^PZC
De rondjes van Dordt
Tipsf-Trips
Club Med
in de aanval
Biken en abseilen in een grot
zaterdag 12 november 2005
ti» J
Met een fluisterboot door de Dordtse gracht.
Wat er over is van Huis te Merwede.
voorname huizen langs de havens en
de rivier staan. Gelukkig is heel veel be
waard gebleven, in dit historische cen
trum staan liefst negenhonderd rijks
monumenten en 160 gemeentelijke
monumenten. Dordt is een echte mo-
numentenstad.'
Onvermijdelijk komt het grootste
stadsmonument in zicht: de stompe to
ren van de Grote Kerk met de vier gro
te uurwerkschilden; een elegante ko
los die een klein beetje scheef staat,
net genoeg om de reus een beetje aan
doenlijk te maken.
Dordtenaren zijn nog immer trots op
hun stad; ze zorgen goed voor haar.
Ook in artistiek opzicht. Het aantal
kunst-, curiosa- en antiekwinkéls, gale
ries en ateliers is zo groot dat op elke
eerste zondag van de maand het 'Kunst-
rondje Dordt' plaatsvindt.
drecht. Elk jaar organiseren wij in mei
Dordt in Stoom.
Het is de grootste manifestatie in zijn
soort van Europa. Er is een vloot-
schouwi zo'n kwartmiljoen bezoekers
komen kijken naar alles wat staat,
rijdt of vaart op stoom.'
Informatie: VW Zuid-Holland ZuidStations-
weg 13311JW Dordrechttel: 0900 - 46 36
888 www.vvvdordrecht.nl of
www.dordtinstoom.nl
Extra feestdag
'In juli wordt het Kunstrondje een
extra feestdag voor de liefhebber; het
wordt gecombineerd met de bekende
Dordtse Boekenmarkt. Nog meer Rond
jes? Ja zeker, het kan niet missen in de
ze waterstad: het 'Waterrondje Dordt'.
Vanaf een steiger aan de Voorstraatsha
ven (die eigenlijk een gracht is, alleen
staan de huizen hier met hun rug naar
het water) vertrekt een, jawel, fluister
boot voor een uur durende vaart langs
de achtergevels van de Voorstraathui
zen, onder bruggen door, langs de Gro
te Kerk richting het open water van de
Oude Maas.
WV-directeur Erik Zindel heeft nog
een vierde Rondje in petto. 'Wat Sail is
voor Amsterdam, is stoom voor Dor-
van den berg
Langzaam schuiven de veldboe-
ketten voorbij. Balsemien,
moeraskruid, kattenstaarten
en moeraspirea half verbor
en tussen het riet. Daarachter ligt het
Jilgenbos. Riet en wilgen, een dichtge
groeid ondoordringbaar gebied.
'In de oorlog was dit een ideale schuil
plaats voor onderduikers en mensen
die de rivier wilden oversteken naar
het bevrijde Brabant.' Willem de
;Deuffd staat aan het roer van de fluis
terboot Sterling en loodst ons een uur
lancr door de kreken van de Hollandse
Biesbosch. Hij waarschuwt als de door
gang bij overhangende takken een
beetje te krap wordt, 'hoofden en ar
men binnenboord alstublieftl'en wijst
plaatsen aan in de steile oevers waar
bevers zitten.
We draaien het Wantij op, het binnen-
riviertje in het eiland van Dordrecht.
De Deugd: 'Wantij staat voor slecht tij.
springtij kon het hier behoorlijk
spoken. Voor de Deltawerken stond
het water in directe verbinding met de
Noordzee en kon het getijverschil op
lopen tot meer dan twee meter.'
Rond het Dordtse eiland ontstonden
daardoor verraderlijke stromingen
waarde schippers de pest aan hadden,
je zou zeggen: blijf dan weg uit de
buurt van die stad, maar ze hadden
«reen keus; Dordt was in die tijd de be
langrijkste havenstad van Holland.
Door het stapelrecht dat in 1299 ver
leend werd door graaf Jan I van Hol-
1, moesten alle aangevoerde goede
ren (wijn, hout en graan) overgeladen
en ter plaatse verhandeld worden.
Leuk voor de Dordtenaren, maar niet
voordeschippers, die klaagden: 'Hoe
dichter bij Dordt, hoe rotter het
wordt', een uitdrukking die door de
eeuwen heen een eigen leven ging lei
den.
vaart door de Biesbosch roept
echter alleen maar aangename, vredi
ge gevoelens op. In dit nationale park
wordt overigens niet alleen gevaren: je
kunt ook te voet door de groene rim
boevan de grienden, langs een wandel
routevan smalle paadjes en steile brug
getjes over de kreken.
