Onderwij s in de wonderen Gods
Valleibewoners vechten tegen snelle trein
PZC
29
zaterdag 19 november 2005
Louis Peperzak wil de ballenvalproef doen vanaf de Lange Jan in Middelburg.
foto Ruben Oreel
Ijirgemeester Sandor Plano van het Ita
liaanse Alpenstadje Susa houdt zijn
svast. „Onze vallei wordt door Europa
regering in de houdgreep genomen,
verandert alles hier voor vijftien
"neenbouwput. En dat terwijl het toe-
onze belangrijkste bron van inkom-
nis."
«nabijgelegen Bussoleno staat Plano,
Nnburgemeesterssjerp om, aan het
"van een veelkleurige en vooral la-
^rige massa van enkele tienduizenden
monstranten. De bewoners van de Val di
bekken ten strijde tegen een Europees
jPoject: de aanleg van een hogesnel-
jnjndie over tien jaar Barcelona met
^pestenuiteindelijk Kiev moet verbin-
'protest is massaal. Winkels, bedrijven,
°'en, bars, restaurants - alles doet mee
l£endag van algemene staking. Kinde-
■s]ouwen spandoeken waar op staat dat
Jolen opgroeien in onbedorven natuur
^nboog willen kunnen blijven zien.
edreiging voor die onbezorgde toe-
et TAV, de Italiaanse afkorting
•hogesnelheidstrein. Iedere zichzelf res
ide valleibewoner draagt de No
2 .er, uitgegeven door het gelijkna-
f actiecomité.
Mikpunt van de kritiek is de vanuit
Frankrijk dwars door de Alpen te boren 52
kilometer lange Moncenisi-tunnel. Door de
milieubeweging Legambiente geraadpleeg
de medici en mijnbouwexperts waarschu
wen niet alleen voor het vulkanische karak
ter dat de berg 3 millimeter jaarlijks zou
doen bewegen. Nog gevaarlijker zouden het
uranium- en asbesthoudende gesteente zijn
dat straks in immense bergen bij de boring
vrijkomt en moet worden opgeslagen.
„Ook bij de aanleg van andere tunnels, bij
voorbeeld die voor de A32 snelweg naar Tu
rijn met de 11 kilometer lange Frèjus-tun-
nel, zijn mensen het slachtoffer geworden
van inademing van asbeststof', beweert bur
gemeester Simona Pognant van grensstadje
Bordone. Die snelweg kwam eind jaren tach
tig klaar en zorgde er met de al bestaande
treinverbinding voor dat een derde van het
vervoer naar het zuiden via de Susa-vallei
loopt. „Sinds Julius Ceasar zijn wij al de
klos", grapt Mauro Russo van Chianocco,
een van de zeker tien burgemeesters die aan
het protest deelnemen.
De valleibewoners voelen zich geïsoleerd.
De solidariteit komt afgelopen woensdag
van groepen die de nuchtere Piemonters
niet echt zien zitten. De no globals van de
roemruchte 'witte overall' Casarini bijvoor
beeld. „Ons protest moet vreedzaam blij
ven. Die zijn allemaal van buiten de vallei",
zegt hij bezorgd als het anarchistische 'zwar-
Boze burgemeesters voeren actie tegen de verwoesting van hun vallei. Tweede van links Si
mona Pognant van Bordone; tweede van rechts Sandor Plano van Susa.
foto Hans Geleijnse/GPD
te blok' voorbijtrekt. De tekst op het span
doek 'Weg met de nazi's uit Val di Susa' kan
de doorsnee-valleibewoner niet uit de strot
krijgen.
Veel liever hadden zij daar in de schaduw
van de Alpen steun gekregen van het linkse
regiobestuur. Maar dat is net als de rege-
rings- en belangrijkste oppositiepartijen in
het verre Rome èn de meeste landelijke vak
bonden vierkant voor dit Europese project.
Daniele Boriolo, regionaal commissaris
voor het milieu, zegt dat hem uit het verle
den maar één asbestdode bekend is. Hij ziet
alleen maar voordelen en niets in alternatie
ve plannen, waarvan uitbreiding van de be
staande spoorweg die internationaal en na
tionaal treinverkeer door de vailleidorpen
doet denderen de voornaamste is.
Het gaat hem niet om het personenvervoer.
