Ik ben Zorro dankbaar
Polanski herkent zichzelf in Oliver Twist
25
Catherine
Zeta-Jones
Onbekende
romantiek
woensdag 26 oktober 2005
Anthony Oberman: De harddraver 'de Rot' van Adriaan van der
Hoop bij het koetshuis, 1828.
In The Legend of Zorro
keert Oscarwinnares Ca
therine Zeta-Jones (35) te
rug in de rol die haar ze
ven jaar geleden beroemd
maakte. In het vervolg op
The Mask of Zorro is op
nieuw Antonio Banderas
haar tegenspeler. „Soms
zeg ik: En nou alle zwaar
den weg!"
In The legend of Zorro laat Ca
therine Zeta-Jones weer zien
dat ze net zo soepel uit de voe
ten kan met zwaard en degen
als de gemaskerde held van het
- nog Mexicaanse - Californië
van 1850. Ze maakt haar come
back als Elena de la Vega met
graagte. „Want ik weet hoeveel
ik aan de eerste Zorro-film te
danken heb."
The Mask of Zorro betekende in
1998 haar definitieve door
braak. „Bovendien was het de
rol waarin ik werd 'ontdekt'
door mijn huidige man."
Ze trouwde met acteur Michael
Douglas en kreeg met hem twee
kinderen, Dylan Michael (5) en
Carys Zeta (2). De laatste jaren
was Catherine Zeta-Jones voor
al overtuigend als koele, harde
'bitch' in films als America's
Sweethearts, Chicago, Traffic en
Intolerable Cruelty. Aan de zij
de van Zorro kon ze weer eens
optimaal genieten van een rol
met een zowel flamboyant als
komisch als romantisch karak
ter. De degengevechten met
soms vijf tegenstanders zouden
een makkie zijn geweest, ware
het niet dat ze negentiende-
eeuwse gewaden aan moest. „De
scènes waren op zichzelf simpel
om onder de knie te krijgen. Het
is immers net dansen en daar
mee heb ik nog langer ervaring
dan met acteren. Alle bewegin
gen van zo'n schermpartij wor
den tot in detail gechoreogra
feerd. Het ging me makkelijk af,
zo lang ik het kon doen op mijn
gympies en in trainingspak.
Maar met de kostuums'aan
werd het een ander verhaal.
Eerst een korset, dan de petti
coats bij, de lange jurk, de hoge
hakken, de make-up, het trans
pireren... Dan ben je ineens niet
meer zo flitsend met je degen
tje."
Het duurde zeven jaar voor het
vervolg werd gemaakt op Mask
of Zorro, een film waarmee niet
minder dan 250 miljoen dollar
was verdiend. Volgens Zeta-Jo
nes was er al veel eerder over ge
sproken. „Maar we wilden al
leen als zowel Antonio als ikzelf
en bovendien regisseur Martin
Campbell weer van de partij zou
zijn." Met die gelijktijdige be
schikbaarheid zat het lelijk te
gen. „En verder moest er een
echt goed scenario op tafel lig
gen."
Scheiden
Het heeft even geduurd voor dit
script was bedacht: Elena en
haar Alejandro gaan scheiden,
waarna een driehoeksverhou
ding ontstaat met 'een geweten
loze deugniet'. Speciale compli
catie is een zoontje dat niet weet
dat zijn ogenschijnlijk slappe va
der in werkelijkheid volksheld
Zorro is. „Vorig jaar was er de
gelegenheid om het te maken en
hebben we er meteen vaart ach
ter gezet. Anders liepen we de
kans dat Zorro grijze haren zou
krijgen en ik niet meer in dat
korset te persen was."
Het zoontje wordt verrassend
gespeeld door de tienjarige
Adrian Alonso. „Zo klein als hij
is: hij is honderd procent profes
sional. In het verhaal is hij twee
talig, maar in werkelijkheid is
hij dat niet. Alle Engelse dialo
gen had hij fonetisch uit zijn
hoofd geleerd."
Alleen in de scènes met Antonio
Banderas kon hij met zijn eigen
Spaans terecht. „Antonio is erg
goed met kinderen. Die had op
de set ook vaak mijn vijfjarige
zoontje achter zich aan hangen.
