Van Woerden was echte emigré
1
PZC
Casper Hobbes
o!
Schrijver-schilder overlijdt totaal onverwacht in Verenigde Staten
Delight
puzzel
5
L,
12
13
14
19
29
31
Heer Bommel en de Denktank
N. Louw
Breda
recept
Eieren die bibberen
weer
O
Souden Slavenhonden
SHave
zaterdag 19 november 2005
door Jos Bloemkolk
Schrijver en schilder Henk
van Woerden had nog juist
meegemaakt dat zijn roman Ul
tramarijn alom werd bejubeld,
toen hij afgelopen woensdag in
zijn slaap overleed in Ann Ar
bor, Michigan. Hij doceerde
daar vanaf september als writer
in residence.
Zijn vrouw was in Amsterdam
bezig met de verbouwing van
hun woning, zij wilde hem bij
zijn terugkeer verrassen. Toen
kwam het slechte nieuws. De
dood van Van Woerden was to
taal onverwacht, hij was pas 57.
Half oktober was hij nog in Ne
derland geweest bij de presenta
tie van Ultramarijn in de Am
sterdamse galerie Espace, de
plek waar hij vanaf de jaren ze-
(Advertentie)
ventig regelmatig exposeerde.
De nu lopende tentoonstelling
bevat pasteltekeningen en reisfo
to's. Als schrijver oogstte Van
Woerden internationale roem,
maar hij begon zijn carrière in
de beeldende kunst, In 1980
kreeg hij de Koninklijke Subsi
die voor de Schilderkunst. Mu
sea als het Stedelijk Museum in
Amsterdam, het Haags Gemeen
temuseum en het Frans Hals Mu
seum in Haarlem hebben werk
van hem in bezit.
Hij werd in 1947 geboren in Lei
den, maar verhuisde op negenja
rige leeftijd met zijn ouders
naar Zuid-Afrika. Hij ging er
naar een Afrikaner lagere
school, een Engelse middelbare
school en de Universiteit van
Kaapstad (School of Fine Art)
waar hij in 1967 afstudeerde.
Nachtmerrie
Een jaar later remigreerde hij
naar Nederland, omdat hij het
land van de Apartheid als een
nachtmerrie ervoer. Hij had het
gevoel dat elk contact met een
gekleurd medemens als een ver
dachte beweging kon worden be
schouwd. Hij vestigde zich in
Amsterdam. Zijn vele verplaat
singen en zijn leven in
Zuid-Afrika lijken de motor
voor zijn schij verschap. Bijna al
zijn boeken spelen in Zuid-Afri
ka. Het was geen toeval dat juist
hij in de Boekenweek van 2001
Salman Rushdie interviewde.
Van Woerden en Rushdie: twee
eeuwige emigrés.
Hij hield het in Nederland niet
lang uit. Ondanks de provo's en
de hippies trof hij hier dezelfde
stoffigheid aan als in de jaren
vijftig. Een jaar na zijn terug-
Schrijver-schilder Henk van Woerden was sinds september verbon
den als docent aan de universiteit van Michigan in Ann Arbor, waar
hij woensdagavond op 57-jarige leeftijd onverwacht overleed.
foto Harry Verkuylen/GPD
Wat weet ik van Turkije? Ooit bracht een
ex-geliefde een ring mee, uit Constantino-
pel. O nee, dat zeg je niet meer, het is Istanboel.
De ring had een inscriptie in Arabische tekens,
ik weet nog steeds niet wat de betekenis is. Dan
was er het interview met de Turkse grootmoeder
voor mijn Oma en Opa-boek, een vrouw die vol
weemoed vertelde over haar overleden echtge
noot met wie ze zeer gelukkig was geweest.
In de jaren zestig was haar man uit het dorpje in
het oosten van Turkije naar ons land getrokken
om er te werken, 's Zomers reisde hij terug naar
huis, maakte een nieuw kind en vertrok in sep
tember weer naar Nederland. Na drie kinderen
hadden ze genoeg van het gescheiden leven en
de vrouw reisde met papa mee naar het verre
land. Ze vond zelf ook werk aan een lopende
band in een fabriek en haar man begeleidde
Marjan Berk
haar met de tram naar de werkplek. Hij wees
haar de merktekens op de reclameborden waar
aan zij kon herkennen waar ze moest uitstap
pen. Toen het Oma en Opa-boek aan de achtste
druk toe was, interviewde ik haar nogmaals. In
de zeven jaar die tussen de eerste en de achtste
druk lagen had Oma Nederlands leren lezen en
schrijven, ze leerde fietsen, haalde haar rijbe
wijs en zwemdiploma en op het moment dat ik
haar zou treffen, was ze zojuist afgereisd naar
Mekka voor een bedevaart. Na afloop zou ze met
een schoonzoon naar de wintersport gaan.
