Glas in
lood heeft
licht nodig
Vrijwilligers onmisbaar bij beheer van landschap
dinsdag 1 november 2005
Glaskunst van Arie Vinke.
Hij heeft gouden handen en een creatieve geest. Bezig
met vele dingen, want het kan hem niet afwisselend
genoeg zijn. Trad op zijn 55ste vervroegd uit bij Dow, ver
bouwde een oud kerkje tot gerieflijke woonstee en stortte
zich daarna op een nieuwe loopbaan. Die van glaskunste
naar. Arie Vinke (62) glundert vanachter zijn forse snor.
,,Ik ben wel een beetje een professional geworden. Er is
maar een klein aantal mensen in Zeeland dat zich zo uitge
breid met glas bezig houdt."
Arie Vinke aan het werk in zijn atelier.
foto's Peter Nicolai
Werken met zijn handen en
hoofd heeft Arie Vinke al
tijd gedaan. De ras-Zeeuws-Vla-
ming (geboren in Axel maar op
elf jarige leeftijd naar Breskens
verkast) begon te werken bij een
boerensmid. „Je moest van alles
kunnen, niet alleen smeden, ook
fietsen en wasmachines repare
ren. Ik heb het altijd graag ge
daan. Op 't laatst verdiende ik
135 gulden per week en ik kon
bij Dow komen voor het dubbe
le. Dan hoef je niet zolang na te
denken."
Hij was bij het chemieconcern
20 jaar actief op de scheepvaart
afdeling. „Het laden en lossen
van schepen was interessant. Al
tijd anders, schepen uit vele lan
den. Ik kon bij Dow ook veel le
ren en heb ook vele opleidingen
en cursussen gevolgd. De laatste
10 jaar heb ik er op een produc
tie-afdeling gewerkt. Dat was
minder, niet afwisselend ge
noeg. Ik heb dat nog steeds, ik
kan niet hele dagen met hetzelf
de bezig zijn."
Deurtjes
De belangstelling voor glas ont
stond tijdens de verbouwing en
uitbreiding van de oude gerefor
meerde kerk (alles eigenhandig)
tot woning. „Ik wilde in de deur
tjes van de nieuwe keuken glas-
in-loodramen hebben. Ik dacht:
hoe kom ik daaraan en heb eens
op internet gekeken. Daar vond
ik iemand in Sas van Gent. Die
deed voor hoe het moet en ik
Glas herbergt geen geheimen meer voor Arie Vinke.
ben er zelf maar mee aan de slag
gegaan. De deurtjes zijn er geko
men, al wist ik toen nog niet dat
ze op een verkeerde plaats zit
ten, omdat er onvoldoende licht
bij kan. Glas in lood moet licht
hebben, anders komt het niet
goed uit."
Zo ging het balletje rollen. Er
belde iemand van een restau
rant in Breskens op die graag
glas in lood-ramen wilde. „Ik
heb twee ramen gemaakt. Voor
een beginner was het niet
slecht", zegt Vinke. „Maar ik
wilde meer en beter. Ik ben twee
jaar naar een opleiding aan het
instituut De Groene Poorte in
Brugge gegaan. Het eerste jaar
vooral glas in lood, het tweede
jaar kwam er brandschilderen
bij." De lust tot leren is hem
sindsdien niet meer vergaan.
Cursussen zandstralen, fusen
©uhc JWlutclitcn
In personeelsadvertenties
wordt tegenwoordig ge
vraagd om managers, pro
jectleiders en commercieel
medewerkers. Vacatures
voor bijvoorbeeld klompen
makers, garnalenpelsters,
wagenmakers, messensnij-
ders, wiegenmakers en
boekbinders kom je niet
meer tegen. Oude ambach
ten worden door een kleine
groep toch nog in ere gehou
den. De PZC gaat op zoek
naar de beoefenaars. In de
ze aflevering: glaskunste
naar Arie Vinke.
(aan elkaar smelten van glas),
slumpen (het laten doorzakken
van glas in een mal of vrij in de
ruimte) en glasblazen volgden.
Het atelier naast de kerk-woon-
huis oogt als dat van een echte
kunstenaar. Het is meteen duide
lijk dat hier met glas gewerkt
wordt: het ligt en hangt overal,
in vele kleuren. Vinke heeft zijn
atelier zelf ingericht, ook de vijf
ovens bouwde hij zelf. Deels
computergestuurd, dat maakt
het werken wel zo gemakkelijk.
Maar als uitgangspunt gelden
nog altijd de eeuwenoude princi
pes.
Op tafel ligt de jongste op
dracht: een paneel waarop het
wapen van Arnemuiden ge
brandschilderd is. Er boven
moet nog een afbeelding van
Zeeuwse trekpaarden komen.
Vinke is en passant ook bezig
met het restaureren van de ra
men in de kerk van Westdorpe.
