Verdriet
vraagt om
stemmig
De ander zijn brood
U itvaart
Uitvaart
Notaris hoort niet bij de familie
Knuffels en klompen in de bloemen
woensdag 26 oktober 2005
ifff
Wit als overheersende kleur bij
de begrafenissen van prinses
Juliana en prins Bernhard. Voldoen
de prikkel voor menig gesprek,
maar daarmee is allerminst een
trend gezet. 'Onder ons' overheerst
stemmig. Zijn donkere kleuren nog
altijd dé logische keuze. Al heeft het
uitgekiende systeem van de streek-
dracht, waarbij nabestaanden zich
in diverse stadia van rouw kunnen
hullen, veelal plaats gemaakt voor
een kortdurende rouwuiting tijdens
plechtigheden. En is er een heden
daagse variant op rouwkleding mo
gelijk: een polsbandje in kinder-
danwel volwassen formaat.
Uitvaartondernemer Lieke Bos
veld uit Goes heeft er wel even
over gedacht deze rouwpolsbandjes
te bestellen. „Maar het is te onbe
kend om bruikbaar te zijn." Daar
mee roert ze één van de functies aan
die rouwkleding kan vervullen. Naar
de buitenwereld toe aangeven dat je
iemand verloren hebt en dat je daar
verdrietig over bent. Zo'n polsbandje
brengt dat onderwerp makkelijker
ter sprake, is ook de redenering van
In de Wolken. Dat is het bureau voor
advisering en opleiding in het om
gaan met verlies dat het polsbandje
('passend bij kinderen en jongeren')
heeft geïntroduceerd.
Maar er is meer, weet Bosveld. Met
de kleding die 'genodigden' op een be
grafenis of crematie dragen, wordt
ook respect aan de overledene en zijn
of haar naasten betuigd. Nee, dat
hoeft geen zwart te zijn - vindt Bos
veld. Zelf heeft ze die kleur al een
jaar of dertien geleden aan de wilgen
gehangen. En - tijdens rouwplechtig-
heden - ingeruild voor een donker
blauwe (of eventueel donkerrode of
donkerbruine) mantel. „Maar het
moet wel netjes zijn en dat vind ik
wel achteruit gaan. Mensen zijn soms
heel nonchalant."
Trend
Van een veranderende kledingtrend
tijdens rouwplechtigheden is in haar
ogen echter geen sprake: „En in Zee
land al helemaal niet." Wel ziet ze
dat het vroegere pure zwart nu nog
vooral opgang doet bij mensen met
een strenge geloofsovertuiging, oude
re mensen of mensen die een hoge po
sitie in het bedrijfsleven hebben inge
nomen. „Ik zie vaker gewone kle
ding, zij het netjes. En heel soms
krijg ik een speciaal verzoek." Zoals
die drie zussen die besloten in hun al
lermooiste jurk - uiteenlopend van
mini tot uiterst zwierig - de laatste
eer aan hun moeder te bewijzen. Of
mensen die nadrukkelijk aangaven
voor vrolijke kleren als dresscode te
kiezen. „En één keer is er gewaagd
of mensen van het crematorium ook
foto's Mechteld Jansen
Gedekte kleuren. Ja, dat is nog altijd
zo", stelt ze - met vijfendertig jaar
kledingbranche-ervaring op zak -
vast.
Ook de Zierikzeese mode-ontwerp
ster Ineke Legemaate-de Vliege heeft
het gevoel dat er wat dat betreft door
de jaren heen weinig verandert.
„Wat ik om me heen zie is donkere
kleding, stemmig. Of heel soms gewo
ne kleding, als families dat willen.
Dat gebeurt dan in samenspraak."
Tot in de eerste helft van de vorige
eeuw bepaalden de codes van de
streekdracht nauwkeurig welke kle
ding wanneer moest worden aange
trokken. Tot eind deze week is er in
museum De Schotse Huizen in Veere
nog een glimp van op te vangen: hoe
de mensen - althans op Walcheren -
na het overlijden van een naaste ge
kleed gingen. Zware rouw onder-
scheiddde zich van halve en lichte
rouw, afhankelijk van de familiale
afstand tot de overledene en het ver
strijken van de tijd. Dof zonder ver
siering werd geleidelijk aan weer
glimmend en kleurig.
De hedendaagse rouwvariant, die
van het polsbandje, grijpt wat princi
pe betreft overigens op dat systeem
van weleer terug. In een tijd waarin
er legio kleuren polsbandjes zijn om
een bepaalde boodschap te verkondi
gen, wordt er ook met een zwarte en
witte variant een statement gemaakt.
De zwarte draagt de tekst 'Ik rouw
om jou' en kan worden gedragen als
het verdriet nog vers is. Het witte
polsbandje wordt meer als een herin
neringsbandje - voor wie in de lichte
rouwfase verkeert - gezien. Ook
dankzij de tekst: 'Ik zal je nooit verge
ten'.