Terugrijdend naar de stad zie je voor
bij de prozaische vuilverbranding en
deiabrieken van plastic-gigant DuPont
(iet weggetje dat naar het Huis te Mer
wede leidt. Nou ja, Huis: het stuk toren
In Dordrecht staan de deuren voor de bezoeker wijd
open met 'rondjes' door de stad, de Biesbosch, langs de
kunst, over het water en met stoom.
Hardinxveld-
óiessendam
Wegwijzer in nationaal park de Biesbosch.
BIESBOS
rSs?.Ma2$
A 'v. Ge^rtrüidenberg
e stento"
rlJD
iets verderop kunnen neerzetten. De
storm die de St. Elisabethsvloed in
1421 veroorzaakte, betekende tevens
het einde van de Hollandse Waard, een
welvarend gebied-met een groot aantal
dorpen en twee concurrerende steden:
Geertruidenberg en Dordrecht. Door
de vloed verdween de helft van de dor
pen in de golven, maar daardoor - elk
nadeel heeft zijn voordeel - ontstond
het prachtige natuurgebied dat nu Bies
bosch heet.
Geertruidenberg claimt nog immer de
oudste (1213) stad van Holland te zijn,
maar de stad ligt tegenwoordig in
Noord-Brabant. De eer komt zodoende
toe aan concurrent Dordrecht (1220),
juichen de Dordtenaren.
Ondernemingsgeest
De toeristische openlegging van de
Biesbosch is een van de vele voorbeel
den van de Dordtse ondernemings
geest. Neem het 'Rondje Dordt'. De ve
le rijk geworden handelaren en koop
lieden wilden natuurlijk ook graag rijk
wonen en dus verrezen langs het wa
ter talloze riante patriciërshuizen en
indrukwekkende pakhuizen. De ge
meente en VW, opvallend actief met
de promotie van hun stad, hebben een
drie kilometer lange wandelroute uit
gezet langs monumenten en musea.
Samen met Maria Sumaryanto van de
VW kuieren we het Rondje af door de
klinkerstraatjes, langs de havens en
over de rivierkaden. 'Je wordt hier
steeds weer geconfronteerd met het
water. De stad leeft ervan, vroeger en
nu. De kooplieden wilden er zo dicht
mogelijk bij wonen, zodat de meeste
Lage
Zwaluwe"
xeu^e M?r*ede
Dordrecht
Werkendam
dat ervan over is. Het was in de Middel
eeuwen het kasteel van de Heren van
Merwede, maar werd bij een belege
ring en een paar jaar later tijdens_de
rampzalige St. Elisabethsvloed'groten-
deels verwoest.
Trots
Foto's Kees van den Berg
In hun hart zijn de Dordtenaren toch
een beetje trots op hun enige .ruine,
die wat verloren op een nogal onhandi
ge achterafplek staat tussen het opge
schoten gras. De verbrokkelde muur
van het hoogbejaarde bouwsel is een
beetje bijdetijds opgevrolijkt door
kleurige graffiti maar de hoge elelctrici-
teifsmast pal ernaast hadden ze beter
-- --fQ] - -~
Club Med, in de jaren vijftig zo'n beetje de uit
vinder van het fenomeen all inclusive reizen,
gaat in de aanval. Nu bijna iedereen schermt
met goedkope all inclusive-trips wil het van oor
sprong Franse merk tonen dat het wat dat be
treft nog altijd aan de top staat. Onder leiding
van topman Henri Giscard d'Estaing mikt Club
Med vooral op de beter bemiddelde reiziger.
Want vooral in die hoek valt in de reiswereld
nog genoeg te verdienen. Om bij de eisen van
de die verwende reiziger aan te sluiten heeft
Club Med de zaken rigoureus op de schop geno
men: meer dan een miljard euro werd geïnves
teerd in de renovatie van zeventig clubdorpen,
twintig nieuwe dorpen zijn geopend en vijftig
dorpen gesloten omdat ze niet voldoen aan de
nieuwe eisen. 'Niks moet bij ons', zegt Giscard
d'Estaing over het imago dat entertainers de
gasten de hele dag in hun nek zitten te hijgen.
