Het kruis is altijd
goed te zien
PZC
een slapend dorp
Zuiddorpe is allesbehalve
Hoedkoop kan nóha
es duurkoop weze
Nieuwe raadkaart
c^EK\
dinsdag 25 oktober 2005
Spinnenwebben in de ochtenddauw, inzet Kruisspin foto's Chief Jacobusse/Het Zeeuwse Landschap
De PZC sponsort Het Zeeuwse
Landschap. In 'Natuurlijk Zee
land' doen medewerkers van de
ze stichting verslag van wat er
speelt in de Zeeuwse natuurge
bieden: onverwachte vondsten
en bijzondere gedragingen passe
ren wekelijks de revue. En na
tuurlijk ook de successen en mis
lukkingen in het beheer.
hangdraad wordt gesponnen; de
ze spiraal loopt van binnen naar
buiten. Alle draden die tot nu
toe zijn aangebracht, zijn niet
kleverig. Op dit raamwerk
wordt nu de eigenlijke kleverige
vangdraad aangelegd. Terwijl
de spin de niet-klevende draden
gebruikt om over te lopen,
brengt hij - nu van buiten naar
binnenin een spiraal terug
gaand - de vangdraad aan, Al
doende wordt de hulpdraad die
zoeven werd aangelegd, weer op
geruimd. De vangdraad ver
schilt van de andere draden,
doordat er uit speciale spinklie-
ren minuscule druppeltjes ui
terst kleverige substantie op
worden gedeponeerd. De sub
stantie die de zijden draden
vormt, stolt zodra deze uit de
spintepels is gespoten en wordt
sterk en rekbaar als de spin er
aan trekt. Je staat er helemaal
niet bij stil wat je aanricht als je
met de ragebol in de weer bent.
Is het web eenmaal gereed, dan
trekken sommige soorten spin
nen zich terug in een hoek van
het web, terwijl andere soorten
- waaronder de kruisspin - in
het centrum op hun prooi gaan
zitten wachten, Vliegt er een in
sect in het web en'raakt het erin
verward, dan wordt de spin hier
opmerkzaam op gemaakt door
de trilling die de prooi in het
web veroorzaakt. Hij rent er
heen om zich van het slachtoffer
te verzekeren.
In de regel spint hij de prooi in
met zijde en spuit tegelijkertijd
met zijn gifkaken een stof in,
die de prooi niet alleen verlamt,
maar die ook de inhoud van
diens lichaam vloeibaar maakt.
Later doorboort de spin zijn
slachtoffer opnieuw om het
vocht op te zuigen.
De eitjes worden in de herfst ge
legd in zijden omhulsels die een
bleke goudgele kleur hebben.
Deze cocons zijn bijna vier centi
meter groot en min of meer
ovaalvormig; elk bevat 600-800
eitjes. Ze worden vastgemaakt
aan de onderzijde van grote bla
deren, aan raamkozijnen, plan
ken, omgekeerde bloempotten,
kortom op ieder beschut plekje.
De eitjes komen in de maand
juni van het volgende jaar uit.
Zodra de jonge spinnen te voor
schijn komen, weven ze een on
regelmatige massa van vrijwel
onzichtbare dunne zijden draad
jes waarin ze als een bal opeen
gedrongen zitten. Als ze ver
stoord worden, rennen ze in alle
richtingen weg en ballen samen
zodra de kust weer veilig is. Ze
blijven op deze wijze een paar
dagen bijeen en beginnen zich
dan te verspreiden.
Kannibalisme
De grootste vijand voor de spin
nen - tenminste in de gematigde
streken - is juist het klimaat. Ze
hebben vooral te lijden van
droogte en zware regenval.
Kruisspinnen hebben minder vij
anden dan de soorten die dich
ter bij de grond leven, al zijn ex-
veel kleine vogels die spinnen
op hun menu hebben staan. Ver
der worden ze belaagd door pa
rasitaire wespen en mieren. Ook
is er een zekere mate van kanni
balisme, waarbij het feit bekend
is, dat het wijfje soms het man
netje opeet. Je zou als mannetje
voor minder je best doen.
Jos Neve
Neê, ze hienge toch mè lie
ver op de fiets, nè 't feêst
van tante Corrie in 't Durpsuus.
Dan waere ze d'r eihen baos en
't was mè vier kilometer. Te
feêste hae bie tante Corrie von-
de Jan en Inge toch a hlad niks.
Mè tuus bluuve was ook zo wat.
Ongetrouwde tante Corrie
nodigde op d'r verjaerdag aol-
tied eêl de familie uut. En ao je
nie zou komme, dan zou ze nie
zo blie weze. Je moest tante Cor
rie in ere ouwe, wan tante Cor
rie zat er waermpjes bie.