Dylan had inmiddels de eerste
film op dvd gezien en wilde dol
graag een goed gesprek met Zor
ro én met hem vechten. Hij had
er speciaal zijn houten zwaardje
voor meegebracht."
„De opnamen zijn nu bijna een
jaar achter de rug, maar bij ons
thuis op Bermuda is het nog al
tijd niet voorbij met dat Zor-
ro-gedoe. Ik moet nog steeds
met Dylan in duel. En ik doe het
ook. Want als ik weiger, stopt
hij zijn twee jaar oude zusje een
zwaard in het knuistje en daar
komen ongelukken van. Soms
zeg ik: En nou alle zwaarden
weg!"
Extra scherp
En dan wil Dylan Michael Doug
las volgens zijn moeder ook nog
eens acteur worden. „Dat zegt
hij nu ja. Maar mocht het zover
komen, dan zal ik hem wel waar
schuwen hoe moeilijk het voor
hem zal worden. Op veel krediet
moet je niet rekenen als telg uit
de derde generatie van de Doug-
las-dynastie. Dan wordt er
extra scherp naar je gekeken."
Maar, zegt ze, ze kan hem na
tuurlijk niet verbieden iets te
gaan doen waarmee zijn vader
en zijn grootvader een grote
naam hebben opgebouwd. „En
ook mij heeft dit vak veel moois
gebracht. Dus ik zou hem wél
steunen, absoluut."
Tot die mooie dingen rekent Ca
therine Zeta-Jones de Oscar die
ze in 2003 kreeg voor haar rol in
de verfilming van de musical
Chicago. „Emotioneel beteken
de die heel veel voor me. Ik kan
me niet eens meer herinneren
wat ik toen heb gezegd, want ik
onderging de uitreiking als iets
onwezenlijks. Ook zoals ik daar
stond met mijn dikke buik.
Maar een Oscar is een enorme
eer. En twee weken later werd
mijn dochter geboren. Dus april
2003 was waarschijnlijk wel de
mooiste maand uit mijn leven."
Het is niet zo dat ze bij de fami
lie Douglas een familie-altaar
hebben waar alle Oscars bij el
kaar staan te pronken. „Michael
heeft er een meer dan ik. Hij
won als acteur in Wall Street en
als producent van One Flew
Over The Cuckoo's Nest. Die
twee houdt hij in New York. Ik
heb mijn beeldje een plaats gege
ven in ons huis in Bermuda.
Ze gaat binnenkort waarschijn
lijk steractrice Lana Turner spe
len in een film met Keanu Ree
ves in de rol van haar minnaar,
gangster Johnnny Stompanato.
In 1958 werd Stompanato ver
moord door Turners veertienjari
ge dochter Cheryl Crane. Het
was een van de geruchtmakend
ste schandalen uit de historie
van Hollywood. Fascinerende
materie, vindt ze, en ze deinst er
niet voor terug voor de rol haar
haar te laten blonderen.
Op een project waarin Zeta-Jo
nes met haar echtgenoot samen
te zien zal zijn, hoeven we niet
meer te rekenen. „We hebben er
wel een tijdje op zitten broeden,
want het leek ons wel leuk, sa
men werken aan hetzelfde. Aan
de andere kant wordt er vaak
agressief gereageerd op acteren
de echtparen. Dat doe ik zelf
trouwens ook, omdat je nooit
kunt vergeten dat je naar een
echtpaar zit te kijken. Waar
schijnlijk wordt het pas leuk als
het gaat om een koppel dat uit
elkaar gaat met verschrikkelijk
veel trammelant. Dan krijg je zo
iets als War of The Roses. Maar
die film heeft Michael dus al een
keer gemaakt met Kathleen Tur-
Pieter van Lierop
The Legend of Zorro is onder meer te
zien in: Wissingen, Hulst, Bergen op
Zoom., Rotterdam, Gent, Knokke.
