor kiekt zó effe, da Jans de Wilde êlemaele hae twufele. As t'un hrap van Floor is, dan kan'un eêl hoed toneêl spele. Ie zou 't noe toch wè kunne zeie, docht ze. A ze de dóze openmaekt, bliekt Floor eêl verrast te wezen. Een touwe in de beuterletter? Oe kan dat noe? Klaosse is toch een eêl hoeie bakker. Is 't dan toch hin hrap? Is 't een verhissing? Nae lang anouwen neem Jans toch nog een alleve 'echte' beu terletter mee. Ze weet eihenlijk nie wat a ze d'r van moe dienke. Op maendagochen is Floor wi a vroeg op pad. Ie doe z'n ronde wi en natuurlijk komt'un ook bie bakker Klaosse an. Of een even nè de wc mag? Natuurlijk, achter in de bakkerie is een wc vó 't persóneêl. Nae een stuitje kom Floor wi trug. Ie loopt nóha moeilijk en eêl hebohe. Ie voel z'n eihen duudelijk nie lekker. „Eé, Floor, di angt een touwe uut je broek van achter", roept éên van de knechten. Noe ziet iedereên 't. Vanaf z'n broeksrie- me angt een vies, raefelig touwe nè benee. Floor draoit es in de ronde en bluuft dan hoed nè bak ker Klaosse kieke. Ie kreunt, kort mè krachtig, zódat iedereên 't kan ore: Jae, dat kan. Di zit ik a eêl 't weekend mee... Frans van der Heijde Agenda: De Zeeuws-Vlaamse dialectzan ger Piet Brakman treedt zondag (27 oktober) op in het Kerkje van Ellesdiek (Ellewoutsdijk). Aanvang: 14.30 uur. Toegang kost €8,-. Reserveren via kerkje@ellesdiek.nl of 0113-351317. Onder de stroom inzenders voor de raadkaart van afge lopen week ook een behoorlijke groep die het bij het verkeerde eind had: Middelburg, Vlissin- gen en zelfs een keer Veere wer den als locatie genoemd. Maar de juiste oplossing is het Haven park in Zierikzee met de muziek tent. Die muziektent maakte jeugd herinneringen los bij een aantal inzenders. Zo schrijft de in Zie rikzee geboren Tonny de Vries uit Middelburg: „De muziektent nam in mijn kinderjaren een be langrijke plaats in. Kunst en Eer, de harmoniekapel, gaf daar vaak een feestelijke uitvoering. Mijn vader had een knecht in dienst, genaamd Leydekker, die lid was van die harmonie. Als hij ging oefenen, bracht hij zijn instrument, een grote glanzende koperen hoorn, alvast mee naar de drukkerij. Als wij vroegen 'Leydekker, speel eens een liedje voor ons', dan nam hij de indruk wekkende hoorn op (hij ver dween er zelf bijna in) en bracht voor ons een prachtige melodie ten gehore. Als er een uitvoering was in de muziektent, was ik heel trots want onze Leydekker zat daar dan toch maar mooie muziek te maken. De glorie straalde ook een beetje op mij af." C. Fase uit Sint-Annaland be schrijft de historie van de mu ziektent: „Als herinnering aan het koninklijk bezoek in 1907 werd op het Havenpark een mu ziektent gebouwd. De kosten be droegen toen 1.225 gulden. Het feestcomité dat het bezoek had voorbereid, bracht 1.100 gulden bijeen. Gemeentebouwmeester C. Swartbol leverde het ont werp. De tent werd gemaakt van gewapend beton. Een deel van het ijzerwerk werd vervaar digd door leerlingen van de am bachtsschool. Op 31 augustus 1908 werd de tent officieel in ge bruik genomen. Die dag werd de verjaardag gevierd van de konin gin. Burgemeester mr. H. C. Moolenburgh hield een rede tot de leden van de raad en het feest comité. Met een 'lang leve de ko ningin, lang leve haar gemaal', besloot hij zijn speech." Izaak Mabelis uit Noordwelle vertelt dat de muziektent een ge liefde speelplek was voor de Zie- rikzeese jeugd. Hij schrijft ver der: „Op de foto, zo rond 1910, staan aan de linkerkant impo sante gebouwen met daarin on der andere de kledingzaak van J. Labzowski. Die naam herin nert ons aan de joodse bevol kingsgroep die in die tijd in Zie rikzee leefde en werkte. Rechts van Labzowski stond tot 1903 de drukkerij van Lakeman en Ochtman. Dat was toen nog een stoomdrukkerij, die op verschil lende punten in Zierikzee heeft gestaan. Hier drukte men de al om bekende Zierikzeesche Nieuwsbode, boeken en ander handelsdrukwerk. Naast dit pand woonde Sjoerd Klimmer boom. Hij was tot 1927 dirigent van Kunst en Eer en een zeer be kende klokkenist, ofwel beiaar dier. Verder woonde op Haven park D 410 (thans nr. 23) de da mes Joppe. Deze dames hadden op het gebied van wol en zijde veel te bieden aan het publiek van Zierikzee en omstreken." Kees van der Maas uit 's-Heer Abtskerke schrijft dat de foto „een beeld geeft van het Haven park, gezien vanaf de overgang van Havenplein naar Haven park. In een van de voorname panden zetelde het kantonge recht van Zierikzee (allang opge heven). Verder waren er huizen waarin een huisarts en een nota ris hun praktijk uitoefenden. He lemaal aan het eind, nog nauwe lijks zichtbaar, was de rooms-ka- tholieke Comeliastichting (des tijds bejaardenhuis) gevestigd. Later had de PZC op het Kraan plein, rechts aan het eind buiten beeld, een redactiekantoor van 1957 tot 1963." Jan Bergmans uit Heinkenszand schrijft over het Havenpark en Havenplein: „Beide namen ge ven aan dat hier vroeger water stroomde. De nog bestaande Oude Haven (nu in gebruik als Museumhaven) liep verder door. De naam Schuithaven, verderop gelegen, herinnert daar ook nog aan. Ter hoogte van de Gasthuis- kerk bevond zich tot ver in de 19e eeuw de Steenen Brug. Het Kraanplein, bij de fontein, ken de toen een ophaalbrug." Nog een stukje historie van de Mid delburger C. F. Stevense: „Het Havenplein ontstond ten gevol ge van de in 1872 gedempte bin nenhaven. Toen in 1891 een an der deel van de Oude haven werd gedempt, werd het toen ontstane Havenpark aan het plein toegevoegd." Niemand weet wie de personen op de foto zijn. Een inzendster meent dat de foto in de zomer is genomen vanwege de 'luchtige kleding'. Annemarie Zevenbergen De waardebonnen gaan naar: J. Verrijzer, Colijnsplaat, J. J. Geleijnse, Zierikzee en L. Knol, Burgh-Haamstede. Het lijkt bijna een staatsieportret, deze nieu we raadkaart uit de collectie van Hans Lin- denbergh. Links op de foto een aantal markante gebouwen met als blikvanger het hotel op de voor grond. De gebruikelijke vraag is: om welke plaats gaat het? Nadere informatie over de situatie toen en nu is welkom. Misschien dat er ook lezers zijn die iets meer weten over de personen op de voor grond. Oplossingen kunnen tot en met uiterlijk zaterdag 26 november worden gezonden naar: Redactie PZC Buitengebied, postbus 31, 4460 AA Goes; fax 0113-315669; e-mail redactie@pzc.nl. Onder de inzenders van een goede oplossing wor den drie waardebonnen verdeeld.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2005 | | pagina 22