Esme Soesman
Als notaris komt Annelies Wooldrik voortdu
rend mensen tegen die op keerpunten in
hun leven staan. Bij de geboorte van kinderen,
bij het huwelijk, bij het kopen van een huis. En
bij het overlijden.
Dat maakt haar werk zo uitdagend, vindt Wool
drik, die in Middelburg werkt bij Janse de Jonge
Van Wouwe Notarissen. Zelfs als ze mensen
treft die een dierbare hebben verloren. „Mensen
zitten met veel vragen en daar kun je ze bij hel
pen. En als ze het echt niet zien zitten, kun je al
les van ze overnemen.Het verdriet van anderen
grijpt haar soms aan, maar het geeft tegelijker
tijd voldoening om juist in die moeilijke dagen te
kunnen helpen bij het afwikkelen van de nalaten
schap.
Allerlei zakelijke kwesties duiken op dat emotio
nele moment op. Hoeveel vermogen bezat de over
ledene? Wie krijgt daar iets van en hoeveel? En
binnen acht maanden na het overlijden moet aan
gifte worden gedaan bij de fiscus: over hel vermo
gen moet immers in beginsel belasting worden be
taald.
gewoon vrijetijdskleding konden aan
trekken", herinnert de Goese onder
nemer zich Maar dat is zeker geen
standaard, weet Mathy Rozemond
van de Vlissingse modezaak Marbelis
te vertellen. „Veel hangt van je af
komst af; van je geloof, familie en
werk. Maar mensen die met een sterf
geval te maken hebben, kiezen toch
snel voor donker: antraciet of grijs.
partner is tegenwoordig door de wet goed be
schermd, zegt Wooldrik. „Alles gaat naar de part
ner die achterblijft; de kinderen moeten wach
ten. Toch is het verstandig om een testament te
maken. „Om je partner nog beter verzorgd ach
ter te laten, of om je vermogen zo goed en goed
koop mogelijk bij anderen te krijgen. Meestal
zijn dat de kinderen. De wetgever heeft een con
fectiepak ontworpen, wij maken er een maatpak
van.
Een eigenhandig geschreven tekst volstaat niet
als testament, waarschuwt Wooldrik. Wie zegt
dat dat de laatste wilsbeschikking is? Het is ook
gemakkelijk te vernietigen. Een testament dat
bij de notaris wordt opgemaakt, wordt geregis
treerd en is rechtsgeldig en geeft dus wel zeker
heid.
Mocht er helemaal niks op papier staan, of
mocht er ruzie zijn tussen de nabestaanden over
ivie wat moet krijgen, dan kan de notaris een be
middelende rol spelen. Wooldrik: Wij horen niet
bi] de familie. Als ik er als onpartijdige voor kan
zorgen dal de ruzie in der minne wordt geregeld.
woensdag 26 oktober 2005
Achter al het persoonlijke leed
gaat een zakelijke wereld
schuil. Eén zonder tranen en met cij
fers. Behalve persoonlijke aandacht,
zijn ook omzet, winst en arbeids
plaatsen belangrijk voor de uitvaart
ondernemer. Een beeld van de
Zeeuwse economie van de dood.
Een blik in het telefoonboek, Gou
den Gids of op internet laat zien
dat er nogal wat uitvaartverzorgers
in Zeeland zijn. Bij de Kamer van
Koophandel staan er 37 ingeschreven
(landelijk 877); waarvan 20 eenmans
zaken. Ze zijn redelijk over de Zeeuw
se eilanden verdeeld, al zijn er meer
dan gemiddeld te vinden in de regio's
Middelburg en Goes.
De een zijn dood, is de ander zijn
brood luidt het misschien harde
maar toch ware spreekwoord. Al zul
len de ondernemers zelf zeggen dat
ze het een afschuwelijk spreekwoord
vinden. Want ze leggen liever de na
druk op de persoonlijke verzorging,
de aandacht voor mensen.
Uitvaartondernemingen zijn geen
charitatieve instellingen. Bij elkaar
verdienen er 156 Zeeuwen hun boter
ham aan de dood. Maar als ook de
grafsteenmakers, drukkerijen en
bloemenzaken worden meegeteld,
die indirect harde euro's verdienen
aan iemands overlijden, is dat een
veelvoud. Hoe dik de boterhammen
van uitvaartverzorgers zijn belegd, is
niet uit de cijfers te halen.
Dat er geld in de economie van de
dood om gaat is wel duidelijk. De ge
middelde omzet van een uitvaartver
zorger ligt tussen de ruim 800.000 eu
ro en ruim 1 miljoen euro, zo laten de
cijfers van de enquête regionale be
drijfsontwikkeling (erbo) van de Ka
mer van Koophandel zien. Acht op
de tien uitvaartondernemingen
maakt winst, zeggen althans de cij
fers.
De vraag of de Zeeuwse economie
van de dood van grote invloed is, laat
zich slechts subjectief vaststellen.