TT* T TT* ATT T Tkan de tegenstelling niet groter
ri 1 V. T 1 -LN -Li-LeJ X\.zi]n: tussen het gebouw en wat
er hangt. De Rotterdamse Kunsthal is de zakelijkste tentoonstel
lingsruimte. Nu is er een grote verzameling schilderijen van Neder
landse kunstenaars uit de eerste helft van de negentiende eeuw,
Meesters der Romantiek - niet te geloven.
In ons land wordt het romantische in de kunst nauwelijks gewaar
deerd. Er is geen museum van de negentiende eeuw. De Romantiek
in Nederland is sentimenteel, godsdienstig, huiselijk. Een echte ro
mantische kunstenaar, op een enkele idioot na, ontbreekt bij ons,
zegt men. Dit land van mist en mest is niet geschikt voor het grote
romantische gebaar, beweert men. Het blijft veelal romantiek op
polderpeil.
Het zijn doorgaans buitenlandse romantici die hier met laurier ge
kroond worden. Pas de schilderkunst van de late negentiende eeuw
oogst belangstelling: het impressionisme en zijn voorlopers, de
Haagse school, van wie in Rotterdam een enkele vroege Jongkind
en Weissenbruch te zien is.
De Kunsthal offreert andere koek: Nederlandse schilders uit de pe
riode 1800-1850. Nauwelijks bekende namen met werken volgens
klassieke technieken en de traditionele leer van compositie en har
monie. Saai en degelijk soms, gladde oppervlakken veelal. Er han
gen inderdaad in Rotterdam ook dingen waarbij de beschouwer een
glimlach nauwelijks kan onderdrukken. Wat te denken van het Bie
dermeier-gezin van David Bles? Er zijn landschappen en zeegezich
ten die ons hoogdravend en gezocht voorkomen. Zie het onweer bo
ven een verlaten, bijna angstwekkend landschap met woeste bomen
en een wegrennend hert van Johannes Taventaat. Er is ook veel dat
vertedert. Zo hangt er een Jongen met een windhond van Nicolaas
Pieneman. Een fraai opgetut knaapje, tegen een tuinmuurtje met
wingerd, een witgrijze hond kijkt naar de jongen. Of het schilderij
van Comelis Kruseman: twee jonge
dames op een balkon, de achtergrond
is een Italiaans appelblauwzeegroen
landschap. De meiden zijn zeer klas
siek, bijna vroeg-renaissancistisch ge
kleed en gekleurd, in zacht rozerood
en groen blauw, een jongeman in half-
draai speelt gitaar. De dames hebben
een hand ineen, de ene juffrouw kijkt in een onbestemde toekomst,
mijmerend, de andere lijkt haar te bezien. Kruseman noemde het
doek Een van zin. Tja.
En toch: je ziet dit nooit bij elkaar. Wanneer kun je in een Neder
lands museum schilderijen en prenten zien van Johannes Bosboom,
de echtgenoot van de Nederlandse Jane Austin, Truitje Toussaintl
Op deze tentoonstelling worden die nooit vertoonde werken toege
licht aan de hand van enkele welgekozen thema's: tijdelijk - eeu
wig, modern - verleden, vreemd - eigen, zuiver - ongeremd. Ook an
dere: vaderlandsliefde en nationalisme, landschap, het romantische
genie, verlatenheid. Je weet dat het bestaat en nu mogen we het
zien.
Er is veel te genieten en de ontdekkingen zijn ontelbaar. Van de uit
Engeland afkomstige Hodges hangt er het bekende portret van Bil-
derdijk en het is subliem. Niet minder indrukwekkend is het doek
met zijn dochter. Een bijna Margritte-achtig schilderij van Ober
man treft: een man op de rug gezien achter zijn paard. Ary Schef-
fers zelfportret als een jonge kunstenaar - als onderdeel van een in
drukwekkende reeks kunstenaarsportretten. Van Schelfhout zien
we ongelooflijk mooie landschappen, terwijl die van Willem Roe-
lofs blijven boeien, om van de Koekkoeken maar te zwijgen. We
trekken langs de Rijn, gaan de duinen in, en het lege land is troost
vol voor wie lijdt aan heimwee, verlangen en onzegbaar wee.