Dan is daar mijn Turkse kapper: Een slanke,
goed ogende, jonge man, die binnen een jaar uit
stekend Nederlands heeft leren spreken. Nu ben
ik dol op dieptegesprekken met de kapper en de
taxichauffeur, wanneer je iets wilt weten over
wat mensen beweegt zijn dat de informatiebron
nen bij uitstek. Taxichauffeurs weten alles van
de stad en de mensen, kappers vooral van de
mensen hetgeen niet verwonderlijk is als je de
godganse dag met je handen op de hoofden van
de medemens aan het frutselen bent.
Nu waren de gesprekken met de, kapper in het
begin nogal oppervlakkig, over het weer en zo.
Maar toen het weekblad Margriet, waarin ik
sinds onheugelijke tijden een column mag schrij
ven, mij onverwacht uitnodigde om een rondreis
door Turkije te maken, bloeide mijji belangstel
ling voor dat exotische land hevig op en werd cle
conversatie met mijn kapper voorzien van een
enorme input. Hij kom uit het westen van Tur
kije en toen wij spraken over de literatuur en ik
vroeg wat hij zoal las, antwoordde hij enthou
siast: 'Pamuk!' Tot mijn schande moest ik beken
nen dat het meesterwerk Sneeuw wegens tijdge
brek al twee jaar ongelezen in mijn boekenkast
staat, maar mijn kapper had alles van deze
schrijver gelezen. Geen kwaad woord over de in
tellectuele bagage van kappers, maar ik maak
weinig haarkunstenaars mee die de verzamelde
werken van W.F. Hermans hebben doorgewerkt.
Ook sprak ik met de uitbater van de Turkse
snackbar in Steenwijk. Hij komt uit de grens
streek bij Syrië. De pizza was klaar, dus het
werd niet een écht dieptegesprek. Maar mijn be
langstelling voor mijn reisdoel is klaarwakker
en ik ga voort op de weg van nieuwsgierigheid,
zodat ik bij vertrek dan toch iets meer weet dan
niets over liet land van Duizend-en-één-nacht.
HORIZONTAAL:
1. Lichaamsdeel; 5. verfrissing;
7. fossiele1 paraffine; 10.
muzieknoot; 12. vlug; 14. voer
tuig; 15. inham v.d. zee; 17.
2
3
6
deel van een kolenkachel; 19.
bevel; 20. familielid; 21.
Schotse familie; 23. fier; 25.
uitroep; 26. bosgang; 28.
muzieknoot; 31. gedeelte v.e.
10
spoorbaan; 33. bitterheid; 34.
vruchtennat.
15
16
18
VERTICAAL:
2. Rondhout; 3. echtgenoot; 4.
20
rivier in Italië; 5. betovering; 6.
spil; 8. beroep; 9. iemand die
veel praat; 11. dierengeluid; 12.
bekoorlijk; 13. familielid; 14.
bijwoord; 16.Turkse titel; 18.
plaaggeest; 22. muzieknoot;
24. gereed; 27. graad; 29. tui
meling; 30. halsdoek; 31. sym
bool barium; 32. bazige vrouw.
21
22
24
25
26
27
28
30
32
33
34
10 11 12 13
Toen burgemeester Dickerdack de volgende morgen het och
tendblad openvouwde, nam zijn gelaat een asgrauwe kleur
aan, terwijl het langzaam uitzakte.
„Hoe weten ze dat?", vroeg hij zich af. „Hoe zijn ze daar
aangekomen? Wat nu?"
Hij slikte moeilijk en greep de telefoon om met bevende vin
gers de ambtenaar eerste klasse op te bellen.
„Dat stukje", sprak hij. „In de Rommeldammer. Dat heb je
gelezen? Juist, ja, over die bouwvergunning. Vreselijk. Mijn
toekomst staat op het spel. Die van de stad ook, trouwens.