Puur het aantal bedrijven en arbeids
plaatsen tellend, gaat het niet om
enorme aantallen. Ter vergelijking:
bij de Kamer van Koophandel voor
Zeeland staan ruim 27.000 bedrijven
ingeschreven. Zet het aantal werkne
mers af tegen grofweg zo'n 180.000
werkende Zeeuwen en dan is snel dui
delijk dat de uitvaartbranche geen
substantiële invloed uitoefent op het
reilen en zeilen van de Zeeuwse eco
nomie.
Toch is het een belangrijke sector bin
nen de zakelijke dienstverlening. De
uitvaartbedrijven zijn immers onmis
baar. In een provincie die meer en
meer vergrijst is het ook nog eens een
sector met toekomst, verwachten de
ondernemers.
Hun verwachtingen van de resulta
ten voor dit jaar zijn dan ook posi
tief. Zowel omzet en winst zullen stij
gen. Evenals het aantal mensen dat
bij uitvaartondernemingen werkt
neemt toe, aldus de Kamer van Koop
handel.
Die gegevens sporen met de bevindin
gen van het Centraal Bureau voor de
foto's Mechteld Jansen
Statistiek (CBS). Die houdt de sector
voornamelijk landelijk in de gaten,
maar de landelijke en Zeeuwse
trends komen overeen.
Kosten
Het CBS laat zien dat er steeds meel
mensen in de uitvaartbranche wer
ken. Waren dat er landelijk in 1999
nog ruim 4000, vorig jaar waren dat
er 5700. Er komen ook steeds meer
uitvaartbedrijven bij. In 1994 telde
Nederland er 385, begin dit jaar 690.
De dood levert niet alleen geld op.
Sterker, uitvaarten kosten steeds
meer. Niet alleen voor consumenten.
Die zien de premies stijgen. Onderne
mers moeten investeren, want zij
zien zich door concurrentie gedwon
gen met hun tijd mee te gaan.
Zeven op de tien Zeeuwse uitvaartbe
drijven geven aan dit jaar in hun be
drijf te investeren. Ze moeten wel,
want mensen stellen tegenwoordig
steeds meer en hogere eisen. Zo be
schikken steeds meer uitvaartverzor
gers over bijvoorbeeld rouwkamers.
Die zijn alleen beschikbaar voor
cliënten van de uitvaartverzekeraar.
De familie krijgt een eigen sleutel die
toegang biedt tot de rouwkamer,
waardoor ze geen rekening meer
hoeft te houden met vaste bezoektij
den.
Maar ondernemers moeten met meer
rekening houden dan met wensen
van klanten. Ook wet- en regelgeving
dwingt bedrijven te investeren. Voor
namelijk met de komst van de Wet
Toezicht Natura-uitvaartverzeke-
ringsbedrijf in 1996 werd de wetge
ving verder aangescherpt Om aan de
normen te kunnen blijven voldoen,
moesten bedrijven fors investeren.
Al die ontwikkelingen hadden de af
gelopen jaren schaalvergroting tot ge
volg. Fusies en overnames volgden;
ook in Zeeland is die schaalvergro
ting zichtbaar. Zelfstandige, middel
grote ondernemingen werden overge
nomen door grote, landelijke ketens.
Al ontstond daardoor ook weer ruim
te voor kleine bedrijven.
Toch blijft de economische wetmatig
heid overeind staan. Ook voor de uit-
vaartsector: zonder goede financiële
resultaten geen gezond bedrijf.
Jeffrey Kuttcrink
Klompen, knuffels of zelfs een heel drumstel:
het is allemaal mogelijk. Om een rouw-
bloemstuk zo speciaal mogelijk te maken, ge
bruikt bloemist Han Meerhoff vaak persoonlijke
voorwerpen van de overledene.
In zijn bloemenzaak in Goes maakt hij al vijfen
dertigjaar rouwbloemstukken. Hij probeert voor
af in een gesprek met de klant zoveel mogelijk
persoonlijke informatie te achterhalen.
„Het bloemstuk moet echt alleen voor die per
soon zijn en voor niemand anders. Dat kost wel
meer tijd, maar het geeft veel voldoening.
Voor de overleden Blof-drummer Chris Gotte ge
bruikte Meerhoff destijds een drumstel en bij
overleden kinderen wordt bijvoorbeeld een knuf-
leden jongen. Daar liep hij namelijk altijd op.
Voor de teksten op de linten adviseert Meerhoff
zijn klanten ook vaak om voor iets persoonlijks
te kiezen. „Het moeten niet van die holle kreten
zijn als 'rust zacht' of 'laatste groet'.
Meerhoff erkent dat de meerderheid van zijn
klanten toch kiest voor een doorsnee bloemstuk.
„Mensen hebben op dat moment vaak te veel so
res aan hun hoofd en kiezen dan voor een stan
daard bloemstuk. Het rouwstuk wordt er dan
niet minder mooi op, maar het is niet zo persoon
lijk.
Volgens Meerhoff beslaat er geen 'typische begra-
fenisbloem'. „Dal is voor iedereen verschillend.
Wel ivordt voor rouwbloemstukken het vaakst
voor wit gekozen, gevolgd door rood.