Er is superieur werk van David de Superville, dat een onheilspellen
de, duivels aspect van de romantiek oproept. Het eenzame genie
van de gekwelde violist Paganini vindt heil noch heul, behalve in de
duinen, gemaakt door Charles Rochussen.
Een bezoek aan de Rotterdamse Kunsthal lijkt op de ervaring van
de oude Thomas: wie niet gezien heeft, gelooft niet. En wie het heeft
gezien, gelooft zijn ogen niet.
Lo van Driel
Ïe nieuw flim van Roman Polanski, Oli
ver Twist, heeft overeenkomsten met
leven van de regisseur zelf. Maar dat
sa we van hem niet overdrijven. „Ik
ïl verhalen in het medium waar ik van
"Dat is het vooral.
ejaar geleden keerde regisseur Roman
^ski (72) terug in de rangorde van gro-
ünmakers met The Pianist, over de we-
rcardigheden van de Poolse pianist
dyslaw Szpilman tijdens de Tweede We-
faorlog. Het autobiografische element
zonneklaar: Polanski had als kind het
ao van Warschau overleefd en ouder-
iophet platteland rondgezworven.
A jaar verfilmde hi] Oliver Twist van
&s Dickens uit 1838. Dickens be-
r$ daarin hoe de tienjarige Oliver
-'"•het weeshuis uit moet. omdat hij zo
&1 was meer pap te vragen. Hij komt
leer bij een grafkistenmaker, waar hij
Kpest wordt dat hij er wegloopt, naar
''ttre Londen. In die stad ontfermt Fa-
hch over hem, een oude jood met een
ivol hangjongeren die hij het zakkenrol-
'*eft bijgebracht. Zijn beste leerling is
Bill Sykes, en Fagin ziet voor de
andere en melancholieke Twist dezelf-
^ogelijkheden.
«verhaal van die gekwelde wees zijn
Senkomsten te zien met Polanski's
Sjj- ..Natuurlijk identificeer ik me met
'•zegt hij. „Maar niet zo veel, denk ik,
-en zou willen. Ik zou geen essay over
Twist kunnen schrijven. Maar vooral
®ste deel herinnerde me aan mijn ei-
'Problemen toen ik zijn leeftijd had."
Scene uit 'Oliver Twist', de nieuwe film van Roman Polanski foto GPD
Dat hielp bij het filmen, op twee manieren.
„Ik weet hoe een kind zich voelt dat geschei
den is van zijn ouders, het ergste wat hem
kan overkomen. En ik weet ook wat het is
om kilometers te lopen zonder sokken, met
kapotte schoenen die pijn doen. Hoe het le
ven op het platteland in die tijd was, want
op het platteland in Polen was het tijdens
de Tweede Wereldoorlog bijna Middel
eeuws. Dat waren details die bij elke etap
pe van deze film bij me opkwamen. Maar
dat is niet waarom ik voor dit boek heb ge
kozen." Waarom dan wel? Tenslotte is dit
na A Christmas Carol het bekendste boek
van Dickens. Verschillende cineasten, on
der wie David Lean, verfilmden het. Het is
tot tv—serie bewerkt, gemoderniseerd. Er is
een tekenfilm op gebaseerd en een musical,
die ook weer werd verfilmd.
„Ik wilde een film maken voor een jong pu
bliek", legt Polanski uit. Hij is een meester
in psychologische thrillers als Repulsion,
Rosemary's Baby, Death And The Maiden,
maar dat is geen stof waarmee zijn eigen
kinderen zich kunnen identificeren. „Ik wil
de ze iets geven dat toegankelijk voor hen
is."
Dan is Oliver Twist zo'n vreemde keuze
nog niet, want het gaat over een jongen van
tien en het is een boek dat maar weinig jon
geren gelezen zullen hebben. Barney Clark,
die de rol speelt, in ieder geval niet, heeft
hij al bekend. „Ik heb alleen de films ge
zien. En deze Oliver is veel dapperder dan
die anderen."