Ik zit in de moeilijkheden, Dorknoper. Ik hoop, dat je ach
ter me staat."
De hooggeplaatste beambte had echter weinig meegevoel.
„Onmogelijk", verklaarde hij. „Ik zit hier, en dat is al moei
HORIZONTAAL:
1. Draagstoel, eiergerecht; 2. vrucht, ker
kelijke straf, Griekse letter; 3. vetworm-
pje, twaalf dozijn, loofboom; 4. drank,
sierplant, loopstok; 5. een zekere, tekort
schieten, boomvrucht; 6. halfaap, schat
ten, rivier in Spanje; 7. berg in Armenië,
vertegenwoordiger, rivier in Siberië; 8.
eerste mens, inwendig orgaan, vrouw;
9. betrekking, wolpluisje, kippenloop.
VERTICAAL:
I. Babyspeelgoed; 2. op elkaar, regel
maat; 3. gokker, vis; 4. stroompje, han
delszaak; 5. offertafel, zangstem; 6. bij
belse naam, draagbalk; 7. rondhout, eer,
wees gegroet; 8. onbereidwillig; 9. sein-
taal, wreedaard; 10. ontroering, bedrog;
II. onderwijs, vogel; 12. stekelhuidig
dier, lofrede; 13. gevoel, bijbelse naam.
door Bill Watterson
De letters van naam en woonplaats
van deze man, vormen in een andere
volgorde de naam van zijn beroep. Wat
doet hij voor de kost?
Oplossing van gisteren:
Zweeds raadsel:
-p-o-c-b-
bookmaker
-set-mede
stroper-1
-k-beest-
zomer-tel
-eerst-mi
ets-eisen
-sta-piek
MELKKOE
Cryptogram:
Horizontaal: 3. Opgeven; 6. I
7. Ad; 8. loods; 9. uil; 10. erts; 12. ijlen.
Verticaal: 1. Deurpost; 2. relaas;
4. pupillen; 5. kopduel; 11. si.
Zoekwoord: Voorraadkast
D Puzzelland.com
RUIL 3E PE ANWE VOOR V o
50 PUITEN AARPSE
WEL HET CAAESTE
WERKSTUK VAN PE
KLAS.
ft
ÉN WAT NOC MOOIER19. WE HOEVEN HIER
CEEN TI3P MEER Am TE VERSKILLER. PE
&UITENAARPSE WEZENS POEN AL HET WERK
VOOR ONS. WD KUNNEN PE REST Vm PE
pAc ONZE eme CAm!
In de jaren zeventig van de vorige eeuw
b
1 baarde Wina Bom opzien toen zij tijdens
een lezing opmerkte dat de eieren vol
gens een oud familierecept moesten 'bib
beren'.
Nagerecht voor 2 personen:
20 gram boter; 3 eieren; vleugje zout;
2 eetl. 2 theel. poedersuiker, ge
zeefd; 2 theel. amandelpoeder; 2 bit
terkoekjes, fijngewreven; 1/3 theel.
citroenrasp; snufjes gember- en ka
neelpoeder.
Bestrijk bodem en wand van een laag
ovenvast schaaltje met zachte boter. Klop
in een wijde kom de eieren los en voeg,
onder voortdurend roeren en kloppen,
zout, 2 theelepels poedersuiker, amandel
poeder, fijngewreven bitterkoekjes, ci
troenrasp en snufjes gember- en kaneel
poedertoe. Schenk het mengsel in het be
boterde ovenvaste schaaltje. Leg het dek-
sël op het schaaltje of dek het af met alu
miniumfolie. Plaats het schaaltje 6 minu
ten in de tot 180° C. voorverwarmde
oven. De eierstruif dient dan net te zijn ge-
keer kwam hij terecht in Grie
kenland, waar hij twee jaar
woonde. Aan zijn verblijf in
Griekenland hield hij een levens
lange liefde voor de Griekse mu
ziek over. Hij werd een volleerd
bespeler van de bouzouki, dat ty
pisch Griekse snaarinstrument
met lange hals.