„Dat is een hele klus, voor enke
le jaren. Ik doe het niet allemaal
achter elkaar, want dan ben je
'n jaar van acht tot vijf bezig. Er
zijn in totaal 21 ramen, het
grootste drie meter breed en vijf
meter hoog. Elk raam bestaat
uit een aantal panelen. Die haal
ik er een voor een uit om te her
stellen. Ik moet er ook voor op
een stelling werken."
Brandschilderen
Glas in lood is nog de eenvoudig
ste techniek. Stukjes glas wor
den in het gewenste patroon ge
legd en met loden strips aaneen
gesmeed. Bij brandschilderen
wordt eerst een figuur op wit
glas geschilderd (soms krijgt
Vinke een ontwerp aangeleverd,
maar hij maakt ook eigen
composities), dat daarna in de
oven op 650 graden gebakken
wordt. Bij zandstralen worden
in het glas figuren uitgeslepen,
bij een andere techniek, fusen,
gaat het om het aan elkaar smel
ten van glas. Werken met mal
len wordt slumpen genoemd. In
de mal wordt glas gelegd en dat
neemt door verwarmen tot zo'n
670 graden de vorm van de mal
aan.
Vinke is ook bezig met het ma
ken van sieraden en siervoorwer
pen. Hij geeft er sinds kort ook
cursussen in. De eerste geblazen
kerstballen zijn al klaar. Hij
vindt glasblazen verschrikkelijk
moeilijk. „Ik heb een vriend in
Roosendaal, die kan alles van
glas maken. Dat ga ik nooit
meer halen. Bij mij is het nog
meer boetseren met glas, wel
met een echt blaasroer. Van m'n
olifantjes heb ik er zeker 150 ge
maakt voor ik tevreden was.
Maak maar eens een olifant uit
klei, dat is al moeilijk genoeg.
En wij werken met heet glas,
dat we met tangetjes en pincet
ten moeten vormen."
Aan het blazen van grotere voor
werpen is Arie Vinke nog niet
toegekomen. Hij volgt er in Lier
een cursus voor. In de praktijk
zal hij er niet zoveel mee aan de
slag gaan. „Als ik grote stukken
wil blazen, heb ik nog eens twee
ovens nodig en daar is geen
plaats voor." En misschien ook
geen tijd, want naast de op
drachten uitvoeren en cursussen
geven, verzorgt Vinke ook de
monstraties en is hij aanwezig
op oud ambachtenmarkten en
kunstmarkten. Hij legt de na
druk op het ambachtelijke van
het werk. „Ik ben geen kunste
naar die iets maakt, er een ge
likt verhaaltje bij doet en er dan
enkele duizenden euro's voor
vraagt. Daar heb ik moeite mee.
Ik reken materiaal èn uren."
Rinus Antonisse
Goed beheer van natuur en
landschap is zonder vrij
willigers bijna niet mogelijk. Ro
bert Wielemaker van Stichting
Landschapsbeheer Zeeland
(SLZ) is daar vast van over
tuigd. Hij heeft grote waarde
ring voor de vrijwilligers van na-
tuurverenigingen en -werkgroe
pen, die zich zonder ophef jaar
in jaar uit inzetten voor onder
houd van de Zeeuwse natuur en
landschap. Ze steken er vooral
in herfst en winter heel wat
vrije (zater)dagen in.
De meeste vrijwilligers die on
derhoud plegen aan natuur en
landschap zijn trouwe gasten.
Ze zijn er vaak al jaren mee in
de weer. Maar er zijn altijd nieu
we vrijwilligers nodig, zegt Wie
lemaker. Om mensen daarvoor
warm te maken organiseren de
landschapsstichtingen samen
met negen andere organisaties
sinds 2001 de Natuurwerkdag.
Zaterdag 5 november is het
weer zover. Het eerste lustrum,
onder het motto 'kom en werk
mee'. In Zeeland wordt die dag
op twaalf plekken gewerkt in
het buitengebied. „Een open
dag voor werken in de natuur,
vooral om nieuwe mensen aan
te trekken", verklaart Wielema
ker het doel. „Iedereen die dat
wil kan in de eigen buurt of om
geving meehelpen aan onder
houd van de natuur. Daar wil
len we de aandacht op vesti
gen."
In Zeeland was het hier en daar
al langer gebruikelijk om het
werkseizoen te openen. „Dat
deed niet iedereen en landelijk
ontstond het idee: we moeten er
een gezamenlijke dag van ma
ken. Tien organisaties hebben
elkaar gevonden en zo is de na
tuurwerkdag ontstaan", legt
Wielemaker uit. „Zeeland heeft
er vanaf het begin aan meege
daan en nu wordt de dag in elke
provincie gehouden."
Bij het vrijwilligerswerk gaat
het niet zozeer om het onder
houd van de grote natuurgebie
den. Daarvoor staan de terrein
beherende organisaties aan de
bak, die daar ook geld voor krij
gen. De vrijwilligers zijn met na
me onmisbaar bij het kleinscha
liger onderhoud. Nochtans voor
het aanzien en de kwaliteit van
natuur en landschap zeker be
langrijk, beklemtoont Wielema
ker.
