PZC
Van Flipje tot
schoolgruiten
FRUIT
FRISCH
CEZCND
Getijden spoelden geheimen van het Wanteskuupje bloot
EN
weerwoord
Redactie bijlagen: 0113-315680
www.pzc.nl
Ë-mail:redactie@ pzc.nl
Postbus 31,4460 AA Goes
Advertentie-exploitatie:
Noord-en Midden-Zeeland: 0113-315520;
Zeeuws-Vlaanderen: 0114-372770;
Nationaal: 020-4562500.
dinsdag 1 november 2005
De ooit zo populaire Flipje ontbreekt niet op de expositie in Kapelle. foto's Mechteld Jansen
De fruitige verleiding.
Zo heet de tentoonstel
ling over fruit in de recla
me. Vanaf 2 november te
zien in het Fruitteeltmu
seum te Kapelle. Het is voor
velen een feest van herken
ning. Met bekende slogans
als 'snoep verstandig, eet
een appel' en 'niemand de
deur uit zonder Nederlands
fruit', maar ook Flipje uit
Tiel ontbreekt niet.
Reclame maken voor fruit
ontstond uit pure nood
zaak, vertelt Koen van Rooi jen,
samensteller van de tentoonstel
ling De fruitige verleiding. De
toename van de fruitproductie
vanaf het begin van de 20e eeuw
leidt tot het ontstaan van veilin
gen. Er komen grote hoeveelhe
den fruit op de markt.
Gezond en lekker, maar het
fruit moet natuurlijk wel ver
kocht worden. Een betere pre
sentatie - smaakvoller verpak
ken - wordt als goede mogelijk
heid voor het bevorderen van de
verkoop gezien. Fruit niet be
handelen alsof het om suikerbie
ten gaat. Pluspunt is dat het zo
makkelijker zonder kans op be
schadigingen kan worden ver
voerd.
Ook al is het in de jaren dertig
van de vorige eeuw volop crisis
tijd, toch komt er meer reclame
voor voedingsmiddelen en dus
fruit. Op één van de oudste pos
ters die op de tentoonstelling te
zien is, wordt de Zeeuwsche
fruittentoonstelling in oktober
1935 te Goes aangekondigd.
Het is ook in die tijd dat de mis
schien wel de bekendste en
langst meegaande reclame-ui
ting voor fruit opduikt: Flipje.
Een creatie van striptekenaar
E. M. ten Harmsen van der
Bekende campagne om kinderen aan fruit te krijgen.
Beek, die een bestaand figuurtje
- een negerjongetje met een kan
goeroe - omvormt. Met zijn lijf
van framboos, benen van rode
bessen, witte laarsjes en koks
muts promoot hij de producten
van een fruitverwerkende fa
briek in de Betuwe.
De verhaaltjes met Flipje, Bei
tje Big, Jasper Aap, Flapoor Oli
fant en andere figuren worden
ongekend populair. Naast de
strip komen vele andere recla
me-objecten rond Flipje op de
markt. In de jaren zeventig zakt
de belangstelling in. In 2002
opent in Tiel het Flipje- en Jam
museum de deuren en wordt de
stripfiguur door tekenaar Arie
van Vliet nieuw leven ingebla
zen. Op de tentoonstelling is
voor Flipje ruim plaats inge
ruimd.
Na de Tweede Wereldoorlog ne
Brengt
Allerheiligen de
winter aan, dan
doet Martinus
de zomer staan
(Allerheiligen is op 1 november.
Sint-Martinus op 11 november)
Halverwege de dag
maakte Trudy Murre
in Vlissingen de balans op.
Als dat zo doorging, zou ze
binnenkort voor d'r eigen
kunnen beginnen. Nu
moest ze nog naar d'over
kant.
Ze deed bij het Vlissingse
station nog een paar tele
foontjes en besloot de tun
nel te nemen in plaats van
het fietsvoetveer. Ze toetste
op haar navigatiesysteem -
ze sprak al over haar tum-
tummetje - de postcode in
en scheurde weg. Naar
Buuze in Bresjes.
De familienaam Buijze is in
oorsprong een Germaanse
voornaam: Buso, Boso. Die
komt ook in plaatsnamen
voor, zoals het Vlaamse Bui-
zegem en Buizingen, 'het
gebied van de zonen van
Buse'. In Zeeland is de
naam gevonden in het be
gin van de 14e eeuw. Wat
die voornaam Buso bete
kent, is niet zo eenvoudig
te zeggen: misschien was
het 'luisterrijke man', zeker
klonk die als boeso.
Buijze verschijnt in soor
ten: Buis en Buijs komen
duizenden keren voor in Ne
derland, maar hier nauwe
lijks, in tegenstelling tot
Buijsse, Buysse, Buijze en
Buyze. De ene variant is
niet mooier dan de andere.