De zwaardere TAV-lijn zorgt vooral voor
vergroting van de vrachtcapaciteit, met nog
te ontwerpen extra lange treinen. „Nu gaan
er dagelijks 3500 vrachtwagens door de
Frèjus-tunnel. Ik zou graag zien dat in de
toekomst de helft ervan op de trein kan wor
den gezet." Volgens hem kan dat niet met
verbetering van de bestaande spoorlijn.
„Als de nieuwe er niet komt, dan hebben we
eigenlijk maar één alternatief: uitbreiding
van de bestaande snelweg of een nieuwe
snelweg bouwen."
Dat klinkt als een dreigement. En die wor
den veel gebruikt in dit conflict. Europees
Commissaris Loyola de Palacio waarschuw
de deze week dat Italië de Europese finan
ciering van de 15 miljard euro die het Itali
aanse deel van de TAV de schatkist kost,
kan vergeten als het project grote vertra
ging oploopt.
Een delegatie van de valleiburgemeesters
kreeg eerder deze week bij het Europees Par
lement al het lid op de neus. Nu de Europe
se Unie is uitgebreid met Oost-Europese sta
ten moet het achterland van de unie snel ont
sloten worden.
Voorlopig laten de valleibewoners zich nog
door niets overtuigen. En in Turijn bibbert
het organisatiecomité van de Olympische
Winterspelen. De radicalen in de 'verzetsbe
weging' hebben al gedreigd met-spoor- en
wegblokkades om straks een spaak in het
Olympisch wiel te steken en sommige jonge
renorganisaties die vrijwilligers aan de Spe
len leveren verklaarden dit niet te doen als
de TAV-aanleg niet wordt gestopt.
Voorlopig worden er onder massaal politie
toezicht hoog in de bergen alleen nog maar
proefboringen gedaan. „Het kon wel eens
een hete winter worden", zegt een van de
burgemeesters. „Als zij dat werk nou eens
voor drie maanden stoppen, dan schorten
wij de acties op en praten wij na de Spelen
verder."
Hans Geleijnse
is de pensioengerechtigde leeftijd ge
passeerd,
De valproef wordt uitgevoerd met een
stellage die speciaal voor het experi
ment is gebouwd. Die wordt voor de
wijzerplaat op de Lange Jan gezet,
waarna de ballen, met beleid, naar be
neden worden gegooid. Het systeem is
inmiddels getest.
Kus
De voorgenomen proef met de 'elek-
trieke kus', is afgelast. „Vanwege een
gebrek aan vrijwilligers", zegt Van El-
burg. Bij de elektrieke kus wordt een
dame aangesloten op een elektriseer
machine. De man die haar probeert te
kussen krijgt een vonk tegen zijn lip
pen te verwerken. „Het is iets heftiger
dan een schok als je statisch geladen
bent. Toch hebben we niemand kun
nen vinden die het wilde doen."
Na de proeven is het tijd voor serieuze
re zaken, 's Middags zijn er drie lezin
gen. Dorothée Sturkenboom vertelt
over haar onderzoek naar de 'damesfy-
sika'. Met haar boek over het Natuur
kundig genootschap der dames, 'De
Elektrieke Kus' was ze genomineerd
voor de Zeeuwse boekenprijs.
Ed van den Heuvel, emiritus hoogle
raar astronomie spreekt over de rol
van de zwaartekracht in het heelal. As
tronaut André Kuipers vertelt over
zijn ervaringen tijdens zijn ruimte
reis.
Nadia Berkelder
Lustrumviering natuurkundig gezel
schap Middelburg, 26 november, van
af 10.00 uur. De valproef is vanaf
11.15 uur. Aanmelden voor het binnen-
programma via
ngml780@zeelandnet.nl
In de Zeeuwse Bibliotheek en boek
handel de Drukkerij zijn tot begin de
cember exposities te zien. De geschie
denis van het gezelschap wordt be
licht in de bibliotheek, in de Drukke
rij zijn proefopstellingen te zien.
Het lidmaatschap van een na-
tuurkundeclubje is nog nau
welijks statusverhogend. In de
achttiende eeuw was dat anders.
Het was de eeuw van de genoot
schappen. Burgers verenigden
zich in clubjes, die zich met zeer
uiteenlopende zaken bezig hiel
den, vaak om er iets van te leren.
In Middelburg werd in 1780 het
natuurkundig gezelschap opge
richt, een groep keurige heren
die zich liet informeren over de
natuurwetenschappen. Dit jaar
bestaat het gezelschap 225 jaar.