'Maar het is natuurlijk wel zo dat als je de hele
dag alleen wilt zijn, je beter een andere vakan
tie kunt boeken.' Nieuw in het programma
(vanaf november) van Club Med zijn korte trips
naar Marrakech: met Transavia op vrijdag heen
en dinsdag terug. Ter plekke is keus uit drie ver
schillende dorpen.
www.clubmed.nl
Les Boucaniers op Martinique is een van de 70 Club
Med-dorpen die ingrijpend zijn gerenoveerd.
Foto G PD/PR
Efteling op internet
De Efteling heeft eind oktober de poorten geslo
ten, maar wie niet zonder kan hoeft op Inter
net slechts de website op te zoeken en hij of zij
waant zich terug in het populaire pretpark. Op
die website is namelijk een 'speelhoek' ge
opend, waarin je allerlei sprookjesachtige spel
letjes kunt spelen, MSN-Iconen kunt downloa
den en Efteling E-cards leunt verzenden. Maar
je kunt je ook inloggen als 'wolkenvaarder'en
door het 'Donkere Wolkendek' vliegen. De web
site is geschikt voor alle leeftijden.
www.eftelinq.com
Uilenweekend in dierenrijk
Harry Potter is nog immer populair; dus het
Uilen-weekend in Dierenrijk Europa in het Bra
bantse Mierlo zal op zaterdag 19 en zondag 20
november ook wel goed bezocht worden. Aan
leiding voor dit weekend is de Nacht van Harry
Potter op 18 november, waarin het nieuwste
boek van de jonge held gelanceerd zal worden.
Tussen 11 uur 's ochtends en 3 uur 's middags
zullen tovenaars in de stijl van Hariy Potter
zich tussen het publiek begeven met een
sneeuwuil, een kerkuil, een bosuil, een oehoe
en een steenuil. Sommige vogels mogen aange
raakt worden! En je mag, verkleed en in een
speciaal tovenaarsdecor met een uil op de foto.
Spannend, maar ontspannen leun je weer op
het terras of in de speeltuinen van de Dieren
rijk-hoeve.
www.dierenriikeuropa.nl
Sinterklaas in de hortus
doorclairf van miric
Mountainbiken mag je het niet noemen. Geen pit
tige klim te bekennen ondergronds, en dat is
maar goed ook op een fiets zonder versnellingen.
Grotbiken dus. Trappend door het vlakke 140 ki
lometer lange gangenstelsel van de Sibbergroeve
in Valkenburg. 3500 gangen telt de .groeve, ver
telt onze gids Funs. Of we dus niet zo eigenwijs
willen zijn om op eigen houtje een andere afslag
te nemen.
In de gangen heerst een luchtvochtigheid van 95
procent. Maximaal 36 uur hou je het hier uit zon
der water. 'Dan ben je letterlijk uitgemergeld',
voegt Funs toe. Weten we ook meteen waar die
uitdrukking vandaan komt. Het is even wennen.
De bochten zijn scherp, de doorgangen lcrap en
de plafonds verraderlijk laag. 'Bukken', klinkt
het dan ook steeds weer. Een helm schraapt te
gen de wand, gevolgd door een vloek. Nog dieper
voorover, haast met de ldn op het stuur, trappen
we door. Een lang lint van lichtjes perst zich door
de gangen. Als we bij een stop de lampen doven,
ervaren we pas echt wat aardedonker is. Niks,
geen glimp, letterlijk geen hand voor de ogen is
er te zien.
Vleermuis
Even later stuur ik in een reflex opzij als er iets
zwarts voorbijschiet. Een vleermuis. Ze zijn laat
dit jaar, merkt Funs op. Normaal gesproken heb
ben ze al lang hun weg naar buiten gevonden,
naar het bleef lang kil buiten dit voorjaar. Dat
probleem kennen ze hier ondergronds niet: een
constante temperatuur van twaalf graden het he
te jaar door.
Organisator ASP Adventure heeft parcours van
acht tot twaalf kilometer uitgezet in het gangen
stelsel. Slechts een beperkt deel van de grotten is
toegankelijk. Vanwege instortingsgevaar in een
groot deel van de gangen. Wie goed oplet ziet dat
we enkele gangen twee lceer doorkrui
sen. Verraden door de gangnummering.
Het merendeel van de deelnemers heeft
dat niet in de gaten, want al na het derde
bochtje is elk gevoel voor oriëntatie weg.
Wie denkt dat de gangnummering hem
weer naar buiten kan brengen, komt be
drogen uit. Chronologie ontbreekt. Al
leen de ASP-medewerlcers en blokbrekers
kennen de nummeringssystematiek.
Blokbrekers kappen als sinds 1850 hand
matig mergelblokken uit de groeve.