Dijk
„Neem bijvoorbeeld de werk
groep landschapsverzorging
Walcheren. Die hebben een dijk
in onderhoud, met de afspraak
dat ze regelmatig bomen knot
ten. Als de particuliere eigenaar
zo'n overeenkomst niet zou kun
nen sluiten, dan zouden de bo
men waarschijnlijk verdwijnen.
Het mes snijdt nu aan twee kan
ten: de werkgroep kan leuk in
de natuur bezig zijn en de bo
men worden onderhouden. An
der voorbeeld is duingebied
Oranjezon. Als vrijwilligers
daar niet regelmatig Amerikaan
se vogelkers zouden weghalen,
Wilgen knotten is een vast onderdeel van de natuur werkdag.
dan zou het gebied er helemaal
vol mee staan."
In het algemeen worden de
werkgroepen bemensd door wat
oudere mensen. Wielemaker:
„We kunnen best vernieuwing
en verjonging gebruiken. Zo'n
natuurwerkdag draagt daaraan
bij. Elk jaar vloeit er een aantal
nieuwe vrijwilligers uit voort-
Er wordt tijdens de dag ook
extra aandacht aan nieuwe men
sen geschonken. Bij een gewone
werkdag in het buitengebied is
het toch meer van: daar is het
gereedschap en ga maar aan de
slag."
Vorig jaar trok de Natuurwerk
foto Willem Mieras
dag 570 deelnemers. De
SLZ-medewerker vindt dat best
veel. Zeeland telde procentueel
gezien de hoogste opkomst.
„Een uitschieter in Zeeuws-
Vlaanderen was Temeuzen.
Daar hebben ze er een hele hap
pening van gemaakt. Dat doen
ze dit jaar weer. Ik reken erop
dat we het aantal deelnemers
van vorig jaar zullen overtref
fen. Wat mij betreft op naar de
600." Omdat het de vijfde keer
is, krijgt iedere deelnemer een
beker die geschikt is voor bui
tengebruik.
Bij de activiteiten ligt de na
druk op het wilgen knotten.
Maar ook hooien en afvoeren,
dunnen van bosplantsoen, afzet
ten hakhout, vogelkers oprui
men, onderhoud bosranden en
wandelpaden vrijzetten staan
op het programma. „Het moet
wel echt natuurwerk zijn, geen
papier prikken of blikjes verza
melen", stelt Wielemaker. De or
ganisatie is per locatie in han
den van de lokale of regionale
groep. Er is wel voor elke plek
een grens aan het aantal deelne
mers, omdat mensen elkaar an
ders maar in de weg lopen. Aan
melden vooraf (via SLZ
0113-230936 of www.natuur-
werkdag.nl) is daarom wel zo
handig.
Deelnemers die willen ervaren
hoe het werken in het landschap
eraan toe gaat, kunnen terecht
op de volgende plaatsen:
Rammekens bij Ritthem,
10.00-13.00 uur, knotten, wan
delpaden vrijzetten en herstel
len met Staatsbosbeheer; heem-
tuin de Hollandsche Hoeve in
Goes, 09.00-12.00 uur, hooien
en afvoeren, dunnen bosplant
soen met KNNV-heemtuinwerk-
gi'oep; notengebied Nisse,
10.00-15.00 uur, wilgen knotten
en opknappen schelpenpad met
Natuurmonumenten; familie Lo-
kerse 's Gravenpolder,
10.00-15.00 uur, wilgen knotten
met KNNV Bevelanden; het Die
pe Gat aan de Anna Vosdijk bij
Tholen, 09.00-12.00 uur, knot
ten met de Natuurvereniging
Tholen; Erasmusbos Cadzand,
09.00-15.00 uur, afzetten hak
hout en populieren knotten met
't Duumpje; kinderboerderij Ter-
neuzen, 10.00-15.00 uur, knot
wilgen snoeien en verschillende
activiteiten voor kinderen met
de Steltkluut, gemeente, scou
ting en stichting Tragel; bos
Sint-Jansteen bij Kapellebrug,
10.00-15.00 uur, vogelkers ver
wijderen met de Steltkluut en
scouting; Tragel Clinge,
10.00-15.00 uur, bosrandenbe-
heer met de Steltkluut, scouting
en stichting Tragel; Oranjezon
bij Vrouwenpolder, 09.00-12.00
uur, verwijderen vogelkers met
stichting Het Zeeuwse Land
schap; Roterijdijk Dreischor,
09.00-12.00 uur, knotten met
werkgroep actief terreinbeheer;
Sloeveer bij Arnemuiden,
09.00-12.00 uur, wilgen knot
ten, wandelpaden vrijzetten met
werkgroep landschapsverzor
ging Walcheren.
Rinus Antonisse