Het jubileum wordt gevierd met
de herhaling van één van de be
roemdste experimenten uit de natuur
wetenschappen: de proef die Galileo
Galilei gedaan zou hebben vanaf de
Toren van Pisa. Met het experiment,
waarbij Galilei bollen van de toren
liet vallen, werd aangetoond dat het
gewicht van een voorwerp niet van in
vloed is op de snelheid waarmee dat
voorwerp valt. Het is onduidelijk of
Galilei het experiment echt heeft uit
gevoerd. In Middelburg wordt de
proef gedaan vanaf de Lange Jan.
Louis Peperzak heeft de leiding over
het experiment, dat wordt uitgevoerd
met de oude ballen van een Vlissingse
kegelclub.
Het natuurkundig gezelschap ont
stond uit het natuurkundig collegie.
Drijvende kracht Leendert Bom-
me en Johan Adriaan van de
Perre, zeer bekend Middel- --ffi-ffi
burger, waren de oprich- ./pü
ters. „Van de Perre was
toen net gepensio
neerd", vertelt Henk van Elburg, de
huidige voorzitter van het gezelschap.
„Hij kon zich aan zijn hobby's gaan
wijden. Zijn echte ideaal was de stich
ting van een Zeeuwse volksuniversi
teit. Door het niveau van het onder
wijs te verhogen, wilde hij een betere
basis leggen onder de economie."
Het gezelschap had bij de oprichting
twintig leden en tien leden die les ga
ven. De 'heerenphysika' trok in het
pand met de naam het Gulden Vlies
aan de Latijnse Schoolstraat en doop
te het om in 'Musaeum Medioburgen-
se'. Elke week op maandagavond
kwam men bij elkaar. Om te vergade
ren, een lezing aan te horen of voor de
demonstratie van een experiment. Zo
waren er demonstraties met natuur
kundige instrumenten als de elektri
seermachine, de luchtpomp en met op
tische instrumenten.
Notabelen
„Het waren aanvankelijk de notabe
len die lid mochten worden. Ze wer
den onderwezen in de wonderen Gods
der natuur"., zegt Van Elburg. „Het re
ligieuze aspect heeft lang een rol ge
speeld, zeker wel een eeuw. De lecto
ren waren vaak dominees, dominee
Ballot, de vader van de beroemde me-
tereoloog Buys-Ballot, was één van de
eersten."
Vrouwen mochten geen lid worden
van het gezelschap. Voor hen was er
het Natuurkundig Genootschap dei-
Dames, ook wel de damesphysika ge
noemd.
Kennis van de natuurwetenschappen
was in die tijd een teken van bescha
ving, een geschikt onderwerp van ge
sprek op partijtjes van de hogere krin
gen. Daarnaast was het een tijdver
drijf voor lange winteravonden en pas
ten de natuurkundige lessen in de ver
lichtingsidealen van vermeerdering
van kennis en vooruitgang. Dat die
kennis werd opgedaan in groepsver
Mustratief voor de directe verbinding
die in die tijd werd gelegd tussen gods
dienst en natuurwetenschap is het ge
dicht 'Op een Staartstar' (komeet) van
de Middelburgse Petronella Johanna
de Timmerman, te lezen op de exposi
tie in de Zeeuwse bibliotheek. De Tim
merman was astronome en beschreef
haar waarnemingen in dichtvorm.
Gewiekte Star, wat sleept ge een
streek van glans,
In 't goud gepruïkt, door 's hemels
blaauwen glans,
Borduursel van 't ontzachlyk
alvermogen
O Spiegel van het Goddelyk
verstand!"
band is typerend voor de achttiende
eeuw, waarin de genootschappen
bloeiden.
Op dit moment heeft het gezelschap
120 leden. Proeven en experimenten
worden niet meer gedaan, de leden
luisteren zes keer per jaar naar lezin
gen over wetenschappelijke onderwer
pen en gaan één keer per jaar op ex
cursie. De tijd van de demonstraties
komt nog één keer terug tijdens het
jubileumfeest op 26 november.
Van Elburg: „We wilden iets in het
openbaar doen, in de stijl van de oude
les. Bij de proef wordt uitleg gegeven,
zodat iedereen het kan volgen. Het ju
bileum wordt aangegrepen om recla
me te maken voor natuurkunde. Of
we dat met dit soort activiteiten voor
el- kaar krijgen, weet ik niet."
m Ji Het gezelschap hoopt op
nieuwe en vooral jonge
leden. Een groot deel
van het ledenbestand