Meerie mee de zeune van neef
Piet en z'n vrouwe Annie en dan
trug mee de taxi, neê, dat oefde
noe ook wi nie. Piet en Annie
waere van die plakkers en dat
geld vö die taxi konde ze uut-
spaei-e. Ao je op de fiets hieng,
kon je toch gerust ook wat drien-
ke.
Het zag t'r wè dreigend uut, mè
't was windstil en drohe, toen a
ze van uus hienge. Het feêst zelf
was hin onverdeeld succes, wan
ze zaete an 't zelfde taefeltje as
ome Bram en tante Paula. Die
mensen konde alleên mè over
d'r eihen praote. Over aol uldere
kwaelen, over de goeie, ouwe
tied en over aolerlei mensen, die
a Jan en Inge hlad nie kende.
Het was wè goed van de kost. Di
was meer dan genoeg. Het enige
probleem was 't bier. Het leek
wè of ze verhete waere dat bier
in de koeling te zetten. Jan, die
hraog een biertje droenk, ao ei-
henlijk te laete in de haoten, da
zuk bier eêl vlug ies mee je dee.
Ie kon 't zelf nie behriepe, wan
normaal kon'un d'r goed tegen.
Mè noe. Ie voelde z'n eihen nie
echt angeschote, ook nie ziek,
mè êlemaele goed hieng 't ook
nie mee z'n. Gelukkig oefde ze
nie op Piet en Annie te wachten
en mee een taxi nè ruus te haen.
Ze konde op de fiets en in de
buutenlucht zou 't wi wè beter
hae. Ze naeme afscheid van tan
te Corrie en beloofde, da ze goed
uut zouwe kieke. Ie ree eus nie
in zeven duiven tehliek, zei Jan
mee een stemme, die toch dee
vermoede, dat'un nie êlemaele
mi nuchter was.
Plet ao geregend, mè noe was 't
wi drohe. Inge vond 't mè beter
om voorop te rieën. En 't hieng
goed, a zwingelde Jan wè een
bitje. Mè ie kon Inge toch taeme-
lijk volge. Zó reeë ze deu de
doenkere nacht op uus an. De
leste kilometer moeste ze over
een diekje, mè di aode ze a du-
zend keer over geree. Inge hieng
toch een bitje arder rieë, wan cli
viele wi druppels. Ze wou nie
nat ore. Jan volgde, mee moei
te...
Opeêns oorde Inge een gebrul en
een geschreêuw. Ze keek achter
om en zag hin Jan mi op de diek.
Het geschi-eêuw kwam van be-
nee, onderan die diek. Jan ao
toch ies gemist... Nog een geluk
bie een ongeluk stoeng d'r in de
buurte een lantaernpaele. Zó
kon ze vaog Jan zien zitte in een
lap mee sukei'peeën. Z'n fiets
ieng errehens an sti-uken, alfver-
wege de diek. Wat hieng Jan te
keer. Ie ao 't nie breêd. Neê, ie
ao niks gebroke, mè ie was lil-
lijk gevalle. En 't ergste was nog
dat'un z'n bril kwiet was. Zon
der bril was'u nei-rehens. Ie
praote ook zó raor. Was'un dan
zó di*oenke? Inge hlibberde' de
diek af en di stoeng ze ook mid
den tussen de peeën. Jan bleef
mè slisse en toen kwam't ohe
woord d'r uut. Ie was nog een
hulpstik kwiet; z'n gebit! Dat
wier zoeken in 't natte peeloof.
Eêl voorzichtig ki-ope ze aolebei
deu 't peeland en langs de hel
ling van de diek. Wan 't zoeken
nè die twi kunststikken, alleên
holpe deu 't vaoge licht van een
lantaernpaele, was hin kleinig
heid. Het wei'kte wè ontnuchte
rend op Jan en bie Inge stoenge
de frangen toch a nie ohe.
't Mocht een wonder ête, da ze
ten langen leste ze toch aolebei
vonde, onder de ldei. Vö 't ge-
bruuk van het kunstgebit was
dat zó vervelend, dat dat in een
broekzak verdween. Toen a ze
eindelienge nè boven krope,
bleek 't voorwiel ook nog krom
te staen. En dus moest Jan mee
dat voorwiel van de grond nè
ruus lope. Dat wier'im vlug beu.
Inge bood an 't voorwiel op d'r
bagagedi-aeger te leien. En zó
sleepte ze d'r eihen nè ruus toe.
Het echtpaer tandem! Eêl vroeg
in d'n ochen laehe ze op bed.
Het was een dier tochtje hore,
wan ze moeste 63 euro betaele
bie de fietsemaeker en bie de sto
merij waere ze 18 euro kwiet.