Met een e aan het slot zijn
ze wel Zeeuwser. Het stikt
van de Buuzes in dit ge
west. Misschien wonen er
wel zo'n driehonderd fami
lies. Vooral in Zeeuws-
Vlaanderen.
Bij een van die lui is onze
accountmanager net ge
weest. Voor zaken. De
klant is koning, maar de za
kenvrouw koningin, dacht
ze, terwijl ze hard doortrok
op de weg naar de veerha
ven. Op dat moment viel de
motor van de Golf stil, star
ten, weer stil, eindeloos pro
beren, schrik en woede. En
ze had haast: vanavond
moest ze naar Frida Verse-
put.
Om een lang verhaal kort
te maken: uiteindelijk
moest ze lopend terug met
de fast ferry.
ZEEEWSCH
Reclame uit de oude doos: Een Bevelandse boerin prijst fruit aan.
men de reclames voor fruit in al
le soorten (ook exotische produc
ten uit het buitenland) een
vlucht. Er wordt steeds meer
aandacht aan besteed en vanaf
de jaren zestig raken de campag
nes in zwang. Vormgeving en
slagzinnen winnen aan belang.
Spreuken blijven in het geheu
gen hangen; bijvoorbeeld de be
naming 'zomerkoninkjes' voor
aardbeien is wijd en zijd be
kend.
Ook vandaag-de-dag is promo
tie van fruit volop aan de orde.
In 2003 begint het productschap
Tuinbouw-AGF (aardappelen,
groenten en fruit) samen met
het Voedingscentrum een cam
pagne onder het motto 'lekker
in je vel met groenten en fruit'.
De nadruk ligt op de positieve
werking van fruit en groenten
op de gezondheid.
Momenteel loopt een project om
het eten van fruit op school in
de lift te krijgen. Met een kenne
lijk onmisbare gelikte naam:
SchoolGruiten. Het is een grap
pig bedoelde samentrekking
van groenten en fruit. Geheel ei
gentijds met website.
Van al die uitingen is op de ten
toonstelling wel iets te zien.
Koen van Rooijen geeft aan dat
er echter niet gestreefd is naar
een compleet overzicht. Daar
voor ontbreekt trouwens ook de
ruimte in het museum. „Het is
een breed overzicht en je kunt
er heel veel bij verzinnen. We
hebben een aantal dingen gese
lecteerd."
Zo wordt reclame getoond in de
vorm van een fotoreportage van
veel zelfgemaakte 'reclamebor
den', die op veel plaatsen op het
platteland bij boerderijen en
fruitbedrijven op de dam staan.
Meestal simpel, maar doeltref
fend. 'Zeeuwse kersen' of alleen
'aardbeien' volstaat voor menig
aanbieder al. Soms ondersteund
door vlaggen, spandoeken en
een uitstalling.
Aardbei
Blikvanger op de tentoonstel
ling is een fruitkraam in de
vorm van een aardbei, 's Zomers
staat het langs de Oude Rijks
weg bij Kapelle, nu in de mu
seumzaal. Opvallend is ook een
groot houten bord bij de entree
met erop geschilderd een Beve
landse boerin die wervend aan
raadt: Eet Zeeuwsch fruit -
frisch en gezond. Van Rooijen is
blij dat verzamelaar Jaap de
Schipper uit Kapelle een deel
van zijn collectie email-borden
met fruitige reclameteksten en
blikjes en potjes beschikbaar
heeft gesteld.
Er is een flinke collectie etiket
ten van fruitproducten bijeen
gebracht. De Keuringsdienst
van Waren had die in bezit. Van
Rooijen vermoedt om te contro
leren of de teksten op de etiket
ten in overeenstemming waren
met de inhoud. In een aantal vi
trines zijn leuke hebbedingetjes
verzameld en er liggen ook oude
fruitvakbladen met advertenties
van en voor telers.
Rinus Antonisse
De fruitige verleiding. Tentoon
stelling over fruitreclame. Tot
en met 22 april 2006 in het Fruit
teeltmuseum, Biezelingseweg,
Kapelle. Geopend woensdag tot
en met zaterdag van 13.00-17.00
uur.
Een rij perkoenpaaltjes. illustraties Adri Karman
IfiPOLDERPEIL
P Jfc
Natuurtekenaar Adri Kar
man woont in Colijns-
plaat, op Noord-Beveland.
Voor Buitengebied trekt
hij er elke week op uit. In
deze rubriek vertelt hij in
woord en beeld over de na
tuur in de polder.
Een land door nevelen omto
gen en in diep geheim ge
huld. Aldus enkele regels van
de geschiedschrijver Nagtglas
in zijn boek over Zeeland Onze
Voorouders uit 1883. Eind okto
ber in het 'Wanteskuupje' op de
ochtend van een mistige dag
spreken deze woorden nu nog
tot de verbeelding. Mistflarden
beschenen door een waterig zon
netje zweven boven het water.