Tegenwoordig niet meer met de hand
zaag en paard en wagen, maar met motor-
zaag, karretjes en tractors. Diesellucht -
die twee dagen blijft hangen - verraadt de
aanwezigheid van de blokbrekers. Van
daag zijn ze er echter niet.
Het werk ondergronds ligt in de zomer
nagenoeg stil, zegt Funs. In de winter, als
buiten de bouw stop ligt, wordt de mer
gel gedolven. In de zomer wordt alleen ge- Fietsen
kapt als de voorraad op raakt. Jammer
dat er geen activiteit is te bespeuren, ik
had graag gezien hoe ze die meters grote blokken
uit de mergelmuur zagen. De mergelvoorraad
wordt steeds schaarser, naar verwachting kan
men in de Sibbergroeve nog tachtig jaar vooruit.
Daarom wordt de mergel alleen nog gebruikt
voor restauratie van kastelen, kerken, bruggen
en karakteristieke mergelpanden en niet langer
bij nieuwbouw, zegt de gids. Dat verklaart tevens
de hoge prijs voor een mergelblok (zo'n 400 tot
500 euro per kuub).
Wenteltrap
De beklimming van de 163 treden tellende wen
teltrap naar het daglicht vergt meer energie dan
de fietstocht. Maar we staan na anderhalf uur
met de kin op het stuur, wel eindelijk weer recht
op. Leuke beleving voor een keer, door een gan-
in de mergelgrot.
genstelsel peddelen, maar voor mij blijft de be
klimming van de Eyserbosweg een grotere fysie
ke uitdaging.
Als je de Daelhemmerweg afdaalt naar Valken
burg passeer je rechts de Fluweelengrot, die on
der de kasteelrune ligt. Voor nog meer grotavon-
tuur kun je in deze grot deelnemen aan de klim-
en klautertocht van ASP Adventure. Een soort
kennismaking met de verschillende klim- en af-
daaltechnieken van alpinisme, zij het onder
gronds. Ook hier weer geldt: helm op en bij de
groep blijven. Er volgen nog technische instruc
ties over het gebruik van de klimgordel en de ver
plichting jezelf op aanwijzing van gids Sjoerd al
tijd te zekeren (vastmaken) aan de staalkabels
langs de muur.
Eerst de zeven meter hoge kunstoffen klimwand,
die een beetje misplaatst oogt in de natuurrijke
entourage van de mergelgrot. Maar ja, tegen een
mergelwand op klimmen gaat moeilijk. Mergel is
te zacht, brokkelt af en biedt onvoldoende hou
vast. Een twee meter lange IT-er loopt zo tegen
die klimwand omhoog. Ik bungel al na twee stap
pen aan het touw. Geen grip. De 'voetsteunen'
staan vrij ver uit elkaar en het hangen aan twee
minuscule handgreepjes houd ik niet lang vol. De
derde poging lukt. Ook ik kom boven. Mijn favo
riete onderdeel zal het nooit worden. Ik ontbeer
de balans, souplesse en techniek om als een spi-
derwoman tegen die wand aan te plakken.
Voor informatie over het totaalaanbod van grotten- en
outdoor activiteiten van ASP Adventure en de prijzen
zie www.aspadventure.nl
Tentoonstelling op herhaling
Het Noordelijk Scheepvaartmuseum in Gronin
gen bestaat 75 jaar en dat wordt gevierd met
een tentoonstelling Ku(n)stvaart op herhaling
die op 19 november begint en tot 19 maart
2006 doorloopt.
Het wordt een expositie van werlc dat 15 daar
toe uitgenodigde Noord Nederlandse kunste
naars maakten tijdens een tocht met een coas
ter tussen het Duitse Emden, Engeland en Fin
land. Dat leverde verrassende eigen interpreta
ties op.
www.noordeliikscheepvaartmuseum.nl
Sinds dit weekend is Sinterklaas weer in ons
land; in de Hortus Botanicus in Leiden haken
ze daar morgen op in met een Specerijen-wan
deling. Want bij Sinterklaas hoort 'gebak': spe
culaasjes, taaitaai, pepernoten. Traktaties met
een eigen ka-
die is voor klei
ne 'gelovigen'
wat minder ge- Bij Sinterklaas horen specu-
schikt.. Voor de laasjes.
wandeling be
taal je 1.50 Eu
ro bovenop de
normale entree: 4 Euro voor volwassenen, 2 Eu
ro voor kinderen tot 12 jaar.
www.hortusleiden.nr