Van Woerden debuteerde als
schrijver in 1993 met Moenie
kyk nie, dat meteen de Geertjan
Lubberhuizen-prijs kreeg en ge
nomineerd werd voor de Libris
Literatuurprijs. Dat boek met
zeer veel autobiografische trek
ken bleek het eerste deel te zijn
van een drieluik over Zuid-Afri
ka. Het tweede was Tikoes. Het
slotdeel, Een mond vol glas,
werd zijn internationale door-
braak. In het boek reconstrueert
Van Woerden het onwaarschijn
lijke leven van Demetrios Tsa-
fendas, die in 1966 de architect
van de Apartheid, premier Hen
drik Vexwoerd, vei'moordde met
een dolk.
Ultramarijn is het eerste boek
van Henk van Woerden dat niet
in Zuid-Afrika speelt, maar in
een havenstad aan de Middel
landse Zee (Gx-ieks of eerder
Turks). Hij kon er zijn liefde
voor dat deel van de wereld in
kwijt. Maar hij bleef een geënga
geerde schrijver - hij liet een
vrouwelijke hoofdpersoon emi
greren naar het moeizaam multi-
cultux'ele Amsterdam. GPD
Vooruitzichten
zondag
maandag
dinsdag
woensdag
weer
Üb
max.
9°
10°
9°
6°
min.
5°
5°
5°
2°
wind
W 3
N 4
NW 4
NO 4
Zon
Maan
vandaij
op 18.fi
ondefpl
©Toonder Studio's
Nautisch bericht
Matige noordenwind, kracht 3. Goed zicht.Temperatuurku
13 graden.
Waterstanden
lijk genoeg in deze slechte behuizing. Het wordt tijd, dat ik
een nieuw kantoor krijg." Uit de hoorn klonken klaaglijke
geluiden, maar hij sneed die krachtig af.
„Wat u gedaan hebt, is een ernstige overtreding", hernam
hij. „Strijdig met artikel 25934b van de gemeenteverorde
ning. Ik ben met een spoedbehandeling van deze zaak be
zig, en als die gunstig uitvalt, kan misschien met terugwer
kende kracht uw vergunning bevestigd worden. Ik zeg, mis
schien!"
Hij legde de hoorn op de haak en trok zijn mond in een
grimmige plooi.
„Er wordt werkelijk te veel van ons ambtenaren gevraagd",
mompelde hij. „Men moest eens weten in wat voor omstan
digheden we soms moeten werken."
zaterdag
Hoog water
Laag water
19 november
uur
cm
uur
cm
uur cm uur cis
Vlissingen
3.41
226
15.58
239
10.02 184 22.18161
Terneuzen
3.59
249
16.15
264
10.30 1 92 22.46
Cadzand
3.15
213
15.31
227
9.40 181 21.561
Roompot Buiten
3.37
170
15.55
183
9.55 133 22.151
Roompot Binnen
5.11
141
17.36
152
11.04 117 23.141
Zierikzee
5.20
164
17.35
177
1 1.10 134 23,301
Krammersl. West
5.46
168
17.30
181
1 1,12 1 38 23.25'
Hansweert
4.35
260
16.47
276
10.56 203 23.101
Stavenisse/Yers.
5.20
166
17.41
179
11.09 135 23,251
zondag
Hoog water
Laag water
20 november
uur
cm
uur
cm
uur cm uur c
Vlissingen
4.18
209
16.36
221
10.46 175 22.521
Terneuzen
4.38
232
16.57
245
11.08 183 23.261
Cadzand
3.55
197
16.11
210
10.15 172 22.301
Roompot Buiten
4.19
157
16.35
170
10.35 130 22.561
Roompot Binnen
5.45
132
18.05
143
11.35 117 23.55
Zierikzee
5.45
154
18.10
168
11.50 135 -
Krammersl. West
5.24
161
17.54
174
11.49 138 -
Hansweert
5.09
245
17.27
259
1 1.36 1 94 23.461
Stavenisse/Yers.
5.44
157
18.10
170
11.49 135 -
maandag
Hoog water
Laag water
21 november
uur
cm
uur
cm
uur cm uur
Vlissingen
4.55
190
17.20
199
11.26 164 23.301
Terneuzen
5.18
213
17.40
223
11.46 171 23.561
Cadzand
4.31
179
16.51
188
11.00 1 61 23.101
Roompot Buiten
4.59
143
17.26
154
11.26 1 26 23.34
Roompot Binnen
6.05
123
18.36
132
12.15 116 -
Zierikzee
6.20
143
18.45
156
0.00 110 12.251
Krammersl. West
6.16
154
18.46
164
0.06 113 12.361
Hansweert
5.46
227
18.08
238
12.11 183 -
Stavenisse/Yers.