De kleine inlaag is letterlijk
'door nevelen omtogen' en ver
hult geschiedenis.
Het wanteskuupje (kupe is
Noord-Bevelands voor inlaag),
is een van de vele, in de loop der
eeuwen aan de noordkust van
de Oud-Noord-Bevelandpolder
gelegde inlagen. De inlaagdijk
werd in 1788 gelegd, maar de
inundatie van het gebied kwam
pas in 1909. Toen begaf de zee
dijk het en werd de inlaagdijk
waterkerend. Eb en vloed had
den er vrij spel en door invloed
van het getij spoelden er gehei
men bloot. Het zal zo halverwe
ge de jaren vijftig van de vorige
eeuw geweest zijn, dat school
jongens daar bij het wormenspit-
ten stuitten op resten van mense
lijke botten. Een schoolmeester
met veel belangstelling voor ar
cheologie vond dit zo interes
sant, dat hij zich ging verdiepen
in de geschiedenis. Wat bleek: al
in 1866 bezocht de Middelburg
se geneesheer en historicus
J.C. de Man 'onder vriendelijk
geleide' van L.G. Gelderman,
arts te Kortgene, deze plaats.
Bij kleiwinning voor dijkver-
stcrkinging in de inlaag waren
er resten van bebouwing aan
het licht gekomen. 'Gewapend
met eene teekening, vervaar
digd door den heer A. van der
Weele te Groningen' die er fun
damenten had opgemeten, von
den zij in de Wanteskuip (ge
noemd naar J. Wante, een vroe
gere bewoner van een boerderij
achter deze inlaag) de stenen
substructies (fundamenten) van
een rechthoekig gebouw, vrij
wel naar het noorden georiën
teerd, 18,80 meter lang en 7,17
meter breed. Het noordfront
was versterkt met twee ronde
hoektorens ieder 2,60 meter in
binnendoorsnede. De muur was
overal 90 centimeter dik; de res
De strandplevier.
ten bestaan uit moppen, 28 tot
30 centimeter lang, 14 centime
ter breed en 8 centimeter hoog.
Het metselwerk is op zeer onre
gelmatige wijze in elkaar gezet.
Minstens vijf lagen stenen ble
ken nog aanwezig te zijn.
De Man hield de vondsten op
resten van een kapel en kerkhof
van het in 1530 verdronken
dorp Hoeke, Houcke, Soeke of 's
Gravenhoek. Volgens gegevens
uit de veertiende eeuw is het
schor, Hoeke of 's Gravenhoek
door Albrecht van Beieren inge
dijkt. Deskundigen denken dat
het oudste daar gevonden aarde
werk uit die tijd dateert. De ne
derzetting zou gesticht zijn door
de Kerk van Welle, toentertijd
gelegen in het hart van de tegen
woordige Nieuw-Noord-Beve-
landpolder.
Andere bronnen menen dat Hoe
ke meer naar het westen lag en
houden de gevonden resten in
de Wanteskuip op overblijfselen
van een versterking, gebouwd
door de heren van Emelisse (er
heeft een adellijk geslacht van
Lisse op Noord-Beveland be
staan). De gevonden menselijke
beenderen zouden mogelijk af
komstig zijn van de bemanning
van de versterkking of van in ge
vechten gesneuvelden. Zolang
er niet meer gegevens op schrift
over deze plaats boven water ko
men, verhult het wanteskuupje
zijn werkelijk geschiedenis.
Feit is wel, dat de inlaag over
stroomde. Aan de bezetting van
de glooiing met basalt- en vil-
voortse keien is nog steeds te
zien, dat de inlaagdijk zeewe-
rend werd. Dat is ook nog af te
lezen aan een rij perkoenpaal
tjes. Naar verluidt, liggen onder
deze dijk nog resten van de ge
vonden fundamenten. Met de
verhoging van de dijken op del
tahoogte werd het wanteskuup
je weer binnengedijkl. De fami
lie De Regt, die een hoeve achter
de inlaag bewoont, mag zich ei
genaar noemen en heeft het wan
teskuupje met de aangrenzende
'Westelijke Kuip' omgevormd
tot natuurgebied, compleet met
vogeleiland en observatiehut.
Meerdere malen zijn hier waar
nemingen van bijzondere kust-
vogels gemeld. Daarnaast biedt
de observatiehut een schitte
rend uitzicht over de Ooster-
schelde.
Hoewel, hel is nog steeds moge
lijk dat het gebied 'door nevelen
omtogen' is. Zeker is dat de
Schelde nog vele geheimen ver
hult.
Adri Karman