De bxil en 't kunstgebit wiere op-
gepoest en konde gelukMg nog
gebruukt ore. Het ao dus nog
slechter gekund.
Van Piet en Annie oorde ze lae-
ter, dat die vö tien euro mee de
taxi nè ruus waere gekomme...
Mensen, laet dit waer gebeurde
verhaol vö ons aolemaele een les
temeer weze, dat hoedkoop
nöha es een keer duurkoop kan
weze. Da m'n d'r van moge lere!
Frans van der Heijde
Agenda:
In het Kerkje van Ellesdiek (El-
lewoutsdijk) wordt komende
zondag het boekje 'Luuster-
kruud' van de Vertelkring Mid
den-Zeeland gepresenteerd. Ver
der is er een optreden van De
Meissen uit Westkapelle. Aan
vang: 14.30 uur.
Het is herfst. Dit is
's morgens vooral te
zien aan de berijpte spinnen
webben. In allerlei vormen
en maten zijn ze te aan
schouwen. Eén van de mooi
ste spinnen vind ik de kruis
spin.
De kruisspin is één van de
wielspinnen. Dit zijn de
spinnen van de familie der Ar-
giopidae. Zij ontlenen hun
naam aan hun regelmatig, in
wielvorm gemaakte web, het zo
genaamde wielweb. Deze spin
nen hebben in vex-houding tot
hun poten een groot lichaam en
zijn wat prooi betreft volledig
van hun web afhankelijk. De
meest algemene soort in onze
streken en ook degene die het
beste is bestudeerd, is de echte
kruisspin. Voor de kennei's: de
Araneus diadematus.
Het vrouwtje is, zonder de po
ten, ruim één centimeter lang;
het mannetje is half zo groot,
hoewel de maten van de laatste
nogal uiteenlopen. De grond-
kleur van het lichaam varieert
tussen vaal geelachtig en warm
bruin. Het lichaam is min of
meer intensief gevlekt met onre
gelmatige stippen en strepen.
Het meest karakteristieke aan
dit vlekkenpatroon is een groep
je van vijf witachtige vlekken
die zo gerangschikt zijn, dat zij
in de vorm van een kruis liggen.
Dit patroon is vaak uitgebreid
met een reeks stippen of ovale
vlekken. Zelfs bij de lichtst ge
kleurde exemplaren is het kruis
altijd goed te zien.
Spintepels
AUe spinnen voeden zich met an
dere dieren, meestal insecten.
De meeste bouwen de een of an
dere valstrik van zijden draden
die door een groep spintepels
aan de onderkant van de achter-
lijfpunt worden afgescheiden.
De kruisspin begint zijn web
met de buitenste ophangdraden.
De eerste draad die hij spant,
staat bekend als de brugdraad;
deze is altijd horizontaal en
blijft de bovenste. Dan komen
er twee ongeveer vei*ticale zijd
raden bij en vaak nog een vierde
horizontale om de rechthoek te
completeren. Wanneer de spin -
wat wel eens gebeurt - een drie-
of meerhoekig web bouwt, ont
breekt de vierde draad. Vervol
gens worden van dit raamwerk
uit draden aangebracht naar het
middelpunt. Dit zijn de spaken
van het wiel. In het centrum
bouwt de spin een fijnmazig
platform van waaruit een spi
raalvormige en tijdelijke op
of
V
Gezicht op singel en plantage, staat op de nieuwe
raadkaart uit de collectie van Hans Lindenbergh.
Vraag is: om welke plaats gaat het? Nadere bijzon
dere over de situatie toen en nu (wat hield bijvoor
beeld plantage in?) zijn welkom.
Oplossingen kunnen tot en met uiterlijk zaterdag
29 oktober worden gezonden aan: Redactie PZC
Buitengebied, postbus 31, 4460 AA Goes; fax
0113-315669; e-mail redactie@pzc.nl.
Onder de inzenders van een goede oplossing wor
den drie waardebonnen verdeeld.
Het was geen goed idee het
dorp op de raadkaart van
vorige week een 'vergeten' dorp
te noemen. Komt me daar een
stapel inzendingen binnen en
een flink aantal inzenders wijst
erop dat Zuiddorpe allesbehal
ve een slapend dorp is. „Kijkt u
maar eens op www.zuiddor-
pe.net", adviseert I. Nieuwe-
link, vier jaar geleden vanuit
Holland in het dox-p neergestre
ken. Op de kaart uit 1937 staat
de Dorpsstraat, nu Hoofd
weg-Noord geheten.