Polanski is verzot op negentiende—eeuwse
literatuur. In 1979 maakte hij Tess, naar de
roman van Thomas Hardy. Dat boek was
een favoriet van zijn vermoorde echtgenote
Sharon Tate, aan wie die film is opgedra
gen. „De literatuur van de negentiende
eeuw zit vol met toevalligheden die ons be
staan leiden. Dat fascineert me erin, dat al
les van kleine toevalligheden afhangt. Aan
het begin van Oliver Twist zit een scène
waarin de jongen voor een magistraat
wordt gebracht. Die moet iets onderteke
nen zodat hij als leerling kan worden mee
gegeven aan een schoorsteenveger. De ma
gistraat kan de inktpot zo snel niet vinden,
kijkt op en ziet dan het huilende gezicht
van Oliver Twist. Dat bepaalt dat hij niet te
kent. Dat trof me, toen ik het boek las. Het
leven draagt Oliver."
Tja, het lot. „Zijn wij baas over ons lot, of
niet, dat is een belangrijke filosofische
vraag", vindt Polanski. Maar, zegt hij, je
moet ook niet te veel zoeken achter de keu
ze voor zo'n boek. „Niet om onbescheiden
te zijn, maar ik weet hoe ik een verhaal
moet vertellen en als ik een goed boek lees
wil ik het navertellen met de middelen die
ik heb, de cinema. Het is niet veel meer dan
dat, ik vertel verhalen in het medium waar
ik van hou."
Deze versie van Oliver Twist heeft, voor
een jeugdfilm, macabere trekjes. Bill Sykes
Boek van
Charles Dickens
opnieuw verfilmd
komt om het leven, een meisje van lichte ze
den wordt vermoord, Fagin wacht in zijn
cel op de galg. Allemaal rechtstreeks uit
Dickens, die niet terugschrok voor senti
ment en melodrama. Maar in veel bewerkin
gen worden zulke grimmige zaken wegge
moffeld. Vooral het einde van Fagin maken
we zelden mee. „Misschien hadden de ande
ren het geduld niet om het boek uit te le
zen", spot Polanski.
Aan het eind zit een raadselachtige scène,
waarin Oliver Twist op bezoek gaat bij Fa
gin - gespeeld door Ben Kingsley - in zijn
cel. Fagin is half gek van doodsangst, maar
Twist omhelst hem en bidt voor hem. Ter
wijl Fagin in zijn leven een dubbelzinnige
rol speelde, tussen stiefvader en profiteur
in. „Een belangrijke scène", zegt de maker,
die het als 'een soort happy end' bestem
pelt. „Vergiffenis die niemand verwacht, en
die van een onschuldig kind komt."
Met die scène kreeg Kingsley, anders dan
zijn voorgangers, de kans de rol van Fagin
'af te maken'. Dat hij in de voetsporen trad
van acteurs als Alec Guinness deed hem
niet veel. Toen hij bij de Royal Shakespeare
Company Hamlet speelde had hij nog veel
meer illustere voorgangers. „Je moet je zo'n
rol eigen maken, en een directe band met
het publiek maken", zegt Kingsley. „Den
ken aan al die acteurs die je voor zijn ge
gaan helpt niets.
Kingsley bleef ook buiten de opnamen in
zijn rol, kakelend en kromgebogen. „Zelfs
al hadden we het over mobieltjes", zegt ti
telrolspeler Barney Clark. „Het is grappig,
en het hielp ook."
Polanski: „Ik dacht eerst dat hij het voor de
lol deed, maar na een paar maanden wist ik
niet eens meer hoe Ben er gewoon uitziet.
En bij het feestje na afloop van de opnamen
vroeg ik me af wie die zwerver aan de bar
was."
„Vanaf het moment dat ik de jongens zag,
besloot ik het zo te doen", legt Kingsley uit.
„Het begon met de jongens, maar het breid
de zich uit tot Roman, en op het laatst zelfs
tot de mensen bij de voordeur. Ik mis Fagin
wel, hij had een buitengewoon gevoel voor
humor."
Asing Walthaus
Oliver Twist is onder meer te zien in: Antwerpen,
Brugge, Gent en Knokke
Antonio Banderas en Catherine Zeta-Jones in 'The Legend of Zorro'
foto GPD