6.19
148
18.50
158
0.06 110 12,241
Europa: Kalm en fris
Hans Belterman
stold en moet dan nog een beetje 'bibbe
ren'. Bedek het gerecht daarna met een
dikke laag poedersuiker. Plaats het schaal
tje heel even onder een zeer hete oven
grill. Als de poedersuiker begint te smel
ten en wat kleur krijgt moet het gerecht
onder de grill vandaan worden genomen.
Presentatie: dien het nagerecht in het
ovenschaaltje op. Verdeel het aan tafel
over voorverwarmde bordjes. Geef er lan
ge vingers, oublies of waaierwafels op
een schaaltje bij.
22 JÉ* O
27
VERWACHTING VOOR ZATERDAGMIDDAG 19N0VE"^
De koude poollucht is tot diep in Europa doorgedrongen. In de
bekende wintersportgebieden ligt verse sneeuw maar daar Ko
niet veel meer bij. Op de Britse eilanden is er vrij veel bewoiKi 9
en langs de Noordzeekust vallen enkele buien. Het wordt daa
ongeveer 7 graden. Echt winterweer is het in Scandinavië,ro
Tsjechië, Slowakije en de Oekraïne. In Frankrijk schijnt gerege
de zon maar het blijft er vrij fris met 8 tot 12 graden. Lahgs;|Ci
Middellandse Zee wordt het 17 graden en neemt de MistraW
kracht af. Veel behaaglijker is het langs de Spaanse zuidkust m
20 graden en zonnige perioden. Op Kreta en Cyprus wed1in
net zo warm maar wel met een paar stevige regen- en onwe
buien.
Alle polsmaten uit voorraad leverbaar
3mm dopslui+ing normaal 127,- nu 77
4mm dopsluiting normaal 175,- nu 109
5mm dopsluiting normaal 226,- nu 135
6mm dopsluiting normaal 280,- nu 167
7mm dopsluiting normaal 391,- nu 226
8mm dopsluiting normaal 572,- nu 313
Rijder Diamant en Sieraden
Juweliers - Diamantairs - Horloger
HRD Gecertificeerd Diamantair
Nieuwe Burg 14 - 16, Middelburg Tel. 0118-635275
De buien verdwijnen van het toneel, Door: Reinier van denk
maar daarvoor in de plaats brengt
een zwakke storing zondag mogelijk toch weer een beetje regen
De afgelopen dagen waren de buien in Zeeland erg actief. Dat
gebeurt wel vaker met een stroming uit het noordwesten. Juist
omdat de kustlijn net wat meer van zuidwest naar noordoost loos
in vergelijking met bijvoorbeeld Noord-Holland, kunnen buien
zeer makkelijk de regio vanuit het noordwesten binnen dringen,
In Vlissingen viel in de 24 uur, gerekend vanaf donderdagochtend
7 uur, zelfs ruim 20 millimeter neerslag. Vandaag neemt denoor
delijke stroming in kracht af. Bovendien is de lucht net wat minder
onstabiel. Na een heldere nacht belooft het vandaag mooi weer
te blijven. De zon speelt de hoofdrol. De wind is zwak uiteen
westelijke richting, maar pal aan de westkust soms matig uit het
noorden. Op zee kan overigens nog wel een enkel buitje langs
drijven. Maar op land en zelfs tot op de kustlijn blijft het naarver-
wachting droog. De tempera
tuur loopt op tot een graad
of 8. Komende nacht begint
nog met opklaringen maar in Opklaringen
de loop van den nacht neemt
de bewolking toe. Daarom
blijft de temperatuur ruim
boven nul. Morgen trekken
vanuit het noorden wolken
velden over de regio. De zon
laat zich niet of nauwelijks
zien. Plaatselijk valt een spatje j ilTF:
regen. Bij een matige westen
wind wordt het 9 graden.
Maandag en dinsdag houdt
bewolking nog de overhand
en aanvankelijk valt er nog een
enkel buitje. Na dinsdag wordt
het iets kouder. Wat verder
landinwaarts komt het wellicht verwachting voor
tot een graadje vorst. zaterdag 19 november jo*
Zeeland: Zondag grijs