J. T. G. de Vaan uit Hulst kocht
iix 1972 het voormalige gemeen
tehuis en aannemer Clement de
Witte verbouwde het tot wo
ning. „Destijds kocht ik van
hem voor een zacht prijsje de te
lefoonpalen (zie foto), waarmee
onder meer een schuur en een
paardenstal wex-den gebouwd.
In 1970 was de zelfstandigheid
van Zuiddorpe opgeheven en
werd het dorp ingedeeld bij
Axel. Vandaar dat het gemeente
huis, inclusief de veldwachters
woning, beschikbaar kwam."
Het gebouw is op de raadkaart
overigens niet te zien, het staat
achter de kerk. „Het grote ge
bouw rechts was toen het Fran-
ciscanessenklooster, dat later
verbouwd werd tot bejaarden
huis Lindenhof", schrijft De
Vaan, die sinds 2001 in Hulst
woont. „De tuin ervoor is van
gemeentesecretaris Joseph
Moerdijk, vader van zangeres
Marie-Cécile. Naast het kloos
ter is op de open plaats een su
permarkt gebouwd."
N. Bareman-Belaert uit Axel
zat in het klooster op de kleuter
school bij de zusters Francisca
nessen. „Op de hoek rechts was
het dorpswinkeltje waar wij al
tijd om snoepjes gingen. Het
klooster is later bejaardenhuis
geworden, waar mijn opa de eer
ste bewoner was. Weer latei-
werd het een opvang voor asiel
zoekers."
M. J. Daamen-van Houte uit
Veere mag 's zomers graag lun
chen op het terras van café 't Ge
meentehuis. Dan zit het altijd
vol mensen die per fiets de
streek verkennen. „En als ik het
wel heb, weten de Belgen in de
aspergetijd restaurant Onder de
Linden goed te vinden."
Voor F. Dumez is de raadkaart
van 'ver voor mijn tijd', maar
evengoed weet hij Zuiddorpe te
herkennen. „Aan de linkerkant
staat de RK Heilige Maria He-
melvaartkerk, in het midden de
befaamde lindebomen, die het
dorpsplein zijn karakteristieke
uitstraling geven. Ik meen zelfs
de uitstekende gevel van café
't Gemeentehuis aan het dorps
plein te kunnen onderschei
den." Hij geeft aan dat het dorp
in de Middeleeuwen tot het Axe-
ler Ambacht behoorde en al in
1236 een zelfstandige parochie
was.
Dumez en ook andere inzen
ders, gaan in op de neogotische
parochiekerk. „Een ontwerp uit
1886 van architect P. van Genk;
op 8 oktober werd het gebouw
gewijd. Op het kerkhof bij de
kerk staat een imitatie van de
Lourdesgrot, welke in 1876 op
kosten van weduwe Onghena
werd aangelegd. Veel pelgrims
uit Zeeuws-Vlaanderen bezoch
ten deze grot." A. van der Snep
pen uit Axel schrijft dat de
preekstoel in de kerk uit 1637
dateert. De kruisweg bestaat
niet als gebruikelijk uit veer
tien staties, maar uit zestien. Zo
wel voor als na de kruisweg is
een extra paneel toegevoegd,
een unicum volgens deze inzen
der.
C. F. Stevense uit Middelburg
weet dat het klooster Onze Lie
ve Vrouwe van Lourdes be
woond werd door de zusters pe-
nitenten-recollectinen, die zich
bezighielden met verpleging en
onderwijs. De architect van het
in 1931 gebouwde pand was
F. P. J. Rouleau uit Hulst. Bur
gemeester Lionel Parfenier uit
Eekloo schonk de grond. Ste
vense en A. de Gelder uit Ter-
neuzen melden dat volgens de
overlevering een vroegere heer
van Zuiddorpe, Joos van Ghiste-
le, boekweitzaadjes in zijn gebe
denboek naar het dorp bracht
en ze daar tot ontwikkeling
bracht. In augustus wordt nog
steeds het Boekweitfeest ge
vierd.
D. E. Tollenaar uit Terneuzen
gaat uitgebreid in op de geschie
denis van het dorp, gelegen op
een dekzandrug en omgeven
door veen, dat werd afgestoken
om de turf als brandstof te ge
bruiken (moerneren). Het dorp
werd aanvankelijk ook wel Moe-
re genoemd. De naam van
Adriaan Moerdijk, die in 1784
in Zuiddorpe belandde, herin
nert er ook aan. Zijn nakomelin
gen waren vaak gemeentesecre
taris en zijn achtcr-achterklein-
dochter is zangeres Marie Céci
le.
Rinus Antonisse
De waardebonnen gaan naar:
J. Lansu, Driewegen, J. P. Vlas-
senrood, Zuiddorpe en C. de
Maertelaere, Groede.
